INFORMACJA LOKALNA O ZAWODZIE OPIEKUNKA ŚRODOWISKOWA - kod 341204 Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie opiekunka środowiskowa powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych: 1) organizowania opieki oraz wsparcia społecznego osobie podopiecznej; 2) sprawowania opieki nad osobą podopieczną niesamodzielną i przewlekle chorą w celu zapewnienia jej bezpieczeństwa zdrowotnego i higieny osobistej; 3) pomagania osobie podopiecznej w prowadzeniu gospodarstwa domowego w zakresie: gospodarowania budżetem, dokonywania zakupów, sporządzania posiłków, utrzymania porządku w domu oraz tworzenia optymalnych warunków życia; 4) motywowania osoby podopiecznej do samodzielności oraz aktywności intelektualnej, fizycznej i społecznej. PROFIL KOMPETENCYJNY ZAWODU OPIEKUNKA ŚRODOWISKOWA 1 Kompetencje zawodowe to odpowiednia wiedza, określone umiejętności oraz właściwa postawa. Poza określonym rodzajem wiedzy w danej dziedzinie i konkretnymi umiejętnościami zawodowymi trzeba również zachowywać się w sposób świadczący o zrozumieniu pełnionej roli zawodowej. Wszystkie te rzeczy pozwalają na wypełnianie obowiązków zawodowych na odpowiednim poziomie. Im kompetencje są większe, a ich poziom wyższy tym dana osoba jest większym fachowcem, a jej praca jest lepiej oceniana. Osoby, które wykonują zawód opiekunka środowiskowa, by sprawnie wywiązywać się z zadań zawodowych, poza formalnymi wymaganiami kwalifikacyjnymi powinny jeszcze charakteryzować się co najmniej czterema kompetencjami: Sumiennością w dążeniu do rezultatów: Wysoka efektywność realizacji zadań w ściśle określonym terminie i z należytą starannością, uwzględniającą własne kompetencje i możliwości. Determinacja w działaniu i osiąganie zakładanych rezultatów przez utrzymywanie odpowiedniego tempa oraz jakości pracy, nawet w obliczu trudności. Otwartością na innych: Pozytywne nastawienie i traktowanie innych ludzi oraz okazywanie chęci ich zrozumienia. Komunikacją interpersonalną: Przekazywanie konkretnych informacji w sposób zrozumiały dla innych. Przystępne wyjaśnienie skomplikowanych, specjalistycznych kwestii. Przekazywanie najważniejszych zagadnień i sprawdzenie, czy rozmówca rozumie komunikat. Dostosowywanie stylu wypowiedzi do odbiorcy. Sprawnością motoryczną: Wykonywanie złożonych ruchów dokładnie, szybko i w zmiennych warunkach, w celu realizacji zadań. Na sprawność motoryczną wpływają: zdolności kondycyjne (siła, szybkość, moc, wytrzymałość, gibkość) oraz koordynacyjne (dostosowanie ruchu, różnicowanie ruchu, zdolności: utrzymania równowagi, szybkiej reakcji, orientacji, sprzężenia ruchów, rytmizacji) 1 Profil pochodzi z podręcznika dla doradców zawodowych Narzędzie do badania kompetencji, Warszawa 2014 1
Wyszczególnienie Bezrobotni zarejestrowani w okresie ogółem Bezrobotni według stanu na koniec okresu Osoby do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki ogółem Osoby do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki na koniec okresu Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej ogółem Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej na koniec okresu ANALIZA SYTUACJI NA RYNKU PRACY Opiekunka środowiskowa (kod zawodu 341204) to jeden z zawodów ujętych w obowiązującej od 1 stycznia 2015 r. klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy (Dz.U. z 2014 r. poz. 1145). W poprzedniej wersji klasyfikacji obowiązującej w okresie od 1 lipca 2010 r. do 31 grudnia 2014 r. zawód ten miał tę samą nazwę i kod. BEZROBOTNI ORAZ WOLNE MIEJSCA PRACY I MIEJSCA AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ W ZAWODZIE OPIEKUNKA ŚRODOWISKOWA W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO POMORSKIM W LATACH 2012 2016 r. 2 2016 87 66 3 1 123 4 2015 95 75 9 0 143 3 2014 84 79 1 0 153 2 2013 101 104 8 6 114 0 2012 94 95 9 8 187 5 Mniejsza liczba rejestracji bezrobotnych niż zgłoszonych wolnych miejsc pracy lub aktywizacji zawodowej spowodowała, że w latach 2012 2014 zawód ten został sklasyfikowany jako zawód deficytowy 3, tzn. taki na który na rynku pracy istnieje większe zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie.. Od 2015 r. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej zmieniło metodologię prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych. W poprzedniej metodologii wskaźnikiem wykorzystywanym do wyboru zawodów deficytowych i nadwyżkowych był wskaźnik intensywności nadwyżki/deficytu. W nowej, zmienionej metodologii wybór zawodów deficytowych i nadwyżkowych jest dokonywany na podstawie trzech wskaźników: wskaźnika dostępności ofert pracy, wskaźnika długotrwałego bezrobocia oraz wskaźnika płynności bezrobotnych 4. Wprowadzona 2 Informacje te opracowano na podstawie załącznika nr 3 do Sprawozdania MPiPS-01 o rynku pracy Bezrobotni oraz wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej według zawodów i specjalności. Zgodnie z programem badań statystycznych statystyki publicznej załącznik ten jest przekazywany przez powiatowe urzędy pracy do wojewódzkich urzędów pracy do 10. dnia roboczego lipca z danymi za I półrocze danego roku oraz do 10. dnia roboczego stycznia z danymi za II półrocze roku poprzedniego. 3 Podziału na zawody deficytowe, zrównoważone i nadwyżkowe dokonuje się na podstawie wskaźnika intensywności nadwyżki (deficytu) wyrażonego jako iloraz liczby zgłoszonych wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej w badanym okresie, w danym zawodzie i liczby zarejestrowanych bezrobotnych w badanym okresie, w danym zawodzie. Zawody deficytowe to takie, dla których wskaźnik przekracza wartość 1,1; zawody zrównoważone to te, dla których wartość wskaźnika mieści się w przedziale od 0,9 do 1,1; natomiast zawody nadwyżkowe to te, w których przypadku wskaźnik wynosi poniżej 0,9. 4 Wskaźnik dostępności ofert pracy: iloraz średniomiesięcznej liczby bezrobotnych w danej grupie zawodów, w badanym okresie i średniomiesięcznej liczby wolnych miejsc pracy dostępnych w PUP i Internecie w danej grupie zawodów, w badanym okresie. Wskaźnik długotrwałego bezrobocia: iloraz liczby długotrwale bezrobotnych w danej grupie zawodów, w końcu okresu i liczby zarejestrowanych bezrobotnych w danej grupie zawodów, w końcu okresu. 2
zmiana spowodowała, ze sytuacja znacznej części zawodów pozostaje nieokreślona nie przynależy do żadnej z grup. Według tego badania opiekunka środowiskowa należy do grupy zawodów nieokreślonych. W badaniu przeprowadzonym w powiatach województwa kujawsko-pomorskiego pt. Barometr zawodów 5, które jest prognozą zapotrzebowania na pracowników w poszczególnych zawodach w 2017r., zawód opiekunka środowiskowa na poziomie województwa został zaklasyfikowany do grupy zawodów zrównoważonych ( podaż i popyt równoważą się ). Z telefonicznych rozmów sondujących z pracodawcami z województwa kujawsko pomorskiego, przeprowadzonych na potrzeby przygotowania informacji na WRZ wynika, że na stanowisku opiekunka środowiskowa zatrudniają stowarzyszenia ( np., Polski Czerwony Krzyż, Polski Komitet Pomocy Społecznej, Stowarzyszenie z Pomocy Serca ) na umowę zlecenie. Większość takich instytucji jak MOPR, MOPS, GOPS pozyskują opiekunki środowiskowe dla swoich podopiecznych na zasadach konkursowych z powyższych stowarzyszeń. Na umowę zlecenie zatrudniane są kobiety bez kierunkowego wykształcenia, niekarane, między 40a50 rokiem życia, silne fizycznie, odporne psychicznie, z dużą motywacją do pracy. Pomimo podkreślanego przez pracodawców zapotrzebowania społecznego na usługi opiekunki środowiskowej, nie ma systemu rozwiązań finansowania tego rodzaju usług w sferze publicznej. W zawiązku z tym są małe możliwości etatowego zatrudnienia opiekunek środowiskowych. Wnioski z rozmów z pracodawcami. Rozmowy z pracodawcami wykazały, że pracodawcy oczekiwali od kandydatów na stanowisko opiekunki środowiskowej: co najmniej rocznego doświadczenia na podobnym stanowisku i istotnych cech indywidualnych: obowiązkowości, radzenia sobie ze stresującymi sytuacjami, gotowości do podnoszenia kwalifikacji, samodzielności, staranności wykonywania pracy, umiejętności pracy zespołowej, szybkości uczenia się. ANALIZA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE, OFERTA KSZTAŁCENIA SYSTEM OŚWIATY SZKOLNEJ I POZASZKOLNEJ Wg danych pochodzących z Systemu Informacji Oświatowej udostępnianych przez Centrum Informatyczne Edukacji na stronie www.cie.men.gov.pl w województwie kujawsko-pomorskim zawód ten można zdobyć w 12 szkołach. Poniższa tabela przedstawia informację o liczbie absolwentów i uczniów kształcących się w zawodzie opiekunka środowiskowa w województwie kujawsko-pomorskim. Liczba osób Uczniowie kontynuujący naukę w zawodzie Absolwenci osoby kończące naukę w zawodzie Rok szkolny 2014/2015 rok 115 48 (na dzień 30.09.2014r. ) 2013/2014 rok 149 32 (na dzień 30.09.2013r. ) 2012/2013 rok 184 84 (na dzień 30.09.2012r. ) 2011/2012 rok 166 7 (na dzień 30.09.2011r. ) 2010/2011 rok 19 79 (na dzień 30.09.2010 r.) Wskaźnik płynności bezrobotnych: iloraz odpływu bezrobotnych w danej grupie zawodów, w badanym okresie i napływu bezrobotnych w danej grupie zawodów, w badanym okresie. 5 Barometr zawodów jest prognozą zapotrzebowania na pracowników w 2017 r. Badanie zostało przeprowadzone na przełomie III i IV kwartału 2016 r. W przypadku wystąpienia nieprzewidzianych zdarzeń, sytuacja w niektórych zawodach może ulec zmianie. 3
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 grudnia 2016 roku w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego określa, że zawód opiekunka środowiskowa można zdobyć w szkole policealnej o jednorocznym cyklu kształcenia oraz na kwalifikacyjnych kursach zawodowych 6 w zakresie jednej kwalifikacji: świadczenie usług opiekuńczych. Do podjęcia nauki wymagane jest wykształcenie średnie. Kwalifikacyjny kurs zawodowy to kurs prowadzony według programu nauczania uwzględniającego podstawę programową kształcenia w zawodach w zakresie jednej kwalifikacji. Minimalna liczba godzin kształcenia na tym kursie jest równa minimalnej liczbie godzin kształcenia zawodowego określonej w podstawie programowej kształcenia w zawodach dla danej kwalifikacji. W ramach różnych zawodów wyodrębniono poszczególne kwalifikacje, z których każda obejmuje określony zasób wiedzy, umiejętności zawodowych oraz kompetencji personalnych i społecznych, opisanych w podstawie programowej kształcenia w zawodach. Podmiot prowadzący kwalifikacyjny kurs zawodowy jest obowiązany uwzględnić w realizowanym na kursie programie nauczania wszystkie wskazane w podstawie programowej kształcenia w zawodach komponenty właściwe dla danej kwalifikacji. Ukończenie tego kursu umożliwia przystąpienie do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie, w zakresie danej kwalifikacji, przeprowadzanego przez okręgową komisję egzaminacyjną. Osoba, która ukończy kwalifikacyjny kurs zawodowy i zda egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie w zakresie danej kwalifikacji, otrzymuje świadectwo potwierdzające kwalifikacje w zawodzie. Dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe w określonym zawodzie będzie mogła otrzymać osoba, która posiada poziom wykształcenia wymagany dla danego zawodu (odpowiednio wykształcenie zasadnicze zawodowe lub średnie) oraz zda egzaminy z zakresu wszystkich kwalifikacji wyodrębnionych w danym zawodzie, czyli posiada świadectwa potwierdzające uzyskanie kwalifikacji wyodrębnionych w danym zawodzie. Kwalifikacyjne kursy zawodowe mogą prowadzić: publiczne szkoły prowadzące kształcenie zawodowe w zakresie zawodów, w których kształcą; niepubliczne szkoły posiadające uprawnienia szkół publicznych, prowadzące kształcenie zawodowe w zakresie zawodów, w których kształcą; placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego, ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego; instytucje rynku pracy, o których mowa w art. 6 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.), prowadzące działalność edukacyjno-szkoleniową; podmioty prowadzące działalność oświatową na podstawie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. SZKOŁY W województwie kujawsko pomorskim ofertę kształcenia w zawodzie opiekunka środowiskowa posiada 12 szkół. Kształcenie odbywa się w jednej: 6 Źródło informacji: rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2011 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, serwis internetowy Ministerstwa Edukacji Narodowej www.men.gov.pl oraz System Informacji Oświatowej www.cie.men.gov.pl 4
Policealna Szkoła Centrum Nauki i Biznesu 'Żak' 87-800 Włocławek, ul. Plac Wolności 8/9 tel. 542313730 Informacja o kursach na stronie http://ris.praca.gov.pl LITERATURA Opieka nad chorym w domu Irena Szymanowska, Warszawa 1988 Praca socjalna- zawód, który dodaje sił Brenda DuBois, Karla Krogsrud Miley, BPS Katowice 1999 Opieka nad przewlekle chorymi J. Blicharski, PZWL 1989 Pierwsza pomoc i opieka domowa. Poradnik rodzinny. Bass D., Baker R.: RM, Warszawa 2006 Wybrane problemy osób starszych. Nowicka A (red): Impuls. 2006 Czasopisma: Praca Socjalna dwumiesięcznik Czasopismo porusza problemy związane z funkcjonowaniem instytucji pomocy społecznej w ujęciu teoretycznym i praktycznym w kraju i za granicą. Prezentuje wyniki najnowszych badań o charakterze monograficznym, przykłady dobrych praktyki doniesienia z konferencji i seminariów, recenzje publikacji książkowych. Praca Socjalna ukazuje się od ponad dwudziestu pięciu lat, jest pismem adresowanym do zawodowej służby socjalnej: pracowników socjalnych, jak również do innych grup zawodowych związanych z pomocą społeczną. Opracowała: Joanna Hołod doradca zawodowy WUP w Toruniu Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Toruniu 5