Sygn. akt IC 1147/12 UZASADNIENIE Zarząd Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko Własnościowej Szóstka z siedzibą we Wrocławiu domagał się uchylenia uchwały nr 12 Walnego Zgromadzenia Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko Własnościowej Szóstka we Wrocławiu podjętej w dniach od 11 do 14 czerwca 2012 r. w sprawie rozpatrzenia odwołań członków Spółdzielni od uchwały Rady Nadzorczej nr 67/V/2011 z dnia 15 września 2011 r. w sprawie zatwierdzenia stawek eksploatacji podstawowej lokali mieszkalnych. W uzasadnieniu swojego stanowiska strona powodowa wskazała, że treść i konstrukcja zaskarżonej uchwały nr 12, za podjęciem której głosowało łącznie 24 członków, a przeciw której głosowało łącznie 83 członków Walnego Zgromadzenia pozwanej Spółdzielni, uchylona została prawidłowo podjęta uchwała Rady Nadzorczej nr 67/V/2011 z dnia 15 września 2011 r. w sprawie zatwierdzenia stawek. W/w skutek prawny wywołany przez zaskarżoną uchwałę jest, zdaniem strony powodowej, sprzeczny ze statutem Spółdzielni, który nie przewiduje możliwości odwołania od uchwały Rady Nadzorczej nr 67/V/2011 dokonanego przez członków Spółdzielni Mieszkaniowej Szóstka do Walnego Zgromadzenia tej Spółdzielni (brak trybu wewnątrzspółdzielczego w zakresie objętym treścią uchwały nr 67/V/2011). Strona powodowa wskazała, iż Statut pozwanej Spółdzielni w 18 ust. 2 i 3, przewiduje jedynie postępowanie wewnątrzspółdzielcze w sprawach wynikających ze stosunku członkostwa, w których członek może odwołać się od odmownego załatwienia wniosku przez Zarząd do Rady Nadzorczej. Uchwała nr 67/V/2011 Rady Nadzorczej z dnia 15 września 2011 r. została wydana w sprawie zatwierdzenia stawek eksploatacji podstawowej lokali mieszkalnych, a zatem nie należy do kategorii uchwał ze stosunku członkostwa. Wobec braku możliwości zastosowania trybu postępowania wewnątrzspółdzielczego do zaskarżenia uchwały Rady Nadzorczej nr 67/V/2011, uchwała nr 12 Walnego Zgromadzenia podjęta w dniach 11 i 14 czerwca 2012 r., jako sprzeczna ze statutem Spółdzielni winna zostać przez Sąd uchylona. Strona powodowa zarzuciła także, że zaskarżona uchwała nr 12, godzi w interesy Spółdzielni. Stawki eksploatacji podstawowej zatwierdzone uchwałą Rady Nadzorczej 67/V/2011, zostały skalkulowane na podstawie analiz kosztów poniesionych w I szym i planowanych w II półroczu 2011 r. na poszczególnych budynkach. Integralną częścią tej uchwały jest wniosek Zarządu z dnia 13 września 2011 r. wraz ze szczegółową kalkulacją 1
stawki eksploatacyjnej. Zdaniem strony powodowej uchylenie uchwały 67/V/2011 może spowodować brak zapewnienia środków niezbędnych na pokrycie kosztów związanych z eksploatacją, utrzymaniem i zarządzaniem nieruchomościami, nie pozwoliłoby również zarządowi na wywiązanie się z obowiązków nałożonych przez ustawę o spółdzielniach mieszkaniowych art. 4.1 ust. 4 pkt 1, oraz obowiązku regulowania płatności wobec kontrahentów, budżetu i pracowników. W odpowiedzi na pozew strona pozwana uznała powództwo. W uzasadnieniu swojego stanowiska strona pozwana podzieliła, nie tylko argumentację Zarządu Spółdzielni związaną ze sprzecznością uchwały nr 12 Walnego Zgromadzenia z postanowieniami Statutu, ale również z zarzutem pokrzywdzenia w/w uchwałą członków Spółdzielni. Strona pozwana potwierdziła, że Statut Spółdzielni nie przewiduje trybu postępowania wewnątrzspółdzielczego w zakresie objętym wskazaną uchwałą, niewątpliwie bowiem postępowanie określone w 18 statutu należy w całości odnieść do spraw wynikających ze stosunku członkostwa, wskazanego w ust. 2 tego paragrafu, a nie do spraw pochodnych do stosunku członkostwa. Strona pozwana podzieliła także stanowisko Zarządu Spółdzielni dotyczące zarzutu pokrzywdzenia uchwałą nr 12 Walnego Zgromadzenia Członków Spółdzielni. Stawki eksploatacji podstawowej zatwierdzone uchwałą Rady Nadzorczej zostały skalkulowane na podstawie analiz kosztów poniesionych w pierwszym półroczu 2011 r. i planowanych w drugim półroczu 2011 r. na poszczególnych budynkach. Uchylenie zaś uchwały 67/V/2011 Rady Nadzorczej może spowodować m. in. Brak zapewnienia niezbędnych środków na pokrycie kosztów związanych z eksploatacją utrzymaniem i zarządzaniem nieruchomościami, co jest sprzeczne z interesem Spółdzielni. Z tego względu, zdaniem strony pozwanej, zaskarżona uchwała Walnego Zgromadzenia Członków Spółdzielni nr 12, winna zostać uchylona. Pismem z dnia 14 września 2012 r. interwencję uboczną po stronie pozwanej zgłosiła XXX (nazwisko wykreślono), będąca członkiem pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej, wnosząc o oddalenie powództwa w całości. W uzasadnieniu swojego stanowiska, interwenientka podniosła, że dokonane w odpowiedzi na pozew uznanie powództwa przez stronę pozwaną nie wiąże Sądu, bowiem jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i zmierza do obejścia prawa. 2
Interwenientka wskazała na specyfikę niniejszego postępowania, w którym organ reprezentujący pozwaną Spółdzielnię Mieszkaniową, tj. Zarząd tej spółdzielni (bezrefleksyjnie), uznaje powództwo o uchylenie uchwały podjętej w interesie członków spółdzielni przez organ wyższego rzędu spółdzielni tj. Walne Zgromadzenie, będąc jednocześnie sam inicjatorem tego postępowania. Odnosząc się merytorycznie do żądania pozwu, interwenientka podniosła, iż przytoczone przez powoda przepisy statutu i prawa spółdzielczego, są prawidłowe, jednakże nie uwzględniają brzmienia 78 ust. 4 Statutu pozwanej, który stanowi, że członkowie mogą kwestionować zasadność zmiany wysokość opłat w postępowaniu wewnątrzspółdzielczym lub na drodze sądowej. Jest to zdaniem interwenientki ubocznej istotna regulacja, dająca członkom pozwanej Spółdzielni szersze uprawnienia aniżeli te przyznane przez ustawę. Skoro zmiana wysokości opłat może być kwestionowana przez członka w trybie postępowania wewnątrzspółdzielczego, należy zdaniem interwenientki ubocznej, poddać w wątpliwość możliwość zaskarżenia uchwały Walnego Zgromadzenia w tej sprawie przez inną osobę, niż członek Spółdzielni. Interwenientka konkludowała, że Zarząd nie mógł zaskarżyć przedmiotowej uchwały Walnego Zgromadzenia, a decyzja w tym zakresie dokonana prze najwyższy organ spółdzielni jest ostateczna i Zarząd obowiązany jest do niej się zastosować. Już z tego względu powództwo niniejsze winno zostać oddalone. Interwenientka uboczna wskazała także, że uchylona zaskarżoną uchwałą uchwała Rady Nadzorczej nr 67/V/2011, jako decyzja tego organu spółdzielni, w każdej chwili może zostać na nowo podjęta, a proces decyzyjny Rady Nadzorczej ponownie skontrolowany może zostać w postępowaniu wewnątrzspółdzielczym. Trak ukształtowany sposób podejmowania decyzji Spółdzielni wynika bowiem wprost z jej Statutu. Niezależnie od powyższego, interwenientka podniosła zarzuty merytoryczne pod kątem wyrażonych w prawidłowo, jej zdaniem, uchylonej uchwały nr 67/V.2011, tzw. kosztów zarządzania, a więc skąd wynika ta kwota i jakie elementy brane były pod uwagę przy kalkulowaniu tych kosztów. Zdaniem interwenientki ubocznej, ustalenie na poziomie 0,03 zł/m2 opłaty na organizację festynu spółdzielczego, jest niezgodne z art. 4 ust. 5 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych, skoro brak jest uchwały członków Walnego Zgromadzenia Spółdzielni w sprawie uczestnictwa członków Spółdzielni w kosztach związanych z działalnością społeczną, oświatową i kulturalną prowadzoną przez spółdzielnię. Błędnie także, zdaniem interwenientki ubocznej nie określono w przedmiotowej uchwale wysokości pożytków i przychodów z nieruchomości wspólnej, które zgodnie z art. 5 ust. 1 u.s.m. winny obniżać wysokość ustanowionych opłat eksploatacyjnych. 3
Sąd ustalił następujący stan faktyczny: W dniu 15 września 2011 r. Rada Nadzorcza Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko Własnościowej Szóstka we Wrocławiu podjęła uchwałę nr 67/V/2011 w sprawie zatwierdzenia stawek eksploatacji podstawowej lokali mieszkalnych. (dowód: statut Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko Własnościowej Szóstka we Wrocławiu, k. 14 33, 2 ust. 1 pkt 12Regulamin Rady Nadzorczej Spółdzielni, k. 34 37, uchwała Rady Nadzorczej Spółdzielni nr 67/V/2011 z dnia 15 września 2011 r. wraz z propozycją Zarządu Spółdzielni w zakresie kalkulacji stawek eksploatacji, k. 38-41); W okresie od 18 stycznia 2012 r. do 23 lutego 2012 r. do Spółdzielni wpłynęło 10 odwołań członków Spółdzielni od uchwały Rady Nadzorczej nr 67/V/2011, kierowanych do Walnego Zgromadzenia Spółdzielni. W uzasadnieniu tychże odwołań członkowie Spółdzielni wskazywali m. in., iż uchwała Rady Nadzorczej jest sprzeczna z obowiązującym prawem, tj. Ustawą o Spółdzielni Mieszkaniowych i opracowanym na jej podstawie Statutem Spółdzielni. (dowód: odwołania członków spółdzielni z dnia 15, 17, 19, 24 stycznia, 2, 23 lutego i 16 marca 2012 r., k. 42 52); W odpowiedzi na w/w odwołania członków Spółdzielni, Zarząd Spółdzielni Mieszkaniowej Szóstka we Wrocławiu, przesłał członkom Spółdzielni, którzy odwołali się od uchwały stanowisko Spółdzielni w sprawie możliwości zaskarżenia uchwały Rady \nadzorczej nr 67/V/2011 z dnia 15 września 2011 r., wskazując, iż według obowiązującego w Spółdzielni Statutu brak jest podstaw do wniesienia w/w odwołań w trybie postępowania wewnątrzspółdzielczego. Pomimo zajętego stanowiska Zarząd Spółdzielni zgodnie z wnioskami grupy członków Spółdzielni zobowiązał się umieścić w porządku obrad Walnego Zgromadzenia punkt dotyczący rozpatrzenia odwołań od uchwały Rady Nadzorczej nr 67/V/2011 z dnia 15 września 2011 r. (dowód: pisemne odpowiedzi Zarządu Spółdzielni na odwołania członków Spółdzielni, k. 52 61, wniosek Członków Spółdzielni o uzupełnienie porządku obrad, k. 65 66, zawiadomienia o Walnym Zgromadzeniu zwołanym na dzień 11 i 14 czerwca 2012 r., k. 62-63); 4
Na Walnym Zgromadzeniu Spółdzielni Mieszkaniowej Szóstka: przeprowadzonym w dwóch częściach, w dniach 11 oraz 14 czerwca 2012 r. poddana pod głosowanie została uchwała nr 12 w sprawie rozpatrzenia odwołań członków Spółdzielni od uchwały Rady Nadzorczej nr 67/V/2011 z dnia 15 września 2011 r. w sprawie zatwierdzenia stawek eksploatacji podstawowej lokali mieszkalnych. Treść 1 uchwały otrzymała brzmienie: Walne Zgromadzenie Członków Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko Własnościowej Szóstka utrzymuje w mocy uchwałę nr 67/V/2011 z dnia 15 września 2011 r. podjętą przez Radę Nadzorczą Spółdzielni w sprawie zatwierdzenia stawek eksploatacji podstawowej lokali mieszkalnych Za przyjęciem uchwały nr 12 głosowało łącznie 24 osoby, przeciwko przyjęciu uchwały oddano łącznie 83 głosy. Uchwała nr 12 poddana pod głosowanie Walnego Zgromadzenia Członków Spółdzielni Mieszkaniowo Lokatorskiej Szóstka w dniach 11 i 14 czerwca 2012 r., nie została podjęta. (dowód: protokół z Walnego Zgromadzenia Członków SM L W Szóstka, z 11.06.2011 r., k.235 243, protokół z II części Walnego Zgromadzenia SM L W Szóstka, k. 272 277, treść uchwały nr 12 wraz z przebiegiem głosowania, k. 108). Sąd zważył, co następuje: Powództwo należało oddalić. Strona powodowa Zarząd Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko Własnościowej Szóstka we Wrocławiu domagała się uchylenia podjętej jej zdaniem przez Walne Zgromadzenie Członków Spółdzielni, uchwały nr 12 w sprawie nieutrzymania w mocy uchwały Rady Nadzorczej nr 67/V/2011 z dnia 15 września 2011 r. w sprawie zatwierdzenia stawek eksploatacji podstawowej lokali mieszkalnych. Pozwana Spółdzielnia Mieszkaniowa uznała powództwo, zarzucając zaskarżonej uchwale sprzeczność ze statutem Spółdzielni. Interwencję uboczną w niniejszej sprawie po stronie pozwanej zgłosiła reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika XXX (nazwisko wykreślono) członek Spółdzielni Mieszkaniowej Szóstka, prezentując stanowisko pozostające w sprzeczności z oświadczeniami i z czynnościami strony, do której przystąpiła, w konsekwencji jednak w kontekście rozważanej sprawy, wobec uznania powództwa stanowisko przeciwne w stosunku do obu stron niniejszego postępowania. 5
Zgodnie z art. 42 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze, uchwały walnego zgromadzenia obowiązują wszystkich członków spółdzielni oraz wszystkie jej organy. Uchwała sprzeczna z ustawą jest nieważna. ( 2). Uchwała sprzeczna z postanowieniami statutu bądź dobrymi obyczajami lub godząca w interesy spółdzielni albo mająca na celu pokrzywdzenie jej członka może być zaskarżona do sądu ( 3). Każdy członek spółdzielni lub zarząd może wytoczyć powództwo o uchylenie uchwały ( 4). Jednakże prawo zaskarżenia uchwały w sprawie wykluczenia albo wykreślenia członka przysługuje wyłącznie członkowi wykluczonemu albo wykreślonemu ( 5). Jeżeli zarząd wytacza powództwo, spółdzielnię reprezentuje pełnomocnik ustanowiony przez radę nadzorczą, a spółdzielnię, w której nie powołuje się rady nadzorczej, pełnomocnik ustanowiony przez walne zgromadzenie. Zgodnie z 6 powództwo o uchylenie uchwały walnego zgromadzenia powinno być wniesione w ciągu sześciu tygodni od dnia odbycia walnego zgromadzenia, jeżeli zaś powództwo wnosi członek nieobecny na walnym zgromadzeniu na skutek jego wadliwego zwołania - w ciągu sześciu tygodni od dnia powzięcia wiadomości przez tego członka o uchwale, nie później jednak niż przed upływem roku od dnia odbycia walnego zgromadzenia. Nadmienić jedynie należy, że wbrew zatem twierdzeniom interwenienta ubocznego, Zarząd Spółdzielni miał legitymację materialną do wystąpienia z powództwem o uchylenie uchwały Walnego Zgromadzenia pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej, a strona pozwana reprezentowana była przez pełnomocnika w osobie członka Rady Nadzorczej Spółdzielni, tj. początkowo przez Janusza Krycińskiego (uchwała Rady Nadzorczej nr 108/V/2012), a następnie przez Jacka Biernata (uchwała Rady Nadzorczej nr 3/VI/2012). Jednakże uchwała nr 12, nad którą członkowie pozwanej Spółdzielni głosowali w dniach 11 i 14 czerwca 2012 r., w ogóle nie została podjęta, a zatem nie istnieje i dlatego też pomimo uznania powództwa Sąd oddalił żądanie pozwu. Odwołać się należy do teorii tzw. nieistniejących czynnościach prawnych, o których można mówić w sytuacji, gdy czynności te dotknięte są podstawowymi, najcięższymi uchybieniami, tj. dokonane zostały z naruszeniem konstytutywnych reguł dotyczących danej czynności, np.: nie dokończono czynności albo nie zawarto w niej tych elementów, które dla bytu czynności mają konstytutywne znaczenie, albo nie uzgodniono esentialia negotii lub też nie złożono odpowiednich oświadczeń woli. Tworzone przez przedstawicieli doktryny definicje pojęcia nieistniejącej uchwały akcentują, że chodzi tu o przypadki kwalifikowanego lub rażącego naruszenia istotnych norm proceduralnych lub konstruujących tryb podejmowania uchwał. Przytoczyć w tym miejscu należy tezę z uzasadnienia wyroku 6
Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2003 r., w którym Sąd ten podkreślił, iż uchwała organu spółdzielni może być uznana za nieistniejącą w przypadku najpoważniejszych wad wykluczających wyrażenie oświadczenia woli uprawnionych podmiotów choćby z naruszeniem przepisów prawa (OSNP 2004/18/314). Sąd Najwyższy wskazał jednak także, iż przykładem podstawowego uchybienia w zakresie elementów konstytucyjnych uchwały, statuującym taką uchwałę jako nieistniejącą, jest np.: brak wymaganej w ustawie lub w statucie większości głosów do podjęcia uchwały albo brak na walnym zgromadzeniu quorum. Wynika stąd, że nieistniejąca jest także uchwała organu spółdzielni, która nie została podjęta na skutek braku wymaganej ilości głosów opowiadających się za jej wejściem w życie. W ocenie orzekającego Sądu, aprobującego instytucję nieistniejącej uchwały organów osób prawnych, istnieje różnica pomiędzy czynnością prawną bezwzględnie nieważną, a czynnością prawną nieistniejącą, a podstawę takiego rozróżnienia daje przepis art. 38 k.c., w myśl którego osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w statucie. Sąd podziela w tej mierze stanowisko prof. J. Ignatowicza wyrażone w Komentarzu do Prawa spółdzielczego, zgodnie z którym jeżeli nie zostaną spełnione podstawowe wymagania dla wyrażenia woli przez osobę prawną działającą przez swój organ, to można mówić jedynie o wyrazach woli pewnej grupy osób wchodzących w skład tego organu, a nie o woli samej osoby prawnej. Za takie podstawowe uchybienia w zakresie elementów konstrukcyjnych uznać należy m.in. zwołanie walnego zgromadzenia przez organ do tego upoważniony, ale także brak wymaganej w ustawie lub w statucie większości głosów do podjęcia uchwały. Jeśli uchwała w rzeczywistości nie zapadła, to nie może ona być ani skuteczna, ani bezskuteczna, albowiem nie istnieje. Nie ma więc potrzeby jej zaskarżania, bowiem uchylić można tylko uchwałę, która istnieje. Można natomiast wnieść na podstawie art. 189 k.p.c. nie ograniczone żadnym terminem powództwo o ustalenie, że uchwała nie istnieje lub bronić się przed jej skutkami przez postawienie w konkretnej sprawie zarzutu jej nieistnienia (J. Ignatowicz Komentarz do Prawa Spółdzielczego Warszawa 1985 r., str. 110). W rozważanej sprawie, z przebiegu głosowania przeprowadzonego na Walnym Zgromadzeniu Członków Spółdzielni w dniu 11 i 14 czerwca 2012 r. wynika, że za przyjęciem uchwały nr 12 w proponowanym przez Zarząd brzmieniu, głosowało łącznie 24 osoby, natomiast przeciwko przyjęciu uchwały oddano łącznie 83 głosy. Wobec zasady wyrażonej w art. 41 2 ustawy Prawo spółdzielcze, uchwały (Walnego Zgromadzenia) podejmowane są zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy uprawnionych 7
do głosowania, chyba że ustawa lub statut stanowią inaczej. Ustawa, w sytuacji poddania pod głosowanie walnego zgromadzenia członków spółdzielni mieszkaniowej uchwały utrzymującej w mocy uchwałę rady nadzorczej spółdzielni, w sprawie zatwierdzenia stawek eksploatacji podstawowej lokali mieszkalnych, nie czyni co do sposobu głosowania nad podjęciem takiej uchwały żadnego wyłomu. Także i strony niniejszego postępowania, powołując się na Statut pozwanej Spółdzielni, nie czyniły w zakresie sposobu głosowania nad uchwałą, żadnych zarzutów. Należy zatem przyjąć, że zaskarżona uchwała nr 12, bez względu na konstrukcję treści tej uchwały, za którą opowiedziała się mniejsza liczba Członków Walnego Zgromadzenia Spółdzielni uprawnionych do głosowania, nie została podjęta, a zatem nie funkcjonuje w obrocie prawnym. Na marginesie jedynie wskazać należy, że przyjęcie w niniejszej sprawie nieistnienia zaskarżonej uchwały stwarza pewnego rodzaju porządek w obrocie prawnym. Jak pokazuje doświadczenie, konstrukcja treści uchwały organu osoby prawnej, samo jej brzmienie może, albo stwierdzać pewne fakty, albo fakty te negować. Interpretacja treści uchwał po stronie głosujących nad nią osób również może się różnić, stąd ważne jest, aby reguły podejmowania decyzji (uchwał) przez kolegialne organy osób prawnych, oceny tego, czy decyzje te w ogóle zapadły pojmować ściśle. Zgodnie z przepisem art. 213 2 k.p.c. Sąd jest związany z uznaniem powództwa chyba że uznanie jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa. Przy czym, uznanie powództwa w rozumieniu art. 213 2 k.p.c. zakłada stwierdzenie istnienia dochodzonego roszczenia, a tym samym wystąpienie wszystkich przesłanek kreujących jego byt prawny. Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności wskazujące na nieistnienie zaskarżonej uchwały nr 12 Walnego Zgromadzenia Członków pozwanej Spółdzielni, a w konsekwencji na nieistnienie skonstruowanego w oparciu o przepis art. 42 2 ustawy Prawo Spółdzielcze, roszczenia o jej uchylenie, Sąd ocenił dokonane przez stronę pozwaną uznanie powództwa, jako sprzeczne z prawem i oddalił powództwo, o czym orzekł w punkcie I sentencji wyroku. Orzeczenie o kosztach procesu w punkcie II sentencji wyroku Sąd wydał kierując się normą art. 102 k.p.c., według której w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. 8
Sąd uznał, iż z uwagi na szczególne okoliczności związane z uznaniem powództwa przez stronę pozwaną, nieobciążanie strony powodowej kosztami za I instancję jest słuszne, zgodne z zasadami współżycia społecznego i racjonalne. Wobec stanowiska interwenienta ubocznego, stojącego w sprzeczności ze stanowiskiem strony, do której przystąpił, a więc naruszającym normy art. 79 k.p.c., Sąd uznał wniosek o zwrot należnych mu kosztów (wynagrodzenie pełnomocnika procesowego) za nieuzasadniony. 9