Zagrożenia siedlisk kserotermicznych i ich ochrona czynna
Ochrona kseroterm Nowe Brzesko 15-16.05.2014 Zagrożenie siedlisk kserotermicznych. Sposoby oceny stopnia zachowania oraz przyczyny degradacji. Prawne uwarunkowania ochrony muraw kserotermicznych. Dobór właściwych metod ochrony czynnej. Czynna ochrona. Monitoring efektów. Przedstawienie projektów ochrony muraw kserotermicznych. Stefan Gawroński Instytut Botaniki UJ Stefan Gawroński Instytut Botaniki Uniwersytet Jagielloński
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych ograniczony zasięg przestrzenny oraz znaczne rozproszenie na ogół niewielka powierzchnia Pow. w ha Pow. w ha Pow. w ha Pow. w ha Pow. w ha Pow. w ha Całkowita Leśna Murawy Piargi Ciepłolubne Inne kserotermiczne i naskalne lasy 1 Biała Góra 11,25 7,10 4,15 2 Biała Woda 33,71 16,38 17,33 PLH 120025 3 Białowodzka Góra 67,69 65,11 1,29 0,87 0,42 4 Dąbie 2,61 0,90 1,71 5 Dolina Eljaszówki 109,57 105,14 4,43 PLH 120005 6 Dolina Kluczwody 35,22 35,03 0,19 PLH 120005 7 Dolina Mikowska 20,89 13,39 7,50 8 Dolina Racławski 473,92 456,59 17,33 PLH 120005 9 Dolina Szklarki 46,69 26,54 1,28 18,87 PLH 120005 10Kajasówka 11,83 2,01 9,82 11 Kwiatówka 11,25 6,35 4,90
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych ograniczony zasięg przestrzenny oraz znaczne rozproszenie na ogół niewielka powierzchnia Pow. w ha Pow. w ha Pow. w ha Pow. w ha Pow. w ha Pow. w ha Całkowita Leśna Murawy Piargi Ciepłolubne Inne kserotermiczne i naskalne lasy 12Michałowiec 12,12 0,00 12,12 PLH 120011 13Opalonki 2,23 0,81 1,42 14Panieńska Góra 63,23 52,67 10,56 15Przegorzalskie Skałki 1,38 0,00 1,38 16Skała Kmity 19,36 18,56 0,80 17Skołczanka 36,77 34,33 2,44 18Sterczów Ścianka 3,04 1,04 2,00 PLH 120015 19Wały 5,81 3,99 1,82 PLH 120017 20Wąwóz Bolechowicki 22,44 21,54 0,90 0,10 PLH 120005 21Wąwóz Homole 58,64 44,04 14,60 1,13 PLH 120025 22Kalina Lisiniec 5,68 0,00 5,68 PLH 1200
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych sukcesja jako efekt zaniechania użytkowania, lub zmiany użytkowania Wyżyna Częstochowska Strzegowa Murawy kserotermiczne zbiorowiska półnaturalne
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych sukcesja jako efekt zaniechania użytkowania, lub zmiany użytkowania Żyzny półksiężyc, początki rolnictwa około 10 000 lat temu Murawy kserotermiczne - zbiorowiska półnaturalne http://upload.wikimedia. org/wikipedia/commons/ 2/23/Fertile_Crescent_m ap.png
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych sukcesja jako efekt zaniechania użytkowania, lub zmiany użytkowania Murawy kserotermiczne - zbiorowiska półnaturalne Upadek Ikara Peter Bruegel, około 1558
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych eutrofizacja siedliska Wyżyna Miechowska Gmina Charsznica w tle Obszar Natura 2000 Uniejów Parcele PLH 120075
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych eutrofizacja siedliska Wyżyna Miechowska Gmina Racławice w tle Obszar Natura 2000 Wały PLH 120017
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych zabudowa Wyżyna Olkuska Gmina Jerzmanowice Jerzmanowice
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych Eksploatacja kruszyw Wyżyna Miechowska Gmina Miechów Sławice Duchowne Obszar natura 2000 PLH 120074
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych Eksploatacja kruszyw Brama Krakowska Kraków Bodzów
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych Rozjeżdżanie Pustynia Błędowska Gmina Klucze Pogranicze Wyżyny Śląskiej i Olkuskiej
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych Palenie ognisk i wypalanie Wyżyna Olkuska Gmina Jerzmanowice
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych Neofityzacja i wkraczanie gatunków obcych Nawłoć późna Solidago gigantea Brama Krakowska Kraków Rezerwat Skołczanka
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych Neofityzacja i wkraczanie gatunków obcych Rukiewnik wschodni Bunias orientalis Wyżyna Olkuska Bolechowice Rezerwat Wąwóz Bolechowicki
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych Neofityzacja i wkraczanie gatunków obcych Winobluszcz zaroślowy Parthenocissus inserta Brama Krakowska Kraków Rezerwat Skałki Przegorzalskie
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych Neofityzacja i wkraczanie gatunków obcych Czeremcha późna Padus serotina Brama Krakowska Kraków Rezerwat Skołczanka
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych Neofityzacja i wkraczanie gatunków obcych Orzech włoski Juglans regia Brama Krakowska Kraków Rezerwat Bonarka
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych Zalesianie Wyżyna Miechowska Kalina Lisiniec
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych Zalesianie Robinia akacjowa Robinia pseudoacacia Wyżyna Miechowska Klonów Rezerwat Opalonki
Zagrożenie siedlisk kserotermicznych Zmiana użytkowania Zaniechanie wypasu i koszenia Brama Krakowska Kraków Rezerwat Skołczanka
Sposoby oceny stopnia zachowania, oraz przyczyny degradacji muraw kserotermicznych Wyżyna Miechowska Wały Uwarunkowania siedliskowe
Sposoby oceny stopnia zachowania, oraz przyczyny degradacji muraw kserotermicznych Brama Krakowska Kraków Przyczyny degradacji
Sposoby oceny stopnia zachowania, oraz przyczyny degradacji muraw kserotermicznych Wyżyna Miechowska Kalina Lisiniec Inwentaryzacja zbiorowisk roślinnych
Prawne uwarunkowania ochrony zbiorowisk kserotermicznych Położenie Stosunki własnościowe Bioróżnorodność Forma i rodzaj ochronny Rezerwat przyrody Obszar Natura 2000 Ochrona gatunkowa Ochrona ścisła Ochrona czynna Intensywność użytkowania rolniczego samej murawy jak i jej bezpośredniego otoczenia Ograniczenia użytkowania rolniczego Wykonywanie czynności związanych z prowadzeniem racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej, lub rybackiej jeżeli technologia prac uniemożliwia przestrzeganie zakazów ochrony gatunkowej Wyżyna Miechowska Rezerwat Biała Góra
Dobór właściwych metod ochrony czynnej z uwzględnieniem typu murawy oraz zagrożeń Wyżyna Miechowska Gmina Miechów Poradów Brak ekstensywnego użytkowania rolniczego
Dobór właściwych metod ochrony czynnej z uwzględnieniem typu murawy oraz zagrożeń Wyżyna Olkuska Gmina Wielka Wieś Wierzchowie Brak ekstensywnego pozyskiwania drewna
Czynna ochrona muraw kserotermicznych Ekstensywny wypas Wyżyna Miechowska Gmina Racławice Klonów Rezerwat Dąbie
Czynna ochrona muraw kserotermicznych Usuwanie nalotu drzew i krzewów Wyżyna Miechowska Gmina Racławice Klonów Rezerwat Opalonki Fot. T. Doniec
Czynna ochrona muraw kserotermicznych Podkrzesanie drzew nadmiernie ocieniających murawę Wyżyna Miechowska Gmina Racławice Dale Rezerwat Wały
Czynna ochrona muraw kserotermicznych Zwalczanie gatunków inwazyjnych Karczowanie w szyi korzeniowej robinii akacjowej Wyżyna Miechowska Gmina Racławice Klonów Rezerwat Opalonki
Czynna ochrona muraw kserotermicznych Wykaszanie wojłoku kłosownicy pierzastej Brachypodium pinnatum Wyżyna Miechowska Gmina Racławice Klonów Rezerwat Dąbie
Czynna ochrona muraw kserotermicznych Wykaszanie wojłoku Brama Krakowska Kraków Rezerwat Skołczanka
Czynna ochrona muraw kserotermicznych Wygrabienie i usuwanie wojłoku Wyżyna Miechowska Gmina Racławice Dale Rezerwat Wały
Czynna ochrona muraw kserotermicznych Introdukcja gatunków zagrożonych Wyżyna Miechowska Gmina Racławice Kalina Lisiniec
Czynna ochrona muraw kserotermicznych Tworzenie powierzchniowych form ochrony Ostoja Miechowska pltmp521 Pow. 8113,43 ha Obszar zgłoszony przez organizacje pozarządowe
Czynna ochrona muraw kserotermicznych Tworzenie powierzchniowych form ochrony Obszar Natura 2000 PLH 120049 Cybowa Góra Wyżyna Miechowska Gmina Słaboszów Pow. 18,20 ha
Czynna ochrona muraw kserotermicznych Tworzenie powierzchniowych form ochrony W obrębie Ostoi Miechowskiej wyznaczono dodatkowo 12 mniejszych obszarów Natura 2000 o łącznej powierzchni 136,9 ha Obszar Natura 2000 PLH 120049 Cybowa Góra Wyżyna Miechowska Gmina Słaboszów Pow. 18,20 ha
Czynna ochrona muraw kserotermicznych Porządkowanie ruchu turystycznego Podlasie Gmina Węgrów Sowia Góra
Monitoring efektów zabiegów ochronnych
Monitoring efektów zabiegów ochronnych Wyżyna Miechowska Kalina Lisiniec
Monitoring efektów zabiegów ochronnych Skołczanka D 43 powierzchnie monitoringu
Monitoring efektów zabiegów ochronnych Kalina Lisiniec Obszar Natura 2000 PLH 120007 Kontrola 2011 Kontrola 2012 Zabiegi 2011 Zabiegi 2012 Zbiorowisko roślinne Inuletum ensifoliae zarastające przez drzewa i krzewy Numer mark GPS 180 180 985 985 N N50 21.740 N50 21.740 N50 21.736 N50 21.736 E E20 09.594 E20 09.594 E20 09.599 E20 09.599 Data 19.08.2011 18.07.2012 05.07.2011 18.07.2012 Wysokość m n.p.m. 348 348 344 344 Ekspozycja SSW SSW S S Nachylenie 20 20 22 22 Powierzchnia zdjęcja m 2 25 25 25 25 Pokrycie warstwy a % 5 5 10 10 Pokrycie warstwy b % 30 30 15 0 Pokrycie warstwy c % 65 70 90 95 Pokrycie warstwy d % 0 0 10 10 Wysokość runi śred. cm 50 50 40 40 Wysokość runi max. cm 110 110 90 90 Skały % 0 0 0 0 Liczba gatunków 29 33 46 43
Monitoring efektów zabiegów ochronnych Kontrola 2011 2012 Zabiegi 2011 2012 Picea abies A 1.1 1.1 Larix decidua A 1.2 1.2 Picea abies A 1.2 1.2 Cornus sanguinea B 2.3 2.3 Frangula alnus B 1.2 1.2 Cornus sanguinea B 2.2 0 Quercus robur B 1.2 1.2 Prunus spinosa B 2.2 0 Frangula alnus B + 0 Cornus sanguinea C 1.1 1.1 Ligustrum vulgare B + 0 Frangula alnus C 1.1 1.1 Prunus spinosa C 1.1 1.1 Frangula alnus C 0 + Cerasus avium C + + Prunus spinosa C 2.2 2.2 Euonymus verrucosus C + + Cornus sanguinea C 1.1 1.1 Quercus petraea C + + Pinus sylvestris C + 0 Rosa sp. C 0 + Viburnum opulus C + +
Monitoring efektów zabiegów ochronnych 2011 2012 2011 2012 Kontrola Kontrola Zabiegi Zabiegi Adonis vernalis 1 os. 5 p. pł. 1 os. 6 p. pł. Aster amellus 1 p. kw. 1 p. kw. 2 os. 4 p. pł. 2 os. 4 p. pł. Cirsium pannonicum 18 kwiat. 44 kwiat. Aster amellus 1 os. kw. 1 os. kw. Cypripedium calceolus 5 p. pł. 5 p. kw. 1 p. pł. Cirsium pannonicum 1 os. pł. 1 os. kw. Epipactis atrorubens 3 p. kw. 0 Epipactis helleborine 1 os. kw. 0 Gymnadenia conopsea 1 p. kw. 1 p. kw. Orchis militaris 1 os. kw. 0 Linum flavum 1 os. (2kw. 3pł.) 1 os. (5kw. 2pł.) 2 os. (1kw. 1pł.) 2 os. (1kw. 1pł.) 3 os. (1kw.) 3 os. (1kw. 1pł.) 4 os. (1kw. 1pł.) 4 os. (1kw. 1pł.) Linum hirsutum 0 1 os. (1kw. 5pł.) Orchis militaris 0 1 p. kw. Orchis pallens 1 p. kw. 1 p. kw.
Monitoring efektów zabiegów ochronnych Miłek wiosenny Adonis vernalis Wały
Monitoring efektów zabiegów ochronnych Miłek wiosenny Wały Wały Dąbie Dąbie Kalina Kalina Adonis vernalis Lisiniec Lisiniec 2011 2012 2011 2012 2011 2012 Pow. 1 Pow. 1 Pow. 1 Pow. 1 Cała pow. Cała pow. 25 m 2 25 m 2 25 m 2 25 m 2 Liczba osobników 44 57 25 31 46 56 Średnia liczba na osobnika pędów płonnych 3,75 1,61 1,36 0,81 3,83 4,18 pędów kwitnących 0,25 2,18 0,36 0,87 0,48 1,25 owocostanów 0 0,18 0 0 0 0,18
Monitoring efektów zabiegów ochronnych Dziewięćsił popłocholistny Carlina onopordifolia Wały
Monitoring efektów zabiegów ochronnych Dziewięćsił popłocholistny Wały Wały Carlina onopordifolia 2011 2012 Liczba osobników płonnych Powierzchnia 1 25 m 2 0 0 Powierzchnia 2 25 m 2 5 9 Powierzchnia 3 25 m 2 26 31 Powierzchnia 4 25 m 2 52 62 Powierzchnia 5 25 m 2 60 64
Monitoring efektów zabiegów ochronnych Wypas 2012 Miejsce Wały Dąbie Opalonki Kalina Lisiniec Termin 15.05-31.05 01.06-15.06 15.06-30.06 01.07-15.07 15.07-31.07 01.08-15.08 15.08-31.08 01.09-15.09 1 1 1 1 1 1 1 1 Ustalenie terminów wypasu
Monitoring efektów zabiegów ochronnych Monitoring wypasu
Monitoring efektów zabiegów ochronnych Zgryzanie Pajęcznica gałęzista Anthericum ramosum
Monitoring efektów zabiegów ochronnych Zgryzanie Kłosownica pierzsta Brachypodium pinnatum
Monitoring efektów zabiegów ochronnych Zgryzanie Kruszyna pospolita Frangula alnus
Monitoring efektów zabiegów ochronnych Zgryzanie Szałwia łąkowa Salvia pratensis
Monitoring efektów zabiegów ochronnych Zgryzanie Dereń świdwa Cornus sanguinea
Monitoring efektów zabiegów ochronnych Zgryzanie Klon zwyczajny Acer platanoides
Monitoring efektów zabiegów ochronnych Zgryzanie Śliwa tarnina Prunus spinosa
Monitoring efektów zabiegów ochronnych Zgryzanie Len włochaty Linum hirsutum
Monitoring efektów zabiegów ochronnych Połamane pędy storczyka kukawki Orchis militaris
Monitoring efektów zabiegów ochronnych Filipek J. 1973. Projekt klasyfikacji roślin łąkowych i pastwiskowych. Postępy nauk rolniczych 4. ss. 59-68. Lwu Nazwa gatunkowa Rodzina Chroniony Klasy Częstość Obfitość wartości pastewnej -3 Digitalis grandiflora Ś.ch Toksyczny 1 1-2 Aquilegia vulgaris Ś.ch Toksyczny 1 1-1 Allium montanum Toksyczny 2 2-1 Allium oleraceum Toksyczny 3 2-1 Allium vineale Toksyczny 3 2-1 Arenaria serpyllifolia Toksyczny 3 1-1 Clematis recta Ś.ch Toksyczny 1 2-1 Coronilla varia M Toksyczny 4 2-1 Cuscuta epithymum Toksyczny 3 2-1 Euphrasia sp. Toksyczny 2 2-1 Linum catharticum Toksyczny 3 2-1 Melampyrum arvense Toksyczny 3 2-1 Pulsatilla sp. Ś.ch Toksyczny 1 1-1 Sedum sp. Toksyczny 3 2-1 Senecio jacobaea Toksyczny 2 2 Wartość paszowa gatunków muraw kserotermicznych
Monitoring efektów zabiegów ochronnych Lwu Nazwa gatunkowa Rodzina Chroniony Klasy Częstość Obfitość wartości pastewnej 1 Acinos arvensis Mała wartość 2 1 1 Carex hirta Tu Mała wartość 4 2 1 Erigeron sp. Mała wartość 3 2 1 Gymnadenia conopsea Ś.ch Mała wartość 1 1 1 Helianthemum sp. Mała wartość 3 2 1 Listera ovata Ś.ch Mała wartość 1 1 1 Orchis sp. Ś.ch Mała wartość 3 2 1 Origanum vulgare Mała wartość 3 2 1 Ornithogalum umbellatum Ś.ch Mała wartość 2 1 1 Platanthera bifolia Ś.ch Mała wartość 2 1 1 Polygala sp. Mała wartość 3 1 1 Ranunculus bulbosus Mała wartość 2 1 1 Ranunculus nemorosus Mała wartość 3 2 1 Teucrium chamaedrys Mała wartość 3 2 1 Thymus serpyllum M Mała wartość 3 2 1 Verbascum sp. Mała wartość 3 2 1 Viola sp. Mała wartość 3 2 2 Agrimonia eupatoria Mała wartość 5 2 Wartość paszowa gatunków muraw kserotermicznych
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków kserotermicznych Zadanie pn. Inwentaryzacja zbiorowisk ciepłolubnych w 22 obszarach chronionych, opracowanie programów zabiegów ochronnych dla ciepłolubnych zbiorowisk roślinnych, hodowla ex situ zagrożonych roślin, oraz monitoring efektów przyrodniczych działań ochronnych realizowała Fundacja Botaniki Polskiej zgodnie z umowa z dnia 22 czerwca 2011 zawartą z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska w Krakowie. Siewki dziewięćsiła popłocholistnego Carlina onopordifolia
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków kserotermicznych Miłek wiosenny Sławice Kalina Kalina Adonis vernalis Duchowne Lisiniec Lisiniec 2011 2011 2012 Losowe Cała pow. Cała pow. Liczba osobników 30 46 56 Liczba pędów płonnych 157 176 234 Liczba pędów kwitnących 112 22 70 Liczba owocostanów 44 0 10 Liczba nasion dojrzałych 2465 0 376 Liczba nasion płonnych 75 0 99 Średnia liczba na osobnika pędów płonnych 5,23 3,82 4,18 pędów kwitnących 3,73 0,47 1,25 owocostanów 1,47 0 0,18 nasion dojrzałych 81,87 0 6,71 nasion płonnych 2,50 0 1,76 Pozyskanie nasion z stanowisk zastępczych
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków kserotermicznych Wysiew nasion miłka wiosennego Adonis vernalis na mikropoletkach Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków kserotermicznych Siewki miłka wiosennego Adonis vernalis na mikropoletkach Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków kserotermicznych Siewki lnu złocistego Linum flavum na mikropoletkach Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków kserotermicznych Sadzonka lnu złocistego Linum flavum w wielodoniczce Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków kserotermicznych System korzeniowy sadzonki lnu złocistego Linum flavum Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków kserotermicznych Porażone przez owady owoce wisienki stepowej Cerasus fruticosa Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków kserotermicznych Odrosty korzeniowe wisienki stepowej Cerasus fruticosa Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków kserotermicznych Owocostan powojnika prostego Clematis recta Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków kserotermicznych Wysiew nasion powojnika prostego Clematis recta Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków kserotermicznych Sadzonki powojnika prostego Clematis recta Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków kserotermicznych Sasanka łąkowa Pulsatilla pratensis Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków kserotermicznych Struktura genetyczna dwóch populacji sasanki łąkowej Pulsatilla pratensis Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków kserotermicznych Sadzonki sasanki łąkowej Pulsatilla pratensis Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków kserotermicznych Kwiatostan kosaćca bezlistnego Iris aphylla Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków kserotermicznych Sadzonki wegetatywne kosaćca bezlistnego Iris aphylla Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków kserotermicznych Kwiaty dzwonecznika wonnego Adenophora liliifolia Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków kserotermicznych Zgryzanie pędów dzwonecznika wonnego Adenophora liliifolia przez sarny Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków kserotermicznych Sadzonki dziewięćsiła popłocholistnego Carlina onopordifolia Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków kserotermicznych Siewki dziewięćsiła popłocholistnego Carlina onopordifolia na mikropoletkach Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków kserotermicznych System korzeniowy sadzonki dziewięćsiła popłocholistnego Carlina onopordifolia Fot. Marian Szewczyk
Czynna ochrona stanowisk rzadkich gatunków kserotermicznych Wysadzone sadzonki dziewięćsiła popłocholistnego Carlina onopordifolia Wały Wyżyna Miechowska Fot. Marian Szewczyk