Rozwój systemów korzeniowych sadzonek wyprodukowanych w systemie kontenerowym i ich potencjalny wpływ na stabilność upraw sosnowych Cezary Kieszek, Andrzej Kulesza Zespół Ochrony Lasu w Łodzi
System korzeniowy sosny pospolitej. Palowy (osiowy) system korzeniowy jest przedłużeniem pędu głównego składa się z jednego korzenia głównego, rosnącego pionowo w dół oraz z korzeni bocznych, zwykle krótszych i cieńszych, rosnących ukośnie lub poziomo, na których powstają wiązki drobnych korzeni. Rozwój korzenia osiowego ma zapewnić roślinie stabilność w gruncie oraz dotarcie do pokładów związków mineralnych oraz wody. Gdy korzeń główny przestaje rosnąć, a korzenie boczne dość płytko, lecz silnie rozrastają się pod powierzchnią ziemi i od nich odgałęziają się korzenie mniej lub więcej prostopadłe do dołu i pionowo przenikają w grunt - powstaje system korzeniowy poziomy. Jeżeli korzeń główny stosunkowo wcześnie przestaje rosnąć, a z nasadowej jego części rozwijają się silne korzenie boczne, rosnące w glebie w kierunku ukośnym, to powstaje system korzeniowy ukośny zwany też sercowatym (wiązkowym). 2
System korzeniowy sosny pospolitej Gleby płytkie z litą skałą pod spodem, podmokłe lub bagniste, gliniaste, pylaste - powodują często zupełny zanik korzenia palowego, którego miejsce zastępują już od pierwszej młodości silnie rozwinięte korzenie boczne przechodzące w cienkie daleko sięgające odnogi. ( Lwów 1925 r. K.S uchecki). Melzer (1964) w Niemczech, silnie podkreśla rolę korzeni palowych i ukośnych dla dalszego rozwoju drzew. Sugeruje, że uszkodzenie tego korzenia powoduje osłabienie żywotności drzewa i w konsekwencji jego wypadanie. Kostler (1962), stwierdził, że korzeń palowy u sosny zwyczajnej zaznacza się wyraźnie dopiero po 30 roku życia, wcześnie w każdym razie nie dominuje. 3
Analiza systemów korzeniowych Przyczyny podjęcia badań Teren - uprawy sosnowe na siedliskach: Bśw, Bs, BMśw Sosna z zakrytym systemem korzeniowym - w wieku 14, 7, 5, 2 lat. Sosna z samosiewu i sadzenia z odkrytym systemem korzeniowym 4
Badania korzeni Sosna kontenerowa w wieku 14 lat. Siedlisko Bśw. Lp. pierśnica w cm wysokość w m. Umiejscowienie w uprawie długość korzenia palowego w cm średnica korzenia na 15 cm uwagi 1 6 5,3 środek I-90 II- 80 2 5 korzeni bocznych, podpowierzchniowych 2 7 5 środek brak 6 korzeni bocznych 3 7 6,4 brzeg brak 3 korzenie boczne I-120 4 8 5,8 środek II-140 2 3 korzenie boczne 5 4,5 5,6 środek I-60 1,5 6 9 6,5 środek I- 50 II- 180 z boku 3 7 5 5,2 brzeg I-50 II-40 1,5 8 10 6,1 środek I-100 3,6 9 6 5,4 brzeg II-50 3 Dwójka z 3 korzeniami bocznymi 10 7 6,3 środek I-140- zagiety pazurowato 1,6 3 korzenie boczne 11 9 6,3 środek brak 4 główne korzenie boczne plus wiązkowy drobny 12 10 6,2 środek I-100 3,8 5
Badania korzeni Sosna z odkrytym systemem korzeniowym w wieku 14 lat Lp. pierśnica w cm wysokość w m. Umiejscowienie w uprawie długość korzenia palowego w cm średnica korzenia na 15 cm uwagi 1 6 4,8 brzeg I-80 3 2 5 4,9 środek brak podwinięty 3 7 6 środek I- 60 4 4 6 5,8 środek I- 120 3 5 4,5 5,6 brzeg brak podwinięty 6 6 6,1 środek brak podwinięty 7 6 5,3 środek I-50 3 8 8 6,1 środek I-60 4 9 7 5,9 środek I-60 4 10 7 6,3 środek I-40 3 z wiązką 11 8 6,3 brzeg brak śilne korzenie boczne plus wiazka 12 8 6,4 brzeg I-80 5 6
Badania korzeni Sosna w wieku 14 lat.odnowienie naturalne na siedlisku Bśw. Lp. pierśnica w cm wysokość w m. Umiejscowienie w uprawie długość korzenia palowego w cm średnica korzenia na 15 cm uwagi 1 7 6 I- 100 4 2 6 5,6 I-80 3,5 3 5 6,1 I-60 3 4 6 6,2 I-50 3,5 5 6 6,2 brak silna wiązka 6 7 5,3 I-60 4 7 8 5,4 I-90 3 8 5 4,8 I-60 3 pazurowato zagięty 9 8 6 I-70 5 10 7 5,5 brak 11 6 5,4 I-50 4 12 7 5,6 I-40 3 plus silna wiązka 13 9 6,3 I-120 5 silny 7
Rozwój korzenia sosny z zakrytym systemem korzeniowym długi okres pozostawania sadzonek w małych doniczkach problemy scalania się bryłki korzeniowej z gruntem splątanie korzeni w obrębie bryłki korzeniowej w pierwszych latach na uprawie, znikoma tendencja do wychodzenia z bryłki korzeniowej niewystarczający procent drzewek wykształcających palowy system korzeniowy występowanie zgrubień na szyi korzeniowej oraz wad na jej przekroju poprzecznym 8
Rodzaje systemów korzeniowych u 14-letnich sosen Średnica korzenia Długość palowego korzenia mierzona palowego nagłębokości głębokości w cm z produkcji 15 szyi cmzk od Średnica korzenia palowego na 15 cm od Wyniki poziomu gruntu korzeniowej 47 50 45 4 35 45 40 Ocena rozwoju systemu korzeniowego: 3,5 40 30 35 29 35 2,9 353 30 25 w cm egzemplarzy egzemplarzy egzemplarzy liczba Liczba liczba średnica 3,7 39 - dobrze rozbudowany system z korzeniem palowym 2,5 30 2,5 25 20 25 2 20 19 - system korzeniowy innego typu 19 20 15 14 18 1,5 15 15 10 1 10 10 - bardzo słabo rozbudowany system korzeniowy 5 0,5 5 5 3 00 system kontenerówka 40-90 palowy 2 9 2,1 -system 3 odkryty inny 91-130 system rodzaje Rodzaj Zakresy przedziały systemu produkcji średnic długości korzeniowego sadzonek w cm słabosamosiew rozbudowany 130 3,1 <
Przekroje korzeni Wady drewna Zakorek 100 szt. Zawiły układ włókien 82 szt. Zgnilizna 5 szt. Pęknięcia 7 szt. Przeżywiczenia 5 szt. 10
11 Produkcja kontenerowa poza PGL LP
Wnioski wzbogacenie substratu o udział piasku gliniastego zmniejszenie więźby sadzenia prowadzenie sadzeń przed ruszeniem wegetacji dalsze monitorowanie stanu nasadzeń sosnowych wyprodukowanych z zakrytym systemem korzeniowym 12
Dziękujemy za uwagę Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych Zespół Ochrony Lasu w Łodzi 91-402 Łódź ul.matejki 16 c.kieszek@lasy.gov.pl 13