EU FO RIA Mefisto EUROPEAN FILMS FOR INNOVATIVE AUDIENCE DEVELOPMENT 1
Mefisto Oryginalny tytuł: Mefisto Reżyseria: Szabó István Scenariusz: Wg powieści Klausa Manna, scenariusz Dobray Péter, Szabó István Muzyka: Zdenkó Tamássy Zdjęcia: Lajos Koltai Czas trwania: 140 Kraj: Węgry Kolor: Kolor Obsada: Klaus Maria Brandauer - Hendrik Höfgen Krystyna Janda - Barbara Bruckner Ildikó Bánsági - Nicoletta von Niebuhr Rolf Hoppe - Tábornagy György Cserhalmi - Hans Miklas Péter Andorai - Otto Ulrichs Karin Boyd - Juliette Martens Christine Harbort - Lotte Lindenthal Tamás Major - Oskar Kroge Ildikó Kishonti - Dora Martin Data powstania: 1981 2
NAGRODY NA FESTIWALACH: Nagroda BAFTA Najbardziej obiecujący pierwszoplanowy debiut aktorski, Klaus Maria Brandauer Nagrody Bambi 1983, wygrana Najlepszy aktor krajowy, Klaus Maria Brandauer Festiwal Filmowy w Cannes 1981, wygrana Najlepszy scenariusz, István Szabó, wygrana Nagroda FIPRESCI, István Szabó, nominacja Złota Palma, István Szabó Nagrody im. Davida di Donatello 1982, wygrana Najlepszy film zagraniczny (Miglior Film Straniero), István Szabó Najlepszy aktor zagraniczny (Migliore Attore Straniero), Klaus Maria Brandauer Niemiecka Nagroda Filmowa 1983, nominacja Złota Nagroda Filmowa Najlepszy aktor pierwszoplanowy (Beste darstellerische Leistung Männliche Hauptrolle), Klaus Maria Brandauer Najlepszy aktor drugoplanowy (Beste darstellerische Leistung Männliche Nebenrolle), Rolf Hoppe Guild of German Art House Cinemas 1983, Won Nagrody Filmowe Huabiao 1988, wygrana Nagroda Filmowa Huabiao Wybitny przekład filmu zagranicznego Nagroda Włoskiego Stowarzyszenia Krytyków Filmowych 1982, Srebrna Wstążka Najlepszy Reżyser Zagraniczny (Regista del Miglior Film Straniero), István Szabó Nagrody Jussi 1982, wygrana Najlepszy Filmowiec Zagraniczny, Klaus Maria Brandauer Nagrody Londyńskiego Koła Krytyków Filmowych 1983, wygrana Nagroda ALFS, Obcojęzyczny Film Roku, Węgry. National Board of Review, USA 1982, Nagroda NBR Najlepszy Film Obcojęzyczny, Węgry Najlepsze Filmy Zagraniczne Festiwal Filmowy SESC, Brazylia 1984, Nagroda Krytyków Najlepszy Film Zagraniczny (Melhor Filme Estrangeiro), István Szabó Gildia Niemieckich Kin Artystycznych 1983, wygrana Srebrna Nagroda Filmowa Film zagraniczny (Ausländischer Film), István Szabó 3
FABUŁA Niemieckiego aktora Hendrika Höfgena zaślepia ogromna ambicja i obsesja na punkcie władzy i sławy. W walce o rozwój własnej kariery aktorskiej, pochłonięty sobą Hendrik pozbawiony jest wszelkich skrupułów. Żeni się z bogatą Barbarą Bruckner, córką znaczącego polityka, i przeprowadza się do Berlina. Jego genialny występ w roli Mefista w Fauście zwraca uwagę i zyskuje podziw premiera z partii nazistowskiej. Zaabsorbowany swoją karierą sceniczną, Hendrik nie zdaje sobie sprawy z tego, w jakim stopniu zaangażował się w reżim nazistowski i jak bardzo jest mu podporządkowany. Generał, który toruje Hendrikowi drogę do sukcesu, obsadza go na stanowisku dyrektora Teatru Narodowego. Choć żona Hendrika wyjeżdża, on postanawia zostać w Niemczech, w co nie może uwierzyć jego przyjaciel chcący go ratować. W życiu prywatnym Hendrik jest raczej Faustem niż Mefistem. Podpisał pakt z diabłem. Strach ogarnia go po raz pierwszy w chwili, gdy trafia na ogromny stadion budowany właśnie nowy teatr nazistowski. 4
István Szabó Sylwetka reżysera István Szabó (ur. 18.02.1938) to węgierski reżyser filmowy, scenarzysta i reżyser operowy. Szabó to węgierski filmowiec cieszący się największym uznaniem od końca lat 60. Pracując zgodnie z tradycją europejskich twórców, kręcił filmy dotyczące konfliktów politycznych i psychologicznych, obecnych w najnowszej historii Europy Środkowej. Swój pierwszy film krótkometrażowy nakręcił w 1959 roku jako student Węgierskiej Akademii Sztuki Teatralnej i Filmowej, a w 1964 roku powstał jego pierwszy film pełnometrażowy. Mefisto (1981) przyniósł mu ogromny sukces międzynarodowy, w tym nagrodę Amerykańskiej Akademii Filmowej za najlepszy film nieanglojęzyczny. Od tego czasu większość filmów Szabó stanowiły międzynarodowej koprodukcje, powstające w wielu językach i toczące się w różnych miejscach w Europie. Nie przestał jednak kręcić filmów po węgiersku, często też wykorzystywał Węgry i Węgrów w swoich międzynarodowych koprodukcjach. Szabó stał się obiektem krajowych kontrowersji w 2006 roku, gdy węgierska gazeta Life and Literature ujawniła, że był tajnym współpracownikiem komunistycznych służb bezpieczeństwa. 5
Szabó urodził się w Budapeszcie jako syn Márii (z domu Vita) i Istvána Szabó, który pochodził z rodziny z długimi tradycjami lekarskimi i sam był lekarzem. Szabó pochodził z żydowskiej rodziny, która nawróciła się na katolicyzm, choć w oczach Strzałokrzyżowców (węgierskich nazistów) pozostali Żydami. Rodzina zmuszona była się rozdzielić i ukrywać w Budapeszcie mniej więcej od października 1944 roku, kiedy to Niemcy zajęli Węgry i oddali władzę Strzałokrzyżowcom, do lutego 1945, kiedy to Sowieci pokonali niemieckie wojska w Budapeszcie. Szabó przeżył ukryty w sierocińcu, jednakże jego ojciec zmarł na dyfteryt krótko po przegranej Niemców. Wspomnienia tych wydarzeń pojawiły się później w kilku filmach Szabó. Jeżeli chodzi o jego powiązania z komunistycznymi służbami specjalnymi, to w latach 1957-1961 złożył czterdzieści osiem raportów dotyczących siedemdziesięciu dwóch osób, głównie studentów i wykładowców Akademii Sztuki Teatralnej i Filmowej. Według Istvana Deaka, informacje przekazane przez Szabó tylko w jednym przypadku przysporzyły poważnych problemów, gdyż jednej osobie odmówiono wydania paszportu. Po publikacji artykułu w Life and Literature, ponad stu wybitnych intelektualistów, w tym osoby, na które donosił Szabó, opublikowało list wspierający reżysera. Szabó początkowo twierdził, że przekazywał informacje w akcie bohaterstwa, chcąc ratować życie byłego kolegi ze szkoły Pála Gábora. Gdy wyszło na jaw, że to nieprawda, Szabó przyznał, że chciał w ten sposób zapobiec skreśleniu swojego nazwiska z listy studentów Akademii. W latach 60. i 70. Istvan Szabo reżyserował węgierskie filmy zgłębiające doświadczenia jego pokolenia i najnowszej historii Węgier, takie jak Ja, twój syn (1966), Film o miłości (1970), Ulica Strażacka 25 (1973). Jego najbardziej znana filmowa trylogia składa się z następujących filmów: Mefisto (1981, zdobywca Nagrody Amerykańskiej Akademii Filmowej dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego i nagrody Festiwalu Filmowego w Cannes za najlepszy scenariusz), Pułkownik Redl (1984, Nagroda Jury Festiwalu Filmowego w Cannes) oraz Hanussen (1988). Następnie zaczął kręcić filmy anglojęzyczne, w tym Schadzkę z Wenus (1991), Kroplę słońca (1999), Sztukę wyboru (2001) oraz ostatnio Julię (2004), za który to film aktorka Annette Bening otrzymała nominację do Oscara. Jego najlepiej oceniane filmy to pokłosie stałej współpracy ze słynnym austriackim aktorem Klausem Marią Brandauerem i przyjacielem, operatorem Lajosem Koltai. W 1966 roku otrzymał Węgierską Nagrodę Pulitzera (której nie należy mylić z oryginalną Nagrodą Pulitzera) za serię telewizyjnych dokumentów 100 lat kina. 6
Filmografia Filmografia Julia (2004) Sztuka wyboru (2003) 10 minut później: wiolonczela (2002) (segment 10 minut później ) Kropla słońca (1999) Kochana Emmo, droga Böbe (1992) Schadzka z Wenus (1991) Hanussen (1988) Pułkownik Redl (1985) Bali (1984) Mefisto (1981) Zielony ptak (1980) Zaufać (1980) Várostérkép (1977) Budapesztańskie opowieści (1976) Ulica Strażacka 25 (1973) Álom a házról (1972) Budapest, amiért szeretem (1971) Film o miłości (1970) Kegyelet (1967) Ja, twój syn (1967) Kresz-mese gyerekeknek (1965) Wiek marzeń (1965) 7
EU FO RIA This guide was made for nonprofit educational purposes only. All copyrights of images and texts belong to their respective original owners and are used under "fair use" for this non-commercial educational initiative. EUROPEAN FILMS FOR INNOVATIVE AUDIENCE DEVELOPMENT 8