Spis treści Wprowadzenie (Anna Konert)... 7 Rozdział I Problematyka badania zdarzeń lotniczych w świetle przepisów Rozporządzenia 996/2010... 11 1. Uwagi wprowadzające (Krzysztof Kapis).... 11 2. Podstawowe problemy prawne wynikające z Rozporządzenia 996/2010 (Anna Konert)... 13 Rozdział II Współpraca między instytucjami... 20 1. Wprowadzenie (Anna Konert).... 20 2. Współpraca organów ds. badania zdarzeń lotniczych z pozostałymi organami zagadnienia szczegółowe (Edmund Klich).... 22 3. Współpraca organów ds. badania zdarzeń lotniczych z prokuraturą zagadnienia szczegółowe (Krzysztof Karsznicki)... 31 4. Współpraca organów ds. badania zdarzeń lotniczych z prokuraturą (Michał Przybyłowski)... 34 Rozdział III Wymiar europejski badania wypadków lotniczych... 40 1. Wprowadzenie (Anna Konert).... 40 2. Rozporządzenie 996/2010 od kuchni europejskiej (Mikołaj Ratajczyk).... 41 3. Wymiar europejski badania wypadków lotniczych (Edmund Klich)... 45 Rozdział IV Ochrona danych osobowych w procesie badania zdarzeń lotniczych... 49 1. Wprowadzenie (Anna Konert).... 49 2. Ochrona informacji w procesie badania zdarzeń lotniczych (Magdalena Rycak)... 49 3. Praktyczne problemy dotyczące ochrony danych osobowych w procesie badania zdarzeń lotniczych (Agata Kaczyńska).... 53
Rozdział V Profilaktyka w zakresie bezpieczeństwa... 61 1. Wprowadzenie (Anna Konert).... 61 2. Przyczyny wypadku i zalecenia profilaktyczne (Edmund Klich).... 62 3. Profilaktyka w zakresie bezpieczeństwa lotniczego (Wojciech Netkowski, Piotr Kaczmarczyk)... 67 4. Co jest prawdziwą przyczyną? (Hubert Adamczyk)....................... 72 Rozdział VI Rozwiązania prawne w świetle prawa krajowego... 90 1. Wprowadzenie (Anna Konert).... 90 2. Wnioski dotyczące zmian w prawie po katastrofie smoleńskiej (Marek Żylicz)... 91 3. Zmiana ustawy czy nowa ustawa? (Agata Kaczyńska).... 94 4. Problematyka Just culture (Piotr Kasprzyk).... 98 Podsumowanie (Anna Konert).... 103 Streszczenie... 107 Summary.... 107 Noty o Autorach... 109 Program Konferencji.... 113 Dodatek Rozporządzenie Nr 996/2010.... 117
Wprowadzenie * Należy zapewnić ogólnie wysoki poziom bezpieczeństwa w lotnictwie cywilnym w Europie, a także należy podjąć wszelkie działania w celu ograniczenia liczby wypadków i incydentów, aby zapewnić zaufanie publiczne do transportu lotniczego ( ) Szybkie przeprowadzanie badania zdarzeń lotniczych w lotnictwie cywilnym poprawia stan bezpieczeństwa lotniczego i pomaga zapobiegać występowaniu wypadków i incydentów ( ) 1. Wydział Prawa i Administracji Uczelni Łazarskiego i Międzywydziałowe Koło Prawa Lotniczego AVION 2 we współpracy z Ministerstwem Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej zorganizowali konferencję naukową pt. Aspekty prawne badania zdarzeń lotniczych rozporządzenie 996/2010, która odbyła się 9 grudnia 2011 r. w siedzibie Uczelni w Warszawie. Materiały z tej konferencji zawiera niniejsza publikacja. * Monografia ta powstała dzięki grantowi Wydziału Prawa i Administracji Uczelni Łazarskiego, a także pomocy i zaangażowaniu Pani Emilii Rekosz oraz członków Międzywydziałowego Koła Prawa Lotniczego AVION. 1 Preambuła do Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 996/2010 w sprawie badania wypadków i incydentów w lotnictwie cywilnym oraz zapobiegania im oraz uchylające dyrektywę 94/56/WE (Dz. U. UE. L. 2010, nr 295, poz. 35). 2 Międzywydziałowe Koło Prawa Lotniczego AVION zostało powołane z inicjatywy dr Anny Konert. Zrzesza pasjonatów lotnictwa i prawa lotniczego. Historia AVION nie sięga daleko oficjalna proklamacja miała miejsce zaledwie w październiku 2011 r., jednak zainteresowanie studentów i wsparcie ze strony przedstawicieli doktryny i branży lotniczej, z jakim spotkała się ta inicjatywa już na początku działalności, pozwala sądzić, że przedsięwzięcie wkracza na ścieżkę dynamicznego rozwoju. Jedną z głównych myśli, która przyświecała tworzeniu AVION, była możliwość współpracy studentów, absolwentów oraz specjalistów z różnych środowisk naukowych. Założyciele AVION nie ograniczają możliwości uczestniczenia w pracach koła jedynie do osób ściśle związanych z Uczelnią Łazarskiego, wierząc, że AVION będzie projektem zrzeszającym ambitnych pasjonatów szczerze poświęconych rozwijaniu wiedzy oraz umiejętności w dziedzinie prawa lotniczego. Por. www.avion.org.pl
8 Wprowadzenie Komisja Europejska 29 października 2009 r. przyjęła wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie badania wypadków i incydentów w lotnictwie cywilnym oraz zapobiegania im 3. Rozporządzenie to zastąpiło dyrektywę Rady 94/56/WE ustanawiającą podstawowe zasady regulujące postępowanie w dochodzeniu przyczyn wypadków i zdarzeń w lotnictwie cywilnym 4 i weszło w życie 2 grudnia 2010 r. jako rozporządzenie europejskie 996/2010 5. Celem rozporządzenia jest uaktualnienie istniejących regulacji w dziedzinie badania wypadków lotniczych. Przepisy rozporządzenia zobowiązują Polskę do dokonania odpowiednich zmian w polskim prawie, zwłaszcza w zakresie współpracy pomiędzy Państwową Komisją Badania Wypadków Lotniczych (Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej) a prokuraturą i innymi zaangażowanymi organami, europejskiego wymiaru badania wypadków lotniczych, udziału w badaniu EASA (European Aviation Safety Agency) i innych państw członkowskich, ochrony danych osobowych w procesie badania zdarzeń lotniczych, profilaktyki w zakresie bezpieczeństwa oraz krajowego planu działania w sytuacji nadzwyczajnej, jak również inne rozwiązania prawne. Powyższa problematyka jest tematem niniejszej publikacji. Obecnie w Polsce trwają prace nad projektem zmian do Ustawy prawo lotnicze w zakresie badania wypadków lotniczych. Ponadto nowelizacja prawa lotniczego z 2001 r. ustawa z dnia 30 czerwca 2011 roku o zmianie ustawy Prawo lotnicze oraz niektórych innych ustaw 6, dokonała zmian w zakresie funkcjonowania cywilno-wojskowej Komisji Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego (KBWLLP). Zgodnie z nowym brzmieniem art. 140 badanie wypadków i poważnych incydentów lotniczych w lotnictwie państwowym zaistniałych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i w polskiej przestrzeni powietrznej prowadzi Komisja Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego (zwana dalej Komisją Lotnictwa Państwowego), powoływana przez Ministra Obrony Narodowej w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych na okres jednego roku. W związku z tą zmianą zostało wydane rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 14 czerwca 2012 r. w sprawie organizacji oraz działania Komisji Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego 7. 3 COM(2009) 611, wersja ostateczna. 4 Dz.U. L 319 z 12 XII 1994 r., s. 14. 5 Dz. Urz. UE, seria L, nr 295 z 12 XI 2010 r. 6 Dz.U. z 2011 r., Nr 170. 7 Dz.U. z 2012 r., Nr 724.
Anna Konert 9 Decyzja Nr 254/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 23 sierpnia 2012 roku 8, która weszła w życie 1 września, określa imienny skład KBWLLP, z uwzględnieniem stanowisk przewodniczącego, jego dwóch zastępców, sekretarza oraz siedzibę i inne kwestie dotyczące działania komisji. Ponadto 29 stycznia 2013 r. zostało wydane rozporządzenie ministrów Obrony Narodowej oraz Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w sprawie współpracy Komisji Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego z Państwową Komisją Badania Wypadków Lotniczych 9. Istotnym osiągnięciem na szczeblu międzynarodowym, w którym swój udział miała także Polska 10, było stworzenie 1 marca 2013 r. ICAO Policy on Assistance to Aircraft Accident Victims and their Families. Anna Konert 8 Dz.U. MON z 2012 r., Poz. 383. 9 Dz.U. 2013.187. 10 Z ramienia Departamentu lotniczego Ministerstwa ds. transportu do udziału w Grupie Zadaniowej ICAO ds. wsparcia rodzin ofiar wypadków lotniczych wyznaczony został Michał Fronczak. W Grupie Zadaniowej jest również Anna Konert.