Które z dotacji unijnych wspierają inwestycje w ochronę środowiska? Inwestycje w ochronę środowiska cieszą się sporym zainteresowaniem wśród potencjalnych wnioskodawców programów unijnych. Środki z tego obszaru współfinansować może wiele różnych inwestycji. W zależności od wielkości i znaczenia inwestycji do dyspozycji jest kilka unijnych programów - Program Rozwoju Obszarów Wiejskich i regionalne programy operacyjne dla mniejszych przedsięwzięć oraz Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko dla dużych inwestycji. W artykule prezentujemy najważniejszy typy ekoinwestycji, takie jak np. zagospodarowanie odpadów, oczyszczanie ścieków, rekultywacja terenów i ochrona zwierząt. SAMORZĄDY TERYTORIALNE Dotacje na odpady komunalne Na uzyskanie wsparcia mogą liczyć projekty, które będą zwiększały udział odpadów komunalnych poddawanych odzyskowi i unieszkodliwianiu, przy czym powinny to być inne metody niż składowanie. Inwestycje zgłaszane do dofinansowania powinny być zgodne z odpowiednimi planami gospodarki odpadami. Środki unijne powinny wspomóc rozwijanie nowoczesnych technologii dla odpadów komunalnych. Miejsce znajdą tutaj także spalarnie, czyli instalacje do termicznego przekształcania odpadów. Szczególny nacisk kładzie się na uwzględnienie odpadów niebezpiecznych, wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych. W ramach działania budowane będą kompleksowe obiekty obejmujące instalacje umożliwiające przygotowanie odpadów do procesów odzysku, w tym recyklingu lub unieszkodliwiania poszczególnych rodzajów odpadów komunalnych. Najwyżej punktowane będą te inwestycje, które uwzględnią recykling i kompostowanie, a w dalszej kolejności: odzysk, mechaniczno-biologiczne przetwarzanie przed składowaniem oraz przygotowanie odpadów do odzysku energii poza zakładem. Wnioskodawcami w ramach inwestycji z zakresu odpadów komunalnych mogą być przede wszystkim zakłady zagospodarowania odpadów (ZZO), ale takie, które dysponują odpowiednim potencjałem. ZZO powinny mieć odpowiednią przepustowość wystarczającą do przyjmowania i przetwarzania odpadów ze swojego obszaru i powinny spełniać w zakresie technicznym kryteria najlepszych dostępnych technik. W ramach programu wyodrębniono 2 typy inwestycji: kompleksowe systemy gospodarowania odpadami komunalnymi oraz budowy składowisk i instalacji. 1 / 10
Systemy gospodarowania odpadami komunalnymi powinny uwzględniać działania prewencyjne, selektywne zbieranie, przygotowanie odpadów do odzysku lub unieszkodliwiania oraz, o ile wynika to z planów gospodarki odpadami, instalacje do odzysku, w tym recyklingu oraz unieszkodliwiania. Projekty budowlane powinny dotyczyć selektywnego zbierania odpadów komunalnych, składowisk, instalacji umożliwiających przygotowanie odpadów do procesów odzysku, w tym recyklingu, instalacji do odzysku, instalacji dla spalarni itp. Warto zwrócić uwagę, że powyższe projekty oprócz komponentu inwestycyjnego powinny zawierać także aspekt świadomościowy, a dokładniej rzecz ujmując - powinny zawierać społeczne kampanie edukacyjne związane z gospodarowaniem odpadami. Dotacje na rekultywację i zabezpieczenie brzegów Jeśli na zapobieganie produkcji odpadów jest już za późno, pozostają do dyspozycji programy na przywróconych do właściwego stanu przez rekultywację terenów zdegradowanych. Dotyczy to terenów zanieczyszczonych przez wojsko, przemysł i górnictwo. Rekultywacja dotyczyć może także usuwania m.in. zanieczyszczeń ropopochodnych i chemicznych itp. Dodatkowo dotowane będą projekty polegające na ratowaniu brzegów morskich poprzez zapobieganie zanikowi plaż morskich i stabilizację morskiej linii brzegowej oraz projekty związane z zabezpieczeniem osuwisk. W ramach programu krajowego min. wartość projektu to 20 mln zł. Mniejsze inwestycje powinny szukać wsparcia w ramach 16 programów regionalnych. Retencjonowanie wody i bezpieczeństwo przeciwpowodziowe Priorytetowo traktowane będzie wyrównywanie i spowalnianie odpływu wody z terenu kraju polegające na prawidłowym gospodarowaniu wodą w systemach poprzez odbudowę zdewastowanych lub budowę nowych obiektów małej retencji oraz zwiększanie naturalnej retencji w dolinach rzecznych i na obszarach podmokłych. Wśród typów projektów wymienione są: przywracanie pierwotnego kształtu doliny i koryta cieku, budowa systemów małej retencji, modernizacja polderów, utrzymanie rzek nizinnych, rzek i potoków górskich w dobrym stanie i inne. PRZEDSIĘBIORSTWA I ORGANIZACJE 2 / 10
Generalnie, inwestycje dla firm mają na celu ograniczanie negatywnego wpływu istniejącej działalności przemysłowej na środowisko i dostosowanie przedsiębiorstw do wymogów prawa wspólnotowego. W ramach priorytetu wspierane będą projekty małych, średnich oraz dużych przedsiębiorstw. Priorytet podzielony jest na 6 różnych działań wspierających różne typy inwestycji ekologicznych w firmach. Dotacje na systemy zarządzania i ekoznaki W ramach programu można otrzymać refundację kosztów wykonania audytu niezbędnego dla uzyskania certyfikatu (np. ISO 14001) bądź dokonanie rejestracji (EMAS), jak również uzyskanie certyfikatu - dokonanie rejestracji. Jest to dotacja nieinwestycyjna. Racjonalizacja gospodarki zasobami i odpady Premiowane jest zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów (innych niż komunalne) i zwiększenie poziomu odzysku i recyklingu tych odpadów. Na wsparcie mogą liczyć przedsiębiorstwa, które mają w planach przedsięwzięcia dotyczące zastępowania surowców pierwotnych surowcami wtórnymi z odpadów. Ten typ projektów zawsze cieszył się sporym zainteresowaniem, gdyż realizuje także strategię ograniczania kosztów głównej działalności. Jeśli inwestycja dotyczy ograniczania wytwarzanych odpadów czy energochłonności i wodochłonności, to także ma szanse ubiegać się o dotację. Wdrażanie Najlepszych Dostępnych Technik (BAT) Przedsiębiorstwa objęte dyrektywą IPPC (tzw. pozwolenie zintegrowane) mają szanse na ubieganie się o dotacje w ramach inwestycji w zakresie zbliżonym do inwestycji gospodarki zasobami i odpadami, jednak muszą być one zgodne z dokumentami referencyjnymi BAT. Gospodarka wodno-ściekowa 3 / 10
W tym kręgu wymienione są inwestycje mające na celu zmniejszenie zużycia wody oraz ilości substancji niebezpiecznych odprowadzanych wraz ze ściekami, poprzez np. przebudowę ciągu technologicznego ograniczającą ilość produkowanych ścieków, jak również modernizację oczyszczalni lub podczyszczalni ścieków przemysłowych. Ochrona powietrza Pomoc dla przedsiębiorców będzie ukierunkowana na inwestycje w zakresie ochrony powietrza i dostosowanie istniejących instalacji do wymagań wynikających z dyrektywy 2001/80/WE w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza ze źródeł spalania. Priorytetowo traktowane będą projekty dotyczące instalacji o mocy powyżej 50 MW (w tym jednostek opalanych węglem), prowadzące do zmniejszenia emisji pyłów. Odzysk i unieszkodliwianie odpadów innych niż komunalne Na wsparcie unijne liczyć mogą także te przedsiębiorstwa, które planują budowę lub modernizację instalacji do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów (poużytkowych lub niebezpiecznych). Bez pomocy nie pozostaną także te inwestycje, które dotyczą instalacji do przekształcania odpadów w celu ułatwienia magazynowania, transportu i odzysku. Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz różnorodności gatunkowej Ochrona środowiska obejmuje projekty służące czynnej ochronie siedlisk przyrodniczych zagrożonych w skali Europy i kraju. Główny nacisk jest położony na odtwarzanie i kształtowanie warunków dla trwałego zachowania siedlisk. Wsparcie będą mogły uzyskać projekty dotyczące ochrony in situ i ex situ gatunków zagrożonych wyginięciem oraz gatunków o zagrożonych pulach genowych. Finansowane będą również przedsięwzięcia ukierunkowane na organizowanie aktywności turystycznej na obszarach chronionych poprzez budowę lub modernizację odpowiedniej infrastruktury, np. wyznaczanie szlaków turystycznych, budowę ścieżek przyrodniczych na obszarach chronionych oraz innych form małej infrastruktury. Dotacje na korytarze ekologiczne 4 / 10
Ten typ dotacji jest ukierunkowany na zniesienie lub ograniczenie barier dla przemieszczania się zwierząt, które tworzy istniejąca infrastruktura. W ten sposób będzie przywracana i poprawiana łączność między obszarami chronionymi, w szczególności między obszarami Natura 2000. Opracowanie planów ochrony Podmioty zajmujące się obszarami Natura 2000 mogą aplikować o środki na projekty dotyczące opracowania dokumentacji niezbędnej do zarządzania tymi obszarami. Wspierane będzie również opracowanie krajowych programów ochrony zagrożonych gatunków lub siedlisk przyrodniczych. Dzięki dodatkowym środkom Polska ma szansę zadbać o bogactwo naturalne. Kształtowanie ekopostaw społecznych Trudno mówić o ochronie środowiska bez zadbania o właściwy poziom świadomości. Dotowane w ramach programu krajowego mogą być ogólnopolskie lub ponadregionalne przedsięwzięcia edukacyjne z zakresu ochrony środowiska i przyrody dla ogółu społeczeństwa oraz grup zawodowych wywierających największy wpływ na przyrodę, np. dotyczące potrzeb ochrony przyrody w gospodarce leśnej, szkolenia dotyczące procesu ocen oddziaływania na środowisko. Wśród specjalnych grup zawodowych - z punktu widzenia środowiska są m.in. szkolenia dla służb ratowniczych i wojska dotyczące likwidowania zagrożeń dla środowiska, dla służb celnych, policji, wymiaru sprawiedliwości oraz straży branżowych dotyczące wykrywania i sankcjonowania przestępstw przeciwko środowisku. Z drugiej strony wspierane będzie także edukowanie społeczności lokalnych na obszarach chronionych, w szczególności należących do sieci Natura 2000, aby walczyć z mitami typu na obszarze Natura 2000 nie można budować żadnego zakładu produkcyjnego". Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej W nowych programach kontynuowane będą programy wsparcia na termomodernizację budynków użyteczności publicznej, w tym zmiany wyposażenia obiektów w urządzenia o najwyższej uzasadnionej ekonomicznie klasie efektywności energetycznej. Budynki użyteczności publicznej to budynki przeznaczone na potrzeby administracji publicznej, wymiaru 5 / 10
sprawiedliwości, kultury, kultu religijnego, oświaty, szkolnictwa wyższego, nauki, opieki zdrowotnej, opieki społecznej i socjalnej, sportu. Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych Wśród dotacji ekologicznych nie mogłoby zabraknąć także środków na inwestycje w zakresie budowy jednostek wytwarzania energii elektrycznej lub ciepła ze źródeł odnawialnych. Wsparciem zostaną objęte projekty dotyczące budowy lub zwiększenia mocy jednostek wytwarzania energii elektrycznej wykorzystujących energię wiatru, wody, biogazu i biomasy albo projekty dotyczące budowy lub zwiększenia mocy jednostek wytwarzania ciepła przy wykorzystaniu energii geotermalnej lub słonecznej. Wytwarzanie biopaliw ze źródeł odnawialnych W ramach działania wspierane będą inwestycje w zakresie produkcji biokomponentów i biopaliw, w tym również biopaliw drugiej generacji, objętych ustawą z 25 sierpnia 2006 roku o biokomponentach i biopaliwach ciekłych. Ze wsparcia w ramach działania wyłączona jest budowa instalacji do produkcji produktów rolnych określonych w załączniku I do Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Wsparciem zostaną objęte projekty budowy zakładów produkujących biokomponenty i biopaliwa stanowiące samoistne paliwa, z wyłączeniem produkcji biopaliw stanowiących mieszanki z paliwami ropopochodnymi oraz produkcji czystego oleju roślinnego i bioetanolu produkowanego z produktów rolnych. Rozwój przemysłu dla odnawialnych źródeł energii (OZE) Dotacje unijne kierowane są na budowę nowoczesnych linii technologicznych wytwarzających urządzenia wykorzystywane do produkcji energii elektrycznej i cieplnej ze źródeł odnawialnych oraz biokomponentów i biopaliw określonych w ustawie z 25 sierpnia 2006 roku o biokomponentach i biopaliwach ciekłych. Z tego programu wsparcie mogą uzyskać inwestycje polegające na budowie zakładów produkujących urządzenia do wytwarzania energii z OZE. 6 / 10
Opisane powyżej typy inwestycji ekologicznych nie wyczerpują tematu źródeł finansowania takich inwestycji; zaprezentowaliśmy jednak najczęstsze obszary tematyczne związane z dofinansowaniem unijnym. Aby poznać szczegółowe warunki wsparcia należy sięgnąć po dokumenty - uszczegółowienia programów, rozporządzenia itp. Informacji można szukać w internecie pod adresami urzędów marszałkowskich poszczególnych województw, pod adresem www.funduszestrukturalne.gov.pl dla programów krajowych, jak np. Infrastruktura i Środowisko, natomiast dla dotacji dla obszarów wiejskich pod adresem www.arimr.gov.pl. Tabela. Co sfinansujemy z dotacji Regionalne Programy Operacyjne Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Gospodarka odpadami komunalnymi Przedsięwzięcia spójne z Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami. Demarkacja z PO IŚ - przedsięwzięcia obsługujące do 150 tys. mieszkańców. Demarkacja z PROW: na obszarach objętych interwencją PROW. Systemy obsługujące min. 150 tys. mieszkańców, spójne z krajowym i wojewódzkimi planami gospoda odpadami Działanie: podstawowe usługi dla ludności i gospodarki wiejskiej. Lokalizacja: obszar objęty PROW Kryterium finansowe - maksymalna dotacja do 200 tys. zł. Rekultywacja 7 / 10
Maksymalna wartość projektu - do 20 mln zł Minimalna wartość projektu - 20 mln zł Ochrona przeciwpowodziowa Zbiorniki do 10 mln m3 Wartość projektów - do 40 mln zł Zbiorniki powyżej 10 mln m3 Minimalna wartość projektu - 40 mln zł Zakres pomocy - obejmuje budowę urządzeń melioracji wodnych i nawodnień użytków rolnych. Beneficjent - Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Wsparcie dla przedsi ę Wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorstw Wartość projektu poniżej 8 mln zł Wsparcie rozwoju istniejących mikroprzedsiębiorstw: - na obszarach nie objętych PROW - każda działalność, na obszarach objętych PROW - zakres działalności poza wymienionymi w projekcie rozporządzenia MR Dla małych i średnich przedsiębiorstw, minimalna wartość projektu - 8 mln zł. Dla dużych przedsiębiorstw - bez ograniczeń kwotowych. Działanie: zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej. Kryterium finansowe - maksymalna wysokość dotacji: 20 mln zł. Działanie - różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej Maks. dotacja: 100 tys. zł 8 / 10
Działanie - tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw Maks. dotacja: 300 tys. zł Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych Kampanie promocyjne i informacyjne oraz imprezy masowe o charakterze regionalnym i lokalnym. Maksymalna wartość projektu - do 2 mln zł Pozostałe typy projektów - poniżej 400 tys. zł Minimalna wartość projektów: - kampanie promocyjne oraz imprezy masowe - 2 mln zł, - pozostałe typy - 400 tys. zł Ochrona gatunków ex situ, ochrona zasobów genowych oraz budowa centr ochrona gatunków i siedlisk in situ, opracowanie planów ochrony Minimalna wartość projektu - 400 tys. zł Energetyka Budowa małych i średnich jednostek wytwarzania energii elektrycznej i ciepła w skojarzeniu Maksymalna wartość projektu - 10 mln zł Projekty dotyczące lokalnej i regionalnej infrastruktury przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej Maksymalna wartość projektu - 20 mln zł Budowa nowych oraz modernizacja istniejących sieci ciepłowniczych. Maksymalna wartość projektu - 20 mln zł Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej. Maksymalna wartość projektu - 10 mln zł 9 / 10
Projekty dotyczące odnawialnych źródeł energii. Maksymalna wartość projektu - 20 mln zł Wytwarzanie energii: minimalna wartość projektu - 10 mln zł Dystrybucja energii Minimalna wartość projektu - 20 mln zł Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej Minimalna wartość projektu - 10 mln zł Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych Minimalna wartość projektu - 20 mln zł Minimalna wartość projektu dla inwestycji dotyczących małych elektrowni wodnych do 10 MW oraz w za Działanie: podstawowe usługi dla ludności i gospodarki wiejskiej. Wytwarzanie lub dystrybucja energii ze źródeł odnawialnych. Kryterium finansowe - maksymalna wysokość dotacji do 3 mln zł Działanie: różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej Wytwarzanie produktów energetycznych z biomasy Maks. dotacja: do 100 tys. zł Działanie: tworzenie i rozwój Mikroprzedsiębiorstw. Wytwarzanie produktów energetycznych z biomasy Maks. dotacja: do 300 tys. zł Źródło: opracowanie własne na podstawie Linia demarkacyjna pomiędzy Programami Operacyjnymi Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej uwzględniająca ustalenia z III posiedzenia KK NSRO z dnia 30 czerwca 2008 r.". 10 / 10