SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI OŚRODKA POMOCY SPOŁECZNEJ W ŚREMIE

SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI OŚRODKA POMOCY SPOŁECZNEJ W ŚREMIE ZA 2010 ROK Śrem, marzec 2011 rok

Spis treści I. Akty prawne regulujące funkcjonowanie instytucji... 4 II. Struktura wydatków w odniesieniu do realizowanych zadań statutowych... 5 III. Realizacja zadań z zakresu pomocy i integracji społecznej... 8 1. Klienci korzystający ze świadczeń pomocy społecznej... 8 2. Powody trudnej sytuacji życiowej... 9 IV. Ustawowy katalog świadczeń pomocy społecznej...10 1. Zasiłek stały...12 2. Zasiłek okresowy...12 3. Zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy...13 4. Pomoc finansowa przyznana osobom i rodzinom poszkodowanym w wyniku powodzi...14 5. Opłacenie składki na ubezpieczenie zdrowotne...15 6. Dożywianie...15 7. Usługi opiekuńcze...18 8. Kierowanie do domu pomocy społecznej i ponoszenie odpłatności...20 V. Środowiskowe wsparcie socjalne...21 1. Praca socjalna...22 2. Kontrakt socjalny jako narzędzie pracy socjalnej oraz realizacji aktywnej integracji społecznej...23 3. Program wychodzenia z bezdomności...23 4. Specjalistyczne poradnictwo Obywatelska Pomoc Prawna...25 5. Indywidualna asysta rodzinna jako innowacyjna forma wsparcia rodzin wieloproblemowych...25 6. Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie...26 7. Realizacja działań pomocowych - UCZEŃ NA WSI pomoc w zdobyciu wykształcenia przez osoby niepełnosprawne zamieszkujące gminy wiejskie oraz gminy miejsko-wiejskie...26 VI. Innowacyjne działania poprzez realizację projektów i programów...27 1. Realizacja działań pomocowych...28 2. Centrum Aktywności Lokalnej w Gminie Śrem...31 VII. Realizacja zadań z zakresu świadczeń rodzinnych, funduszu alimentacyjnego i postępowania wobec dłużników alimentacyjnych oraz dodatków mieszkaniowych...35 1. Świadczenia rodzinne...35 2. Fundusz alimentacyjny...36 3. Dodatki mieszkaniowe...38 2

VIII. Organizacja i realizacja zadań Ośrodka Pomocy Społecznej...39 1. Zatrudnienie...39 2. Kwalifikacje i wykształcenie...39 3. Szkolenia...39 IX. Decyzje administracyjne oraz inne formy rozstrzygnięć...40 X. Współpraca z mediami i działalność informacyjno promocyjna...40 XI. Rekomendacje w 2011 roku...41 Spis tabel... 44 Spis wykresów... 44 Załączniki.. 45 1. Ważne wydarzenia w systemie pomocy społecznej.. 45 2. Standard usług społecznych w gminie Śrem. 62 3

I. Akty prawne regulujące funkcjonowanie instytucji Działalność Ośrodka Pomocy Społecznej regulują akty prawne oraz dokumenty programowe i strategiczne. Ośrodek Pomocy Społecznej w Śremie realizuje zadania w oparciu o: ustawę z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r., Nr 175, poz. 1362 z późn. zm.); ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U z 2005 r., Nr 180, poz. 1493, z późn. zm.); ustawę z dnia 29 grudnia 2005 r. o ustanowieniu programu wieloletniego Pomoc państwa w zakresie dożywiania (Dz. U. z 2005 r., Nr 267, poz. 2259 z późn. zm.); ustawę z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 z późn. zm.); ustawę z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2009 r., Nr 1, poz. 7 z późn. zm.); ustawę z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 71, poz. 734 z późn. zm.); ustawę z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535 z późn. zm.); ustawę z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 r., Nr 70, poz. 473 z późn. zm.); ustawę z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r., Nr 69, poz. 415 z późn. zm.) ustawę z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. Nr 122, poz. 1143 z póżn. zm.); ustawę z dnia 29 lipca 2005. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485 z późn. zm.); ustawę z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r., Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.); ustawę z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2010 r., Nr 113, poz. 759 z późn. zm.); ustawę z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r., Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.); Program Operacyjny Kapitał Ludzki Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007 2013 oraz dokumenty Systemu Realizacji Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki; Strategię Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Śrem na lata 2008-2015; 4

Program Aktywności Lokalnej w Gminie Śrem na lata 2010-2013; akty wykonawcze, uchwały Rady Miejskiej w Śremie oraz Zarządzenia Burmistrza Śremu; współuczestniczące akty normatywne z zakresu zabezpieczenia społecznego, rynku pracy, ochrony zdrowia. II. Struktura wydatków w odniesieniu do realizowanych zadań statutowych Na realizację zadań w roku 2010 wydatkowano ogółem 18 599 500 zł w tym: wydatki w ramach planu finansowego 18 591 000 zł wydatki poza planem finansowym (PERON) 8 500 zł Wykres 1. Wydatki w ramach planu finansowego w latach 2008 2010 20 000 000 18 000 000 16 737 692 16 948 030 18 591 000 16 000 000 14 000 000 12 020 494 11 500 232 12 503 361 12 000 000 10 000 000 8 000 000 6 000 000 4 581 255 5 077 058 5 400 901 4 000 000 2 000 000 135 943 370 740 686 738 0 2008 r. 2009 r. 2010 r. Ogółem Budżet - wykonanie Budżet Wojewody Budżet Gminy Inne źródła finansowania Analiza danych wskazuje wzrost wydatków w ramach planu finansowego w roku 2010 w stosunku do roku 2009 o 9, 69%. Analiza wydatków w roku 2010. 5

Tabela 1. Wydatki w ramach planu finansowego w roku 2010 Zadania Kwota wydatków w zł Zadania zlecone gminie 10 190 555 Zadania własne gminy 5 201 594 Obsługa zadań 2 354 703 Programy z zakresu aktywnej integracji i wsparcia środowiskowego 844 148 Razem 18 591 000 Wydatki poza planem finansowym przeznaczone były na realizację środowiskowego systemu wsparcia dla osób niepełnosprawnych. Tabela 2. Wydatki poza planem finansowym w roku 2010 Zadania Kwota wydatków w zł Sport dla wszystkich 5 500 Akademia pełni życia 3 000 Razem 8 500 Ośrodek Pomocy Społecznej realizował zadania wynikające z ustawy o pomocy społecznej oraz innych ustaw. Wydatki na poszczególne zadania wskazane są w tabeli poniżej. Tabela 3. Realizacja zadań przez Ośrodek Pomocy Społecznej w Śremie w roku 2010 Zadania Składki na ubezpieczenia zdrowotne opłacane za osoby pobierające niektóre świadczenia z pomocy społecznej oraz niektóre świadczenia rodzinne Kwota wydatków w zł Udział procentowy środków gminy Udział procentowy środków z innych źródeł 5 990,40 0,00 100,00 6

Zadania Kwota wydatków w zł 7 Udział procentowy środków gminy Udział procentowy środków z innych źródeł Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi 419 723,31 0,00 100,00 opiekuńcze Świadczenia rodzinne, zaliczka alimentacyjna oraz składki na ubezpieczenia 9 570 478,60 0,00 100,00 emerytalne i rentowe z ubezpieczenia społecznego Pomoc dla rodzin poszkodowanych 194.362,97 0,00 100,00 na skutek powodzi Kierowanie do domu pomocy społecznej 479 624,37 100,00 0,00 i ponoszenie odpłatności Składki na ubezpieczenia zdrowotne opłacane za osoby pobierające niektóre świadczenia z pomocy 31 689,65 0,00 100,00 społecznej oraz niektóre świadczenia rodzinne Zasiłki i pomoc w naturze oraz składki na ubezpieczenie 960 135,00 emerytalne i rentowe zasiłki 51,57 48,43 celowe i okresowe oraz dożywianie Zasiłki stałe 351 122,10 1,61 98,39 Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi 350 713,66 100,00 0,00 opiekuńcze Dożywianie (wraz z Programem Pomoc państwa w zakresie dożywiania ) 1 535 557,00 32,56 67,44 Dodatki mieszkaniowe 1 492 751,89 100,00 0,00 Obsługa zadań 2 354 703,43 81,52 18,48 Programy z zakresu aktywnej integracji i wsparcia środowiskowego 874 843,37 20,53 79,47

III. Realizacja zadań z zakresu pomocy i integracji społecznej Pomoc społeczna umożliwia oraz ułatwia przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych tym, którzy nie są w stanie sami ich pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Pomoc społeczna przeciwdziała wykluczeniu społecznemu i zawodowemu oraz marginalizacji osób i rodzin, wspiera ich w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Zadaniem pomocy społecznej jest także zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym przez oferowanie zróżnicowanych usług wspierających i aktywizujących, zmierzających do usamodzielniania się osób wspieranych oraz ich integracji ze środowiskiem. 1. Klienci korzystający ze świadczeń pomocy społecznej W 2010 roku pomocą społeczną zostały objęte 1 022 rodziny, w tym 210 z terenów wiejskich, w których żyło 2 670 osób. Tabela 4. Wsparcie mieszkańców gminy w formie finansowej i rzeczowej Rok Liczba mieszkańców gminy Śrem (dane z Urzędu Miejskiego w Śremie) Liczba środowisk objętych pomocą Liczba osób w środowiskach objętych pomocą % mieszkańców gminy Śrem objętych wsparciem 2004 39.652 1.138 3.613 9,11% 2005 39.849 1.108 3.878 9,73% 2006 40.101 1.091 3.308 8,25% 2007 40.184 1.053 3.073 7,65% 2008 40.189 937 2.643 6,58% 2009 41.130 928 2.463 5,99% 2010 40.333 1.022 2.670 6,62% 8

Dane liczbowe zawarte w powyższej tabeli przedstawiają osoby korzystające ze wsparcia w formie finansowej i rzeczowej w latach 2004 2010. Analiza przedstawionego materiału liczbowego pozwala zauważyć, że osoby korzystające z finansowego i rzeczowego wsparcia społecznego Ośrodka Pomocy Społecznej w Śremie nie przekraczają 10% ogółu mieszkańców. W latach 2004 2009 zauważa się tendencję spadkową wśród liczby osób i rodzin korzystających z pomocy, przy jednoczesnym wzroście liczby mieszkańców gminy. W roku 2010 w stosunku do 2009 roku nastąpił wzrost liczby środowisk objętych finansową i rzeczową pomocą Ośrodka Pomocy Społecznej, przy równoległym spadku liczby mieszkańców gminy Śrem. 2. Powody trudnej sytuacji życiowej Najczęstsze powody trudnej sytuacji życiowej klientów pomocy społecznej przedstawiono poniżej. Tabela 5. Powody trudnej sytuacji życiowej klientów w latach 2009 2010 Powód trudnej sytuacji życiowej klientów Liczba rodzin 2009 Liczba rodzin 2010 Niepełnosprawność 354 470 Bezrobocie 398 467 Ubóstwo 594 446 Długotrwała lub ciężka choroba 356 382 Bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych 195 188 Alkoholizm 110 169 Bezdomność 61 80 Przemoc w rodzinie 57 63 Podkreślić należy, że ubóstwo w roku 2010 jest udziałem trudnej sytuacji życiowej o 148 rodzin mniej niż w roku 2009, pomimo że ilość klientów w każdej z wymienionych wyżej grup nieznacznie wzrasta. Poziom ubóstwa, mierzony ilością osób, których dochód na osobę samotnie gospodarującą, czy na osobę w rodzinie nie przekracza ustawowego kryterium wynosi 446 i zmniejszył się w stosunku do 2009r. o 24,9%. 9

Powody, dla których udzielania została pomocy, na przestrzeni ostatnich dwóch lat, nie uległy istotnym zmianom. Główną przesłanką była nadal niepełnosprawność, bezrobocie i długotrwała choroba. W stosunku do rodzin korzystających ze wsparcia w formie świadczeń niepełnosprawność stanowi 45,9%, bezrobocie 45,7%, długotrwała lub ciężka choroba 43,63%. W tych kategoriach wzrosło zapotrzebowanie na pomoc jak również w przypadku dysfunkcji wynikającej z alkoholizmu, przemocy w rodzinie, czy bezdomności. Sytuacja taka wynika ze złożoności życia społecznego, w którym niekorzystne zjawiska występują najczęściej jednocześnie (bezrobocie i bezdomność, alkoholizm i bezradność opiekuńczo-wychowawcza, czy przemoc w rodzinie, niepełnosprawność i bezrobocie) IV. Ustawowy katalog świadczeń pomocy społecznej W 2010 roku pomoc udzielana była w przypadku trudnej sytuacji życiowej przy spełnieniu ustawowego kryterium dochodowego, które odpowiednio wynosiło: dla osoby samotnej 477 zł, dla osoby w rodzinie 351 zł. Ośrodek Pomocy Społecznej realizuje zadania własne i zlecone gminie zapisane w ustawie o pomocy społecznej i aktach wykonawczych do ustawy. Do zadań własnych o charakterze obowiązkowym ustawy o pomocy społecznej należy: 1) opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka; 2) sporządzanie bilansu potrzeb gminy w zakresie pomocy społecznej; 3) udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym; 4) przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych; 5) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych; 6) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego; 7) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom bezdomnym oraz innym osobom niemającym dochodu i możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia; 10

8) przyznawanie zasiłków celowych w formie biletu kredytowanego; 9) opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem; 10) praca socjalna; 11) organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania, z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi; 12) prowadzenie i zapewnienie miejsc w placówkach opiekuńczowychowawczych wsparcia dziennego lub mieszkaniach chronionych; 13) tworzenie gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną; 14) dożywianie dzieci; 15) sprawienie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym; 16) kierowanie do domu pomocy społecznej i ponoszenie odpłatności za pobyt mieszkańca gminy w tym domu; 17) pomoc osobom mającym trudności w przystosowaniu się do życia po zwolnieniu z zakładu karnego; 18) sporządzanie sprawozdawczości oraz przekazywanie jej właściwemu wojewodzie, również w formie dokumentu elektronicznego, z zastosowaniem systemu teleinformatycznego; 19) utworzenie i utrzymywanie ośrodka pomocy społecznej, w tym zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników; 20) przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych; 21) opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne określonych w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Do zadań własnych gminy należy: 1) przyznawanie i wypłacanie zasiłków specjalnych celowych; 2) przyznawanie i wypłacanie pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie w formie zasiłków, pożyczek oraz pomocy w naturze; 3) prowadzenie i zapewnienie miejsc w domach pomocy społecznej i ośrodkach wsparcia o zasięgu gminnym oraz kierowanie do nich osób wymagających opieki; 4) podejmowanie innych zadań z zakresu pomocy społecznej wynikających z rozeznanych potrzeb gminy, w tym tworzenie i realizacja programów osłonowych; 5) współpraca z powiatowym urzędem pracy w zakresie upowszechniania ofert pracy oraz informacji o wolnych miejscach pracy, upowszechniania informacji o usługach poradnictwa zawodowego i o szkoleniach. Do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej realizowanych przez gminę należy: 11

1) organizowanie i świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi; 2) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną; 3) prowadzenie i rozwój infrastruktury środowiskowych domów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi; 4) realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia; 5) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych, a także udzielanie schronienia, posiłku oraz niezbędnego ubrania cudzoziemcom, 6) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych, a także udzielanie schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania cudzoziemcom, którzy uzyskali zgodę na pobyt tolerowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 7) wypłacanie wynagrodzenia za sprawowanie opieki. 1. Zasiłek stały Ośrodek Pomocy Społecznej w 2010 roku przyznał zasiłek stały 111 osobom niezdolnym do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnym do pracy, których dochód był niższy od ustawowego kryterium dochodowego, co stanowi 0,26% ogółu mieszkańców gminy. W odniesieniu do 2009r. nastąpił wzrost osób korzystających z tej formy pomocy o 2,78%. Osobom pobierającym zasiłek stały wypłacono 1 092 świadczenia na kwotę 351 122,10 zł, gdzie średnia wartość świadczenia wyniosła 321,54 zł. 2. Zasiłek okresowy Przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość otrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego. W roku 2010 został wypłacony 407 osobom w ilości 2 371 świadczeń na kwotę 478 481 zł, z czego 465 000 zł stanowią środki pochodzące z budżetu wojewody co stanowi 97,18% ogólnej kwoty przyznawanej pomocy w formie zasiłku okresowego. Pozostała kwota stanowiąca 2,82%, to środki własne gminy. Średnia wysokość świadczenia wyniosła 201,81 zł. Porównując realizację niniejszego świadczenia z rokiem 2009, w którym zasiłek wypłacono 363 osobom w ilości 2 114 świadczeń na kwotę 456 890 zł 12

należy stwierdzić, że liczba osób otrzymująca niniejsze świadczenie wzrosła o 12,12%, liczba świadczeń o 12,16%, ogólna kwota świadczeń o 4,73%. 3. Zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy W celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej może być przyznany zasiłek celowy w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu. Tą formę wsparcia przyznano 373 osobom na ogólną kwotę 212 463,00 zł. W szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie lub rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany specjalny zasiłek celowy w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny, który nie podlega zwrotowi. Powyższy zasiłek przyznano 85 osobom (359 świadczeń), w tym liczba osób w rodzinach 275, na łączną kwotę 77 547 zł, średnia wartość świadczenia 216,00 zł. Zasiłki celowe i specjalne celowe przyznane były na zakup opału, leków, sprawienie pogrzebu, na pokrycie kosztów zdarzenia losowego, na opłacenie rachunków za energię, gaz, wodę, czynsz, przedszkola, refundację wypoczynku dla dzieci, na zakup odzieży, obuwia. Zasiłki celowe na opał realizowane były na podstawie umowy z firmą Produkcja Handel Usługi S.C. Latosława Łabędzka, Piotr Łabędzki. Wykonawca zamówienia został wyłoniony po przeprowadzeniu przetargu nieograniczonego zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2010r. nr 113, poz. 759). Z pomocy w tej formie skorzystało 311 osób na łączną kwotę 120 796 zł. Zasiłki celowe na leki realizowano zgodnie z postanowieniami umowy zawartej z Apteką Lege Artis w Śremie na podstawie Zarządzenia Kierownika w sprawie zamówień do 14 000 euro. Z pomocy tej skorzystało 28 osób na kwotę 2 759,21 zł. Pokrycie kosztów sprawienia pogrzebu. Zadanie to realizowane było na podstawie umowy zawartej z Zakładem Usług Pogrzebowych Hades w Śremie. Wykonawca zamówienia został wyłoniony po przeprowadzeniu zamówienia, którego wartość nie przekracza 14 000 euro bez zastosowania ustawy Prawo zamówień publicznych. Pokryto koszty 2 pogrzebów na kwotę 4 301 zł. W ramach zasiłków celowych przyznano także pomoc w formie pokrycia wydatków na skutek zdarzenia losowego dla 1 rodziny w kwocie 1 800 zł. 13

W roku 2009 zasiłek celowy w tym specjalny wypłacono 367 osobom w 363 rodzinach, a ogólna kwota świadczeń wyniosła 286 175 zł. Zatem w roku 2010 liczba osób korzystających z pomocy w formie zasiłku celowego i specjalnego w stosunku do liczby osób korzystających z tegoż zasiłku w roku 2009 wzrosła o 24,79%, ogólna kwota świadczeń wzrosła o 1,32%. Liczba osób korzystających z pomocy w formie zasiłku celowego stanowi 1,14% ogółu mieszkańców gminy. Ośrodek Pomocy Społecznej w roku 2010 w ramach realizacji Programu Aktywność się opłaca oraz Programu Aktywności Lokalnej przyznał 97 osobom zasiłki aktywizacyjne na łączną kwotę 75 810 zł. 4. Pomoc finansowa przyznana osobom i rodzinom poszkodowanym w wyniku powodzi Wsparcie przysługiwało, jeżeli co najmniej jedna osoba w rodzinie była rolnikiem, w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników, objętym ubezpieczeniem społecznym rolników a szkody spowodowane przez powódź, obsunięcie się ziemi lub huragan w uprawach rolnych, zwierzętach gospodarskich, budynkach inwentarskich, magazynowo-składowych, szklarniach, innych budynkach i budowlach służących do produkcji rolniczej, ciągnikach, maszynach i urządzeniach rolniczych zostały oszacowane przez komisję, o której mowa w przepisach w sprawie realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, powołaną przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce wystąpienia szkód oraz szkody spowodowane przez powódź, obsunięcie się ziemi lub huragan w uprawach rolnych lub zwierzętach gospodarskich wynosiły średnio powyżej 30 % średniej rocznej produkcji rolnej. Wysokość pomocy w formie jednorazowego zasiłku celowego wyniosła: a. 2.000,00 zł dla rodzin rolniczych prowadzących gospodarstwa rolne o powierzchni do 5 ha użytków rolnych albo działy specjalne produkcji rolnej, b. 4.000,00 zł dla rodzin rolniczych prowadzących gospodarstwa rolne o powierzchni powyżej 5 ha użytków rolnych. W tym zakresie złożono 78 wniosków, z czego pozytywnie rozpatrzono 74 sprawy, w jednym przypadku wydano decyzję odmowną, 1 wniosek pozostawiono bez rozpatrzenia, ponieważ został złożony po terminie, 2 wnioski przekazano postanowieniem według właściwości. Ogółem wypłacono zasiłków na łączną kwotę 194 362,97 zł. 14

5. Opłacenie składki na ubezpieczenie zdrowotne Ośrodek Pomocy Społecznej przyznał świadczenie 112 osobom pobierającym zasiłek stały oraz osobom bezdomnym objętym indywidualnym programem wychodzenia z bezdomności, natomiast w roku 2009 niniejsze świadczenie przyznano 103 osobom, co stanowi wzrost osób korzystających z tej formy o 8,74%. Osobom tym w roku 2010 przyznano 1 025 świadczeń na kwotę 31.690 zł. 6. Dożywianie Ośrodek Pomocy Społecznej w Śremie realizuje zadania z zakresu dożywiania dzieci, młodzieży i osób dorosłych na terenie gminy, w oparciu o przyjęte w ustawie kryterium dochodowe: dla osoby samotnie gospodarującej 715,50 zł netto, dla rodziny 526,50 zł netto na osobę w rodzinie. Problem niedożywienia jest jednym z najczęściej występujących problemów społecznych. Głównym celem Programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania jest: zapewnienie posiłku osobom jego pozbawionym; ograniczenie zjawiska niedożywienia; upowszechnienie zdrowego stylu życia; poprawa poziomu życia osób o niskich dochodach; rozwój bazy żywieniowej. Zgodnie z wytycznymi dotyczącymi Programu Ośrodek Pomocy Społecznej realizuje następujące działania: pomoc w formie gorącego posiłku, bonów żywnościowych i świadczenia pieniężnego na zakup produktów żywnościowych oraz rzeczowo w postaci produktów żywnościowych; rozwój i zwiększenie dostępności bazy żywieniowej gminy w postaci doposażenia punktów wydawania posiłków oraz tworzenie nowych placówek żywieniowych; monitoring działań mający na celu ciągłe doskonalenie prowadzonych form pomocy. Na terenie gminy Śrem pomoc w formie dożywiania prowadzona jest całorocznie w 25 punktach przede wszystkim dla dzieci i młodzieży, osób starszych, schorowanych i niepełnosprawnych a także dla rodzin w trudnej sytuacji bytowej. Zgodnie z wytycznymi dotyczącymi kierunków realizacji Programu Ośrodek Pomocy Społecznej podejmuje działania mające na celu 15

zwiększenie liczby wydawanych gorących posiłków. Dzieci i młodzież realizująca obowiązek szkolny lub obowiązek nauki, którym przyznano pomoc w formie posiłku, spożywa posiłek w szkole, przedszkolu, czy żłobku, jeżeli placówki posiadają warunki pozwalające na przygotowywanie lub wydawanie posiłków. W przypadku, gdy placówka nie posiada warunków do przygotowywania lub wydawania posiłków, kierownik ośrodka pomocy społecznej, we współpracy z dyrektorem szkoły, zapewnia spożywanie posiłków poza szkołą. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, gdy uczeń albo dziecko korzystające z dożywiania wyraża chęć zjedzenia posiłku, odpowiednio dyrektor szkoły lub przedszkola udziela pomocy w formie posiłku, informując o tym Ośrodek Pomocy Społecznej w Śremie. Pomoc, o której mowa, nie wymaga ustalenia sytuacji rodzinnej w drodze rodzinnego wywiadu środowiskowego, ani wydania decyzji administracyjnej. Pozostałe osoby korzystające z dożywiania mają zabezpieczoną pomoc w formie posiłku w dogodnych punktach na terenie Gminy Śrem. W przypadku braku możliwości zapewnienia posiłku Ośrodek Pomocy Społecznej realizuje założenia programu przyznając pomoc w formie bonów żywnościowych, czy świadczeń pieniężnych. W celu zapewnienia efektywnych działań w zakresie dożywiania dnia 11 lutego 2010 roku Rada Miejska w Śremie podjęła Uchwałę nr 384/XLV/10 w sprawie podwyższenia kryterium dochodowego w zakresie dożywiania ogłoszoną w Dzienniku Urzędowym Województwa Wielkopolskiego Nr 84. Od maja 2010 r. z tej formy pomocy korzystały bezpłatnie osoby i rodziny, których dochód nie przekroczył 200% kryterium dochodowego, o którym mowa w ustawie o pomocy społecznej, tj. w przypadku: osoby samotnie gospodarującej kwoty 954,00zł netto; rodziny kwoty 702,00 zł netto na osobę w rodzinie. W ramach realizacji Uchwały wydano 152 decyzje przyznające pomoc w formie dożywiania dla 315 osób, gdzie z posiłków skorzystało 129 osób dorosłych i 103 dzieci, natomiast z bonów żywnościowych odpowiednio 68 osób dorosłych i 15 dzieci. Łączna kwota dożywiania dla tych osób wyniosła 182 149 zł. W roku 2010 pomocą w formie dożywiania objęto 2 049 osób, co stanowi 5,08% ogólnej liczby mieszkańców gminy 715 rodzin. Z posiłków skorzystało 781 osób dorosłych i 648 dzieci, natomiast z bonów żywnościowych odpowiednio 1 107 osób dorosłych i 699 dzieci. Powyższe wskaźniki są znacznie niższe niż w roku 2009 gdzie kształtowały się następująco: ogólna liczba osób korzystających z dożywiania to 2 135, co stanowiło 746 środowisk rodzinnych, posiłki przyznano 818 osobom dorosłym i 715 dzieciom, bony żywnościowe odpowiednio 1 109 osobom dorosłym i 842 dzieciom. Zmniejszenie liczby osób uprawnionych do korzystania ze wsparcia w formie dożywiania związane jest z minimalnym wzrostem dochodów, a co za tym idzie nie spełnieniem kryterium dochodowego. 16

W ramach pomocy w formie posiłku niezwiązanej z przeprowadzeniem wywiadu środowiskowego dożywiano 52 dzieci, koszt posiłków dla tych dzieci stanowił 35 645 zł. Biorąc pod uwagę rok poprzedni gdzie liczba tych dzieci wynosiła 16 na łączną kwotę 13 179 zł odnotowano znaczny wzrost pomocy. Związane jest to rozpowszechnieniem możliwości uruchomienia posiłków przez dyrektorów szkół jak również koniecznością zapewnienia posiłków dzieciom, które z różnych powodów nie korzystają ze wsparcia Ośrodka Pomocy Społecznej (zdarzenia losowe, sytuacje kryzysowe) i ograniczeniem formalności w procedurach związanych z przyznaniem świadczenia. W 2010 roku z pomocy w formie dożywiania dodatkowo, poza wytycznymi Programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania skorzystało 45 osób na kwotę 40 080,00 zł. W 2010 roku ogólny koszt Programu wyniósł 1 760 931zł, z czego 725 374 zł stanowiły środki własne gminy, a 1 035 557 zł dotacja z budżetu wojewody. Środki finansowe na realizację Programu w stosunku do roku 2009, gdzie wynosiły 1 723 088zł (683 458zł środki własne i 1 039 630 zł dotacja z budżetu wojewody) wzrosły. Średni koszt posiłku ogółem kształtował się na poziomie 7,30 zł, natomiast bonu żywnościowego 15,30 zł na osobę. Ośrodek Pomocy Społecznej udzielił 44 osobom bezdomnym oraz osobom wymagającym dodatkowego wsparcia w formie dożywiania pomocy w formie prowiantu przez 7 dni w tygodniu. Koszt jednostkowy prowiantu wynosił 5 zł. Ponadto w ramach realizacji programów wsparcia dla osób starszych, niepełnosprawnych ich uczestnicy są objęci byli wsparciem w formie dożywiania (41 osób). Dzieci i młodzież korzystała dodatkowo z dożywiania podczas zorganizowanych form wypoczynku w trakcie ferii zimowych czy wakacji letnich (59 dzieci). W wyniku przeprowadzonego postępowania zgodnie z ustawą Prawo zamówień publicznych w trybie przetargu nieograniczonego na realizację bonów żywnościowych podpisano umowę z firmą MAKASAR sp. z o.o. na sprzedaż osobom kierowanym przez Ośrodek Pomocy Społecznej artykułów spożywczych i przemysłowych pierwszej potrzeby w oparciu o wartościowe bony towarowe. Zgodnie z tą umową osoby korzystające z bonów żywnościowych mogły otrzymać artykuły spożywcze. Zamówienia dotyczące zakupu posiłków udzielane były na podstawie ustawy Prawo zamówień publicznych, jeżeli wartość przekraczała 14 000 euro. W zależności specyfiki od zamówienia udzielane było w trybie przetargu nieograniczonego względnie zamówienia z wolnej ręki, w przypadku, jeżeli zamówienia można było udzielić jednemu wykonawcy ze względu na warunki techniczne o obiektywnym charakterze (stołówki szkolne). 17

W ramach środków otrzymanych w 2010 roku na doposażenie punktu wydawania posiłków zakupiono niezbędne wyposażenie do stołówki w Szkole Podstawowej Nr 4 w Śremie na kwotę 12.633,00 zł. W celu sprawdzenia prawidłowości realizacji umów zawartych na realizację zadania wynikającego z wieloletniego Programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania przeprowadzono 29 kontroli w punktach wydawania posiłków w zakresie, jakości wydawania posiłków, zgodności z przedstawionym przez kontrahenta jadłospisem oraz zgodności z postanowieniami zawartymi w umowach. W przypadku stwierdzenia naruszenia przez podmioty warunków realizacji umowy nakładane były kary wynikające z umów. Poprawa poziomu życia osób i środowisk rodzinnych oraz rozwój oferty żywieniowej to podstawowe elementy umożliwiające skuteczną realizację programu. W gminie Śrem w ramach realizacji zadań programu opracowano kompleksowy system obejmujący profilaktykę zdrowego żywienia oraz monitorowanie wdrażania programu. Dożywianie prowadzone jest zgodnie zasadami prawidłowego żywienia określonymi przez Instytut Żywności i Żywienia. Ośrodek Pomocy Społecznej w związku z pełną realizacją celów programu zapewnia prawidłowy dostęp do informacji, również o możliwości przyznania posiłków bez procedur przewidzianych ustawą o pomocy społecznej a skuteczna realizacja programu jest możliwa dzięki dobrej współpracy z placówkami oświatowymi gminy Śrem. 7. Usługi opiekuńcze Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze, w tym dla osób z zaburzeniami psychicznymi w miejscu zamieszkania przyznawane są osobie samotnej lub osobie w rodzinie, która z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób, a jest jej pozbawiona. Usługi opiekuńcze świadczone są w zakresie: pomoc w zaspokojeniu codziennych potrzeb życiowych; opieki higienicznej; zalecanej przez lekarza pielęgnacji; zapewnienia kontaktu z otoczeniem. Specjalistyczne usługi opiekuńcze są dostosowane do potrzeb wynikających z rodzaju niepełnosprawności i schorzenia. Świadczone są przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym tj.: psychologa, asystenta osoby niepełnosprawnej, pedagoga, fizjoterapeuty, pielęgniarki. Świadczone są w zakresie: uczenie i rozwijanie umiejętności niezbędnych do samodzielnego życia; pielęgnacji jako wsparcie procesu leczenia; rehabilitacji fizycznej i usprawnienia zaburzonych funkcji organizmu; 18

pomocy mieszkaniowej; zapewnienia dzieciom i młodzieży z zaburzeniami psychicznymi dostępu do zajęć rehabilitacyjnych i rewalidacyjno-wychowawczych. Usługi opiekuńcze realizowane były przez Polski Komitet Pomocy Społecznej po przeprowadzeniu otwartego konkursu ofert na realizację zadania gminy Śrem z zakresu pomocy społecznej w formie świadczenia w okresie od dnia 1 kwietnia 2008 do 31 grudnia 2010 r., usług opiekuńczych, specjalistycznych usług opiekuńczych dla mieszkańców z terenu miasta i gminy Śrem. Koszt jednej godziny usługi wynosił: usługi opiekuńcze świadczone w miejscu zamieszkania 9,80 zł, specjalistyczne usługi świadczone w miejscu zamieszkania 17,39 zł. Odpłatność za usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze uregulowana jest uchwałą Nr 253/XXXV/05 Rady Miejskiej w Śremie z dnia 25 lutego 2005 r. w sprawie określania szczegółowych warunków przyznawania i odpłatności za usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze, z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi, oraz szczegółowych warunków częściowego lub całkowitego zwolnienia od opłat, jak również trybu ich pobierania. Odpłatność za specjalistyczne usługi opiekuńcze uregulowana jest w Rozporządzeniu Ministra Polityki Społecznej z dnia 22 września 2005 r., w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych (Dz. U. z 2005 r., Nr 189, poz. 1598 z późn. zm.). Odpłatność za usługi ustalona była na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów, z czego dla: 2,45% osób ustalono 100% odpłatność za usługi; 33% osób świadczono usługi bezpłatnie. Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze w tym dla osób z zaburzeniami psychicznymi świadczone były dla 163 osób, co stanowi 0,40% mieszkańców gminy. W 2010 roku odnotowano spadek liczby osób korzystających z usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych, w tym specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami, w związku z rezygnacją lub koniecznością skierowania osób uprawnionych do domu pomocy społecznej oraz zgonem osób korzystających. Koszt świadczenia ilości 57 778,75 godzin usług opiekuńczych wyniósł 770.436,97 zł, w tym: 33 653 godzin usług stanowiło wydatki własne gminy 350.713,66 zł, 24 126,75 godzin usług to zadanie finansowane z budżetu wojewody 419.723,31 zł. Średnio miesięcznie na osobę w przypadku usług opiekuńczych przypada 28 godzin. 19

Pracownik Ośrodka Pomocy Społecznej przeprowadza systematyczne kontrole w zakresie prawidłowości realizacji usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania osób, u których świadczone są usługi. W 2010 roku przeprowadzono kontrolę u 57 odbiorców usług. Z przeprowadzonych kontroli wynika, że osoby korzystające z tej formy wyrażają zadowolenie, z jakości świadczonych usług. Usługi świadczone przez opiekunki są zgodnie z indywidualnymi potrzebami klientów. Opiekunki świadczą usługi w godzinach i zakresie wynikającym ze zlecenia wystawionego w indywidualnych sprawach przez Ośrodek Pomocy Społecznej. Przeprowadzane kontrole pozwoliły poznać opinię świadczeniobiorców co do wymiaru i zakresu przyznanych im świadczeń i określić potrzeby w tym zakresie. W listopadzie 2010 roku została przeprowadzona kontrola w zakresie realizacji usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych, realizowanych przez Polski Komitet Pomocy Społecznej Stowarzyszenie Charytatywne Pożytku Publicznego Wielkopolski Zarząd Wojewódzki w Poznaniu. Kontrola obejmowała: prawidłowość, efektywność, rzetelność i jakości realizacji zadania, prawidłowość wydatkowania i rozliczania dotacji, poprawność prowadzonej dokumentacji na realizację niniejszego zadania w okresie od 1 stycznia 2010 roku do 30 września 2010 roku. W wyniku przeprowadzonej kontroli stwierdzono, że zadanie realizowane jest prawidłowo przez wykwalifikowaną kadrę. W przypadku braku kwalifikacji opiekunki świadczące usługi nadzorowane były przez osoby z odpowiednim przygotowaniem. Biorąc pod uwagę fakt świadczenia wysokiej jakości usług zaspokajających potrzeby na podstawowym i wyższym poziomie opracowano Standard usług społecznych w gminie Śrem. 8. Kierowanie do domu pomocy społecznej i ponoszenie odpłatności Ośrodek Pomocy Społecznej w Śremie kieruje do domu pomocy społecznej osoby wymagające całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, nie mogące samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, w przypadku stwierdzenia, że nie ma możliwości zapewnienia usług opiekuńczych w odpowiednim wymiarze. W latach 2004 2010 skierowano do domów pomocy społecznej następującą liczbę osób: 2004 0 osób, 2005 3 osoby, 20

2006 15 osób, 2007 9 osób, 2008 13 osób, 2009 10 osób, 2010 7 osób. W 2010 r. i 2009 r. ponoszono odpłatność za 22 osoby przebywające w różnego typu domach pomocy społecznej. Odpłatność ta w 2010 r. stanowiła kwotę 472 666,00 zł (bez uwzględnienia opłat zastępczych), a w 2009 r. wyniosła 317.223,00 zł. W 2010 roku nastąpił wzrost kosztów poniesionych przez gminę o 32,9%. Ze względu na typ domu w domach dla przewlekle somatycznie chorych przebywało w 2010 r. 90,91% ogółu osób, a w domach specjalistycznych 9,09 %. Całkowity koszt pobytu 22 osób w placówkach w roku 2010 wyniósł 642 411,37zł, z tego: koszt gminy Śrem: 479 624,37 zł, odpłatność rodziny: 16 720,00 zł, odpłatność osób przebywających w placówkach: 146 067,00 zł. V. Środowiskowe wsparcie socjalne Praca socjalna, realizowana w Ośrodku Pomocy Społecznej w Śremie, oparta jest o środowiskowe działania wspierające i aktywizujące, dążące do pozytywnych zmian w środowisku. Prowadzona jest z osobami i rodzinami w celu rozwinięcia lub wzmocnienia ich aktywności i samodzielności życiowej oraz ze społecznością lokalną w celu zapewnienia partnerstwa, współpracy i koordynacji działań instytucji i organizacji istotnych dla zaspokajania potrzeb członków społeczności. Specjalistyczne wsparcie socjalne prowadzone jest jako profesjonalne działanie pracowników socjalnych i innych specjalistów, zatrudnionych w Ośrodku Pomocy Społecznej w Śremie, przy współpracy i współdziałaniu z innymi instytucjami i organizacjami, w formie: Zespołów Pracy Socjalnej których zadaniem jest świadczenie pracy socjalnej, podejmowanie interwencji i działań wspierających oraz aktywizujących osoby i rodziny, które własnym staraniem nie są w stanie zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych, a także dążenie do zapewnienia wszystkim osobom tego wymagającym odpowiednich form wsparcia. Zespołów Interdyscyplinarnych tworzonych w ramach działań Zespołów Pracy Socjalnej, działających okresowo i powoływanych doraźnie w 21

zależności od specyfiki sytuacji i zaistniałego problemu. Zespoły Interdyscyplinarne pozwalają wnikliwiej ocenić sytuacje klientów oraz lepiej zaplanować pracę z osobami, których złożone problemy wymagają konsolidacji wysiłków różnych partnerów, budują i doskonalą współdziałanie pomiędzy specjalistami w obszarze pomocy społecznej. Zespołu Projektów Zewnętrznych, Klubu Integracji Społecznej tworzonego przez praktyków z dziedziny pedagogiki, socjologii, psychologii i reintegracji zawodowej, podejmującego działania, mające na celu inspirowanie, opracowywanie, wdrażanie oraz rozwijanie centralnych, regionalnych i lokalnych programów z zakresu pomocy społecznej, ukierunkowanych na podniesienie jakości życia oraz pozyskiwanie na ich realizację środków pozabudżetowych, a także pozyskiwanie partnerów i wykonawców dla realizacji projektów oraz inicjowanie współpracy z organizacjami pozarządowymi. Do zadań Zespołu należy również m. in.: pobudzanie społecznej aktywności i inspirowanie działań samopomocowych w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych osób, rodzin, grup i środowisk społecznych, wdrażanie modelu CAL, a przez to ożywania i integrowanie społeczności lokalnej, podejmowanie wszechstronnych i długofalowych działań na rzecz reintegracji społecznej i zawodowej osób wykluczonych i podatnych na wykluczenie, korzystających z różnorodnych form wsparcia Ośrodka Pomocy Społecznej w ramach Klubu Integracji Społecznej. 1. Praca socjalna Pracownicy socjalni realizując pracę socjalną, podejmują wszelkie działania, które ukierunkowane są na pomoc osobom, rodzinom, grupom i środowiskom społecznym w zaspokajaniu ich potrzeb, lepszym dostosowaniu się do zasad życia społecznego i poprawie życia. Świadczona praca socjalna, prowadzona jest przy użyciu instrumentów aktywnej integracji, w oparciu o ocenę i diagnozę sytuacji osób i rodzin, mającą na celu profesjonalne, systematyczne i całościowe działanie pracowników socjalnych, w którym przyjmują wiele ról, m. in.: pomocnika, ratownika, mediatora, animatora, informatora i doradcy, pośrednika, koordynatora. W 2009 roku pracą socjalną objętych zostało 2.378 środowisk rodzinnych, a w 2010 roku 2.381 środowisk rodzinnych, co stanowi 18,95% ogółu mieszkańców gminy. Analizując dane liczbowe za ostatnie dwulecie zauważa się, że świadczenie pracy socjalnej odbywa się na porównywalnym liczbowym poziomie. Porównując natomiast świadczenie pracy socjalnej w latach 2008 2010 zaznacza się tendencję wzrostową liczby osób korzystających 22

ze specjalistycznego wsparcia socjalnego, która jest odzwierciedleniem podejmowanych działań, mających na celu rozszerzenie dostępności i oferty wsparcia oraz konkretne partnerskie działania. Ponadto jest potwierdzeniem posiadania przez pracowników socjalnych, świadczących pracę socjalną, fachowej wiedzy, umiejętności diagnozowania i rozwiązywania problemów oraz stosowania przez nich odpowiednich metod, technik i narzędzi, dających skuteczność i efektywność działań. 2. Kontrakt socjalny jako narzędzie pracy socjalnej oraz realizacji aktywnej integracji społecznej Kontrakt socjalny jest pisemną umową pomiędzy osobą (lub członkami rodziny) korzystającą ze świadczeń pomocy społecznej, a pracownikiem socjalnym, mającą na celu określenie sposobu współdziałania w rozwiązywaniu problemów osoby znajdującej się w trudnej sytuacji życiowej, umożliwieniu osobie aktywizacji społeczno zawodowej oraz w przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu. Kontrakt jako wzajemne zobowiązania stron, poprzedzone diagnozą środowiska, uwzględniającą możliwości, potrzeby i ograniczenia klienta, zawiera cele oraz działania, przewiduje ocenę realizacji działań w nim zawartych oraz weryfikację zapisów kontraktu. Wzór kontaktu socjalnego określony został rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Kontrakt socjalny jest instrumentem pracy socjalnej stosowanym od 2005 roku i coraz częściej wykorzystywanym przez pracowników socjalnych w swoim warsztacie pracy, pozwalającym zmobilizować i zaktywować do działania osobę lub rodzinę zainteresowaną rozwiązaniem problemów, z którymi się boryka. Świadczą o tym porównywane dane liczbowe w latach 2009 2010. W 2009 roku zawarto 256 kontraktów socjalnych, co stanowiło 27,59% ogółu osób korzystających, natomiast w roku ubiegłym ich liczba wzrosła do 556 zawartych kontraktów socjalnych (54,40% ogółu osób objętych wsparciem socjalnym Ośrodka). 3. Program wychodzenia z bezdomności Na terenie gminy Śrem podejmowane działania na rzecz osób bezdomnych mają charakter: 23

usług socjalnych, zapewniających pomoc i wsparcie w zaspokojeniu podstawowych potrzeb, przezwyciężeniu sytuacji kryzysowych w formie: schronienia, gorącego posiłku wraz z prowiantem, żywności unijnej, realizowanej na terenie gminy Śrem w ramach programu PEAD przez organizacje pozarządowe, odzieży, adekwatnej do pory roku; specjalistycznego wsparcia terapeutycznego, prawnego, psychologicznopedagogicznego; wsparcia w formie świadczeń pieniężnych i niepieniężnych z pomocy społecznej; pracy socjalnej prowadzonej przez pracownika socjalnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Śremie, przy współdziałaniu organizacji pozarządowych, działających na polu pomocy społecznej. Ośrodek Pomocy Społecznej w Śremie realizuje wsparcie osób bezdomnych poprzez wskazane powyżej płaszczyzny działań, mające na celu aktywne rozwiązywanie indywidualnych problemów osób bezdomnych przy użyciu dostępnych na terenie gminy instrumentów, ukierunkowane na powrót osób bezdomnych do uczestnictwa w życiu społecznym, zawodowym i rodzinnym oraz nabycie przez osoby bezdomne umiejętności radzenia sobie z występującymi problemami, umiejętności kontaktu z instytucjami, samodzielnego poruszania się na rynku pracy, nawiązania zerwanych więzi z rodziną. Wskazane powyżej działania pracownik socjalny realizuje w oparciu o umowy w sprawie realizacji indywidualnego programu wychodzenia z bezdomności, które zawiera z osobami bezdomnymi. Umowy zawiera się na okres nie krótszy niż 3 miesiące. Z jedną osobą bezdomną umowa może zostać zawarta kilkukrotnie w ciągu roku kalendarzowego. W 2009 roku zawartych zostało 72 umowy z osobami bezdomnymi, natomiast w 2010 roku 131 umów. Podejmowane działania monitorujące i aktywizujące wobec osób bezdomnych w ramach programu wychodzenia z bezdomności doprowadziły do usamodzielnienia się 10 osób bezdomnych 3 osobom przyznany został lokal socjalny, 5 osób powróciło do środowiska rodzinnego, 1 osoba samodzielnie wynajęła lokal mieszkalny, 1 osoba założyła rodzinę i opuściła Hostel socjalny w Nochowie. Osoby bezdomne na terenie gminy Śrem stanowią 0,22% ogółu mieszkańców gminy oraz 3% osób objętych wsparciem Ośrodka Pomocy Społecznej w Śremie. Wśród osób bezdomnych przeważają mężczyźni w wieku aktywności zawodowej (46 55 lat), nie posiadający stałych źródeł dochodu, o wysokim stopniu uzależnienia, posiadających wykształcenie zawodowe. Pomimo podejmowania szerokich działań na rzecz osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością, zauważa się minimalny wzrost liczby osób bezdomnych oraz wzrost liczby rodzin zagrożonych bezdomnością. 24

4. Specjalistyczne poradnictwo Obywatelska Pomoc Prawna Obywatelska Pomoc Prawna jest formą specjalistycznego wsparcia, którą Ośrodek Pomocy Społecznej w Śremie realizuje od 2003 roku. Poradnictwo prawne, adresowane jest do osób i rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym, posiadających trudną sytuację dochodową, obejmujące zakresem tematycznym m. in. prawo rodzinne, spadkowe, cywilne, pracy oraz prawo karne; świadczone jest bezpłatnie przez specjalistów z dziedziny prawa. W 2009 roku Obywatelska Pomoc Prawna udzieliła 677 porad prawnych, a w 2010 roku 583 porady. Spadek liczby udzielonych porad spowodowany jest zmniejszeniem zasięgu terytorialnego w 2009 roku porad prawnych udzielano mieszkańcom powiatu, natomiast od 2010 roku, Obywatelska Pomoc Prawna obejmuje swym zasięgiem miasto i gminę Śrem. Ponadto od 2010 roku, Ośrodek Pomocy Społecznej w Śremie rozszerzył działalność specjalistycznego poradnictwa o Punkt Konsultacyjny, realizowany w ramach programu Aktywność się opłaca, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. 5. Indywidualna asysta rodzinna jako innowacyjna forma wsparcia rodzin wieloproblemowych Ośrodek Pomocy Społecznej w Śremie w 2010 roku wprowadził racjonalizatorską formę wsparcia rodzin z terenu gminy Śrem, mających trudności opiekuńczo wychowawcze, bezradnych w prowadzeniu gospodarstwa domowego, często długotrwale, czasem pokoleniowo korzystających z pomocy społecznej, w których występują różnego rodzaju dysfunkcje wsparcie w formie asystenta rodzinnego. Asystenci rodzinni wraz z zespołami pracy socjalnej sporządzili indywidualne plany pracy z rodziną, dzięki którym podjęte zostały działania aktywizujące, mobilizujące i motywujące, mające na celu rozwiązywanie podstawowych problemów, istniejących w środowiskach rodzinnych oraz poprawę funkcjonowania poszczególnych członków rodziny w środowisku zamieszkania, pracy, nauki. W roku 2010 wsparciem asystentów rodzinnych objęto łącznie 43 środowiska rodzinne 225 osób, w tym 120 dzieci, co stanowiło 22,87% środowisk rodzinnych, korzystających ze wsparcia tutejszego Ośrodka z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych. 25

6. Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie W celu skutecznego przeciwdziałania występowaniu przemocy w rodzinie, Ośrodek Pomocy Społecznej w Śremie podejmuje działania pomocowe, mające na celu ochronę ofiar przemocy rodzinie poprzez umożliwienie tym osobom korzystanie z profesjonalnej i specjalistycznej pomocy, a także działania profilaktyczne, włączając się w ogólnopolskie kampanie społeczne, uświadamiające społeczeństwo w zakresie przemocy w rodzinie. W 2010 roku udzielono ofiarom przemocy następującym form pomocy: przeprowadzono interwencje kryzysowe w 71 środowiskach rodzinnych, udzielając wsparcia 113 osobom; 1 osobie zapewniono całodobową pomoc, izolując od sprawcy przemocy; udzielono 105 porad prawnych i psychologicznych w ramach działających Punktów Konsultacyjnych, pomagających ofiarom; w 87 sytuacjach uruchomiono procedurę Niebieskiej Karty, a w 36 przypadkach informację przekazano instytucjom działającym na rzecz osób pokrzywdzonych; wobec 42 sprawców przemocy podjęto działania interwencyjne. Analizując wskazane powyżej dane liczbowe z latami poprzednimi zauważa się tendencję wzrostową występowania przemocy w rodzinie, pomimo podejmowania profesjonalnych i interdyscyplinarnych działań oraz udzielania fachowej pomocy przez instytucje i organizacje działające w sferze przeciwdziałania przemocy w rodzinie. 7. Realizacja działań pomocowych - UCZEŃ NA WSI pomoc w zdobyciu wykształcenia przez osoby niepełnosprawne zamieszkujące gminy wiejskie oraz gminy miejsko-wiejskie Ośrodek Pomocy Społecznej od 2008 roku, realizuje program Uczeń na wsi pilotażowy program wyrównania szans w zdobyciu wykształcenia przez uczniów, będących osobami niepełnosprawnymi i zamieszkującymi tereny wiejskie poprzez dofinansowanie ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych do zakupu przedmiotów ułatwiających lub umożliwiających naukę, uczestnictwa w zajęciach mających na celu podniesienie sprawności fizycznej lub psychicznej, kursów doszkalających w zakresie programu nauczania oraz kursów językowych. W latach 2009 2010 pomocą finansową objętych zostało 23 uczniów w wieku szkoły podstawowej, gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej na łączną kwotę: 26

w 2009 roku 21.164,82 zł, w 2010 roku 41 861,00 zł. Realizacja programu spowodowała zmniejszenie zaniedbań edukacyjnych i izolacji społecznej wśród dzieci niepełnosprawnych. Realizowane w ramach programu cele dadzą pozytywne efekty w przyszłości poprzez ułatwienie zajęcia przez osoby niepełnosprawne pozycji w życiu społecznym i zawodowym oraz spowodują wypracowanie wśród tych osób większej samodzielności w funkcjonowaniu w środowisku. Przyznane dofinansowanie do nauki przeznaczane było przede wszystkim przez osoby zainteresowane na zakup przedmiotów ułatwiających lub umożliwiających naukę oraz dostęp do Internetu, a także uczestnictwo w zajęciach podnoszących sprawność fizyczną i psychiczną, co w znaczny sposób poprawiło warunki uczenia i kształcenia się uczniów niepełnosprawnych, umożliwiło zwiększenie możliwości poszerzenia posiadanej wiedzy, przyczyniło się do likwidacji barier komunikacyjnych, szczególnie zauważalnych wśród dzieci pochodzących z terenów wiejskich. Poprzez udział w zajęciach podnoszących sprawność fizyczną i psychiczną, dzieci niepełnosprawne miały również możliwość integracji społecznej oraz rozbudzania i rozwijania zainteresowań. VI. Innowacyjne działania poprzez realizację projektów i programów Ośrodek Pomocy Społecznej w Śremie, w ramach Zespołu Projektów Zewnętrznych podejmuje działania mające na celu inspirowanie, opracowywanie, wdrażanie oraz rozwijanie projektów systemowych, centralnych, regionalnych i lokalnych programów z zakresu pomocy społecznej, ukierunkowanych na podniesienie jakości życia oraz pozyskiwanie na ich realizację środków pozabudżetowych, a także pozyskiwanie partnerów i wykonawców dla realizacji projektów oraz inicjowanie współpracy z organizacjami pozarządowymi; pobudza społeczną aktywność i inspiruje działania samopomocowe w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych osób, rodzin, grup i środowisk społecznych; ożywia i integruje społeczność lokalną, inicjuje ruchy i grupy samopomocowe, promuje i wdraża prace wolontarystyczne i zespołowe, inicjuje lokalne akcje i wydarzenia, aktywizuje formy pracy w środowisku lokalnym, ukierunkowane na rzecz rozwoju społeczności lokalnej. Działalność projektowa Ośrodka Pomocy Społecznej w Śremie, realizowana w 2010 roku, opisana została w Załączniku Nr 1 do niniejszego dokumentu. 27