Prof. Jan Pamuła Katedra Sztuk Wizualnych WFP ASP w Krakowie Recenzja dorobku twórczego, projektowego oraz pracy badawczej i naukowo-dydaktycznej, dr Elżbiety Dul-Ledwosińskiej, opracowana w związku z przewodem habilitacyjnym wszczętym przez Centralną Komisję do Spraw Stopni i Tytułów i skierowanym do realizacji na Wydziale Grafiki i Komunikacji Wizualnej Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu. Recenzja opracowana została na podstawie przedstawionej przez kandydatkę dokumentacji: A) pisemnej, zawierającej: 1. Informacje osobowe kandydatki do stopnia doktora habilitowanego, 2. Autoreferat wraz z wykazem i opisem upublicznionych prac graficznych, 3. Katalog z wystawy cyklu 12 grafik Analogowe uczucia w świetle zerojedynkowym przedstawionych jako praca habilitacyjna, B) cyfrowej, dotyczącej działalności zawodowej kandydatki, 1 płyta CD-R, zawierająca 1. Dokumentację cyfrową opublikowanych prac graficznych z habilitacyjnego cyklu Analogowe uczucia w świetle zerojedynkowym (reprodukcje), 2. Autoreferat w języku angielskim, C) osobno do napisania recenzji wykorzystane zostały materiały funkcjonujące w formie sieciowej, wskazane przez kandydatkę oraz wyszukane przez recenzenta, obejmujące strony internetowe dotyczące działalności habilitantki. Ocena dokumentacji. Dokumentacja zawiera wykaz aktywności wystawowej i projektowej autorki po przewodzie doktorskim, niezbyt obszerny jest wykaz wystaw indywidualnych, za to bardziej znaczący wykaz uczestnictwa w ogólnopolskich i międzynarodowych wystawach grafiki współczesnej. Przedstawiona dokumentacja została przygotowana poprawnie, choć raczej pobieżnie, zarówno pod względem zawartości treściowej jak i uporządkowania materiału. Autoreferat pozostaje w ścisłym związku z działaniami artystycznymi kandydatki. Poszczególne fragmenty 1
tekstu autoreferatu odnoszą się do działalności artystycznej i dydaktycznej kandydatki, do zagadnień ogólnych w sztuce i projektowaniu oraz do konkretnych dzieł graficznych prezentowanych jako praca habilitacyjna - brakuje jednak jakiejkolwiek systematyki zagadnień, które autorka porusza w jego treści. Pomocne przy opracowaniu recenzji były materiały reprodukcyjne przedstawione w formie cyfrowej jednakże ich ilość nie jest zbyt obszerna. Dostarczone materiały ukazują w sposób wystarczający, choć niekoniecznie zadawalający i pełny, charakter działalności profesjonalnej, dydaktycznej i organizacyjnej kandydatki do stopnia naukowego doktora habilitowanego. Dokumentacja, niezależnie od powyższych uwag, umożliwia wykonanie recenzji i ocenę działalności artystycznej oraz naukowo-dydaktycznej dr Elżbiety Dul-Ledwosińskiej. Sylwetka habilitantki. Dr Elżbieta Dul-Ledwosińska (ur. 1961)jest grafikiem i pedagogiem w zakresie grafiki warsztatowej oraz projektowej w Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi, jest artystką dość dobrze znaną ze swych osiągnięć, zwłaszcza w środowisku łódzkim. Jest ceniona, zarówno za osiągnięcia w dziedzinie grafiki warsztatowej, jak i za liczne realizacje projektowe z zakresu tzw. graphic design. Udział w krajowych i międzynarodowych imprezach graficznych pozwolił kandydatce do habilitacji zgromadzić w ostatnich latach spory dorobek i uzyskać rozpoznawalną pozycję w polskiej grafice współczesnej. Dr Elżbieta Dul-Ledwosińska studiowała na Wydziale Grafiki w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi (obecnie Akademia Sztuk Pięknych w Łodzi). Pracę dyplomową zrealizowała w 1988 roku w zakresie grafiki warsztatowej prezentując zestaw grafik wykonanych w technice linorytu. Przewód doktorski zrealizowała w 2008 roku na Wydziale Grafiki i Malarstwa w ASP w Łodzi. Obecnie jest zatrudniona na stanowisku adiunkta w Katedrze Grafiki Wydziału Artystycznego w Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi. Kariera dydaktyczna. Po ukończenia studiów, Elżbieta Dul-Ledwosińska samodzielnie kontynuowała aktywność zawodową realizując projekty z zakresu grafiki projektowej, a także - w miarę systematycznie uprawiała tradycyjną grafikę warsztatową. Od 2003 roku związana jest 2
z Akademią Humanistyczno-Ekonomiczną w Łodzi ( do 2009 roku Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna), początkowo pracowała w Centrum Kreatywności i Przedsiębiorczości oraz Katedrze Podmiotowości Wydziału Humanistycznego, jako organizator konferencji i seminariów oraz współpracownik przy realizacji projektów naukowo-badawczych, kursów i warsztatów edukacyjnych. Od 2005 roku związana była także z uczelnianym Centrum Kształcenia na Odległość. Od 2008 roku zatrudniona jest na Wydziale Artystycznym, na kierunku Grafika, jako pracownik naukowo dydaktyczny. Przewód doktorski zrealizowała w 2008 roku na Wydziale Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi przedstawiając pracę z zakresu projektowania graficznego, złożoną z zestawu 10 plakatów noszącą tytuł: Twórczy aspekt dysleksji. Obecnie zatrudniona jest na stanowisku adiunkta w Katedrze Grafiki Wydziału Artystycznego. W latach 2009-2012 pełniła funkcję prodziekana wymienionego wydziału ds. kierunku Grafika. Jako prodziekan odpowiedzialna była za sprawy programowe związane z wprowadzaniem na Wydziale Artystycznym europejskich standardów kształcenia. Aktualnie, jako pracownik naukowo-dydaktyczny prowadzi zajęcia z zakresu grafiki warsztatowej i grafiki projektowej dla studentów kilku typów studiów: licencjackich, magisterskich, jak i podyplomowych. W latach 2008 2013 prowadziła odpowiednio następujące przedmioty: Podstawy grafiki projektowej (2008-2012), Grafika warsztatowa (2010-2013) oraz Podstawy programów graficznych pakietu Adobe CS (2012-2013), dla studentów I roku Studiów Licencjackich. Ponadto przedmiot Grafika warsztatowa (2010-1013), dla studentów I roku Studiów Magisterskich, a także w okresie 2012-2013 Technologie informacyjne i grafika komputerowa w nauczaniu plastyki i Podstawy kompozycji i projektowania graficznego dla studentów Studiów Podyplomowych na kierunku Edukacja plastyczna z elementami grafiki komputerowej. Do tego zestawu przedmiotów należy dodać zajęcia prowadzone w okresie 2010-2013 ze studentami europejskiego programu wymiany studentów Erasmus oraz kontynuację działalności związanej z wcześniej wspomnianym kształceniem na odległość e-learning. Niezwykle bogaty i różnorodny zestaw przedmiotów, w zakresie których dr Elżbieta Dul- Ledwosińska prowadzi kształcenie jest zgodny z jej ogólnymi kompetencjami wyniesionymi ze studiów w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi, zwłaszcza że studiowała u tak wybitnych pedagogów, jak prof. prof. Stanisław Fijałkowski, Leszek Rózga, 3
Andrzej Marian Bartczak, czy Romana Hałat. Osobno habilitantka zdobywała niezbędne kompetencje już po ukończeniu studiów, kiedy w latach 90-tych i po roku 2000 w działaniach plastycznych zaczęły być stosowane technologie cyfrowe. Szereg dokumentów, certyfikatów potwierdzających odbycie odpowiednich kursów potwierdza, że wkłada bardzo duży wysiłek związany z nieustannym doskonaleniem swoich kompetencji zawodowych i dydaktycznych. Rodzaj uczelni, w której pracuje, kształcącej w zakresie wielu kierunków, posiadającej żywą wymianę zagraniczną i wielorakość form studiów, realizującą cały szereg programów europejskich, stawia niewątpliwie kandydatce do stopnia doktora habilitowanego duże wymagania. Programy i metody kształcenia, które stosuje jako dydaktyk, praktycyzm i skuteczność zawarte w tzw. metodzie projektów świadczą o wypracowaniu własnych sposobów przekazywania wiedzy i umiejętności pozwalających uzyskiwać odpowiednie efekty kształcenia. Zarówno znajdująca się w dokumentacji opinia prorektora Uczelni, jak i Dyplom Rektora Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej przyznany w 2010 roku dr Elżbiecie Dul- Ledwosińskiej za osiągnięcia dydaktyczne (kreatywność) i managerskie potwierdzają jej kompetencje i osiągnięcia. Osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej. Twórczość artystyczna dr Elżbiety Dul-Ledwosińskiej obejmuje grafikę warsztatową, w której artystka spełnia się głównie w technikach cyfrowych oraz grafikę projektową, którą uprawia systematycznie zajmując się projektowaniem plakatu, okładek do wydawnictw periodycznych i elementów identyfikacji wizualnej. Artystka wykonuje także serie rysunków, są to głównie prace związane z opracowywaniem koncepcji graficznych. Rysunek był dla niej, jak sama stwierdza w autoreferacie, nie tylko narzędziem wizualnego zapisu idei we wczesnym okresie, gdy posługiwała się tradycyjnym warsztatem graficznym, ale także obecnie, gdy stosuje warsztat cyfrowy. Analogowy, rysunkowy zapis stosuje, podobnie jak wielu przedstawicieli sztuki cyfrowej, np. Ryszard Horowitz, jako integralny element złożonego procesu twórczego opartego na wysokich technologiach. Dr Elżbieta Dul-Ledwosińska jest autorką większych cykli graficznych, cykli plakatów oraz zestawów drobniejszych prac z zakresu grafiki projektowej (logotypy, okładki, wizualne działania internetowe). 4
Ponieważ przedstawiona dokumentacja nie zawiera odniesień do wcześniejszej aktywności i obejmuje jedynie dorobek artystki z okresu po uzyskaniu doktoratu, z włączeniem samej pracy doktorskiej, a nie udało mi się dotrzeć do jakiejkolwiek innej dokumentacji, jest mi trudno dokonać jakiejkolwiek oceny porównawczej osiągnięć kandydatki do stopnia dr habilitowanego. Mogę jedynie ocenić okres, który obejmuje ostatnie 5 lat jej aktywności. Po realizacji pracy doktorskiej, którą stanowił cykl plakatów Twórczy aspekt dysleksji, oparty na doświadczeniach wyniesionych z realizacji międzynarodowego programu T4ADDY poświęconego dysleksji w kontekście edukacyjnym, artystka koncentrowała się głównie na grafice warsztatowej. Powstały w tym czasie liczne pojedyncze prace cyfrowe, seria Droga, prace z większych cykli cykli On my way (2009), a także Analogowe uczucia w świecie zerojedynkowym (2012). Ten ostatni cykl, upubliczniony wystawą w Muzeum Kinematografii w Łodzi, został zgłoszony przez dr Elżbietę Dul-Ledwosińską jako praca Habilitacyjna. Grafiki Elżbiety Dul-Ledwosińskiej mają swe źródła obrazowe w osobistych przemyśleniach i stanach emocjonalnych artystki, ale i bardzo często w konkretnych przykładach dzieł historycznych, np. rytach skalnych, czy dziełach wielkich mistrzów grafiki, jak Albrecht Duerer, czy Edward Munch. Forma prac jest lekka, jakby szkicowa, pełna nastroju poetyckiego, zwłaszcza uzyskiwanego przez użycie barw zawsze w sensie semantycznym. Grafika cyfrowa stwarza liczne możliwości szybkiego i precyzyjnego działania rejestrującego stany emocjonalne. Artystka w pełni panuje nad warsztatem cyfrowym, wykorzystując palety barwne i korzystając z możliwości operowania skalą formatu. W autoreferacie zaznacza: Możliwości jakie daje druk cyfrowy, nowe materiały jako podłoże grafiki, kolor precyzyjnie określony w procentach i doskonale powtarzalny wprowadzają nowe środki ekspresji do świata twórczości. W swoich projektach i realizowanych grafikach poszukuję sposobów wykorzystania całej gamy środków formalnych dostarczanych przez komputer i ploter, aby wyrazić analogowe" uczucia i myśli. (str.4) W okresie po uzyskaniu doktoratu habilitantka brała udział w kilku znaczących wystawach w zakresie grafiki i plakatu, np. Triennale Małe Formy Grafiki w Łodzi (2011), Międzynarodowe Biennale Grafiki w Sarcelle (2011), Międzynarodowa wystawa cyfrowych małych form graficznych Matrices - Electrographic Art. w Budapeszcie (2011),wystawa towarzysząca Międzynarodowego Triennale Grafiki w Krakowie Lettra znak i litera (2012), 5
Europejskie Biennale I Konkurs Grafiki w Brugii (2011). Prace artystki prezentowane są w wirtualnym Muzeum Grafiki Icon Data, na stronach Stowarzyszenia Międzynarodowe Triennale Grafiki w Krakowie. Dr Elżbieta Dul-Ledwosińska brała też udział swoimi plakatami zrealizowanymi do warsztatów dla studentów Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej Warsztat muzycznoplastyczny w 23 Międzynarodowym Biennale Plakatu w Warszawie (2012) oraz Metafora w sztuce i Oksymoron w sztuce w Salonie Plakatu Polskiego w Muzeum Plakatu w Wilanowie. Prace projektowe, które realizuje nie są zwykle zawodowymi zamówieniami, ale są związane z pracą dydaktyczną bądź wykonywane dla zaprzyjaźnionych instytucji. Regularnie projektuje okładki do rocznika filozoficzno-społecznego Civitas Hominibus, w którym sama zamieszcza także swoje teksty teoretyczne, a także do innych publikacji wydawanych przez Akademię Humanistyczno-Ekonomiczną w Łodzi. Regularnie projektuje także znaki graficzne firm i instytucji (logo), np. logo Grupy Studiów Polityczno-Społecznych Britannia Uniwersytetu Warszawskiego, logo Krajowej Akademii Gospodarczej Konsorcjum Uczelni Innowacyjnych, logo Ars Visa Stowarzyszenia twórców filmu i sztuk wizualnych, w którym to stowarzyszeniu jest członkiem oraz pełni funkcję w Komisji rewizyjnej. Działalność artystyczna i projektowa habilitantki to dwa elementy łączące się w logiczną całość z jej działalnością dydaktyczną. Praca habilitacyjna. Pracę habilitacyjną dr Elżbiety Dul-Ledwosińskiej stanowi zestaw 12 grafik wykonanych w technikach cyfrowych noszący tytuł Analogowe uczucia w świecie zerojedynkowym. Całość powstała w 2012 roku i w tym samym roku upubliczniona została w formie wystawy w łódzkim Muzeum Kinematografii. W zestawie barwnych grafik ( w tym jedna czarno-biała + jedna achromatyczna) artystka stara się pogodzić emocjonalność działania, poetycką subtelność nastroju obrazu graficznego ze specyfiką zaawansowanych technologii cyfrowych i precyzją komputerowego warsztatu. Widać w tych grafikach wyraźne nawiązanie do znanych dzieł historycznych, do grafik Albrechta Dürera i Edwarda Muncha, a nawet do rytów skalnych sprzed ok. 3000 lat z Horsehoe Canyon. To nawiązanie, poza grafikami Metropolia, Nekropolia I i II nie ma charakteru cytatu, jest raczej swobodną interpretacją. Cytuję autorkę (Autoreferat, str. 4): Nawiązuję do kilku szczególnych, powszechnie znanych 6
grafik i obrazów, a robię to posługując się intuicją. Cyfrowa melancholia nawiązuje do słynnego miedziorytu Albrechta Dürera Melancolia I. Interpretacja może zaskakiwać z gęstej od symbolicznych elementów grafiki Albrechta Dürera wyjęta została jedynie magiczna tablica cyfrowa i to w sposób daleki od dosłowności, raczej jako idea magicznego kwadratu cyfr, których suma liczona w pionie, poziomie i diagonalnie jest zawsze taka sama. Jakby dla ocieplenia całego cyklu tych cyfrowych grafik artystka wprowadza znak, symbol figury ludzkiej. Figura jest mniej lub bardziej uproszczona, czy wręcz jest tylko rodzajem ikonki oznaczającej w sieci i na portalach internetowych postać człowieka. Postać jakby oscyluje między dwoma biegunami. Figura-znak zmienia swój charakter w poszczególnych grafikach, raz przypominając znak czysto użytkowy stosowany w komunikacji wizualnej, innym razem posiada wizualną plastyczność, charakter stylizowanej postaci, jak figury występujące w grafikach Haliny Chrostowskiej, czy we wczesnych pracach Tadeusza Jackowskiego. Charakterystyczne są pod tym względem Sygnały różnych emisji i Człowiek magiczny zero jeden. Grafika Cień recepcjonisty łączy w sobie obydwa gatunki figur. Praca habilitacyjna, realizacja cyklu graficznego wraz z jego autoanalizą i interpretacją zawartą w autoreferacie, wzbudziła moje specjalne zainteresowanie jako próba połączenia działań czysto intuicyjnych i bezpośredniej artystycznej ekspresji w konfrontacji z algorytmicznymi sposobami działania oferowanymi przez warsztat cyfrowy. Jest to próba autentycznej kreacji, daleka od wykorzystywania mediów cyfrowych w sposób schematyczny, albo wręcz reprodukcyjny. Wartość ta jest na pewno jednym z ważniejszych elementów mających wpływ na pozytywną ocenę pracy. Uwagi końcowe. Analizując dokumentację dr Elżbiety Dul-Ledwosińskiej, czytając teksty artystki, wypowiedzi, artykuły, a także to, co przynosi autoreferat dostrzegam, że kandydatka do stopnia doktora habilitowanego traktuje z powagą i zaangażowaniem sprawy sztuki i dydaktyki artystycznej. Jej największą siłą jest nie tyle osobista twórczość artystyczna, czy nawet zawsze rzetelnie realizowane prace projektowe, co szeroka znajomość zagadnień współczesnej dydaktyki i ciągła gotowość do poszerzania swoich kompetencji. Bardzo wysoko oceniam jej kompetencje badawcze i programotwórcze, związane zarówno z dydaktyką, jak i realizacją szerszych programów, np. programów europejskich. 7
Z szacunkiem odnoszę się do jej niezwykłej aktywności i gotowości do podejmowania coraz to nowych zadań dydaktycznych. Także za niezwykle ważne uznaję kompetencje kandydatki w zakresie nowych, eksperymentalnych metod kształcenia, jak np. kształcenie na odległość (e-learning). Wierzę, że stopień doktora habilitowanego przyczyni się do dalszego rozwoju tej utalentowanej wszechstronnie artystki i projektantki, posiadającej już znaczny dorobek oraz wielorakie kompetencje artysty i pedagoga. Konkluzja. Mając na uwadze duży dorobek artystyczny, projektowy, naukowo-badawczy oraz dydaktyczny dr Elżbiety Dul-Ledwosińskiej, głównie jej osiągnięcia w zakresie grafiki, oraz jej kwalifikacje i dokonania dydaktyczne, a także zasługi naukowe i organizacyjne związane z jej działalnością w Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi oraz w zakresie współczesnej kultury plastycznej - w pełni popieram wniosek o nadanie jej stopnia doktora habilitowanego w dziedzinie sztuk plastycznych, dyscyplina sztuki piękne, zgodnie z ustawą z 14 marca 2003 (Ustawa o stopniach i tytule. z wszystkimi późniejszymi zmianami). Prof. Jan Pamuła Kraków, 10. 03. 2014 8