1. Co to są elektrośmieci?

Drugie życie ZSEE! Co to znaczy? Każdy wiedzieć chce! Czyli niezbędnik świadomego konsumenta. Nie jest to bynajmniej podręcznik, ale właśnie niezbędnik, w którym spróbowałam zamieścić ważne informacje na temat elektroodpadów oraz/lub źródła wybranych jak się wydaje - istotnych informacji. Jego zawartość jest sprawą otwartą, może dla niektórych użytkowników będzie zbyt obszerny, zbyt szczegółowy. Dla innych może niekompletny, zbyt powierzchowny. Tak jest z każdym wyborem, zawsze jest subiektywny, także i ten wybór jest subiektywny. Dlatego tez proponuję użytkowników, traktować go jako wersję wdrożeniową, gotową na zmiany, doskonalenie, skracanie bądź rozszerzanie, uzupełnianie i modyfikowanie. Wtedy będzie on własnym niezbędnikiem każdego z Użytkownika. Całość jest próbą odpowiedzi na kilka ważnych pytań w kwestii ZSEE. Reszta zależy od nas samych Użytkowników. 1. Co to są elektrośmieci? Najprościej i jednym zdaniem, elektrośmieci, elektroodpady, inaczej Zużyty Sprzęt Elektryczny i Elektroniczny (ZSEE), w skrócie angielskim WEEE, czyli Waste Electrical and Electronic Equipment, to wszystkie zepsute, niesprawne, zużyte, przestarzałe, wybrakowane, nieużywane, zniszczone, niepotrzebne można dodać jeszcze kilka innych określeń - urządzenia elektryczne i elektroniczne, działające kiedyś na prąd lub na baterie. Problem ten reguluje Załącznik nr 1 do Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Ustawa z 21 listopada 2008 r. o zmianie ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym oraz zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2008 r. nr 223, poz. 1464). Ustawa z 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz.U. 2005 nr 180, poz. 1495). W ww. załączniku określono 10 grup, a w obrębie każdej grupy kilka do kilkunastu rodzajów sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Strona 1 z 17

Oto one. 1. Wielkogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego 1. Wielkogabarytowe urządzenia chłodzące; 2. Chłodziarki; 3. Zamrażarki; 4. Pozostałe wielkogabarytowe urządzenia używane do chłodzenia, konserwowania i przechowywania żywności; 5. Pralki; 6. Suszarki do ubrań; 7. Zmywarki; 8. Urządzenia kuchenne, w tym kuchenki; 9. Piece elektryczne; 10. Elektryczne płyty grzejne; 11. Mikrofalówki; 12. Pozostałe wielkogabarytowe urządzenia używane do gotowania i innego typu przetwarzania żywności; 13. Elektryczne urządzenia grzejne; 14. Grzejniki elektryczne; 15. Pozostałe wielkogabarytowe urządzenia używane do ogrzewania pomieszczeń, łóżek, mebli wypoczynkowych; 16. Wentylatory elektryczne; 17. Urządzenia klimatyzacyjne; 18. Pozostały sprzęt wentylujący, wyciągi wentylacyjne i sprzęt konfekcjonujący. 2. Małogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego 1. Odkurzacze; 2. Zamiatacze do dywanów; 3. Pozostałe urządzenia czyszczące; 4. Urządzenia używane do szycia, dziania, tkania i innego typu przetwarzania wyrobów włókienniczych; 5. Żelazka i pozostałe urządzenia do prasowania, maglowania i pozostałe urządzenia służące do pielęgnacji ubrań; 6. Tostery; 7. Frytownice; 8. Rozdrabniacze, młynki do kawy oraz urządzenia do otwierania i zamykania pojemników i pakowań; 9. Noże elektryczne; 10. Urządzenia do strzyżenia włosów, suszenia włosów, szczotkowania zębów, golenia, masażu oraz pozostałe urządzenia do pielęgnacji ciała; 11. Zegary, zegarki oraz urządzenia do celów odmierzania, wskazywania lub rejestrowania czasu; 12. Wagi; 13. Pozostałe małogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego. 3. Sprzęt teleinformatyczny i telekomunikacyjny A. Scentralizowane przetwarzanie danych: 1. Komputer duże; 2. Stacje robocze; 3. Jednostki drukujące. B. Komputery osobiste: 1. Komputery osobiste stacjonarne, w tym procesor, mysz, monitor i klawiatura; 2. Laptopy, w tym procesor, mysz, monitor i klawiatura; 3. Notebooki; 4. Notepady; 5. Drukarki; 6. Sprzęt kopiujący; 7. Elektryczne i elektroniczne maszyny do pisania; 8. Kalkulatory kieszonkowe i biurowe; 9. Pozostały sprzęt do zbierania, przechowywania, przetwarzania, prezentowania lub przekazywania informacji drogą elektroniczną; 10. Terminale i systemy użytkownika; 11. Faksy; 12. Teleksy; 13. Telefony; 14. Automaty telefoniczne; 15. Telefony bezprzewodowe; 16. Telefony komórkowe; 17. Systemy zgłoszeniowe/sekretarki automatyczne; 18. Pozostałe produkty lub sprzęt służący do transmisji głosu, obrazu lub innych informacji za pomocą technologii telekomunikacyjnej. 4. Sprzęt audiowizualny 1. Odbiorniki radiowe; 2. Odbiorniki telewizyjne; 3. Kamery video; 4. Sprzęt video; 5. Sprzęt hi-fi; 6. Wzmacniacze dźwięku; 7. Instrumenty muzyczne; 8. Pozostałe produkty lub urządzenia wykorzystywane do nagrywania lub kopiowania dźwięku lub Strona 2 z 17

obrazów, w tym sygnałów, lub wykorzystujące technologie przesyłu dźwięku i obrazu inne niż telekomunikacyjne. 5. Sprzęt oświetleniowy 1. Oprawy oświetleniowe do lamp fluorescencyjnych, z wyjątkiem opraw oświetleniowych stosowanych w gospodarstwach domowych; 2. Liniowe lampy fluorescencyjne; 3. Kompaktowe lampy fluorescencyjne; 4. Wysokoprężne lampy wyładowcze, w tym ciśnieniowe lampy sodowe oraz lampy metalohalogenkowe; 5. Niskoprężne lampy sodowe; 6. Pozostałe urządzenia oświetleniowe służące do celów rozpraszania i kontroli światła, z wyjątkiem żarówek. 6. Sprzęt oświetleniowy 1. Oprawy oświetleniowe do lamp fluorescencyjnych, z wyjątkiem opraw oświetleniowych stosowanych w gospodarstwach domowych; 2. Liniowe lampy fluorescencyjne; 3. Kompaktowe lampy fluorescencyjne; 4. Wysokoprężne lampy wyładowcze, w tym ciśnieniowe lampy sodowe oraz lampy metalohalogenkowe; 5. Niskoprężne lampy sodowe; 6. Pozostałe urządzenia oświetleniowe służące do celów rozpraszania i kontroli światła, z wyjątkiem żarówek. 7. Zabawki, sprzęt rekreacyjny i sportowy 1. Kolejki elektryczne lub tory wyścigowe; 2. Kieszonkowe konsole do gier video; 3. Gry video; 4. Komputerowo sterowane urządzenia do uprawiania sportów rowerowych, nurkowania, biegania, wiosłowania; 5. Sprzęt sportowy z elektrycznymi lub elektronicznymi częściami składowymi; 6. Automaty uruchamiane monetą, banknotem (pieniądzem papierowym), żetonem lub innym podobnym artykułem; 7. Pozostałe zabawki, sprzęt rekreacyjny i sportowy. 8. Wyroby medyczne, z wyjątkiem wszystkich wszczepianych i skażonych produktów 1. Sprzęt do radioterapii; 2. Sprzęt do badań kardiologicznych; 3. Sprzęt do dializoterapii; 4. Sprzęt do wentylacji płuc; 5. Urządzenia medyczne wykorzystujące technikę nuklearną; 6. Sprzęt laboratoryjny do diagnostyki in vitro; 7. Analizatory; 8. Zamrażarki laboratoryjne; 9. Testy płodności; 10. Pozostałe urządzenia do wykrywania, zapobiegania, monitorowania, leczenia, łagodzenia przebiegu choroby, urazów lub niepełnosprawności. 9. Przyrządy do nadzoru i kontroli 1. Czujniki dymu; 2. Regulatory ciepła; 3. Termostaty; 4. Urządzenia pomiarowe, ważące lub do nastawu używane w gospodarstwie domowym lub jako sprzęt laboratoryjny; 5. Pozostałe przyrządy nadzoru i kontroli używane w obiektach i instalacjach przemysłowych (np. w panelach sterowniczych). 10. Automaty do wydawania 1. Automaty do wydawania napojów gorących; 2. Automaty do wydawania butelek lub puszek z zimnymi i gorącymi napojami; 3. Automaty do wydawania produktów Strona 3 z 17

stałych; 4. Automaty do wydawania pieniędzy bankomaty; 5. Inne wydające wszelkiego rodzaju produkty. W Załącznik nr 3 do Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym znajdujemy wzór oznakowania sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Informacja na ten temat brzmi: Symbol wskazujący na selektywne zbieranie sprzętu elektrycznego i elektronicznego składa się z przekreślonego, kołowego kontenera na odpady, jak pokazano poniżej. Symbol należy umieścić w sposób wyraźny, czytelny i trwały. 2. Dlaczego elektrośmieci szkodzą? Sprzęt elektryczny i elektroniczny, a tym samym ZSEE i baterie zawierają liczne szkodliwe substancje. Odpady te porzucone na dzikich wysypiskach śmieci, wyrzucone do pojemników na śmieci, wyrzucone po prostu gdziekolwiek, ale w miejscu do tego nie przeznaczonym, nie zabezpieczonym ulegają dalszemu niszczeniu, co wcześniej czy później prowadzi do uwalniania się/ wydostawania się szkodliwych substancji, które przenikają do gleby i wody i tą drogą włączają się w łańcuchy pokarmowe roślin, zwierząt i człowieka. W skrajnych przypadkach mogą spowodować zatrucie tych organizmów. Poniżej znajduje się lista substancji niebezpiecznych zawartych w elektrośmieciach. Rtęć zawarta jest w niektórych świetlówkach. W przypadku przeniknięcia do gleby i wody może dostać się do organizmu zwierząt i ludzi. Objawy zatrucia: pogorszenie wzroku i słuchu, zaburzenia koordynacji ruchu, konwulsje i drgawki. Najcięższe przypadki mogą objawiać się paraliżem, głuchotą, ślepotą a nawet śmiercią. Związki bromu stosowane są w komputerach. Działanie toksyczne spowodowane jest wypieraniem chlorków z osocza krwi, co prowadzi do zamroczenia a w zatruciach ostrych do nudności, zawrotów głowy, bólu brzucha, wymiotów, śpiączki i porażenia. W przewlekłych zatruciach Strona 4 z 17

bromem obserwuje się problemy neurologiczne - otępienie umysłowe, apatię, trudności w mowie, utratę pamięci i inne objawy. Kadm zawarty jest w bateriach urządzeń elektrycznych. Kadm jest pierwiastkiem podlegającym stałej akumulacji w organizmach zwierzęcych. Wykazano m. in. następujące skutki zatruć przewlekłych kadmem uszkodzenie nerek, wątroby, jelit, zmiany w układzie krążenia niedokrwistość, chorobę nadciśnieniową, odwapnienia kości, powikłania ciąży. PCB w urządzeniach pełni funkcje chłodzące, smarujące i izolujące. Z odpadów mogą dostać się do gleby i wód gruntowych, a następnie do organizmów roślin, zwierząt i człowieka. W przypadku zatrucia obserwuje się krwotoki z przewodu pokarmowego, uszkodzenie wątroby i innych narządów wewnętrznych, zaburzenia funkcjonowania układu wydzielania wewnętrznego, układu rozrodczego, zaburzenia rozwoju młodych organizmów, uszkodzenia układu immunologicznego. R-12 czyli freon, stosowany jest w klimatyzatorach i lodówkach, w których pełni funkcję chłodniczą. W temperaturze pokojowej i ciśnieniu atmosferycznym freony są gazami. Freony stosowane w instalacjach chłodniczych mają charakter cieczy gdyż poddaje się je sprężeniu. Freony łatwo ulatniają się do atmosfery z nieszczelnych instalacji, bez pozostawiania widocznych śladów wycieku, gdyż są nietoksyczne i niepalne, co powoduje, że nieszczelności takie trudno jest wykryć. W latach '90 opublikowano badania dowodzące, że emisja freonów do atmosfery powoduje niszczenie warstwy ozonowej. Od roku 1998 nie wolno stosować freonu w urządzeniach elektrycznych. Azbest używany w urządzeniach elektrycznych i elektronicznych ze względu na słabe przewodnictwo ciepła i prądu jest stosowany jako materiał izolacyjny. Szkodliwość włókien azbestowych zależy od średnicy i długości włókien. Najbardziej niebezpieczne są włókna cienkie (do 0,01 μm), gdyż przenikają one do dolnych dróg oddechowych, wbijają się w płuca, gdzie pozostają i w wyniku wieloletniego drażnienia komórek wywołują nowotwory. Strona 5 z 17

3. Jakie regulacje odnośnie ZSEE wprowadzają akty prawne? Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r. nr 39, poz. 251, z późn. zm.). Dyrektywa Nr 2002/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycznia 2003 r. w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (WEEE), http://www.erppolska.pl/prawo/dyrektywy/dyrektywa96.pdf Ustawa z 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. z 2005 r. nr 180, poz. 1495). Piotr Nowakowski, Internetowe Archiwum Wydawnictw Komunalnych» Recykling 2 / 2008» ZSEE zmiany prawa od 2008 r. http://www.komunalny.pl/index.php?name=archive&op=show&id=8141 Lidia Sieja, Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach, Aktualny stan i niezbędne działania wyznaczone w planach gospodarki odpadami w Polsce, http://www.ietu.katowice.pl/aktual/pol_niem_sem/sieja_referat.pdf Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 31 grudnia 2010 r. w sprawie minimalnych rocznych poziomów zbierania zużytego sprzętu. Dz. U. nr 3, poz. 5. 4. Co można odzyskać ze ZSEE? Pogoń za nowinkami elektronicznymi powoduje powstawanie samonakręcającej się machiny, błędnego koła kupowania i wyrzucania sprzętu elektronicznego i elektrotechnicznego. Wielu z nas chce nieustannie mieć nowoczesny sprzęt, a zatem wymieniać telefon co dwa lata? Ależ skąd co kilka miesięcy! Aparat fotograficzny kiedyś ten sam służył nam przez wiele lat obecnie, nawet jeśli chcielibyśmy go używać kilka lat, najczęściej nie ma możliwości naprawić go. Wielu urządzeń nie ma szans naprawić, bo albo są przestarzałe albo od razu produkowane nieomal, jako jednorazówki, choć nie znajdziemy na nich takiego zapisu. Generuje to niewyobrażalne ilości elektroodpadów. Oto fragmenty tekstu: Co można odzyskać ze starych sprzętów?, http://tech.wp.pl/kat,1009779,title,co-mozna-odzyskac-ze-starychsprzetow,wid,12859801,wiadomosc.html?ticaid=1bd13 Strona 6 z 17

Podczas amerykańskich obchodów Dni Recyklingu rozgorzała dyskusja na temat powiększającej się sterty elektronicznych odpadów. Problem okazał się większy niż do tej pory sądzono. Zastanawiano się jak można sobie z nim poradzić. Według Amerykańskiej Agencji Ochrony Środowiska należy skupić się na prowadzeniu zrównoważonej polityki zarządzania odpadami elektronicznymi, opartej na zbiorze tzw. dobrych praktyk. Ponadto Rząd Stanów Zjednoczonych zamierza szukać sposobów na odzyskanie i powtórne przetworzenie materiałów wykorzystanych do produkcji monitorów, komputerów i drukarek. Jak się okazuje, w elektronicznych odpadach można znaleźć mnóstwo cennych surowców. Przykładowo z odpadów w postaci jednego miliona telefonów komórkowych odzyskano około: - 34 kg złota, - 350 kg srebra, - 15 kg palladu, - 15,87 ton miedzi. Interesująca wydaje się informacja dotycząca złota, którego uncja (ok. 28 g) w chwili obecnej warta jest około 1400 dolarów. Jeden z przedstawicieli Amerykańskiej Agencji Ochrony Środowiska wypowiedział się na temat problemu e-śmieci. Nadal zbyt wiele zużytych urządzeń elektronicznych jest składowana na wysypiskach lub trafia do krajów, w których istnieje niewielka świadomość zagrożenia tymi odpadami. Powinny one zostać przeznaczone do powtórnego wykorzystania lub poddane procesowi recyklingu, który umożliwiłby odzyskanie jakże cennych surowców. Problem jest poważny, gdyż obserwujemy znaczący wzrost zagrożenia toksycznymi chemikaliami i innymi szkodliwymi substancjami, coraz częściej wykorzystywanymi do produkcji wszelkiego rodzaju elektroniki. Podjęliśmy już działania, dzięki którym USA ma szansę stać się światowym liderem w dziedzinie zrównoważonego zarządzania elektronicznymi odpadami. Warto poruszyć również temat materiałów eksploatacyjnych do drukarek. Kamieniem milowym dla jednego z największych producentów tego typu produktów na świecie - HP jest fakt, iż do dnia dzisiejszego firmie udało się odzyskać plastik z bagatela 1 miliarda kartridży. Ponadto do 2011 roku HP zamierza wykorzystać do produkcji drukarek ponad 45 tys. ton plastiku pochodzącego z recyklingu. HP szacuje że taka polityka firmy, przyczyni się podczas produkcji do: - zmniejszenia o 22 % emisji dwutlenku węgla do atmosfery, czyli tyle ile generuje około 300 samochodów rocznie; - redukcji o 69 % zużycia wody, co można przeliczyć na 169 milionów spłukań wody w toalecie. Strona 7 z 17

W notatce na stronie internetowej Oficjalnego portalu miasta Tarnowa (http://www.tarnow.pl/index.php/kultura/aktualnosci-kulturalne/zycie-po-zu-zyciu-dwa- Swiaty-Elektrosmieci-w-Tarnowie) możemy przeczytać: - Ze zużytego komputera i monitora o wadze 27 kg, możemy odzyskać m.in.: 6,8 kg szkła, 6,2 kg tworzywa sztucznego, ok. 5,6 kg stali, ok. 3,8 kg aluminium, ok. 1,9 kg miedzi oraz 1,7 kg ołowiu. - Zmielone tworzywo sztuczne ze starej lodówki nadaje się do produkcji kołpaków samochodowych, a odzyskany freon do napełnienia nowej chłodziarki. - Materiały ze zużytych telefonów komórkowych: złoto, platynę, srebro, miedź, można wykorzystać do wytwarzania czajników, plomb dentystycznych, albo instrumentów muzycznych. - 90% zużytej świetlówki można wykorzystać do produkcji nowej. W procesach odzysku otrzymuje się wiele cennych surowców: szkło, aluminiowe końcówki, luminofor i metaliczną rtęć. Bartosz Łopiński w artykule zatytułowanym Albo recykling elektrośmieci, albo picie skażonej wody. (http://supermozg.gazeta.pl/supermozg/1,108341,8312226,albo_recykling_elektrosmieci al bo_picie_skazonej.html) zamieszcza takie oto informacje: - w Wielkiej Brytanii zbudowano 7 metrową figurę ze zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Waży ona 3,3 tony. Taką ilość statystyczny Brytyjczyk zużywa w ciągu swego życia. WEEE Man (Waste of Electrical and Electronic Equipment) składa się z 69% z odpadów dużego AGD, w 8% z małego AGD, w 7% z odpadów sprzętu informatycznego i telekomunikacyjnego, w 13% ze sprzętu RTV, w 2% z elektronarzędzi i w 1% ze sprzętu oświetleniowego i pozostałych urządzeń. - gdyby Europejczycy wymienili tradycyjne żarówki na świetlówki kompaktowe, zmniejszyliby roczną emisję dwutlenku węgla o 57 milionów ton. Jest to ilość pochłaniana w ciągu roku przez niemal 3 miliardy dorodnych drzew rosnących na obszarze około 9 ha lasu - tyle, ile wynosi powierzchnia wszystkich lasów w Polsce. Oznaczałoby to również redukcję zanieczyszczeń porównywalną z efektem zatrzymania na dwa lata wszystkich samochodów zarejestrowanych w naszym kraju. - do 2012 r. żarówki żarowe mają zostać wycofane z rynku unijnego. Zastąpione zostaną przez energooszczędne świetlówki oraz inne nowoczesne źródła światła. Strona 8 z 17

5. Czy i jakie działania lokalne podejmowane są w związku ze ZSEE? Oczywiście najlepiej sprawdzić to bezpośrednio w terenie. Może jednak do takich wypraw warto się przygotować. W tym celu proponuję sprawdzić, co zwiera Krajowy Plan Gospodarki Odpadami oraz plany gospodarki odpadami poszczególnych województw, czy choćby tylko tego, na terenie którego mieszkamy. Poniżej zamieściłam adresy stron internetowych, gdzie znajdziemy informacje na ww. tematy. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami (streszczenie), Więcej informacji: http://www.mos.gov.pl/kategoria/197_odpady/ Polityki odpadowe, Plan Gospodarki Odpadami dla województwa, http://www.recykling.pl/recykling/index.php/polityki/?odpad=0&region=0 Plan Gospodarki Odpadami dla województwa mazowieckiego (streszczenie), http://www.recykling.pl/recykling/index.php/polityka/10 6. Co każdy z nas może zrobić z elektrośmieciami Bardzo ważne ogranicz ich powstawanie to możesz na pewno! Ogranicz powstawanie ZSEE, czyli 1. Nie kupuj elektrosprzętu bezpodstawnie! Zanim kupisz zastanów się, czy na pewno potrzebujesz tę rzecz. Jeśli zdecydowanie tak, zwracaj uwagę na jej opis, czy poszczególne elementy nadają się do recyklingu, czy da się ten sprzęt naprawiać, czy jest maksymalnie przyjazny środowisku na obecnym etapie technologii, Zanim kupisz dobrze pomyśl, sprawdź, zastanów się! 2. Naprawiaj urządzenia elektryczne i elektroniczne tylko w punktach specjalistycznych! Nie wyrzucaj natychmiast zepsutego sprzętu. Sprawdź, gdzie w najbliższej okolicy są warsztaty naprawcze. 3. Nie demontuj ZSEE samodzielnie! Musisz mieś świadomość, że ZSEE zawierają substancje szkodliwe (możesz się o tym dowiedzieć w innej części niniejszego opracowania). Demontaż może odbywać się tylko i wyłącznie w zakładach specjalistycznych! Zapewne pamiętasz, że samodzielne rozmontowanie tego sprzętu jest karalne. Strona 9 z 17

4. Korzystaj z urządzeń elektrycznych i elektronicznych racjonalnie! Zapoznaj się z instrukcją obsługi używanego/zakupionego przez ciebie sprzętu a także z instrukcją/zasadami konserwacji. W ten sposób przedłużasz sprawność ZSEE, oszczędzasz pieniądze i środowisko, unikasz zbędnych zagrożeń. 5. Nie wyrzucaj gdziekolwiek ani do śmietnika, ani gdzie oczy ludzkie nie widzą! Musisz wiedzieć, że ZSEE wyrzucony i pozostawiony bez kontroli stwarza ogromne zagrożenie. Uwalniające się, po pewnym czasie, z niszczejących sprzętów substancje szkodliwe przedostają się do gleby, wody a także powietrza, w ten sposób włączają się w łańcuchy pokarmowe. Włączają się łatwo a usunąć je nie tylko trudno, właściwie jest to wręcz niemożliwe. 6. Nie gromadź w domu! Skoro cos jest zepsute i nie da się naprawić, po co to gromadzić po prostu trzeba oddać do punktu odzysku. Nie, nie zanoś do garażu, do komórki czy piwnicy oddaj tam, gdzie jest jego miejsce do punktu odzysku. 7. Oddawaj do specjalnych punktów odzysku/sklepu! Nie wiesz gdzie oddać zepsuty sprzęt elektryczny i elektroniczny? sprawdź w Internecie, wpisz hasło punkty odzysku ZSEE a z pewnością dowiesz się, gdzie najbliżej taki punkt się znajduje. Przy zakupie nowego sprzętu zawsze możesz bezpłatnie oddać zużyty sprzęt, jeśli naprawa zepsutego sprzętu będzie niemożliwa, wówczas bezpłatnie możesz oddać takie urządzenia do serwisu naprawy. Wyjątek stanowią sytuacje, kiedy serwisant uzna, że chcesz się pozbyć zniszczonego sprzętu a nie zamierzasz go naprawiać (wówczas trzeba go odwieść do gminnego punktu zbierania ZSEE lub innego w tej okolicy), podobnie, serwisant może odmówić, jeśli stwierdzi, ze urządzenie stanowi zagrożenie dla pracowników, bądź gdy jest niekompletny czy amatorsko zdemontowany. 8. Oszczędzaj energię i surowce! Stosuj energooszczędne źródła światła. Wyłączaj nieużywane urządzenia. Kupuj rozważnie, czyli unikaj kupowania sprzętu sprawnego ale przestarzałego, gdyż takie urządzenia zużywają znacznie więcej energii często też nie spełniają aktualnych standardów ochrony środowiska. 9. Informuj innych, jak należy postępować z ZSEE! Bądź aktywny, włączaj się z działania czy dyskusje rodzinne, podpowiadaj znajomym, jak należy postępować ze ZSEE. Uświadom Im, że prawodawstwo w tym zakresie nakłada na każdego człowieka obowiązek należytego postępowania z elektroodpadami. Mów odważnie także o grożących karach za nieprzestrzeganie przepisów. Pamiętasz, że od 21 października 2005 r. Strona 10 z 17

obowiązuje w Polsce ustawa o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (ZSEE), według której, wszystkie zużyte urządzenia działające na prąd lub na baterie to odpady niebezpieczne, których nie można wyrzucać razem z innymi odpadami do śmietnika? Grozi za to kara grzywny od 500 do 5 000 zł. 10. Włącz się w działania społeczne/edukacyjne! Włączaj się w działania edukacyjne programy, projekty, akcje, pikniki,... popularyzujące odzysk ZSEE i baterii. Bądź świadomym konsumentem. Postępuj zgodnie z prawem i uświadamiaj to innym, bo nie każdy wie, jak z elektrośmieciami postępuje się! 7. Zużyte baterie też ważny problem W dniu 12 czerwca 2009 r. weszła w życie Ustawa o bateriach i akumulatorach z dnia 24 kwietnia 2009 roku, Dz. U. z dnia 28 maja 2009 r. nr 79, poz. 666 (dalej "Ustawa"). Stanowi ona transpozycję do polskiego porządku prawnego wymagań dyrektywy 2006/66/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 września 2006 r. w sprawie baterii i akumulatorów oraz zużytych baterii i akumulatorów oraz uchylającej dyrektywę 91/157/EWG (Dz. Urz. UE L 266 z 26.09.2006, str. 1), zwanej dalej "dyrektywą". Nowa ustawa określa: wymagania dotyczące wprowadzanych do obrotu baterii i akumulatorów, zasady wprowadzania do obrotu baterii i akumulatorów, zasady zbierania, przetwarzania, recyklingu i unieszkodliwiania zużytych baterii i zużytych akumulatorów. Ustawa reguluje prawa i obowiązki podmiotów w zakresie gospodarowania bateriami: producentów, wprowadzających baterie lub akumulatory do obrotu, zbierających, przetwarzających, dokonujących recyklingu bądź unieszkodliwiania zużytych baterii lub zużytych akumulatorów; użytkujących baterie lub akumulatory. Celem ustawy jest: ograniczenie negatywnego wpływu baterii i akumulatorów oraz zużytych baterii i użytych akumulatorów na środowisko przez redukcję ilości substancji niebezpiecznych w bateriach i akumulatorach oraz właściwe zbieranie i recykling powstających z nich odpadów, w tym przez wspieranie wysokiego poziomu zbierania zużytych baterii przenośnych i zużytych akumulatorów przenośnych; zharmonizowanie wymogów dotyczących zawartości metali ciężkich w bateriach i akumulatorach oraz wymogów dotyczących ich oznakowania; Strona 11 z 17

zapewnienie sprawnego funkcjonowania rynku wewnętrznego i uniknięcia zniekształcenia konkurencji w obrębie Unii Europejskiej. W ustawie wyjaśniono także pojęcia bateria, akumulator: bateria, akumulator, to źródło energii elektrycznej wytwarzanej przez bezpośrednie przetwarzanie energii chemicznej, które składa się z jednego albo kilku: o pierwotnych ogniw baterii nienadających się do powtórnego naładowania albo o wtórnych ogniw baterii nadających się do powtórnego naładowania; bateria przemysłowa, akumulator przemysłowy czyli bateria i akumulator, które są przeznaczone wyłącznie do celów przemysłowych, zawodowych lub do używania w pojazdach elektrycznych; bateria przenośna, akumulator przenośny oznacza baterię i akumulator, w tym ogniwo guzikowe lub zestaw, które są szczelnie zamknięte i mogą być przenoszone w ręku oraz nie stanowią baterii przemysłowej i akumulatora przemysłowego albo baterii samochodowej i akumulatora samochodowego; bateria samochodowa, akumulator samochodowy to znaczy bateria i akumulator, które są używane do rozruszników, oświetlenia lub inicjowania zapłonu w pojazdach. Wymagania dotyczące wprowadzanych do obrotu baterii i akumulatorów oraz sprzętu zawarte w ustawie: Wprowadzane do obrotu baterie i akumulatory, w tym baterie i akumulatory zamontowane w sprzęcie, nie mogą zawierać więcej niż 0,0005 % wagowo rtęci, z tym że ogniwa guzikowe nie mogą zawierać więcej niż 2 % wagowo rtęci. Wprowadzane do obrotu baterie przenośne i akumulatory przenośne, w tym zamontowane w sprzęcie, nie mogą zawierać więcej niż 0,002 % wagowo kadmu. Wprowadzane do obrotu baterie i akumulatory, w tym zestawy oraz ogniwa guzikowe, powinny być oznakowane symbolem selektywnego zbierania, którego wzór jest określony w załączniku nr 3 do ustawy. Wprowadzane do obrotu: o baterie i akumulatory, w tym zestawy, powinny być oznakowane: symbolem chemicznym Cd, jeżeli zawierają powyżej 0,002 % wagowo kadmu, symbolem chemicznym Pb, jeżeli zawierają powyżej 0,004 % wagowo ołowiu; o ogniwa guzikowe powinny być oznakowane symbolem chemicznym Hg, jeżeli zawierają powyżej 0,0005 % wagowo rtęci. Pamiętać należy, że ww. normy zawartości Hg, Cd i Pb nie dotyczą systemów awaryjnych i alarmowych, w tym w oświetleń awaryjnych; urządzeń medycznych; elektronarzędzi bezprzewodowych. Strona 12 z 17

Postępowanie ze zużytymi bateriami i zużytymi akumulatorami w myśl ustawy: zakazuje się umieszczania zużytych baterii i zużytych akumulatorów razem z innymi odpadami w tym samym pojemniku; zużyte baterie samochodowe i zużyte akumulatory samochodowe oraz zużyte baterie przemysłowe i zużyte akumulatory przemysłowe powinny być zbierane selektywnie według rodzajów w celu ułatwienia ich przetwarzania za pomocą technologii i instalacji służących do przetwarzania i recyklingu poszczególnych rodzajów zużytych baterii lub zużytych akumulatorów; zakazuje się unieszkodliwiania zużytych baterii i zużytych akumulatorów przez ich składowanie na składowisku odpadów lub termiczne przekształcanie. 8. Czy wiesz, że? Przeczytaj, sprawdź, poszukaj, poszerz swoje wiadomości,. A. Art. 30. Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym zawiera informacje dotyczące poziomu odzysku elektroodpadów: 1. Wprowadzający sprzęt jest obowiązany do osiągnięcia następujących poziomów: 1) dla zużytego sprzętu powstałego ze sprzętu ujętego w grupach 1 i 10 określonych w załączniku nr 1 do ustawy: a) odzysku 80% masy zużytego sprzętu oraz b) recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytego sprzętu 75% masy zużytego sprzętu; 2) dla zużytego sprzętu powstałego ze sprzętu ujętego w grupach 3 i 4 określonych w załączniku nr 1 do ustawy: a) odzysku 75% masy zużytego sprzętu oraz b) recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytego sprzętu 65% masy zużytego sprzętu; 3) dla zużytego sprzętu powstałego ze sprzętu ujętego w grupach 2, 5-7 i 9 określonych w załączniku nr 1 do ustawy: a) odzysku 70% masy zużytego sprzętu oraz b) recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytego sprzętu 50% masy zużytego sprzętu; 4) dla zużytych gazowych lamp wyładowczych recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytych lamp wyładowczych w wysokości 80% masy tych zużytych lamp. Strona 13 z 17

B. Art. 58a. Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym definiuje: 1. Publiczne kampanie edukacyjne oznaczają wszelkie działania mające na celu podnoszenie stanu świadomości ekologicznej społeczeństwa w zakresie prawidłowego postępowania z odpadami w postaci zużytego sprzętu oraz wspomagające osiągnięcie wysokiego poziomu zbierania zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych, w tym informowanie przy wykorzystaniu środków masowego przekazu, ulotek, broszur informacyjnych i plakatów oraz organizowanie konkursów, konferencji i akcji o charakterze informacyjno-edukacyjnym. 2. Publiczne kampanie edukacyjne, o których mowa w ust. 1, powinny uwzględniać informowanie użytkowników w szczególności o: 1) możliwym wpływie substancji stosowanych w sprzęcie na środowisko i zdrowie ludzi; 2) metodach prowadzenia selektywnego zbierania; 3) dostępnych dla nich systemach zbierania; 4) ich roli w przyczynianiu się do ponownego użycia i odzysku, w tym recyklingu, zużytego sprzętu. C. Rozdział 11. Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym to Przepisy karne i kary pieniężne. D. Instytut Badań nad Gospodarka Rynkową, Funkcjonowanie i nieprawidłowości w systemie zarządzania zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym (ZSEE) w Polsce. Raport wykonany na zlecenie Multi Communications Sp. z o.o., Warszawa 2010. Zapoznaj się m. in. i takimi zagadnieniami ww. opracowania, jak: Docelowe wartości współczynników odzysku i recyklingu dla poszczególnych kategorii produktowych. Strona 14 z 17

Źródło: Opracowanie IBnGR na podstawie art. 7 Dyrektywy 2002/96/WE Działanie systemu zbierania ZSEE w Polsce. Liczba podmiotów funkcjonujących w systemie zarządzania ZSEE w latach 2007-2008. Źródło: Raporty o funkcjonowaniu systemu gospodarki zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym w latach 2006-2008, GIOŚ. Rynkowe udziały funkcjonujących w Polsce organizacji odzysku w 2008 roku. Źródło: Raport o funkcjonowaniu systemu gospodarki zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym w 2008 roku, GIOŚ. Masa zebranego ZSEE i osiągnięte poziomy zbierania w latach 2006-2008. Źródło: Raporty o funkcjonowaniu systemu gospodarki zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym w latach 2006-2008, GIOŚ. Masa wprowadzonego na rynek nowego sprzętu oraz masa zebranego zużytego sprzętu wraz z poziomem zbierania w 2008 roku. Źródło: Raport o funkcjonowaniu systemu gospodarki zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym w 2008 roku, GIOŚ.... na rynku działają firmy (organizacje odzysku i zakłady przetwarzania), które oferują przetworzenie 1 kg lodówek za cenę kilkunastu groszy. Cena ta obejmuje wszystkie koszty, a więc zebranie, przetworzenie i recykling sprzętu. Tymczasem rzeczywisty koszt przetworzenia tego typu sprzętu powinien wynosić około 90 groszy za 1 kg, z czego: - 40 groszy to koszt przetworzenia, Strona 15 z 17

- 30 groszy koszt pozyskania odpadu, - 20 groszy koszt transportu. Nie można mieć więc wątpliwości, że firmy oferujące przetwarzanie ZSEE po cenie znacznie niższej od kosztu takiej usługi, w rzeczywistości tego sprzętu nie przetwarzają (gdyż byłoby to działanie przynoszące dużą stratę), a jedynie kreują dokumenty mające takie przetworzenie poświadczyć, albo też przetwarzają ZSEE ze szkodą dla środowiska naturalnego (np. nie unieszkodliwiają substancji niebezpiecznych. ) E. Czy wiesz, jak powinniśmy postępować, w przypadku stłuczenia świetlówki w domu? F. otwórz okno i wietrz pomieszczenie co najmniej przez 15 minut, by usunąć opary rtęci, zabezpiecz pomieszczenie przed dostępem dzieci i zwierząt domowych, do zbierania potłuczonych elementów załóż gumowe rękawice, nie sprzątaj potłuczonej świetlówki odkurzaczem, wytrzyj podłogę wilgotnymi papierowymi ręcznikami lub papierem toaletowym, by usunąć resztki szkła i luminoforu; włóż resztki świetlówki, zużyte ręczniki/papier toaletowy oraz rękawice do szczelnego plastikowego worka, zaklej go taśmą i starannie umyj ręce; dostarcz odpady do punktu zbierania razem z innymi zużytymi świetlówkami. http://www.ekoskop.rzeszow.pl/abecadlosmieciadlo/cd/index_pliki/page726.htm W 2006 roku rekord w zbiórce zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego ustanowili Norwedzy zbierając 68 tys. ton elektrośmieci, co w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynosi 14,7 kg. G. Tradycyjna żarówka emituje tylko 7% do 9% (niektóre źródła podaja, że zaledwie 5%) energii w postaci światła, zaś reszta energii wypromieniowana jest w postaci ciepła. H. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w Polsce działa już 42 mln telefonów komórkowych. czyli, że na statystycznego Polaka przypada 1,09 telefonu. To prawie tyle, ile Strona 16 z 17

wynosi średnia na całą Unię Europejską, w której na jedną osobę przypada średnio 1,12 telefonu. Strona 17 z 17