Plan dydaktyczny z przyrody do klasy VI, do programu wydawnictwa Nowa Era Tajemnice przyrody zgodnego z nową podstawą programową przedmiotu na rok szkolny 2015/2016. 1
2
3 Tytuł rozdziału w podstawie 1. Lekcja organizacyjna. Jak będziemy poznawać przyrodę w klasie 6? Sposoby poznawania przyrody w klasie 6; zakres przedmiotu przyroda; źródła wiedzy o przyrodzie; wyposażenie pracowni przyrodniczej; regulamin pracowni przyrodniczej Pogadanka na temat zakresu treści nauczania i wymagań edukacyjnych dla klasy 6; prezentacja podręcznika, płyty, atlasów i dodatkowych źródeł wiedzy o przyrodzie; wyszukiwanie zadanych informacji; przypomnienie regulaminu pracowni Podręcznik; zeszyty ćwiczeń; nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas ; atlas ilustrowany Świat przyrody ; Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; atlas roślin, atlasy zwierząt (ptaków, płazów i gadów), plansze i tablice dydaktyczne, komputer; projektor lub tablica interaktywna Dział 1. Odkrywamy tajemnice naszej planety 1. Czym jest Wszechświat? 2. Czym jest Wszechświat? Składniki Wszechświata: gwiazdy, planety, inne ciała niebieskie; badania Wszechświata; założenia teorii geocentrycznej i heliocentrycznej; współczesna wiedza o budowie Wszechświata: galaktyki i Droga Mleczna 11.3 wyjaśnia założenia teorii heliocentrycznej Mikołaja Kopernika Pogadanka na temat poglądów na budowę Wszechświata głoszonych przed publikacją dzieła M. Kopernika; prezentacja sylwetki M. Kopernika; prezentacja mapy nieba nas, s. 90-91 ; atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 76-77 2. Układ Słoneczny 3. Poznajemy Słońce i planety Układu Słonecznego 4. Poznajemy inne obiekty w Układzie Słonecznym Budowa Słońca; ciała niebieskie tworzące Układ Słoneczny; planety krążące wokół Słońca: planety typu ziemskiego i planety olbrzymy Planety karłowate; księżyce; małe obiekty kosmiczne *poznawanie Kosmosu 11.2 wymienia nazwy planet Układu Słonecznego i porządkuje je według odległości od Słońca 11.2 jw. Analiza plansz dydaktycznych zamieszczonych w atlasach i ; wskazywanie cech charakterystycznych planet typu ziemskiego i planet olbrzymów; wyróżnianie innych ciał niebieskich: planet karłowatych, planetoid, komet, meteoroidów * przedstawienie na osi czasu najważniejszych dat związanych z badaniem Kosmosu nas, s. 90-91; atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 76-77 3. Ziemia - nasza planeta 5. Ziemia nasza planeta Czynniki warunkujące istnienie życia na Ziemi; kulisty kształt Ziemi; oś ziemska; wymiary Ziemi; model Ziemi - globus 11.1 opisuje kształt Ziemi z wykorzystaniem jej modelu -globusa Omówienie czynników warunkujących istnienie życia na Ziemi; analiza kształtu Ziemi; odczytywanie wymiarów Ziemi z ilustracji zamieszczonej na s. 19; prezentacja modelu Ziemi globusa; wskazywanie na globusie biegunów ziemskich i osi Ziemi Globus, nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 18; atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 4 * Treści wykraczające poza podstawę programową.
Tytuł rozdziału w podręczniku w podstawie 4. Pole magnetyczne Ziemi 6. Poznajemy oddziaływania magnetyczne Bieguny magnesu; oddziaływania biegunów jednoimiennych i oddziaływania biegunów różnoimiennych; igła magnetyczna; pole magnetyczne; linie pola magnetycznego 10.7 bada i opisuje właściwości magnesów oraz ich wzajemne oddziaływanie, a także oddziaływanie na różne substancje Obserwacja zachowania opiłków żelaza w pobliżu magnesu; rysowanie linii pola magnetycznego; obserwacja wzajemnych oddziaływań między magnesami; badanie, które ciała są przyciągane przez magnes; wyróżnianie biegunów jednoimiennych i różnoimiennych Magnesy sztabkowe; opiłki żelaza; kartka papieru; podręcznik 7. Ziemia wielki magnes Pole magnetyczne Ziemi; ziemskie bieguny magnetyczne i geograficzne; budowanie kompasu; zakłócenia wskazań kompasu 10.8 buduje prosty kompas i wyjaśnia zasadę jego działania, wymienia czynniki zakłócające prawidłowe działanie kompasu Obserwacja zachowania igły magnetycznej w kompasie; budowanie prostego kompasu (wg instrukcji z podręcznika, s. 22); obserwacja zachowania igły magnetycznej podczas zbliżania do niej różnych przedmiotów (wg instrukcji z podręcznika, s. 24); badanie istnienia pola magnetycznego Ziemi za pomocą igły magnetycznej kompasu; wyróżnianie biegunów magnetycznych Ziemi Kompas; igła magnetyczna; magnes sztabkowy; stalowy gwóźdź; kawałek styropianowej tacki; czerwony i niebieski flamaster; miska z wodą; metalowa łyżeczka do herbaty; nożyczki; ołówek; gumka do ścierania; podręcznik; zeszyt ćwiczeń 5. Do czego służą linie na globusie? 8. Jak określić położenie punktu na kuli ziemskiej? Siatka geograficzna i kartograficzna; południki, równoleżniki, równik 12.1 wskazuje na globusie: bieguny, równik, południk zerowy i 180, półkule, kierunki główne oraz lokalizuje kontynenty, oceany i określa ich położenie względem równika i południka zerowego Obserwacja ułożenia południków i równoleżników na globusie i na mapie świata; wskazywanie położenia zwrotników, równika i kół podbiegunowych; określanie kierunków na globusie i na mapie świata; wykonanie schematycznych rysunków południków i równoleżników nas, s. 20; globus; mapa świata; modele Ziemi wykonane z plasteliny 9. Ćwiczenia w określaniu położenia geograficznego Półkule ziemskie: wschodnia, zachodnia, północna i południowa; położenie punktów względem równika i południka zerowego 12.1 jw. Określanie położenia wybranych punktów na mapie świata i globusie (wg instrukcji z podręcznika, s. 28) Modele Ziemi wykonane z plasteliny; globus; mapa świata; nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 18, 20; atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 4; podręcznik 6. Ruch obrotowy Ziemi 10. Ruch obrotowy Ziemi Ruch obrotowy Ziemi; skutki ruchu obrotowego Ziemi: następstwo dni i nocy, różnica czasu 11.6 prezentuje za pomocą modelu ruch obiegowy i obrotowy Ziemi 11.7 odnajduje zależność między ruchem obrotowym Ziemi a zmianą dnia i nocy Obserwacja następstw ruchu obrotowego Ziemi; określanie skutków ruchu obrotowego Ziemi nas, s. 18, 88-89; atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 4, 78-79; źródło światła; globus; podręcznik, zeszyt ćwiczeń 7. Ruch obiegowy Ziemi 11. Ruch obiegowy Ziemi Kształt orbity ziemskiej; ruch obiegowy Ziemi; skutki nachylenia osi ziemskiej względem orbity: zmiany oświetlenia Ziemi podczas ruchu obiegowego i występowanie pór roku 11.6 jw. 11.8 wykazuje zależność między ruchem obiegowym Ziemi a zmianami pór roku Analiza schematu przedstawiającego ruch obiegowy Ziemi; wskazywanie miejsc, na które promienie słoneczne padają pod kątem prostym w dniach, w których rozpoczynają się kalendarzowe pory roku; obserwacja zmian oświetlenia Ziemi podczas ruchu obiegowego (wg instrukcji z podręcznika, s. 33) Plansza dydaktyczna przedstawiająca ruch obiegowy Ziemi; atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 78-79; prostokątny stół, lampa bez klosza, globus; podręcznik
12. Poznajemy strefy oświetlenia Ziemi Strefy oświetlenia Ziemi; wpływ zmian oświetlenia Ziemi na życie organizmów 11.6 jw. 11.8 jw. Wskazywanie na globusie i na mapie świata stref oświetlenia Ziemi; omówienie skutków zmian oświetlenia Ziemi Mapa świata; globus; atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 78-79
Tytuł rozdziału w podstawie 8. Przez lądy i oceany 13. Przez siedem kontynentów Podział obszarów lądowych Ziemi na kontynenty; położenie kontynentów 12.1 jw. 12.2 wskazuje na mapie świata: kontynenty, oceany, równik, południk zerowy i 180, bieguny Wskazywanie na mapie świata położenia kontynentów; odczytywanie nazw kontynentów Mapa świata; globus; nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 72-73; atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 52-53 14. Poznajemy kontynenty Charakterystyczne cechy ukształtowania powierzchni poszczególnych kontynentów; osobliwości przyrodniczo-- geograficzne i kulturowe poszczególnych kontynentów 12.2 jw. Prezentacja poszczególnych kontynentów (przygotowana przez zespoły uczniowskie) Mapa świata; globus; nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 60-73; atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 52-53, 64-75 15. Oceany i ich znaczenie Ocean Światowy i jego podział; rozmieszczenie oceanów; znaczenie oceanów: magazyn żywności, szlaki transportowe, surowce mineralne w wodach oceanów i pod ich dnem, turystyka i wypoczynek 12.1 jw. 12.2 jw. Wskazywanie na mapie świata położenia oceanów; odczytywanie nazw oceanów Mapa świata; globus; nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 72-73; atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 52-53, 58-59 9. Podróże i odkrycia geograficzne 16. Jak odkrywano świat? Przyczyny wielkich odkryć geograficznych; drogi morskie: wschodnia (portugalska) i zachodnia (hiszpańska); podróż Ferdynanda Magellana dookoła świata 12.4 opisuje przebieg największych wypraw odkrywczych, w szczególności Krzysztofa Kolumba i Ferdynanda Magellana Pogadanka na temat następnych odkryć geograficznych; wskazywanie na mapie świata i na globusie tras podróży K. Kolumba, F. Magellana, V. da Gamy nas, s. 86-87; mapa świata; globus 17. Dalsze poznawanie świata Odkrycie Australii i Antarktydy; zasługi Jamesa Cooka *polscy podróżnicy i odkrywcy 12.4 jw. Pogadanka na temat następnych odkryć geograficznych; przygotowanie prezentacji Wielcy odkrywcy *przygotowanie prezentacji na temat wkładu Polaków w poznawanie i odkrywanie świata Podręcznik; zeszyt ćwiczeń Podsumowanie działu 1 18. Odkrywamy tajemnice naszej Planety podsumowanie działu 19. Sprawdzian z działu 1 Utrwalenie i uzupełnienie wiadomości z działu 1 10.7; 10.8; 11.1; 11.2; 11.3; 11.6; 11.7; 11.8; 12.1; 12.2; 12.4 Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca; rozwiązywanie ćwiczeń utrwalających Podręcznik; zeszyt ćwiczeń; pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie realizacji lekcji z działu 1 Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 10.7; 10.8; 11.1; 11.2; 11.3; 11.6; 11.7; 11.8; 12.1; 12.2; 12.4 Dział 2. Poznajemy zjawiska fizyczne 1. Ruch ciał 20. Ruch ciał Definicja ruchu; względność ruchu i spoczynku; układ odniesienia; wielkości opisujące ruch: droga, czas, prędkość; ruch prostoliniowy i krzywoliniowy; prędkość i jej wyznaczanie 15.1 opisuje różne rodzaje ruchu 15.2 interpretuje prędkość jako drogę przebytą w jednostce czasu, wyznacza doświadczalnie prędkość swojego ruchu, np. marszu lub biegu Pogadanka na temat rodzajów ruchu, względności ruchu i spoczynku; omówienie wielkości opisujących ruch; wyznaczanie prędkości pieszego (wg instrukcji z podręcznika, s. 60) Podręcznik; taśma miernicza; kreda; stoper
Tytuł rozdziału 2. Sita tarcia 21. Poznajemy siłę tarcia Sita tarcia i jej znaczenie w przyrodzie; badanie sity tarcia; sposoby zmniejszania i zwiększania tarcia; przykłady pozytywnej i negatywnej roli sity tarcia w życiu codziennym w podstawie 15.3 bada doświadczalnie siłę tarcia i oporu powietrza oraz wody, określa czynniki, od których siły te zależą, podaje przykłady zmniejszania i zwiększania siły tarcia i oporu w przyrodzie i przez człowieka oraz ich wykorzystywanie w życiu codziennym Rozmowa na temat występowania i roli siły tarcia w przyrodzie; badanie siły tarcia (wg instrukcji z podręcznika, s. 63); wskazywanie sposobów zmniejszania i zwiększania tarcia Linijka o dł. 30 cm; gumka do bielizny ok. 30 cm długości; flamaster; taśma samoprzylepna; spinacz biurowy; arkusz papieru ściernego; 2 książki; sznurek; nożyczki; podręcznik 3. Sita oporu powietrza i wody 22. Poznajemy siłę oporu powietrza i wody Sita oporu; czynniki wpływające na wielkość sity oporu; 15.3 jw. Rozmowa na temat występowania siły oporu powietrza i wody; omówienie czynników wpływających na wielkość siły oporu Podręcznik; zeszyt ćwiczeń 23. Badamy siłę oporu powietrza i wody Siła oporu powietrza; porównanie sity oporu powietrza i wody; znaczenie sił oporu w życiu codziennym 15.3 jw. Doświadczalne badanie sity oporu powietrza (wg instrukcji z podręcznika, s. 67); doświadczalne porównywanie siły oporu powietrza i wody (wg instrukcji z podręcznika, s. 67); rozmowa na temat znaczenia sit oporu 2 jednakowe kartki papieru; miska z wodą; pędzelek; sznurek; linijka; taśma samoprzylepna; kilka książek; podręcznik 4. Zjawisko elektryzowania 24. Poznajemy zjawisko elektryzowania Sita elektryczna; oddziaływanie ładunków elektrycznych o jednakowych i różnych znakach; oddziaływania między ciałami naelektryzowanymi przez tarcie; oddziaływanie ciał naelektryzowanych na ciała elektrycznie obojętne; wyładowania elektryczne 10.1 podaje przykłady zjawisk elektrycznych w przyrodzie (np. wyładowania atmosferyczne, elektryzowanie się włosów podczas czesania) 10.2 demonstruje elektryzowanie się ciał i ich oddziaływania na przedmioty wykonane z różnych substancji Pogadanka na temat zjawiska elektryzowania ciał; badanie oddziaływań między ciałami naelektryzowanymi przez tarcie (wg instrukcji z podręcznika, s. 71); badanie oddziaływania ciał naelektryzowanych z przedmiotami wykonanymi z różnych substancji (wg instrukcji z podręcznika, s. 72); omówienie istoty wyładowań elektrycznych Kłębek włóczki, duże plastikowe torebki śniadaniowe; plastikowa rurka do napojów; szalik; skrawki papieru; kawałki włóczki; puszka po napoju; podręcznik 5. Prąd elektryczny 25. Prąd elektryczny Odbiorniki prądu i źródła prądu; definicja prądu elektrycznego; przewodniki i izolatory elektryczne; budowa obwodu elektrycznego 10.3 wymienia źródła prądu elektrycznego i dobiera je do odbiorników uwzględniając napięcie elektryczne 10.4 opisuje skutki przepływu prądu w domowych urządzeniach elektrycznych, opisuje i stosuje zasady bezpiecznego obchodzenia się z urządzeniami elektrycznymi 10.5 buduje prosty obwód elektryczny i wykorzystuje go do sprawdzania przewodzenia prądu elektrycznego przez różne ciała (substancje) Wskazywanie przykładów odbiorników prądu i źródeł prądu; wyjaśnienie definicji prądu elektrycznego; wskazywanie w najbliższym otoczeniu przykładów przewodników i izolatorów elektrycznych; budowanie prostego obwodu elektrycznego (wg instrukcji na s. 76) Bateria o napięciu 1,5 V (R-20); żarówka od latarki (1,2 V); 2 kawałki cienkiego, izolowanego przewodu elektrycznego o dł. ok. 20 cm; nożyczki; taśma samoprzylepna; podręcznik 26. Badamy przewodnictwo elektryczne ciał Przewodnictwo elektryczne różnych ciał; skutki przepływu prądu elektrycznego; zasady korzystania z energii elektrycznej 10.5 jw. 10.6 uzasadnia potrzebę i podaje sposoby oszczędzania energii elektrycznej Doświadczalne badanie przewodnictwa elektrycznego różnych ciał i cieplnych skutków przepływu prądu elektrycznego (wg instrukcji z podręcznika, s. 77); rozmowa na temat sposobów zmniejszania zużycia energii elektrycznej i bezpiecznego korzystania z urządzeń elektrycznych Bateria o napięciu 1,5 V (R-20); żarówka od latarki (1,2 V); 3 kawałki cienkiego, izolowanego przewodu elektrycznego o dł. ok. 10 cm z odsłoniętymi końcami; taśma samoprzylepna; pasek folii aluminiowej; gumka do ścierania; plastikowa linijka; gwóźdź; podręcznik
Tytuł rozdziału w podstawie 6. Światło i cień 27. Światło i cień Naturalne i sztuczne źródła światła; promień świetlny; prostoliniowe rozchodzenie się światła; cień i jego wielkość 11.4 bada doświadczalnie prostoliniowe rozchodzenie się światła i jego konsekwencje, np. camera obscura, cień Wskazywanie naturalnych i sztucznych źródeł światła; badanie prostoliniowego rozchodzenia się światła (wg instrukcji z podręcznika, s. 81); obserwacja wielkości cienia (wg instrukcji z podręcznika, s. 82) Latarka; wskaźnik laserowy; szklanka z niebarwionego szkła; woda; mleko; łyżeczka; lampka biurkowa; podręcznik 28. Czym jest camera obscura? Schemat powstawania obrazu przy użyciu camery obscury; przykłady wykorzystania camery obscury; obserwacja wybranych przedmiotów przy użyciu camery obscury 11.4 jw. Omówienie powstawania obrazu przy użyciu camery obscury; wykonanie camery obscury i obserwacja powstawania obrazu (wg instrukcji z podręcznika, s. 84) Kartonowe pudełko z pokrywką (np. po butach); gwóźdź; nożyczki; kalka techniczna; taśma samoprzylepna; podręcznik 7. Zjawiska świetlne 29. Poznajemy zjawisko odbicia światła Zjawisko odbicia światła od obiektów o różnym rodzaju i różnej barwie powierzchni; elementy odblaskowe 11.5 bada zjawisko odbicia światła: od zwierciadeł, powierzchni rozpraszających, elementów odblaskowych, podaje przykłady stosowania elementów odblaskowych dla bezpieczeństwa Badanie zjawiska odbicia światła od różnych powierzchni (wg instrukcji z podręcznika, s. 86); analiza porównawcza rysunków obrazujących odbicie światła od powierzchni gładkich i chropowatych; omówienie odbicia światła od elementu odblaskowego; rozmowa na temat roli elementów odblaskowych w zwiększaniu bezpieczeństwa na drogach Latarka; 2 białe kartki; kawałek czarnego papieru; lusterko; taśma samoprzylepna; elementy odblaskowe (np. odblaski mocowane do rowerów); podręcznik 8. Jak działa soczewka? 30. Jak działa soczewka? Budowa i działanie soczewki (lupy); właściwości ogniskujące lupy; powstawanie obrazu w oku 8.6 opisuje rolę zmysłów w odbieraniu wrażeń ze środowiska zewnętrznego 8.7 bada właściwości ogniskujące lupy, powstawanie obrazu widzianego przez lupę i podaje przykłady zastosowania lupy Omówienie budowy i działania soczewki na przykładzie lupy; obserwacja oddalonych obrazów widzianych przez soczewkę (wg instrukcji z podręcznika, s. 90); omówienie właściwości ogniskujących lupy; badanie biegu równoległej wiązki światła przez lupę (wg instrukcji z podręcznika, s. 91); omówienie mechanizmu powstawania obrazu w oku Lupa; biała kartka; pudełko po butach; latarka; nożyczki; kawałek styropianu; plansza dydaktyczna pokazująca powstawanie obrazu w oku; podręcznik; zeszyt ćwiczeń 9. Co to jest dźwięk? 31. Co to jest dźwięk i jak się rozchodzi? Źródła dźwięku; cechy dźwięku; Mechanizm rozchodzenia się dźwięku; rozchodzenie się dźwięku w ciałach stałych; prędkość rozchodzenia się dźwięku w różnych ośrodkach; porównanie prędkości dźwięku i światła; mechanizm odbierania wrażeń słuchowych przez człowieka; wpływ dźwięku na organizm 8.6 jw. 8.8 wskazuje rodzaje źródeł dźwięku, bada doświadczalnie zależność powstającego dźwięku od np. naprężenia i długości struny 8.9 bada rozchodzenie się dźwięków w powietrzu i w ciałach stałych 8.10 porównuje prędkość rozchodzenia się dźwięku i światła na podstawie obserwacji zjawisk przyrodniczych, doświadczeń lub pokazów 9.5 charakteryzuje podstawowe zasady ochrony narządów wzroku i słuchu Rozmowa na temat źródeł i cech dźwięku; badanie dźwięków wydawanych przez struny gitary (wg instrukcji z podręcznika, s. 94); pokaz rozchodzenia się fali (np. dźwiękowej) na przykładzie sprężyny; badanie rozchodzenia się dźwięku w ciałach stałych (wg instrukcji z podręcznika, s. 95); rozmowa na temat prędkości rozchodzenia się dźwięków w różnych ośrodkach; porównanie prędkości dźwięku i prędkości światła; omówienie mechanizmu odbierania wrażeń słuchowych przez człowieka; rozmowa na temat wpływu dźwięków na organizm Gitara; elastyczna, długa sprężyna; 2 plastikowe kubki po jogurcie; sznurek o dł. ok. 3 m; cienki gwóźdź; 2 zapałki; podręcznik; zeszyt ćwiczeń
Tytuł rozdziału w podstawie Podsumowanie działu 2 32. Poznajemy zjawiska fizyczne podsumowanie działu Utrwalenie i uzupełnienie wiadomości z działu 2 8.6; 8.7; 8.8; 8.9; 8.10; 9.5; 10.1; 10.2; 10.3; 10.4; 10.5; 10.6; 11.4; 11.5; 15.1; 15.2; 15.3 Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca; rozwiązywanie ćwiczeń utrwalających Podręcznik, zeszyt ćwiczeń; pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie realizacji lekcji z działu 2 33. Sprawdzian z działu 2 Dział 3. Odkrywamy tajemnice świata zwierząt 1. W królestwie zwierząt 34. W królestwie zwierząt Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 8.6; 8.7; 8.8; 8.9; 8.10; 9.5; 10.1; 10.2; 10.3; 10.4; 10.5; 10.6; 11.4;11.5; 15.1; 15.2; 15.3 Miejsca, w których żyją zwierzęta; podział zwierząt na kręgowce i bezkręgowce; cechy budowy kręgowców i bezkręgowców; przedstawiciele kręgowców i bezkręgowców *budowa komórki zwierzęcej 4.3 obserwuje i nazywa organizmy typowe dla lasu, łąki, pola uprawnego 4.11 obserwuje i nazywa typowe rośliny i zwierzęta żyjące w jeziorze lub rzece, opisuje przystosowania ich budowy zewnętrznej i czynności życiowych do środowiska życia Pogadanka ilustrowana zdjęciami, tablicami dydaktycznymi, okazami przedstawicieli kręgowców i bezkręgowców *omówienie budowy komórki zwierzęcej Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 9; tablice dydaktyczne przedstawiające przykłady zwierząt kręgowych i bezkręgowych; zwierzęta hodowane w pracowni przyrodniczej *tablica dydaktyczna przedstawiająca budowę komórki zwierzęcej 2. Różnorodność zwierząt bezkręgowych 35. Poznajemy parzydełkowce, płazińce i nicienie Cechy budowy parzydełkowców; przedstawiciele parzydełkowców; cechy budowy i tryb życia polipa i meduzy; cechy budowy płazińców i nicieni; przedstawiciele płazińców i nicieni; 4.11 jw. Obserwacja budowy parzydełkowców, płazińców i nicieni; porównanie cech budowy i trybu życia polipa i meduzy; wskazywanie pasożytniczych płazińców i nicieni Tablice dydaktyczne przedstawiające parzydełkowce, płazińce i nicienie 36. Poznajemy pierścienice Budowa pierścienic; przedstawiciele pierścienic; rola pierścienic w przyrodzie 4.3 jw. 4.14 opisuje glebę jako zbiór składników nieożywionych i ożywionych, wyjaśnia znaczenie organizmów glebowych i próchnicy w odniesieniu do żyzności gleby Obserwacja budowy dżdżownicy; obserwacja sposobu poruszania się dżdżownicy; pogadanka na temat roli pierścienic w przyrodzie Żywe dżdżownice; lupy; tablice dydaktyczne przedstawiające budowę pierścienic; zdjęcia pijawek rureczników mułowych 37. Poznajemy stawonogi 38. Poznajemy mięczaki Ogólny plan budowy stawonogów; podział stawonogów: skorupiaki, owady, pajęczaki; przedstawiciele stawonogów *rozwój owadów Ogólny plan budowy mięczaków; występowanie mięczaków; podział mięczaków: ślimaki, małże, głowonogi; przedstawiciele mięczaków 1.8 podaje przykłady roślin i zwierząt hodowanych przez człowieka, w tym w pracowni przyrodniczej, i wymienia podstawowe zasady opieki nad nimi 4.3 jw. 4.4 opisuje przystosowania budowy zewnętrznej i czynności życiowych organizmów lądowych do środowiska życia, na przykładach obserwowanych organizmów 4.11 jw. 1.8 jw. 4.3 jw. 4.4 jw. 4.11 jw. Obserwacja budowy przedstawicieli stawonogów; wskazywanie części ciała stawonogów; pogadanka na temat występowania stawonogów *omówienie rozwoju owadów na przykładzie motyla Obserwacja budowy przedstawicieli mięczaków; wskazywanie części ciała mięczaków; pogadanka na temat występowania mięczaków Żywe stawonogi; tablice dydaktyczne przedstawiające stawonogi; tablica dydaktyczna przedstawiająca rozwój owadów Żywe mięczaki; tablice dydaktyczne przedstawiające mięczaki
3. Ryby kręgowce środowisk wodnych 39. Poznajemy przystosowania ryb do życia w wodzie Przystosowania ryb do życia w wodzie; wymiana gazowa u ryb; rozmnażanie ryb; różnorodność ryb; gatunki ryb żyjące w Morzu Bałtyckim; przykłady ryb żyjących w rzekach i jeziorach 1.8 jw. 4.11 jw. Obserwacja budowy zewnętrznej ryby wskazywanie cech przystosowujących do życia w wodzie; omówienie sposobu wymiany gazowej u ryb; omówienie rozmnażania się ryb; rozpoznawanie pospolitych gatunków ryb słodkowodnych i morskich żyjących w polskich rzekach, jeziorach i w Morzu Bałtyckim Ryby hodowane w akwarium w pracowni przyrodniczej; tablice dydaktyczne przedstawiające budowę ryby; Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; zdjęcia różnych gatunków ryb żyjących w Polsce 4.Płazy kręgowce środowisk wodno- lądowych 40. Jak płazy przystosowały się do życia w wodzie i na lądzie? Występowanie płazów; przystosowania płazów do życia w wodzie i na lądzie; różnorodność płazów; rozmnażanie płazów; przedstawiciele płazów żyjących w Polsce; *rozmnażanie płazów bezogonowych 4.3 jw. 4.4 jw. Obserwacja budowy płaza; wskazywanie cech przystosowujących do życia w wodzie i na lądzie; obserwacja cech budowy różnych przedstawicieli płazów; omówienie rozmnażania się płazów; rozpoznawanie płazów żyjących w Polsce *przedstawienie cyklu rozwojowego żaby Tablice dydaktyczne przedstawiające budowę płazów; zdjęcia płazów żyjących w Polsce; Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; atlas Płazy i gady Polski 5. Gady - kręgowce, które opanowały ląd 41. Jak gady przystosowały się do życia na lądzie? Przystosowania gadów do życia na lądzie; rozmnażanie gadów; przegląd gadów; gady żyjące w Polsce; 4.3 jw. 4.4 jw. Wskazywanie cech budowy świadczących o przystosowaniu gadów do życia na lądzie; omówienie rozmnażania się gadów; wskazywanie przedstawicieli poszczególnych grup gadów; rozpoznawanie gadów żyjących w Polsce Tablice dydaktyczne przedstawiające budowę gadów; Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; atlas Płazy i gady Polski 6. Ptaki kręgowce latające 42. Jak ptaki przystosowały się do lotu? Przystosowania ptaków do lotu; rodzaje piór i ich rola; wymiana gazowa u ptaków 1.8 jw. 4.3 jw. 4.4 jw. Omówienie cech budowy ptaka świadczących o przystosowaniu ptaków do lotu; rozpoznawanie rodzajów piór; omówienie sposobu wymiany gazowej u ptaków Tablice dydaktyczne przedstawiające budowę ptaków; Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; atlasy ptaków; ptasie pióra 43. W świecie ptaków Różnorodność ptaków; ptaki żyjące w Polsce; rozmnażanie ptaków; wędrówki ptaków 4.3 jw. 4.4 jw. Porównywanie cech budowy ptaków należących do różnych grup (rzędów); omówienie rozmnażania się ptaków; wyróżnianie gniazdowników i zagniazdowników; omówienie rodzajów ptaków występujących w Polsce; rozpoznawanie ptaków krukowatych; wyróżnianie gatunków odlatujących z Polski i przylatujących do Polski na zimę Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; atlasy ptaków; plakat Gdzie ptaki zimują?
Tytuł rozdziału w podstawie 7. Ssaki zwierzęta, które karmią potomstwo mlekiem 44. Poznajemy ssaki Występowanie ssaków; cechy budowy świadczące o przystosowaniu ssaków do środowisk, w których żyją; przedstawiciele ssaków; rozmnażanie i rozwój ssaków; przegląd ssaków; ssaki żyjące w Polsce 1.8 jw. 4.3 jw. 4.4 jw. Obserwacja budowy ssaka; wskazywanie cech świadczących o przystosowaniu ssaków do środowisk, w których żyją; pogadanka na temat rozmnażania się ssaków i ich opieki nad potomstwem; rozpoznawanie ssaków żyjących w Polsce Tablice dydaktyczne przedstawiające budowę ssaków; Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; ssak hodowany w pracowni szkolnej; atlas Ssaki chronione w Polsce 45/48. Poznajemy ptaki i ssaki lekcje w terenie Ptaki żyjące w najbliższej okolicy; obserwacja budowy i zachowań ssaków 4.3 jw. 4.4 jw. Rozpoznawanie pospolitych gatunków ptaków; obserwacja lotu ptaków ; obserwacja budowy ssaków oraz zachowań ssaków w środowisku naturalnym i sztucznym (ogród zoologiczny, zagroda hodowlana, pracownia szkolna) Lornetki, aparaty fotograficzne; atlasy ptaków, atlasy ssaków Podsumowanie działu 3 49. Odkrywamy tajemnice świata zwierząt podsumowanie działu Utrwalenie i uzupełnienie wiadomości z działu 3 1.8; 4.3; 4.4; 4.11; 4.14 Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca; rozwiązywanie ćwiczeń utrwalających Podręcznik, zeszyt ćwiczeń; pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie realizacji lekcji z działu 3 50. Sprawdzian z działu 3 Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 1.8; 4.3; 4.4; 4.11; 4.14 Dział 4.Poznajemy różnorodność krajobrazów Ziemi 1.Pogoda a klimat 51. Pogoda a klimat Pogoda i jej składniki; klimat; wykres klimatyczny 3.11 wymienia nazwy składników pogody (temperatura powietrza, opady i ciśnienie atmosferyczne, kierunek i siła wiatru) oraz przyrządów służących do ich pomiaru, podaje jednostki pomiaru temperatury i opadów stosowane w meteorologii Przypomnienie wiadomości o składnikach pogody; pogadanka na temat podobieństw i różnic między pogodą a klimatem; prezentacja wykresów klimatycznych dla kilku miejscowości położonych w różnych strefach klimatycznych; odczytywanie informacji z wykresu klimatycznego wg instrukcji (s. 148) nas, s. 17, 76-77; Atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 54-55; mapa stref krajobrazowych Ziemi 2. Strefy klimatyczne i strefy krajobrazowe 52. Poznajemy strefy klimatyczne i strefy krajobrazowe Ziemi Strefy klimatyczne; czynniki wpływające na rozmieszczenie stref klimatycznych (strefy oświetlenia Ziemi, wpływ mórz i oceanów, ukształtowanie powierzchni); klimaty astrefowe; rozmieszczenie stref krajobrazowych Ziemi; wpływ działalności człowieka na krajobrazy Ziemi 7.3 podaje przykłady zależności między cechami krajobrazu a formami działalności człowieka 13.4 podaje przykłady współzależności między składnikami krajobrazu, zwłaszcza między klimatem (temperatura powietrza, opady atmosferyczne) a rozmieszczeniem roślin i zwierząt Przypomnienie nazw i położenia stref oświetlenia Ziemi; omówienie czynników wpływających na rozmieszczenie stref klimatycznych; wskazywanie na mapie stref klimatycznych Ziemi; porównanie rozmieszczenia stref oświetlenia Ziemi i stref klimatycznych - klimaty astrefowe; omówienie wpływu działalności człowieka na krajobrazy Ziemi Globus, mapa stref klimatycznych Ziemi; mapa stref krajobrazowych Ziemi; nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 74-77; Atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 54-57
Tytuł rozdziału w podstawie 3. Krajobraz wilgotnego lasu równikowego 53. Poznajemy klimat i roślinność wilgotnego lasu równikowego 54. Poznajemy zwierzęta wilgotnego lasu równikowego Położenie strefy wilgotnych lasów równikowych; cechy klimatu panującego w strefie wilgotnych lasów równikowych (temperatura powietrza, opady atmosferyczne); warstwy roślinne w wilgotnym lesie równikowym; przystosowania roślin do życia w warunkach wilgotnego lasu równikowego Zwierzęta żyjące w wilgotnym lesie równikowym; przystosowania wybranych zwierząt do życia w warunkach wilgotnego lasu równikowego; zagrożenia wilgotnych lasów równikowych *życie mieszkańców wilgotnych lasów równikowych 13.1 charakteryzuje warunki klimatyczne i przystosowania do nich wybranych organizmów w następujących krajobrazach strefowych: lasu równikowego wilgotnego, sawanny, pustyni gorącej, stepu, tajgi, tundry, pustyni lodowej 13.2 opisuje krajobrazy świata, w szczególności: lasu równikowego wilgotnego, sawanny, pustyni gorącej, stepu, tajgi, tundry, pustyni lodowej, rozpoznaje je na ilustracji oraz lokalizuje na mapie 13.3 rozpoznaje i nazywa organizmy roślinne i zwierzęce typowe dla poznanych krajobrazów 13.4 jw. Wskazywanie położenia strefy wilgotnych lasów równikowych na mapie stref krajobrazowych Ziemi; rozpoznawanie na ilustracjach krajobrazu strefy wilgotnych lasów równikowych; analiza wykresu klimatycznego miejscowości leżącej w strefie wilgotnych lasów równikowych; omówienie struktury wilgotnego lasu równikowego; rozpoznawanie na ilustracjach wybranych roślin wilgotnego lasu równikowego; pogadanka na temat przystosowań wybranych roślin do życia w wilgotnym lesie równikowym Rozpoznawanie na ilustracjach wybranych zwierząt żyjących w wilgotnym lesie równikowym; omówienie przystosowań wybranych zwierząt do życia w wilgotnym lesie równikowym; rozmowa lub pogadanka na temat zagrożeń wilgotnych lasów równikowych spowodowanych działalnością człowieka *rozmowa lub pogadanka na temat życia mieszkańców wilgotnych lasów równikowych nas, s. 65, 69, 74-77; Atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 54-57, 69, 73; atlasy roślin; mapa stref krajobrazowych Ziemi; zdjęcia wybranych roślin wilgotnego lasu równikowego - prezentacja multimedialna; komputer; projektor lub tablica interaktywna nas, s. 80-81; Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; atlasy zwierząt; komputer; projektor lub tablica interaktywna *zdjęcia pokazujące życie mieszkańców wilgotnych lasów równikowych 4. Krajobraz sawanny 55. Poznajemy klimat i roślinność sawanny Położenie strefy sawann; dwie pory roku w strefie sawann; roślinność sawanny; przystosowania roślin do życia w strefie sawann *różnorodność (rodzaje) sawann 13.1 jw. 13.2 jw. 13.3 jw. 13.4 jw. Wskazywanie strefy sawann na mapie stref krajobrazowych Ziemi; rozpoznawanie na ilustracjach krajobrazu strefy sawann; analiza wykresu klimatycznego miejscowości leżących w strefie sawann; rozpoznawanie na ilustracjach wybranych roślin sawanny; omówienie przystosowań roślin do życia w strefie sawann *pogadanka ilustrowana zdjęciami przedstawiającymi rodzaje sawann nas, s. 65, 74-75,76-77; Atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 54-55, 56-57, 69; mapa stref krajobrazowych Ziemi; zdjęcia wybranych roślin sawanny *zdjęcia rodzajów sawannprezentacja multimedialna; komputer; projektor lub tablica interaktywna 56. Poznajemy zwierzęta sawanny Zwierzęta żyjące na sawannie; zalety życia w stadzie; zależności pokarmowe między organizmami żyjącymi na sawannie; przystosowania zwierząt do życia na sawannie; skutki pożarów sawann *życie mieszkańców sawann Pogadanka na temat różnorodności fauny sawann; rozpoznawanie na ilustracjach wybranych zwierząt żyjących na sawannie; wskazywanie przystosowań wybranych zwierząt do życia w strefie sawann; wskazywanie zależności pokarmowych między organizmami żyjącymi na sawannie; omówienie skutków pożarów sawann *rozmowa lub pogadanka na temat życia mieszkańców strefy sawann nas, s. 80-81; Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; atlasy zwierząt; komputer; projektor lub tablica interaktywna *zdjęcia pokazujące życie mieszkańców strefy sawann
Tytuł rozdziału w podstawie 5. Krajobrazy pustyń gorących 57. Poznajemy krajobrazy pustyń gorących Położenie strefy pustyń gorących; cechy klimatu panującego w strefie pustyń gorących; typy pustyń gorących; charakterystyczne elementy krajobrazu pustyń gorących 13.1 jw. 13.2 jw. 13.3 jw. 13.4 jw. Wskazywanie strefy pustyń gorących na mapie stref krajobrazowych Ziemi; rozpoznawanie na ilustracjach krajobrazu strefy pustyń gorących; określanie cech klimatu panującego w strefie pustyń gorących na podstawie analizy wykresu klimatycznego; pogadanka na temat krajobrazu pustyń gorących, ilustrowana zdjęciami nas, s. 65, 74-77; Atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 54-57, 67, 69; mapa stref krajobrazowych Ziemi; zdjęcia wybranych krajobrazów pustynnych - prezentacja multimedialna; komputer; projektor lub tablica interaktywna 58. Przystosowania roślin i zwierząt do życia na pustyni Przystosowania roślin do życia na pustyni gorącej; zwierzęta żyjące na pustyni gorącej; przystosowania wybranych zwierząt do życia na pustyni gorącej *życie mieszkańców pustyń gorących Pogadanka na temat roślin i zwierząt występujących w strefie pustyń gorących i ich przystosowań do panujących tam warunków klimatycznych, ilustrowana zdjęciami; przeprowadzenie doświadczenia dotyczącego kulistego kształtu kaktusów wg instrukcji (s. 179); rozpoznawanie na ilustracjach wybranych roślin i zwierząt występujących w strefie pustyń gorących *rozmowa lub pogadanka na temat życia mieszkańców pustyń gorących Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; zdjęcia roślin i zwierząt pustyń gorących; komputer; projektor lub tablica interaktywna *zdjęcia pokazujące życie mieszkańców pustyń gorących 6. Krajobraz śródziemnomorski 59. Poznajemy strefę śródziemnomorską Położenie strefy śródziemnomorskiej; cechy klimatu śródziemnomorskiego; roślinność śródziemnomorska makia i przystosowania tworzących ją roślin do warunków klimatu śródziemnomorskiego; zwierzęta strefy śródziemnomorskiej 7.3 jw. 7.7 opisuje krajobrazy wybranych obszarów Europy (śródziemnomorski, alpejski), rozpoznaje je na ilustracji oraz lokalizuje na mapie Wskazywanie strefy śródziemnomorskiej na mapie stref krajobrazowych Ziemi; rozpoznawanie na ilustracjach krajobrazu strefy śródziemnomorskiej; określanie charakterystycznych cech klimatu śródziemnomorskiego na podstawie analizy wykresu klimatycznego; rozpoznawanie na ilustracjach wybranych roślin i zwierząt występujących w strefie śródziemnomorskiej; omówienie przystosowań wybranych roślin i zwierząt do życia w strefie śródziemnomorskiej nas, s. 61, 74-77; Atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 54-55, 65; mapa stref krajobrazowych Ziemi; Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; zdjęcia roślin strefy śródziemnomorskiej; atlasy zwierząt (ptaków, ssaków i gadów); komputer; projektor lub tablica interaktywna 60. Gospodarka i turystyka w strefie śródziemnomorskiej Rośliny uprawiane w strefie śródziemnomorskiej; produkty spożywcze pochodzące ze strefy śródziemnomorskiej; turystyka w strefie śródziemnomorskiej *życie mieszkańców strefy śródziemnomorskiej Rozmowa lub pogadanka na temat roślin uprawianych w strefie śródziemnomorskiej; prezentacja produktów spożywczych pochodzących ze strefy śródziemnomorskiej; wskazywanie regionów turystycznych w strefie śródziemnomorskiej; analiza wpływu rozwoju turystyki na stan środowiska w strefie śródziemnomorskiej *rozmowa lub pogadanka na temat życia mieszkańców strefy śródziemnomorskiej nas, s. 78-79; zdjęcia wybranych roślin uprawianych w strefie śródziemnomorskiej i otrzymywanych z nich produktów; zdjęcia atrakcyjnych turystycznie miejsc w strefie śródziemnomorskiej prezentacja multimedialna; komputer; projektor lub tablica interaktywna *zdjęcia pokazujące życie mieszkańców strefy śródziemnomorskiej
Tytuł rozdziału w podstawie 7. Krajobraz lasów liściastych i mieszanych 61. Poznajemy krajobraz lasów liściastych i mieszanych Położenie strefy klimatów umiarkowanych; cechy klimatu umiarkowanego; czynniki ograniczające zasięg lasów liściastych i mieszanych; rośliny i zwierzęta strefy lasów liściastych i mieszanych; przystosowania roślin i zwierząt do życia w strefie lasów liściastych i mieszanych *życie mieszkańców strefy lasów liściastych i mieszanych 13.1 jw. 13.2 jw. 13.3 jw. 13.4 jw. Wskazywanie strefy klimatów umiarkowanych na mapie stref krajobrazowych Ziemi; rozpoznawanie na ilustracjach krajobrazu strefy lasów liściastych i mieszanych; omówienie czynników ograniczających zasięg lasów liściastych i mieszanych; rozpoznawanie na ilustracjach wybranych gatunków roślin i zwierząt występujących w lasach liściastych i mieszanych; wskazywanie przystosowań wybranych roślin i zwierząt do życia w strefie lasów liściastych i mieszanych *rozmowa na temat życia mieszkańców strefy lasów liściastych i mieszanych Nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 61, 63, 67, 74-77; Atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 14-15, 41, 47, 54-57, 65; mapa stref krajobrazowych Ziemi; Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; atlas roślin; atlasy zwierząt (ptaków, ssaków i gadów), komputer; projektor lub tablica interaktywna *zdjęcia pokazujące życie mieszkańców lasów liściastych i mieszanych 8. Krajobraz strefy stepów 9. Krajobraz północnych lasów iglastych 62. Poznajemy krajobraz strefy stepów 63. Klimat i roślinność północnych lasów iglastych (tajgi) Położenie strefy stepów; cechy krajobrazu stepowego; roślinność stepów; przystosowania roślin do życia na stepie; przystosowania zwierząt do życia na stepie; gospodarka człowieka w strefie stepów *życie mieszkańców strefy stepów Położenie tajgi; pory roku w strefie tajgi; roślinność tajgi; warstwy roślinne w północnych lasach iglastych 13.1 jw. 13.2 jw. 13.3 jw. 13.4 jw. 13.1 jw. 13.2 jw. 13.3 jw. 13.4 jw. Wskazywanie na mapie stref krajobrazowych Ziemi stepów w Eurazji, Ameryce Północnej, Ameryce Południowej i Afryce; rozpoznawanie krajobrazu stepowego na ilustracjach; określanie cech klimatu panującego w strefie stepów na podstawie analizy wykresu; rozpoznawanie roślin i zwierząt stepowych; wskazywanie przystosowań wybranych roślin i zwierząt do życia w strefie stepów *rozmowa na temat życia mieszkańców strefy stepów Wskazywanie strefy tajgi na mapie stref krajobrazowych Ziemi; rozpoznawanie krajobrazu strefy tajgi na ilustracjach; omówienie klimatu tajgi na podstawie analizy wykresu klimatycznego; pogadanka na temat gatunków roślin występujących w tajdze; rozpoznawanie wybranych gatunków roślin występujących w tajdze na ilustracjach nas, s. 63, 65, 67, 69, 74-77; Atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 54-57, 67, 69, 71, 73; mapa stref krajobrazowych Ziemi; zdjęcia wybranych roślin stepowych; Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; komputer; projektor lub tablica interaktywna *zdjęcia pokazujące życie mieszkańców strefy stepów nas, s. 63, 67, 74-77; Atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 54-57, 67, 71; mapa stref krajobrazowych Ziemi; atlas roślin; plansze dydaktyczne przedstawiające rośliny iglaste 64. Poznajemy przystosowania zwierząt do życia w tajdze Zwierzęta żyjące w tajdze; przystosowania zwierząt do życia w strefie północnych lasów iglastych; różnorodność tajgi *życie mieszkańców tajgi Omówienie przystosowań zwierząt do życia w strefie tajgi; rozpoznawanie wybranych zwierząt występujących w tajdze; omówienie różnorodności tajgi *rozmowa na temat życia mieszkańców tajgi Multimedialny atlas zwierząt. kręgowce ; atlasy zwierząt (ptaków, ssaków i gadów); komputer; projektor lub tablica interaktywna *zdjęcia pokazujące życie mieszkańców tajgi
Tytuł rozdziału w podstawie 10. Krajobraz tundry 65. Poznajemy krajobraz tundry Położenie tundry; cechy klimatu panującego w strefie tundry; roślinność tundry; przystosowania zwierząt do warunków klimatycznych panujących w tundrze *długość dnia polarnego i nocy polarnej w zależności od szerokości geograficznej; życie mieszkańców tundry 13.1 jw. 13.2 jw. 13.3 jw. 13.4 jw. Wskazywanie strefy tundry na mapie stref krajobrazowych Ziemi; rozpoznawanie krajobrazu tundry na ilustracjach; omówienie klimatu panującego w strefie tundry na podstawie analizy wykresu klimatycznego; rozpoznawanie na ilustracjach wybranych gatunków roślin i zwierząt występujących w tundrze; pogadanka na temat przystosowań roślin i zwierząt do życia w tundrze *rozmowa na temat zależności długości dnia polarnego i nocy polarnej od szerokości geograficznej; rozmowa na temat życia mieszkańców tundry nas, s. 63, 67, 74-77; Atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 54-57, 67, 71; mapa stref krajobrazowych Ziemi; Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; zdjęcia roślin występujących w tundrze; komputer; projektor lub tablica interaktywna *zdjęcia pokazujące życie mieszkańców tundry 11. Krajobraz pustyń lodowych 66. Poznajemy krajobraz pustyń lodowych Położenie pustyń lodowych; cechy klimatu panującego w strefie pustyń lodowych; Arktyka i Antarktyda; rośliny i zwierzęta pustyń lodowych; przystosowania ptaków do warunków klimatycznych panujących w strefie pustyń lodowych; ssaki morskie na obszarach polarnych 13.1 jw. 13.2 jw. 13.3 jw. 13.4 jw. Wskazywanie na mapie stref krajobrazowych Ziemi strefy pustyń lodowych: Arktyki i Antarktydy; analiza wykresu klimatycznego dla bieguna południowego; rozpoznawanie na ilustracjach wybranych gatunków zwierząt i roślin występujących w strefie pustyń lodowych; omówienie przystosowań zwierząt do życia w strefie pustyń lodowych nas, s. 67, 71, 74-77; Atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 54-57, 75; mapa stref krajobrazowych Ziemi; Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; zdjęcia roślin występujących w strefie pustyń lodowych - prezentacja multimedialna; komputer; projektor lub tablica interaktywna 12. Krajobraz wysokogórski 67. Poznajemy krajobraz gór wysokich Warunki klimatyczne charakterystyczne dla gór wysokich; cechy wysokogórskiej rzeźby terenu; piętra roślinne w górach wysokich; przystosowania roślin do życia w górach wysokich; rośliny i zwierzęta żyjące w Alpach 7.7 jw. Wskazywanie gór wysokich na mapie stref krajobrazowych Ziemi; rozpoznawanie krajobrazu gór wysokich na ilustracjach; omówienie piętrowego rozmieszczenia roślinności w górach wysokich; wskazywanie przystosowań roślin do życia w górach wysokich; rozpoznawanie na ilustracjach roślin i zwierząt występujących w Alpach nas, s. 60-63, 66-69, 72-77; Atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 52-57, 64-73; mapa stref krajobrazowych Ziemi; Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; atlas roślin; atlasy zwierząt (ptaków, ssaków i gadów); komputer; projektor lub tablica interaktywna Podsumowanie działu 4 68. Poznajemy różnorodność krajobrazów Ziemi podsumowanie działu Utrwalenie i uzupełnienie wiadomości z działu 4 3.11; 7.3; 7.7; 13.1; 13.2; 13.3; 13.4 Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca; rozwiązywanie ćwiczeń utrwalających Podręcznik, zeszyt ćwiczeń; pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie realizacji lekcji z działu 4 69. Sprawdzian z działu 4 Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 3.11; 7.3; 7.7; 13.1; 13.2; 13.3; 13.4
Tytuł rozdziału w podstawie Dział 5. Poznajemy substancje i ich przemiany 1. Mieszaniny substancji 70. Poznajemy mieszaniny substancji 71. Roztwory wodne jako przykład mieszanin jednorodnych Mieszanina i jej cechy; przykłady mieszanin; mieszaniny niejednorodne; przykłady mieszanin niejednorodnych; substancje nierozpuszczalne w wodzie Mieszaniny jednorodne; rozpuszczanie, roztwór, rozpuszczalnik, substancja rozpuszczona; czynniki wpływające na szybkość rozpuszczania się ciała stałego w wodzie; przykłady mieszanin jednorodnych (powietrze, stopy metali) 6.1 wymienia znane właściwości substancji (woda, cukier, sól kuchenna) i ich mieszanin (ocet, sok cytrynowy) występujące w jego otoczeniu 14.5 odróżnia mieszaniny jednorodne od niejednorodnych, podaje przykłady takich mieszanin z życia codziennego 6.1 jw. 14.3 bada doświadczalnie czynniki wpływające na rozpuszczanie substancji: temperatura, mieszanie 14.5 jw. Wyjaśnienie pojęć: mieszanina, mieszanina niejednorodna; wskazywanie przykładów mieszanin, których składnikami są substancje w różnych stanach skupienia; sporządzanie mieszanin niejednorodnych np. soli i cukru, piasku i wody, sproszkowanej kredy i wody, mąki ziemniaczanej i wody; wykonanie doświadczenia o mieszaninach wg instrukcji (s. 236); wskazywanie w najbliższym otoczeniu substancji nierozpuszczalnych w wodzie (benzyna, olej) Wyjaśnienie pojęć: mieszanina jednorodna, rozpuszczanie, roztwór, rozpuszczalnik, substancja rozpuszczona, roztwory wodne; sporządzanie mieszanin jednorodnych; badanie wpływu rozdrobnienia, temperatury i mieszania na szybkość rozpuszczania się ciała stałego w wodzie; wykonanie doświadczenia nt. czynników wpływających na rozpuszczanie się substancji wg instrukcji (s. 237); wskazywanie w najbliższym otoczeniu przykładów mieszanin jednorodnych (w tym powietrza i stopów metali) Siarka, opiłki żelaza, piasek, sproszkowana kreda, mąka ziemniaczana, sól, cukier, woda, olej, zlewki (lub słoiki albo szklanki); łyżeczka do herbaty, małe talerze, lupa Tusz, ciepła i zimna woda, kawa rozpuszczalna, cukier puder, cukier kryształ, łyżeczka do herbaty, sól kąpielowa, zlewki (lub słoiki albo szklanki); termometr laboratoryjny, palnik lub czajnik elektryczny, przedmiot wykonany z mosiądzu; podręcznik 2. Rozdzielanie mieszanin substancji 72. Jak rozdzielić mieszaniny niejednorodne? 73. Jak rozdzielić mieszaniny jednorodne? Sposoby rozdzielania mieszanin niejednorodnych: przesiewanie, sączenie (filtracja), zlewanie znad osadu, rozdzielanie z wykorzystaniem właściwości magnetycznych składników mieszanin; rozdzielanie z wykorzystaniem różnej rozpuszczalności składników w wodzie Rozdzielanie mieszanin z wykorzystaniem różnic w temperaturze wrzenia lub krzepnięcia składników; odparowywanie jako sposób rozdzielania mieszanin jednorodnych; wykorzystywanie sposobów rozdzielania mieszanin w codziennym życiu 14.6 proponuje sposoby rozdzielania mieszanin jednorodnych i niejednorodnych (filtrowanie, odparowywanie, przesiewanie) Omówienie sposobów rozdzielania mieszanin niejednorodnych; doświadczalne rozdzielanie mieszanin niejednorodnych wg instrukcji (s. 240) Omówienie odparowywania jako sposobu rozdzielania mieszanin jednorodnych; pokaz rozdzielania mieszaniny soli i wody (odparowywanie); rozmowa na temat wykorzystywania w codziennym życiu znajomości sposobów rozdzielania mieszanin Woda, sól kąpielowa, piasek, tabletka węgla leczniczego, cukier puder, sito, lejek, bibuła filtracyjna; zlewki (lub słoiki albo szklanki); opiłki żelaza, siarka, magnes; podręcznik Sól; woda; parowniczka i szczypce metalowe (lub łyżka); palnik spirytusowy lub gazowy (albo świeczka)
Tytuł rozdziału w podstawie 3. Przemiany substancji 74. Poznajemy odwracalne i nieodwracalne przemiany substancji Odwracalne przemiany substancji; nieodwracalne przemiany substancji: ścinanie się białka, korozja metali; spalanie i utlenianie jako przykład przemiany nieodwracalnej 14.1 podaje przykłady przemian odwracalnych: topnienie, krzepnięcie i nieodwracalnych: ścinanie białka, korozja 14.2 odróżnia pojęcia: rozpuszczanie i topnienie, podaje przykłady tych zjawisk z życia codziennego Wyjaśnienie istoty przemian odwracalnych i nieodwracalnych; omówienie na podstawie schematu przemian odwracalnych (podręcznik, s. 243); wskazywanie w najbliższym otoczeniu przemian nieodwracalnych; obserwacja dotycząca udziału tlenu w spalaniu wg instrukcji (s. 244) Skorodowany drut (lub inny przedmiot), 2 świeczki, duży słoik, zapałki; podręcznik Podsumowanie działu 5 75. Poznajemy substancje i ich przemiany -podsumowanie działu Utrwalenie i uzupełnienie wiadomości z działu 5 6.1; 14.1; 14.2; 14.5; 14.6 Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca; rozwiązywanie ćwiczeń utrwalających Podręcznik, zeszyt ćwiczeń; pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie realizacji lekcji z działu 5 76. Sprawdzian z działu 5 Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 6.1; 14.1; 14.2; 14.3; 14.5; 14.6 77/78/79. Powtórzenie przed sprawdzianem na zakończenie szkoły podstawowej Dział 6. Odkrywamy, jak się zmienia Ziemia 1. Przyroda i jej zasoby 2. Globalne skutki zanieczyszczenia środowiska 80. Poznajemy zasoby przyrody 81. Poznajemy globalne skutki zanieczyszczenia środowiska 82. W jaki sposób efekt cieplarniany i kwaśne opady wpływają na stan środowiska? Zasoby przyrody; przykłady zasobów przyrody; odnawialne i nieodnawialne zasoby przyrody Przyczyny zanieczyszczeń środowiska; przykłady globalnych skutków zanieczyszczeń środowiska; dziura ozonowa - czym jest to zjawisko i co jest jego przyczyną Gazy cieplarniane; powstawanie efektu cieplarnianego; przyczyny i skutki wzrostu ilości gazów cieplarnianych w atmosferze; przyczyny i skutki kwaśnych opadów; przeciwdziałanie globalnym skutkom zanieczyszczeń środowiska Rozszerzenie wymagań szczegółowych z działu 5 Podstawy programowej Człowiek i środowisko : 5.2 wyjaśnia wpływ codziennych zachowań w domu, w szkole, w miejscu zabawy na stan środowiska 5.3 proponuje działania sprzyjające środowisku przyrodniczemu 5.4 podaje przykłady miejsc w najbliższym otoczeniu, w których zaszły korzystne i niekorzystne zmiany pod wpływem działalności człowieka 5.5 podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu środowiska na zdrowie człowieka Pogadanka wyjaśniająca pojęcie: zasoby przyrody; wskazywanie niewyczerpywalnych i wyczerpywalnych zasobów przyrody; rozmowa na temat odnawialnych i nieodnawialnych zasobów przyrody; przygotowanie klasyfikacji zasobów przyrody w formie plakatu lub schematu Rozmowa na temat zanieczyszczeń środowiska; pogadanka wyjaśniająca powstawanie dziury ozonowej; rozmowa na temat skutków występowania dziury ozonowej Pogadanka wyjaśniająca pojęcie: gazy cieplarniane; rozmowa na temat skutków wzrostu ilości gazów cieplarnianych w atmosferze; rozmowa na temat powstawania kwaśnych opadów; przygotowanie listy propozycji działań służących zmniejszaniu skutków zanieczyszczeń środowiska Zdjęcia zasobów przyrody, duże kartki, pisaki, klej, nożyczki Tablica dydaktyczna przedstawiająca występowanie dziury ozonowej Tablica dydaktyczna pokazująca powstawanie efektu cieplarnianego; kartka, pisaki; zdjęcia pokazujące zniszczenia spowodowane przez kwaśne opady