Wjewódzki prgram wyrównywania szans sób niepełnsprawnych raz przeciwdziałania ich wykluczeniu spłecznemu na lata 2011-2016 Katwice 2011
Spis treści Wstęp...str. 3-8 Diagnza skali zjawiska niepełnsprawnści w Wjewództwie Śląskim na tle sytuacji gólnkrajwej......str.8-22 Analiza SWOT.......str. 22-23 Cel strategiczny.......str. 24-27 Cele peracyjne..... str. 27-37 Prmcja Wjewódzkieg Prgramu Wyrównywania Szans Osób Niepełnsprawnych raz Przeciwdziałania ich Wykluczeniu Spłecznemu na lata 2011 2016... str. 37 Zakńczenie.....str. 38
Wstęp Niepełnsprawnść jest prblemem spłecznym wymagającym zarówn działań mających na celu udzielanie pmcy niepełnsprawnym, jak i działań zapbiegających niepełnsprawnści w przyszłści. Stąd też wynika ptrzeba infrmacji liczbie i strukturze sób niepełnsprawnych w pwiązaniu z danymi demgraficznymi, spłecznymi i zdrwtnymi. Zgdnie z wynikami Nardweg Spisu Pwszechneg Ludnści i Mieszkań w 2002 r. dsetek niepełnsprawnych, zamieszkałych w Wjewództwie Śląskim stanwił pnad 14,3 % ludnści Plski. Liczebnść grupy sób niepełnsprawnych wraz z całą gamą jej specyficznych prblemów jest niewątpliwie główną i niepdważalną przesłanką d rganizwania klejnej lkalnej i reginalnej plityki w zakresie integracji. Spsób prwadzenia plityki i działań na rzecz sób z niepełnsprawnścią kreśliła Organizacja Nardów Zjedncznych w przyjętej w dniu 13 grudnia 2006 r. Knwencji Praw Osób Niepełnsprawnych (Rezlucja 61/106). Jej główne zasady t: 1. pszanwanie niedłącznej gdnści, indywidualnej autnmii każdej jednstki, prawa d wlnści wybru i niezależnści każdej jednstki; 2. brak dyskryminacji; 3. pełne i efektywne włączenie spłeczne (integracja spłeczna); 4. akceptacja sób niepełnsprawnych i pszanwanie dla dmiennści rzumiane jak część różnrdnści gatunku ludzkieg; 5. równść szans; 6. dstępnść; 7. równść praw kbiet i mężczyzn; 8. pszanwanie rzwju zdlnści dzieci niepełnsprawnych i prawa dzieci niepełnsprawnych d zachwania indywidualnści. Unia Eurpejska w dniu 15 listpada 2010 r. przyjęła: Nwą eurpejską strategię w sprawie niepełnsprawnści 2010 2020: Odnwine zbwiązanie dla budwania Eurpy bez barier 1. Eurpejska strategia w sprawie niepełnsprawnści 2010 2020 dwłuje się d Knwencji Praw Osób Niepełnsprawnych Organizacji Nardów Zjedncznych (Rezlucja 61/106) będącej prawnie wiążącym instrumentem w zakresie chrny praw człwieka i pdstawwych praw sób niepełnsprawnych, któreg strnami są UE i jej państwa człnkwskie 2. 1 Eurpejska strategia w sprawie niepełnsprawnści 2010 2020: dnwine zbwiązanie d budwania Eurpy bez barier. Kmunikat Kmisji D Parlamentu Eurpejskieg, Rady, Eurpejskieg Kmitetu Eknmiczn Spłeczneg i Kmitetu Reginów, Bruksela, dnia 15.11.2010 KOM (210) 636 wersja stateczna http: http://eurlex.eurpa.eu/lexuriserv/lexuriserv.d?uri=com:2010:0636:fin:pl:pdf 2 Zstała na uzgdnina i pdpisana przez wszystkie państwa człnkwskie raz przez UE w 2007 r. W październiku 2010 r. ratyfikwał ją 16 państw człnkwskich (BE, CZ, DK, DE, ES, FR, IT, LV, LT, HU, AT, PT, SI, SK, SE, UK) a pzstałe są w trakcie ratyfikacji w tym Plska. Knwencja ONZ stanwi część prządku prawneg UE. str. 3
W Eurpejskiej strategii w sprawie niepełnsprawnści 2010 2020 kreślnych zstał 8 pdstawwych bszarów działania: 1. dstępnść zapewnie dstępnści twarów, usług, także publicznych raz urządzeń wspmagających dla sób niepełnsprawnych, 2. uczestnictw siągnięcie pełneg udziału sób niepełnsprawnych pprzez: - umżliwienie im krzystania ze wszystkich krzyści płynących z bywatelstwa UE, - usunięcie barier administracyjnych raz tych wynikających z pstaw spłecznych, w celu siągnięcia pełneg udziału w życiu spłecznym na równych prawach, -zapewnienie usług śrdwiskwych wyskiej jakści, w tym także dstępu d sbistej pieki, 3. równść wyeliminwanie w UE dyskryminacji ze względu na niepełnsprawnść, 4. zatrudnienie umżliwienie znacznie większej liczbie sób niepełnsprawnych zarabiania na życie na twartym rynku pracy, 5. kształcenie i szklenie upwszechnienie twarteg dla wszystkich niepełnsprawnych uczniów i studentów kształcenia się i uczenia przez całe życie, 6. chrna działanie na rzecz gdnych warunków życia sób niepełnsprawnych, 7. zdrwie zwiększenie równeg dstępu sób niepełnsprawnych d świadczeń zdrwtnych i pwiązanych z nimi usług, 8. działania zewnętrzne prmwanie praw sób niepełnsprawnych w ramach działań zewnętrznych UE. Realizacja Eurpejskiej strategii w sprawie niepełnsprawnści 2010 2010, wymaga wspólneg i dnwineg zaangażwania UE i wszystkich państw człnkwskich. Ma temu sprzyjać: - zwiększenie świadmści spłecznej w zakresie niepełnsprawnści i wiedzy sób niepełnsprawnych przysługujących im prawach i spsbach ich egzekwwania, - zagwarantwanie, że prgramy UE w bszarach isttnych dla sób niepełnsprawnych uzyskają wsparcie z funduszy strukturalnych, przy czym instrumenty finanswe, będą stswane w dstępny i niedyskrymiancyjny spsób, -usprawnienie przepływu infrmacji na temat niepełnsprawnści grmadznej w ramach badań spłecznych UE (eurpejskie badanie warunków życia ludnści, mduł ad hc badania aktywnści eknmicznej ludnści, eurpejskie badanie zdrwia), pracwanie specjalneg badania dtycząceg przeszkód w integracji spłecznej sób niepełnsprawnych raz przedstawienie zestawu wskaźników służących mnitrwaniu ich sytuacji. Klejny, ważny dkument t Strategia Plityki Spłecznej na lata 2007-2013 3. Za główny cel Strategia Plityki Spłecznej na lata 2007 2013 biera sbie zbudwanie zintegrwaneg systemu plityki państwa, prwadzącej d ułatwienia wszystkim bywatelm równeg dstępu d spraw spłecznych, pprawy warunków pwstawania i funkcjnwania rdzin raz wsparcia grup 3 Strategia Plityki Spłecznej na lata 2007 2013, dkument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 13 września 2005 r., który uwzględnia rekmendacje sfrmułwane w: Strategii Plityki Spłecznej na lata 2002 2005. str. 4
i sób zagrżnych wykluczeniem spłecznym, przy zapewnieniu demkratyczneg współuczestnictwa bywateli. 4 Jednym z siedmiu wymieninych w Strategii prirytetów 5 jest kmplekswa rehabilitacja i aktywizacja sób niepełnsprawnych. Liczne inicjatywy ustawdawcze mówią kniecznści wyrównywania szans sób niepełnsprawnych w wymieninych bszarach. Na uwagę zasługuje także uchwalna przez Sejm Rzeczypsplitej Plskiej w dniu 1 sierpnia 1997 r. Karta Praw Osób Niepełnsprawnych. Zgdnie z jej treścią: Sejm Rzeczypsplitej Plskiej uznaje, że sby niepełnsprawne, czyli sby, których sprawnść fizyczna, psychiczna lub umysłwa trwale lub kresw utrudnia, granicza lub uniemżliwia życie cdzienne, naukę, pracę raz pełnienie ról spłecznych, zgdnie z nrmami prawnymi i zwyczajwymi, mają praw d niezależneg, samdzielneg i aktywneg życia raz nie mgą pdlegać dyskryminacji. W kwestii praktycznych rzstrzygnięć, zgdnie z art. 35, ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. rehabilitacji zawdwej i spłecznej raz zatrudnianiu sób niepełnsprawnych (tekst jednlity: Dz.U. z 2010r., Nr 214 pz. 1407 z późn. zm.) ważna rla przypada samrządm terytrialnym. Samrządy wjewódzkie zgdnie z art. 35 ust. 1 pkt 1 Ustawy rehabilitacji zawdwej i spłecznej raz zatrudnianiu sób niepełnsprawnych zbwiązane są między innymi d pracwywania i wdrażania wjewódzkich prgramów, dtyczących wyrównywania szans sób niepełnsprawnych i przeciwdziałania ich wykluczeniu spłecznemu. Niepełnsprawnść jest więc udziałem craz większej części spłeczeństwa. Obejmuje wszystkie aspekty funkcjnwania dtknięteg nią człwieka, wpływa na rzwój i jakść życia. Sytuacja taka wymusza pdejmwania wielrakich i interdyscyplinarnych działań dla zapewnienia słabszej części naszeg spłeczeństwa gdnych warunków życia i rzwju. W celu urzeczywistnienia ptrzeb sób niepełnsprawnych pracwan: Wjewódzki prgram wyrównywania szans sób niepełnsprawnych i przeciwdziałania ich wykluczeniu spłecznemu na lata: 2011-2016. Prgram jest bezpśredni związany z realizacją zadań dtyczących plityki spłecznej - bezpieczeństwa scjalneg, slidarnści i więzi międzyludzkich raz pprawy stanu zdrwia. 4 Ibidem s. 5 Prirytety Strategii Plityki Spłecznej na lata 2007-2013: 1. Pprawa warunków pwstawania i funkcjnwania rdzin. Wsparcie rdzin w wychwaniu i edukacji dzieci. 2. Wdrżenie aktywnej plityki spłecznej. 3. Kmplekswa rehabilitacja i aktywizacja sób niepełnsprawnych. 4. Budwa systemu wsparcia dla sób w wieku pprdukcyjnym. 5. Aktywizacja i mbilizacja partnerów lkalnych. 6. Rzwój partnerstwa publiczn spłeczneg jak pdstawy rzwju usług spłecznych. 7. Integracja spłeczna i zawdwa imigrantów. Źródł: http://www.mps.gv.pl str. 5
D pracwania prgramu wjewódzkieg zbwiązuje również przepis art. 35 ust. 1 pkt 1 Ustawy rehabilitacji zawdwej i spłecznej raz zatrudnianiu sób niepełnsprawnych (tekst jednlity: Dz. U. z 2010r., Nr 214 pz. 1407 z późn. zm.) kreślający zadania samrządu wjewódzkieg. Pdstawwym załżeniem prgramu jest wyrównanie szans sób niepełnsprawnych i umżliwienie pełneg ich rzwju na płaszczyźnie spłecznej i zawdwej. Niepełnsprawnść t nie tylk rezultat uszkdzenia ciała, czy chrby, ale również wynik barier spłecznych, eknmicznych, fizycznych, jakie sba niepełnsprawna naptyka w swim śrdwisku. Należy przy tym pamiętać, że prawidłwa plityka wyrównywania szans pwinna prwadzić zarówn d zmiany pstawy samych sób niepełnsprawnych, jak i tczenia, w którym żyją. Prgram nie utżsamia również sby niepełnsprawnej z sbą niezdlną d pracy, a tym samym respektuje praw sób niepełnsprawnych d pracy. Osba niepełnsprawna pwinna trzymać należne jej, ze względu na stan zdrwia, świadczenia spłeczne, natmiast państw pwinn stwrzyć warunki i udzielić wszelkiej pmcy w pdjęciu pracy zgdnie z kwalifikacjami i mżliwściami sby niepełnsprawnej. W związku z tym, iż plityka spłeczna wbec sób niepełnsprawnych dnsi się d stsunkw licznej i zróżnicwanej grupy spłecznej, w realizacji prgramu uczestniczyć będzie wielu partnerów z różnych dziedzin życia spłeczn - gspdarczeg. Kmplekswe i interdyscyplinarne działania pzwlą bwiem na realizację wielu zadań w dziedzinie rehabilitacji spłecznej i zawdwej sób niepełnsprawnych. W prgramie wykrzystane zstały dane syntetyczne liczebnści zbirwści niepełnsprawnych publikwane przez Główny Urząd Statystyczny raz Urząd Statystyczny w Katwicach (stan na dzień 31.12.2002r.). Ddatkw, udstępnine przez Wjewódzki Urząd Pracy w Katwicach. Adresaci Prgramu: Prgram adreswany jest d sób niepełnsprawnych, ich rdzin, piekunów, mieszkańców wjewództwa śląskieg, samrządów lkalnych, administracji rządwej, rganizacji pzarządwych działających na rzecz sób niepełnsprawnych, placówek pmcy spłecznej i placówek światwych kształcących sby niepełnsprawne. Miejsce realizacji Prgramu: Obszar wjewództw śląskie Krdynatr Prgramu: Wydział Zdrwia i Plityki Spłecznej Urzędu Marszałkwskieg Wjewództwa Śląskieg. str. 6
Nadzór merytryczny: Zarząd Wjewództwa Śląskieg Właściwe merytrycznie Wydziały Śląskieg Urzędu Marszałkwskieg będą grmadziły infrmacje sektrwe stswnie d dyscyplin wymieninych w Karcie Praw Osób Niepełnsprawnych i adekwatnie d celów i zadań załżnych w prgramie wjewódzkim. D pmiaru zrealizwanych działań stswane będą wskaźniki jakściwe i ilściwe wytypwane jak standardwe d pisu sytuacji w fazie pstępwania diagnstyczneg raz prezentwane w prgramie jak narzędzie ptwierdzające wdrżenie kreślneg rdzaju działania. Dane mnitringwe uwzględniać będą bezpśrednie działania samrządu wjewództwa, realizwane przy współpracy z jednstkami rganizacyjnymi a także z rganizacjami pzarządwymi. Na tych samych zasadach grmadzne będą infrmacje z samrządów szczebla pwiatweg. Osbną kategrię infrmacji stanwić będzie wiedza na temat działań realizwanych przez różne instytucje spłeczne, uprawnine d rli beneficjentów śrdków pchdzących z funduszy eurpejskich. Teg rdzaju infrmacje pzyskiwane będą bezpśredni z instytucji wdrażających prgramy UE i dnsić się będą d liczby wniskdawców, zarówn z sektra publiczneg jak i prywatneg, liczby złżnych wnisków i wnisków zakwalifikwanych d finanswania raz wyskści pzyskanych kwt i liczby uczestników zrealizwaneg zadania. Wiedza ta zstanie sklasyfikwana według prirytetów i działań wyznacznych w prgramach UE a następnie przyprządkwana celm i zadanim niniejszeg prgramu. W tku mnitringu upwszechniane będą dbre i innwacyjne praktyki pdejmwane w ramach absrpcji funduszy eurpejskich. Partnerzy: str. 7 administracja rządwa, administracja samrządwa (starstwa pwiatwe, pwiatwe centra pmcy rdzinie), instytucje pmcy spłecznej, pwiatwe urzędy pracy, urzędy miast i gmin), jednstki służby zdrwia, rganizacje pzarządwe zrzeszające sby niepełnsprawne i działające na ich rzecz, rganizacje pracdawców sób niepełnsprawnych, instytucje edukacji i kultury. Spsby finanswania Prgramu: z budżetu jednstek samrządu terytrialneg zgdnie z kmpetencjami wynikającymi m.in.: z ustawy z dnia 27 sierpnia 1997r.
rehabilitacji zawdwej i spłecznej raz zatrudnianiu sób niepełnsprawnych (Dz. U. z 2010 r., Nr 214 pz. 1407 z późn. zm.), ze śrdków Państwweg Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnsprawnych, ze śrdków Eurpejskieg Funduszu Spłeczneg i innych funduszy Unii Eurpejskiej, ze śrdków pzabudżetwych, w tym z krajwych i zagranicznych funduszy publicznych i prywatnych, ze śrdków pzyskiwanych przez rganizacje pzarządwe (prgramy celwe). Przy zachwaniu bezpieczeństwa systemu finansów publicznych, prgram będzie realizwany ze śrdków: krajwych i publicznych śrdków prywatnych. Wyznaczne prirytety mgą stanwić kmpnenty prjektów peracyjnych prpnwanych w ramach absrpcji funduszy eurpejskich, c niewątpliwie wpłynie na zwiększenie zasbów finanswych dla celów integracji zawdwej i spłecznej sób niepełnsprawnych. Zadania kreślne w prgramie wymagają współpracy rżnych struktur władzy i różnych instytucji spłecznych. Wśród instytucji realizujących prgram widącą rlę będzie pełnił samrząd wjewództwa wraz z jeg jednstkami rganizacyjnymi. Kluczwi partnerzy, jak między innymi Państwwy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnsprawnych, samrządy gminne, pwiatwe, rganizacje pzarządwe będą zapraszani d współpracy, stswnie d ptrzeb wynikających z Prgramu i uwarunkwań rganizacyjn - prawnych. Ocena realizacji przedmitweg prgramu dknywana będzie w parciu materiały sprawzdawcze i ewaluacyjne przedstawiane w każdym rku budżetwym przez pszczególnych wyknawców i partnerów. Diagnza skali zjawiska niepełnsprawnści i jeg rzmiary w wjewództwie śląskim na tle sytuacji gólnkrajwej. Skala zjawiska niepełnsprawnści w wjewództwie śląskim Pwszechnie za sbę niepełnsprawną uznaje się sbę, której stan fizyczny lub psychiczny lub też psychfizyczny trwale lub kresw utrudnia, granicza lub uniemżliwia realizwanie aktywnści w sferze sbistej, zawdwej i spłecznej, według przyjętych nrm prawnych i byczajwych. Mże na psiadać dpwiednie rzeczenie wydane przez rgan d teg uprawniny lub nie psiadać, ale w każdej z tych sytuacji dczuwa graniczenie sprawnści w wyknywaniu czynnści pdstawwych dla swjeg wieku tj. zabawa, nauka, praca, sambsługa. str. 8
Sprządzenie pełnej diagnzy prblemu niepełnsprawnści jest niezwykle trudne, z uwagi na t, że nie grmadzi się kmpletnych danych statystycznych dtyczących niepełnsprawnści. Jednym ze źródeł infrmacji niepełnsprawnści są spisy ludnści. Spisy pwszechne ludnści są jedynym badaniem pełnym, któreg wyniki pzwalają na ustalenie m.in.: liczby sób niepełnsprawnych raz umżliwiają charakterystykę tej grupy ludnści. Według danych Nardweg Spisu Pwszechneg z 2002 r. liczba sób niepełnsprawnych w wjewództwie śląskim wynisła 560,7 tysięcy c stanwił 11,8 % gółu ludnści wjewództwa śląskieg raz 10,3% niepełnsprawnych w kraju. Oznacza t, że c siódmy mieszkaniec Plski był sbą niepełnsprawną. W statnich latach zauważa się przyrst liczby sób niepełnsprawnych (wzrst liczby sób 1 721.2 tys.), który wynika głównie z prcesu starzenia się spłeczeństwa. Wykres 1. liczba sób niepełnsprawnych na dzień 31.12.2002 r. Liczba sób niepełnsprawnych na dzień 31.12.2002r. 561 000 5 456 711 w Plsce w Wjewództwie Śląskim Żródł: Nardwy Spis Pwszechny Ludnści, 2002 r. Pd względem liczby sób niepełnsprawnych pierwsze miejsce w kraju zajmuje wjewództw małplskie (589,1 tys. sób) przed wjewództwem mazwieckim (580,7 tys. sób). Analizując natężenie zjawiska niepełnsprawnści w 2002r. zauważa się duże zróżnicwanie w układzie przestrzennym. Najwyższe natężenie występuje w wjewództwach: lubelskim 145 sób na 1000 mieszkańców i małplskim 182 sób na 1000 mieszkańców, najniższe w wjewództwie plskim - 100 sób raz mazwieckim i śląskim pniżej 120 sób na 1000 mieszkańców. Szczególneg pdkreślenia wymagają duże zróżnicwania wśród ludnści wiejskiej 98 sób na 1000 mieszkańców w wjewództwie plskim. str. 9
Rysunek 1. Liczba niepełnsprawnych 2002 r. w pszczególnych wjewództwach 138 137 147 148 129 175 157 113 140 150 145 98 118 182 144 150 Żródł: Nardwy Spis Pwszechny Ludnści, 2002r. Zgdnie z bwiązującymi przepisami prawnymi ptwierdzeniem niepełnsprawnści jest rzeczenie zespłu rzekająceg, które ustala w jaki spsób naruszna sprawnść rganizmu wpływa na zdlnść wypełniania ról spłecznych, w tym na wyknywanie pracy raz mżliwść samdzielnej egzystencji. Dla celów pzarentwych przyjęt według nweg rzecznictwa trzy stpnie niepełnsprawnści, a mianwicie: znaczny (dawniej I grupa inwalidztwa), umiarkwany (dawniej II grupa inwalidztwa), lekki (dawniej III grupa inwalidztwa). Tabela 1. Niepełnsprawni według stpnia niepełnsprawnści w 2002r. w wjewództwie śląskim. Wyszczególnienie Ogółem Miasta Wieś w tysiącach OGÓŁEM 560,7 443,1 117,6 mężczyźni 271,8 212,6 59,2 kbiety 288,9 230,5 58,4 w wieku 16 lat i więcej stpniu niepełnsprawnści 427,4 339,8 87,6 znacznym 79,6 62,7 16,9 umiarkwanym 138,1 111,9 26,2 lekkim 183,8 147,3 36,5 nieustalnym 26,0 17,8 8,2 w wieku 0 15 lat z uprawnieniami d zasiłku pielęgnacyjneg 10,9 8,6 2,3 dczuwające graniczenie sprawnści: całkwite 15,5 12,2 3,3 pważne 106,9 82,6 24,3 Żródł: Niepełnsprawni w Wjewództwie Śląskim Wjewódzki Urząd Pracy Obserwatrium Rynku Pracy Katwice luty 2011 s. 5. str. 10
W prównaniu z krajem natężenie zjawiska niepełnsprawnści w 2002r. w wjewództwie śląskim był mniejsze. O ile w wjewództwie na 1000 mieszkańców wjewództwa przypadał 118 sób niepełnsprawnych t w kraju 143 sby. Jak widać, w wjewództwie c ósmy mieszkaniec był sbą niepełnsprawną (w kraju c siódmy). Jak widać z danych zawartych w pwyższej Tabeli, pnad płwę śląskich niepełnsprawnych stanwiły sby psiadające rzeczenie lekkim (32,8%) raz umiarkwanym (24,6%) stpniu niepełnsprawnści. Z danych zebranych w trakcie Nardweg Spisu Pwszechneg wynika, że w Wjewództwie Śląskim niepełnsprawnść w tym samym stpniu dtyka mężczyzn c i kbiet (c ósmy mężczyzna i c ósma kbieta), a niepełnsprawne kbiety stanwiły 51,5% gółu niepełnsprawnych w 2002 r. Tabela 2. Struktura niepełnsprawnych według płci, miejsca zamieszkania raz kategrii niepełnsprawnści w2002r. (w %) W wieku Wyszczególnienie Ogółem 0 15 lat 16 24 25 34 35 44 45 54 55 64 65 74 75 lat i więcej w dsetkach ludnści danej grupy wieku i płci OGÓŁEM... 11,8 2,1 2,7 3,1 7,0 18,0 27,0 29,6 39,4 Mężczyźni... 11,8 2,3 3,1 3,6 8,1 19,1 31,3 29,7 37,9 Kbiety... 11,8 1,9 2,3 2,6 5,8 17,0 23,2 29,5 40,0 Żródł: Raprt z wyników Nardweg Spisu Pwszechneg Ludnści i Mieszkań 2002r. Wjewództw Śląskie. Urząd Statystyczny w Katwicach. Edukacja i wykształcenie sób niepełnsprawnych w wjewództwie śląskim. W Plsce, pdbnie jak we wszystkich krajach świata, sby niepełnsprawne mają stsunkw niższy pzim wykształcenia w prównaniu z sbami pełnsprawnymi. Dane pchdzące z Nardweg Spisu Pwszechneg 2002, wskazują, że pzim wykształcenia zantwany w ppulacji sób niepełnsprawnych jest znacznie niższy niż przeciętny pzim dla gółu ludnści. Struktura pzimu wykształcenia sób niepełnsprawnych wskazuje, iż wykształcenie wyższe psiada 4,2% ludnści niepełnsprawnej, średnim i plicealnym i zasadniczym zawdwym 28,7%, pdstawwe ukńczne 37,4%. str. 11
NIEPEŁNOSPRAWNI W WIEKU 13 LAT I WIĘCEJ WEDŁUG POZIOMU WYKSZTAŁCENIA I PŁCI W 2002R. mężczyźni kbiety wyższe plicealne średnie gólnkształcące średnie zawdwe zasadnicze zawdwe pdstawwe ukńczne pdstawwe nieukńczne i bez wykształcenia szklneg Żródł: Raprt z wyników Nardweg Spisu Pwszechneg Ludnści i Mieszkań 2002r. Wjewództw Śląskie. Urząd Statystyczny w Katwicach. W gólnej ppulacji sób niepełnsprawnych w wieku 13 lat i więcej, mężczyźni charakteryzują się przeciętnie wyższym pzimem wykształcenia niż kbiety. Pnad 67% niepełnsprawnych mężczyzn psiada wykształcenie pnadpdstawwe, pdczas gdy kbiet z takim wykształceniem jest 48%. Kwestią nadal dyskutwaną jest rdzaj placówek najbardziej dpwiednich d kształcenia sób niepełnsprawnych integracyjne czy specjalistyczne. Ważne jest zatem kntynuwanie działań włączających dzieci niepełnsprawne d pwszechnej edukacji, by wraz z rówieśnikami rzwijały swje spłeczne i zawdwe umiejętnści ptrzebne w cdziennym życiu i na rynku pracy. Równlegle należy zwiększać zakres działań zmierzających d edukacji sób niepełnsprawnych intelektualnie z zaakcentwaniem inicjatyw na rzecz integracji spłecznej tej szerkiej grupy. Ważną rlę wspierającą właściwą edukację niepełnsprawnych spełniają pradnie psychlgiczn pedaggiczne działające we wszystkich miastach pwiatwych. Prwadzą ne m.in. pradnictw dla młdzieży i rdzin, umżliwiają wczesną diagnzę i rehabilitację, prwadzą pradnictw zawdwe raz wydają rzeczenia ptrzebie kształcenia specjalneg. Art. 1 ust. 5 Ustawy systemie światy z dnia 07 września 1991 rku daje mżliwść pbierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młdzież niepełnsprawną raz niedstswaną spłecznie, zgdnie z indywidualnymi ptrzebami rzwjwymi i edukacyjnymi raz predyspzycjami. Pnadt art. 71 b ust. 1 ustawy kreśla, iż kształcenie specjalne mże być prwadzne w frmie nauki w: - szkłach gólndstępnych (szkła pdstawwa, gimnazjum, szkła pnadpdstawwa), str. 12
- szkłach lub ddziałach integracyjnych (szkła pdstawwa, gimnazjum, szkła pnadpdstawwa), - szkłach lub ddziałach specjalnych (szkła pdstawwa, gimnazjum, szkła pnadpdstawwych). Opieką, wychwaniem i kształceniem specjalnym bejmuje się dzieci i młdzież niepełnsprawną, dla których publiczna pradnia psychlgiczn pedaggiczna wydała rzeczenie ptrzebie kształcenia specjalneg. Orzeczenia wydawane są w następujących kategriach: - dla uczniów z niepełnsprawnścią intelektualną (w stpniu lekkim, umiarkwanym, znacznym), - dla uczniów słab widzących i niewidmych, - dla uczniów słab słyszących i niesłyszących, - dla uczniów z autyzmem, - dla uczniów niedstswanych spłecznie i z zaburzeniami zachwania. Na terenie wjewództwa śląskieg sby niepełnsprawne mają mżliwść pbierania nauki w szkłach i placówkach specjalnych, szkłach z ddziałami integracyjnymi raz w szkłach gólndstępnych, przystswanych d ptrzeb uczniów niepełnsprawnych ruchw. Krzystne zmiany mżna zabserwwać również w dstępie sób niepełnsprawnych d szklnictwa wyższeg. Dstęp d pieki i rehabilitacji leczniczej sób niepełnsprawnych w wjewództwie śląskim. Opiekę szpitalną nad mieszkańcami wjewództwa śląskieg sprawują placówki pdległe Samrządwi Wjewództwa Śląskieg, szpitale pwiatwe, placówki gminne, szpitale niepubliczne i inne jednstki, dyspnujące miejscami szpitalnymi. Wjewództw Śląskie jest rganem załżycielskim dla 50 zakładów pieki zdrwtnej. Wśród nich jest pięć jednstek rehabilitacyjnych: Wjewódzki Ośrdek Reumatlgiczn - Rehabilitacyjny w Gczałkwicach Zdrju, Beskidzki Zespół Lecznicz Rehabilitacyjny Szpital Opieki Długterminwej w Jawrzu, Górnśląskie Centrum Rehabilitacji Repty im. Generała Jerzeg Ziętka w Tarnwskich Górach, Śląski Szpital Reumatlgiczn Rehabilitacyjny w Ustrniu, Śląskie Centrum Rehabilitacji w Ustrniu. Zapatrzenie w sprzęt rtpedyczny i pmcniczy przysługuje każdej sbie bjętej pwszechnym ubezpieczeniem zdrwtnym. Zapatrzenie w sprzęt bejmuje kule, wózki, prtezy, aparaty słuchwe, buwie rtpedyczne, pieluchy itp. Szczegółwy zakres raz kryteria przyznawania sprzętu rtpedyczneg i pmcniczeg kreśla Rzprządzenie Ministra Zdrwia z dnia 17 grudnia 2004r. w sprawie szczegółweg wykazu wyrbów medycznych, będących przedmitami rtpedycznymi i śrdków pmcniczych, wyskści udziału własneg świadczenibircy w cenie ich nabycia, kryteriów ich przyznawania, kresów użytkwania, a także wyrbów medycznych będących przedmitami rtpedycznymi pdlegającymi naprawie, w zależnści d wskazań medycznych raz wzru zlecenia na zapatrzenie w te wyrby i śrdki (Dz. U. z 2004, Nr 276, pz. 2739). Bezpśrednia realizacja zapatrzenia w sprzęt następuje pprzez wjewódzkie ddziały Nardweg Funduszu Zdrwia. str. 13
Aktywnść eknmiczna sób niepełnsprawnych w wjewództwie śląskim. Zatrudnienie jest jednym z najważniejszych spsbów walki z izlacją sób niepełnsprawnych, przyczynia się d ich aktywneg, niezależneg i gdneg życia. Zatrudnienie wiąże się nie tylk z lepszą sytuacją finanswą, ale daje ludzim mżliwść bycia bardziej niezależnymi, nawiązywania kntaktów spłecznych i zawierania nwych przyjaźni, bycia częścią spłeczeństwa, rzwijania pewnści siebie i dbrej samceny raz rzwijania umiejętnści samdzielneg życia. Plitykę wjewództwa w zakresie zatrudniania i zapbiegania bezrbciu kształtuje Wjewódzki Urząd Pracy. D jeg zadań w zakresie pmcy sbm niepełnsprawnym należy m.in. - pracwywanie analiz i cen, dtyczących prblematyki zatrudniania i przeciwdziałania bezrbciu, - pdejmwanie inicjatyw w celu graniczenia bezrbcia i jeg negatywnych skutków raz twrzenie nwych miejsc pracy, - inicjwanie i współfinanswanie szkleń, prac interwencyjnych, zatrudniania abslwentów i prgramów specjalnych, - rganizacja pśrednictwa raz pradnictwa zawdweg. Z infrmacji zbieranych cyklicznie przez Wjewódzki Urząd Pracy w Katwicach mżliwa jest głębsza analiza niepełnsprawnści w wjewództwie śląskim pd względem zatrudniania i likwidacji bezrbcia. Na kniec grudnia 2003r. zarejestrwanych był już 4 714 sób bezrbtnych niepełnsprawnych. Były t głównie sby w wieku średnim, legitymujący się wykształceniem gimnazjalnym lub zasadniczym zawdwym. Głównymi prblemami w wjewództwie śląskim jest wzrst redukcji zatrudnienia i bezrbcia, c w knsekwencji prwadzi d pauperyzacji spłeczeństwa i narastanie prblematyki wykluczenia spłeczneg. Z przeprwadznych badań wynika kniecznść rzwijania infrastruktury pmcwej wspierającej prces wychdzenia z kręgu pmcy spłecznej. Istnieje zatem ptrzeba stwrzenia miejsc, w których mżliwe będzie prwadzenie integracji zawdwej i spłecznej pprzez działania charakterze terapeutycznym, zatrudnieniwym i sampmcwym. Osby niepełnsprawne mają mżliwści pdejmwać zatrudnienie zarówn w warunkach chrninych jak i na twartym rynku, c jest najkrzystniejsze ze względów spłecznych. Jednakże zarówn trudna sytuacja na wlnym rynku pracy jak i indywidualne schrzenia sób, pwdują ich duże zaintereswanie w zatrudnianiu się w warunkach pracy chrninej. Obecna plityka państwa wbec zatrudniania sób niepełnsprawnych znalazła dzwierciedlenie w zapisach ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 rku rehabilitacji zawdwej i spłecznej raz zatrudnianiu sób niepełnsprawnych (Dz. U. z 2008r. Nr 14, str. 14
pz. 92 z późn. zm.). Stwrzny jest system zachęt dla pracdawców zatrudniających sby niepełnsprawne. Zaś sby niepełnsprawne, pdejmujące działalnść gspdarczą mgą zstać wsparte na dgdnych warunkach. Twrzne są także specjalne warunki funkcjnwania dla zakładów pracy chrninej raz zakładów aktywnści zawdwej. Zgdnie z analizą Wjewódzkieg Urząd Pracy w Katwicach dane statystyczne wskazują, że d mmentu pwstania wjewództwa śląskieg d kńca 2005 rku liczba bezrbtnych zaewidencjnwanych w pwiatwych urzędach pracy naszeg wjewództwa rsła (d grudnia 1998 r. d grudnia 2005 r.) liczebnść zbirwści niepełnsprawnych bezrbtnych wzrsła blisk trzykrtnie, z 3070 zarejestrwanych na dzień pwstania wjewództwa śląskieg, d 9 388 sób wg stanu na 31 grudnia 2005 r. Lata 2006 2008 t kres pprawy sytuacji na wjewódzkim rynku pracy, spadał bezrbcie, także bezrbcie niepełnsprawnych. 6 Tabela 3. Wybrane kategrie zarejestrwanych w wjewództwie śląskim. Stan na kniec miesiąca Liczba bezrbtnych gółem w tym: Niepełnsprawni pszukujący pracy, nie pzstający w zatrudnieniu % udział niepełnsprawnych wśród gółu Miesiąc / rk bezrbtni niepełnsprawni XII/98 150 174 3 070 b.d. 2,04 XII/99 210 253 3 414 b.d. 1,62 XII/00 259 790 4 287 b.d. 1,65 XII/01 313 353 5 740 4 995 1,83 XII/02 330 150 6 665 4 561 2,02 XII/03 325 516 8 325 4 465 2,56 XII/04 309 704 9 081 4 042 2,93 XII/05 281 280 9 388 3 716 3,34 XII/06 229 819 9 099 3 467 3,96 XII/07 165 960 7 922 3 108 4,77 XII/08 122 748 8 291 2 492 6,75 XII/09 168 425 10 386 2 249 6,17 XII/2010 181 198 11 064 2 213 6,11 Żródł: Niepełnsprawni w wjewództwie śląskim. Wjewódzki Urząd Pracy w Katwicach Obserwatrium Rynku Pracy Katwice luty 2011 s. 7 b.d. - brak danych Odntwywanym w badaniach zjawiskiem bezrbcia niepełnsprawnych jest fakt przewagi bezrbtnych kbiet nad mężczyznami. Natężenie bezrbcia wśród kbiet pkazuje klejny wykres. 6 Niepełnsprawni w wjewództwie śląskim, Wjewódzki Urząd Pracy w Katwicach Obserwatrium Rynku Pracy, Katwice luty 2011 ROK, s. 6. str. 15
Wykres 2. Prcentwy wskaźnik natężenia bezrbcia wśród niepełnsprawnych kbiet w latach 1999 2010. XII/10 XII/09 XII/08 XII/07 XII/06 XII/05 XII/04 XII/03 XII/02 XII/01 XII/00 XII/99 50,4% 51,3% 53,7% 53,2% 52,4% 51,9% 51,4% 51,6% 50,9% 52,2% 52,3% 52,1% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Żródł: Niepełnsprawni w Wjewództwie Śląskim. Wjewódzki Urząd Pracy w Katwicach Obserwatrium Rynku Pracy Katwice luty 2011 s, 8. Zgdnie z analizą Wjewódzkieg Urzędu Pracy w Katwicach: Niepełnsprawnść najczęściej nabywa się z wiekiem, stąd w kńcu grudnia 2010 r. sby młde, pniżej 35 rku życia stanwiły zaledwie 19,4% gółu bezrbtnych niepełnsprawnych (2 155 sób). Dminującą kategrią były sby w wieku d 45 d 54 lat (37,9%). Zbirwść kbiet była niec młdsza d zbirwści mężczyzn. 7 Wykres 3. Bezrbtni niepełnsprawni wg wieku. Stan 31.12.2010 r. 55-59 lat; 2375; 21,5% 60-65 lat; 553; 5,0% 18-24 lat; 623; 5,6% 25-34 lat; 1532; 13,8% 45-54 lat; 4193; 37,9% 35-44 lat; 1788; 16,2% Źródł: Niepełnsprawni w Wjewództwie Śląskim. Wjewódzki Urząd Pracy w Katwicach Obserwatrium Rynku Pracy Katwice luty 2011 s,.12 7 Niepełnsprawni w wjewództwie śląskim s. 12. str. 16
Wykształcenie bezrbtnych niepełnsprawnych jest niższe niż pzstałych bezrbtnych na Śląsku. W tej sytuacji, trudnej jest im trzymać zatrudnienie lub w razie jeg utraty przekwalifikwać się. Z danych Wjewódzkieg Urzędu Pracy w Katwicach wynika, że kniec grudnia 2010 rku 35,9% niepełnsprawnych bezrbtnych zakńczył edukację w gimnazjum lub nawet g nie ukńczył (w dniesieniu d kresu sprzed refrmy szklnictwa ten pzim wykształcenia znacza wykształcenie pdstawwe lub niepełne pdstawwe). Pnad 36% ukńczył szkłę zasadniczą zawdwą, zaś 24,3% legitymwał się średnim wykształceniem. Rzadk niepełnsprawni psiadali wyższe wykształcenie (3,5%). Tradycyjnie kbiety były lepiej wykształcne d mężczyzn. Wykształcenie jest cechą różnicującą bezrbtnych niepełnsprawnych i bezrbtnych gółem zarejestrwanych w pwiatwych urzędach pracy. 8 Wykres 4 Bezrbtni gółem i bezrbtni niepełnsprawni według pzimu wykształcenia. Stan 31.12.2010 r. 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 11,50% 3,50% wyższe 23,10% 18,00% plicealne i średnie zawdwe 9,50% LO 6,30% 28,10% 36,20% zasadnicze zawdwe 27,90% 35,90% gimnazjalne i pniżej słupki w klrze granatwym bezrbtni gółem słupki w klrze pmarańczwym bezrbtni niepełnsprawni Żródł: Niepełnsprawni w Wjewództwie Śląskim. Wjewódzki Urząd Pracy w Katwicach Obserwatrium Rynku Pracy Katwice luty 2011 s, 13. Przyczyny będące pwdem niepełnsprawnści t nieprawidłwe funkcjnwanie narządów ruchu, chrby psychiczne raz chrby układu ddechweg i układu krążenia. Te trzy główne grupy dlegliwści dtyczą 56,4% zarejestrwanych ze statusem bezrbtnych niepełnsprawnych. 8 p. cit. s. 12 str. 17
Wykres 5. Przyczyny niepełnsprawnści stan miesiąc II 2011r. Chrby układu mczw-płciweg Upśledzenie umysłwe Chrby układu pkarmweg Epilepsja Nieustalny Zaburzenia głsu, mwy i chrby słuchu Chrby narządu wzrku Chrby neurlgiczne Inne 120 231 234 414 440 577 755 864 901 Chrby układu ddechweg i układu krążenia Chrby psychiczne 1243 1341 Upśledzenia narządu ruchu 3279 0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 Źródł: Niepełnsprawni bezrbtni. Wjewódzki Urząd Pracy w Katwicach, Katwice 2011 Jak wynika z pracwania Wjewódzkieg Urzędu Pracy w Katwicach prócz sób ze statusem bezrbtneg urzędy pracy ddatkw ewidencjnują niepełnsprawnych pbierających świadczenia rentwe i pragnących rzpcząć zatrudnienie. Osby takie nie są wliczane w stan bezrbcia rejestrwaneg, są wykazywane w drębnej statystyce jak niepełnsprawni pszukujący pracy i nie pzstający w zatrudnieniu. Według stanu na kniec grudnia 2001 rku ta kategria niepełnsprawnych liczyła 4 995 sób. W analizwanym kresie nie stwierdzn wzrstu natężenia zjawiska. Wręcz przeciwnie - zantwan spadek liczby zarejestrwanych. W latach 2001-2010 liczba pszukujących pracy nie pzstających w zatrudnieniu spadła pnad płwę (31 grudnia 2010 r. 2 213 zarejestrwanych w tej kategrii). 9 9 p. cit. s 16. str. 18
Wykres 6. Niepełnsprawni zarejestrwani w pwiatwych urzędach pracy jak pszukujący pracy i niepzstający w zatrudnieniu. Stan 31 grudnia 2010r. 4 995 4 561 4 465 4 042 3 716 3 467 3 108 2 492 2 249 2 213 XII/01 XII/02 XII/03 XII/04 XII/05 XII/06 XII/07 XII/08 XII/09 XII/2010 Żródł: Niepełnsprawni bezrbtni. Wjewódzki Urząd Pracy w Katwicach, Katwice 2011 s. Pzim zatrudnienia sób z niepełnsprawnścią ntwany na Śląsku jest jednym z najniższych w kraju. Zmianę tendencji ntuje się dpier w latach 2009 i 2010. Tabela 4. Stan w III kwartale, dane w % str. 19 Plska / wjewództwa 2005 2006 2007 2008 2009 2010 POLSKA 17,9 17,7 19,0 20,4 21,3 20,9 PODKARPACKIE 27,7 26,5 25,2 28,6 32,5 29,1 LUBUSKIE 17,0 14,1 22,3 25,0 25,0 28,6 ŚWIĘTOKRZYSKIE 15,3 17,6 24,4 25,3 20,9 27,8 ŁÓDZKIE 17,9 20,2 24,0 23,1 24,3 25,3 LUBELSKIE 24,8 30,4 28,2 24,4 26,2 23,0 WIELKOPOLSKIE 17,8 19,4 24,9 22,9 20,2 22,4 PODLASKIE 29,8 22,8 24,1 24,6 25,9 20,0 OPOLSKIE 21,2 20,0 17,0 17,0 20,8 20,0 MAZOWIECKIE 16,2 11,7 14,6 21,3 24,1 19,2 MAŁOPOLSKIE 23,3 24,3 15,9 17,8 19,9 19,2 POMORSKIE 9,8 10,2 11,6 15,9 17,9 19,1 ŚLĄSKIE 10,3 12,9 12,8 11,4 18,4 18,6 KUJAWSKO-POMORSKIE 19,9 16,8 18,4 21,5 17,7 18,6 DOLNOŚLĄSKIE 15,7 11,9 15,1 19,2 16,1 16,5 WARMIŃSKO- MAZURSKIE 16,0 14,9 17,9 17,5 16,8 15,5 ZACHODNIOPOMORSKIE 11,0 8,5 10,4 13,4 11,7 12,8 Źródł: Badanie BAEL, Bank Danych Lkalnych, GUS.
Dstępnść śrdwiska dla sób niepełnsprawnych w wjewództwie śląskim. Osby niepełnsprawne, tak jak wszyscy bywatele mają praw d krzystania ze śrdwiska dla nich dstępneg. Przepisy bwiązująceg prawa (m.in. art. 1 ust. 1 pkt. 4 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Praw budwlane) zapewniają im dstęp d wszelkich instytucji służb publicznych, psiadania maksymalnej swbdy pruszania się, wstęp d budynków i śrdków transprtu. Jednak w praktyce licznie występujące bariery architektniczne, urbanistyczne, kmunikacyjne częst uniemżliwiają sbm niepełnsprawnym pruszanie się w ich własnym śrdwisku. W naszym wjewództwie nie prwadzi się rzetelnej bazy danych infrmującej, które instytucje pżytku publiczneg m.in. placówki administracyjne, edukacyjne, kulturalne, religijne są dstępne dla sób niepełnsprawnych. Dlateg prgram pza realizacją zadań umżliwiających sbm niepełnsprawnym dstęp d dóbr i usług, zakłada również pracwanie bazy danych w zakresie dstępnści śrdwiska. Sprt, kultura i rekreacja. Wyrównywanie szans sób niepełnsprawnych t również ich udział w życiu kulturalnym, aktywnść sprtwa. Głównym prblemem jest przystswanie architektniczne biektów kultury i sprtu d ptrzeb sób niepełnsprawnych. Niestety również i w tym zakresie dntwuje się brak rzetelnie zgrmadznych danych, które z tych biektów są przystswane d ptrzeb sób niepełnsprawnych. Dmniema się jedynie, że liczba takich biektów zwiększa się z rku na rk. Dlateg też tym, czy za lat kilkanaście wjewództw śląskie będzie przykładem udaneg inwestwania w kulturę dla spłeczneg i gspdarczeg rzwju reginu zdecyduje aktywnść wszystkich pdmitów dpwiedzialnych za kulturę, śrdwisk zaangażwanych w jej twrzenie i upwszechnianie, w edukację młdeg pklenia, a także stpień subwencjnwania tych działań ze śrdków publicznych i prywatnych. Działalnść sektra nn-prfit na rzecz sób niepełnsprawnych w wjewództwie śląskim. Wiele działań na rzecz sób niepełnsprawnych realizują rganizacje pzarządwe. Rzwiązywanie prblemów spłecznych przy stałym współdziałaniu z rganizacjami pzarządwymi prwadzi d siągnięcia lepszych wyników tańszym ksztem, c pzwala państwu i samrządm szczędniej i bardziej racjnalnie wydatkwać śrdki budżetwe przeznaczne na sferę scjalną. Według danych REGON z płwy 2005 rku, w Plsce zarejestrwanych był prawie 58 tysięcy stwarzyszeń i fundacji. str. 20
W wj. śląskim według ficjalnych rejestrów w 2005 r. istniał 5942 rganizacji pzarządwych, w tym 563 fundacji i 5379 stwarzyszeń. Trzeba przy tym pamiętać, że dane rejestru REGON nie są precyzyjne, i c najmniej 10% wszystkich zarejestrwanych tam rganizacji w praktyce już nie istnieje. Z badań statystycznych i literatury wyłania się specyficzny braz sektra rganizacji pzarządwych z wjewództwa śląskieg - rganizacje teg reginu są zrientwane bardziej lkalnie, niż w innych reginach Plski. Ta lkalnść przede wszystkim przejawia się w skali ich działań - 60% rganizacji nie wychdzi w ramach swjej pdstawwej działalnści pza pwiat. 10 Należy również pdkreślić grmną rlę rganizacji pzarządwych w twrzeniu pczucia slidarnści spłecznej i dpwiedzialnści za kształtwanie warunków i jakści życia przynajmniej we własnej wspólncie lkalnej. Organizacje pzarządwe dgrywają tu dużą rlę w kształtwaniu i realizwaniu zasad twrzenia partnerstwa na rzecz rzwiązywania prblemów spłecznych. Mają też różnrdną, partą na slidnych pdstawach wiedzę merytryczną, a jedncześnie łatw przystswują swje działania d sytuacji. W wjewództwie śląskim każda sba niepełnsprawna, uwzględniając zindywidualizwany jej rdzaj niepełnsprawnści mże dnaleźć rganizację, w której znajdzie pmc i wsparcie. Organizacje pzarządwe twrzą i prwadzą śrdki wczesnej interwencji, śrdki wsparcia, warsztaty terapii zajęciwej, dzienne centra aktywnści, śrdwiskwe dmy sampmcy raz prwadzą szklenia, prgramy edukacyjn rehabilitacyjne, jak też działają aktywnie na rzecz integracji sób niepełnsprawnych ze spłeczeństwem. Wszystkie działania pwinny być pdejmwane na zasadzie dialgu i współpracy z dpwiednimi rganizacjami reprezentującymi sby niepełnsprawne. Współpraca ta nie pwinna graniczać się d dbierania infrmacji lub wydawania decyzji. Administracja samrządwa pwinna inicjwać i wzmacniać stałe mechanizmy knsultacji i dialgu, umżliwiające sbm niepełnsprawnym, działającym pprzez własne rganizacje, włączanie się w planwanie, wdrażanie, kntrlwanie i ewaluację wszystkich pdejmwanych działań. Taka frma współpracy stanwi pdstawwy warunek skuteczneg pstępu w dziedzinie równych szans i uczestnictwa sób niepełnsprawnych w życiu spłecznym. Ułatwiając ten prces należy wzmacniać rganizacje sób niepełnsprawnych, przekazując na ich rzecz większe śrdki, c pzwli im dsknalić umiejętnści zarządzania i prwadzenia kampanii. Nakłada t również na te rganizacje dpwiedzialnść stałeg pdnszenia pzimu kierwania rganizacją raz zapewnienia jej reprezentatywnści. W wjewództwie dstrzega się ptrzebę działalnści i rzwju rganizacji pzarządwych w zakresie działań rehabilitacyjnych. Aby skutecznie realizwać załżne cele Prgramu niezbędna jest ścisła współpraca z rganizacjami 10 Na pdstawie Prgramu współdziałania Wjewództwa Śląskieg z rganizacjami pzarządwymi na lata 2007 2015 s. 7. str. 21
pzarządwymi działającymi na rzecz sób niepełnsprawnych. W tym celu ptrzebne jest stwrzenie ewidencji rganizacji pzarządwych działających na rzecz sób niepełnsprawnych we wszystkich pwiatach naszeg wjewództwa. Mając na względzie ptrzeby niepełnsprawnych zadaniami, w ramach których pwinna być prwadzna ścisła współpraca z III sektrem są: prmcja i chrna zdrwia, przeciwdziałanie bezrbciu i aktywizacja lkalneg rynku pracy, pmc spłeczna. Należy wskazać i pdkreślić, że wciąż niedceniana jest rla rganizacji pzarządwych w zakresie pdniesienia zatrudnienia sób wywdzących się z grup defwaryzwanych, w szczególnści niepełnsprawnych. Według szacunków Stwarzyszenia MOST rganizacji sieciwej znaczeniu reginalnym III sektr mógłby zapewniać pracę dla pnad 20 000 sób 11. Analiza SWOT na pdstawie diagnzy prblematyki niepełnsprawnści w wjewództwie śląskim: Psługując się kategriami analizy SWOT, która dtyczy ukazania słabych i mcnych strn wjewództwa a także szans i zagrżeń, jakie z teg układu wynikają dla prcesów integracji spłecznej i zawdwej sób niepełnsprawnych w reginie, należy zwrócić uwagę na następujące klicznści: Mcne strny Aktywne funkcjnwanie rganizacji pzarządwych działających na rzecz sób niepełnsprawnych, szczególnie tych z wielletnim dświadczeniem. Dbrze rzwinięta i równmierne rzmieszczna terytrialnie sieć placówek pmcy spłecznej. Systematycznie rsnąca liczba sób niepełnsprawnych zdbywających wykształcenie i pdnszących kwalifikacje. Funkcjnujące na terenie wjewództwa instytucje kształcenia zawdweg i ustawiczneg kadr d pracy z sbami niepełnsprawnymi. Dbrze rzwinięty system pdstawwej pieki zdrwtnej. Dbrze rzwinięta baza zakładów przyrdleczniczych, sanatriów, szpitali uzdrwiskwych, śrdków wypczynkw sanatryjnych raz pensjnatów i kwater prywatnych w miejscwściach uzdrwiskwych raz dbrze przygtwana kadra lekarska i pmcnicza. Rzwój sieci niepublicznych zakładów pieki zdrwtnej z szerkim spektrum świadczeń medycznych. Duża liczba zakładów pracy chrninej. Zwiększająca się liczba firm zatrudniających sby niepełnsprawne na twartym rynku pracy. Dstępnść śrdków masweg przekazu w celu prmwania i upwszechnienia wiedzy sytuacji sób niepełnsprawnych. Uregulwania prawne dtyczące rehabilitacji spłecznej i zawdwej sób niepełnsprawnych. Istnienie systemu edukacji i rehabilitacji bejmująceg dzieci i młdzież niepełnsprawną. Uregulwania prawne w sprawie przystswania biektów chrny zdrwia d ptrzeb sób niepełnsprawnych. 11 Strategia Plityki Spłecznej Wjewództwa Śląskieg na lata 2006-2020 s. 162. str. 22
Uregulwania prawne stwarzające mżliwść likwidacji barier kmunikacyjnych, transprtwych i architektnicznych Gtwść partnerów spłecznych d współdziałania w zakresie rzwiązywania prblemów rynku pracy. Dbrze rzwinięta sieć pradnictwa i dradztwa zawdweg w strukturach pwiatwych urzędów pracy. Słabe strny Niski pzim świadmści spłeczeństwa sytuacji sób niepełnsprawnych. Niska świadmść sób niepełnsprawnych przysługujących im prawach. Niepełny przepływ infrmacji i słaba współpraca między pdmitami działającymi na rzecz sób niepełnsprawnych. Niewystarczająca liczba placówek wspierających sby niepełnsprawne i nierównmierne ich rzmieszczenie, szczególnie na wsi. Niewystarczające wypsażenie placówek edukacyjnych w specyficzne urządzenia i sprzęt dydaktyczny dla ptrzeb nauczania sób niepełnsprawnych. Bariery architektniczne w budynkach mieszkalnych, mieszkaniach raz biektach użytku publiczneg. Trudna sytuacja finanswa sób niepełnsprawnych, w knsekwencji brak wypsażenia w kmputery, dstęp d Internetu. Słaby dstęp d wczesnej rehabilitacji medycznej. Niedstswanie ferty szkół d ptrzeb i wymgów rynku pracy. Wyska stpa bezrbcia gółem w tym rsnąca liczba bezrbtnych sób niepełnsprawnych. Mała aktywnść zawdwa sób niepełnsprawnych. Niski pzim wykształcenia sób niepełnsprawnych. Niska świadmść sób niepełnsprawnych przysługujących im uprawnieniach z tytułu leczenia i rehabilitacji. Niski pzim świadmści pracdawców z twarteg rynku pracy w zakresie finanswych krzyści płynących z zatrudniania sób niepełnsprawnych. Szanse Wzrst pzimu wykształcenia sób niepełnsprawnych Zwiększenie aktywnści zawdwej sób niepełnsprawnych Likwidacja barier architektnicznych i w kmunikwaniu się w budynkach mieszkalnych, mieszkaniach raz biektach użytecznści publicznej Współpraca z mediami w celu kształtwania pzytywneg wizerunku sby niepełnsprawnej i upwszechniania wiedzy niepełnsprawnści Współpraca sektra publiczneg z sektrem pzarządwym Oferta śrdków finanswych z prgramów Unii Eurpejskiej Uczestnictw samrządów terytrialnych w prgramach PFRON z mżliwścią trzymania wsparcia finansweg w różnych sferach aktywnści sób niepełnsprawnych Prirytetwy charakter plityki zatrudnienia w krajach eurpejskich Wymiana infrmacji i dświadczeń na temat wdrażanych plityk integracji spłecznej w tym w zakresie rzwju różnych frm i metd rehabilitacji sób niepełnsprawnych na płaszczyźnie medycznej, spłecznej i zawdwej w drdze współpracy zagranicznej. Zagrżenia Zmniejszanie przez PFRON śrdków finanswych przeznacznych na realizację zadań wynikających z ustawy rehabilitacji zawdwej i spłecznej raz zatrudnianiu sób niepełnsprawnych Plityka spłeczna państwa zmierzająca d graniczania wydatków publicznych, w tym szczególnie na rehabilitację spłeczną, Pwszechnść występwania barier architektnicznych i transprtwych. str. 23
Cel strategiczny Celem strategicznym prgramu jest pprawa w wjewództwie śląskim warunków wyrównywania szans sób niepełnsprawnych, ich integracji spłecznej raz przeciwdziałanie wykluczeniu spłecznemu sób niepełnsprawnych i ich rdzin. Prgram wpisuje się w realizację celów zawartych w Strategii Rzwju Wjewództwa Śląskieg Śląskie 2020" i jest związane z prirytetami: Prirytet A: Wjewództw śląskie reginem nwej gspdarki kreującym i skutecznie absrbującym technlgie Prirytet B: Wjewództw śląskie reginem pwszechnej dstępnści d reginalnych usług publicznych wyskim standardzie Prirytet C: Wjewództw Śląskie znaczącym partnerem kreacji kultury, nauki i przestrzeni eurpejskiej Jedncześnie jest jednym z pdstawwych czynników rzwju w brębie wyznacznych prirytetów zawartych w celach strategicznych Strategii Śląskie 2020": A 1: Wyski pzim wykształcenia i umiejętnści mieszkańców B 1: Zdrwy i bezpieczny mieszkaniec wjewództwa B 3: Atrakcyjne warunki zamieszkania i wyska jakść przestrzeni C 3. Silny śrdek nauki i kultury Równcześnie związany jest z realizacją kierunków działań zawartych w celach strategicznych: Cel Strategiczny A.1 Wyski pzim wykształcenia i umiejętnści mieszkańców : kierunek działań A.1.2 Rzwój kmunikacji i usług spłeczeństwa infrmacyjneg kierunek działań A.1.3 Pprawa zatrudnialnści i aktywnści zawdwej mieszkańców str. 24
Cel Strategiczny B.1 Zdrwy i bezpieczny mieszkaniec wjewództwa : kierunek działań B.1.1: Pprawa dstępu d wyskiej jakści usług medycznych kierunek działań B.1.3: Pdniesienie skutecznści plityki spłecznej kierunek działań B.1.4: Zapewnienie bezpieczeństwa publiczneg kierunek działań B.1.5: Wzmacnianie aktywnści spłecznej Cel Strategiczny B.3 Atrakcyjne warunki zamieszkania i wyska jakść przestrzeni : kierunek działań B.3.2: Pprawa warunków mieszkaniwych kierunek działań B.3.4: Rzwój i mdernizacja kmunikacji publicznej bszarów miejskich Cel Strategiczny C.3 Silny śrdek nauki i kultury : kierunek działań C.3.2: Zwiększenie uczestnictwa mieszkańców w kulturze i wzmcnienie śrdwisk twórczych Stanwi także integralną część Strategii Plityki Spłecznej Wjewództwa Śląskieg na lata 2006-2010, wpisując się w jej prirytety w perspektywie rzwju samrządnści i spłeczeństwa bywatelskieg: wspieranie rdziny w pełnieniu ich funkcji, rzwój eknmii spłecznej jak instrumentu aktywnej plityki spłecznej, wspieranie działań na rzecz chrny dzieci i młdzieży przed zjawiskami dezrganizacji spłecznej, twrzenie warunków sprzyjających aktywizacji sób niepełnsprawnych, przełamywanie barier w aktywizacji sób starszych, wspieranie działań na rzecz integracji systemu pmcy spłecznej raz rzwój systemu kształcenia ustawiczneg kadr służb pmcy spłecznej, bezpieczeństw publiczne. str. 25
Knsultacje spłeczne Dświadczenia Samrządu Wjewództwa Śląskieg w realizacji zadań z bszaru plityki spłecznej, wskazują, że gwarantem właściwej ich realizacji jest wielwymiarwa współpraca z samrządami lkalnymi, instytucjami reginalnymi i rganizacjami pzarządwymi. Opinie uzyskane d przedstawicieli gmin i pwiatów w tym Pwiatwych Centrów Pmcy Rdzinie jak i Ośrdków Pmcy Spłecznej Wjewództwa Śląskieg, stały się kluczwym elementem prac, dtyczących pracwywania Prgramu. Opinie dtyczące najważniejszych prblemów dtykających sby niepełnsprawne, a tym samym pzwliły wypracwać cele, przedsięwzięcia i zadania prgramu, służące pprawie sytuacji sób niepełnsprawnych. Prirytetwe kierunki działań przyjęte w Prgramie: Działania charakterze prfilaktycznym - bejmują działania zmierzające d wczesneg usprawniania sób dtkniętych niepełnsprawnścią (tzw. wczesna interwencja) raz graniczania skutków niepełnsprawnści, a także łagdzenia skutków psychspłecznych związanych z faktem niepełnsprawnści. Działania charakterze wzmacniającym i wspierającym - bejmują działania, których celem jest wspieranie sób dtkniętych niepełnsprawnścią raz wzmacnianie ich samdzielnści i aktywnści, zgdnie z zasadą pmcniczści. Działania charakterze pmcwym - bejmują działania mające na celu pmc w przezwyciężeniu trudnej sytuacji życiwej sób niepełnsprawnych i ich rdzin raz zapbieganie spłecznej marginalizacji i wykluczeniu. Działania charakterze przystswawczym - bejmują działania zmierzające d przystswania śrdwiska spłeczneg d ptrzeb sób niepełnsprawnych raz twrzenia warunków d ich samdzielneg życia, w tym dstswywania infrastruktury d ptrzeb sób niepełnsprawnych. Działania charakterze edukacyjnym - bejmują działania mające na celu kształtwanie właściwych pstaw spłecznych wbec sób niepełnsprawnych, sprzyjających przestrzeganiu praw sób niepełnsprawnych. Działania charakterze prmcyjnym - bejmują upwszechnianie działalnści i twórczści sób niepełnsprawnych, prmwanie ich samdzielnści i autnmicznści. str. 26
Beneficjenci prgramu Beneficjenci bezpśredni: sby niepełnsprawne zamieszkujące wjewództw śląskie. Beneficjenci pśredni: samrządy lkalne raz rganizacje pzarządwe uczestniczące w realizacji Prgramu. Cele peracyjne: Cel peracyjny I: Aktywne współuczestnictw pdmitów działających w imieniu i na rzecz sób niepełnsprawnych w krewaniu właściwej plityki spłecznej. Cel peracyjny II: Usprawnienie systemu infrmacji, dtyczącej prblematyki sób niepełnsprawnych w reginie. Cel peracyjny III: Zwiększenie dstępnści sób niepełnsprawnych d różnych frm kształcenia. Cel peracyjny IV: Kształtwanie właściwych pstaw spłecznych sprzyjających realizwaniu praw sób niepełnsprawnych. Cel peracyjny V: Twrzenie warunków d zachwania samdzielnści i niezależnści sób niepełnsprawnych pprzez rzwój kmpleksweg systemu rehabilitacji. Cel peracyjny VI: Wyrównywanie różnic pmiędzy pdreginami Wjewództwa Śląskieg. str. 27
Cel peracyjny I Aktywne współuczestnictw pdmitów działających w imieniu i na rzecz sób niepełnsprawnych w krewaniu właściwej plityki spłecznej. Przedsięwzięcie 1.1. Inicjwanie współpracy samrządów terytrialnych wszystkich szczebli, sektra pzarządweg raz śrdwiska sób niepełnsprawnych w zakresie diagnzwania sytuacji sób niepełnsprawnych raz prgramwania działalnści na ich rzecz. Zadania: współpraca w pracwywaniu zintegrwanych prgramów na rzecz wyrównywania szans sób niepełnsprawnych raz przeciwdziałania ich wykluczeniu spłecznemu, współpraca i wymiana dświadczeń w zakresie działalnści na rzecz sób niepełnsprawnych pmiędzy samrządem terytrialnym i sektrem pzarządwym, wspólne aplikwanie prjektów d funduszy Unii Eurpejskiej, prezentacja i prmcja mdelwych prgramów wspierania sób niepełnsprawnych. Przedsięwzięcie 1.2. Opracwanie i realizacja szkleń w zakresie prblematyki niepełnsprawnści dla samrządów lkalnych raz sektra pzarządweg. Zadania: współpraca w zakresie badania ptrzeb szkleniwych w bszarze prblematyki niepełnsprawnści, szklenia w zakresie wczesneg wykrywania niepełnsprawnści u dzieci i kierwanie ich i ich rdziców lub piekunów d dpwiednich służb i placówek, współpraca w twrzeniu prgramów szkleń na pzimie reginalnym, integrujących służby spłeczne. str. 28