magazyn o uczestnikach misji maj 2014

magazyn o uczestnikach misji maj 2014

kurier weterana kurier weterana rier weterana kurier weterana ku weterana kurier weterana kurier terana kurier weterana kurier we na kurier weterana kurier wetera kurier weterana kurier weterana rier weterana kurier weterana ku weterana kurier weterana kurier terana kurier weterana kurier we na kurier weterana kurier wetera kurier weterana kurier weterana rier weterana kurier weterana ku weterana kurier weterana kurier erana kurier weterana kurier we

kurier we- tera- na kurier we- tera- na kurier we- tera- Wprowadzone ustawą o weteranach działań poza granicami państwa rozwiązania spotkały się z pozytywną oceną uczestników zagranicznych misji wojskowych. Po dwóch latach obowiązywania dokonaliśmy przekrojowej analizy stosowania ich w praktyce i zaproponowaliśmy zmiany skutkujące usprawnieniem systemu pomocy weteranom i weteranom poszkodowanym. Przygotowaliśmy nowelizację uwzględniającą postulaty środowiska. Szczególną uwagę zwróciliśmy na poprawę systemu opieki zdrowotnej. Podzielamy opinię właściwych stowarzyszeń, że powracający po ciężkiej służbie (pracy) w zapalnych rejonach świata weterani z uszczerbkiem na zdrowiu często wymagają zaopatrzenia w nowoczesne wyroby medyczne oraz wsparcia ze strony najbliższych członków rodziny w trudnym procesie adaptacji do normalnego życia w społeczeństwie. W związku z tym zaproponowaliśmy uwzględnienie w pakiecie świadczeń bezpłatnego udziału w turnusach readaptacyjno-kondycyjnych pełnoletniego najbliższego członka rodziny wraz z weteranem poszkodowanym. Dotyczy to także bezpłatnego udziału członka rodziny w dostępnych obecnie turnusach leczniczo-rehabilitacyjnych. Doświadczenia z dotychczasowego funkcjonowania systemu pomocy poszkodowanym potwierdzają celowość przyjęcia takiego rozwiązania, co powinno przynieść pożądane efekty w procesie ich adaptacji oraz skrócić czas powrotu do dobrej kondycji psychofizycznej. Rozszerzyliśmy również katalog misji zagranicznych, wpisujących się w definicję misji pokojowej lub stabilizacyjnej, dzięki czemu uczestnicy międzynarodowych komisji kontroli i nadzoru w Korei i Indochinach oraz biorący udział w akcjach ratowniczych, poszukiwawczych i humanitarnych będą mogli się ubiegać o przyznanie statusu weterana lub weterana poszkodowanego. Zgodnie z postulatami weteranów zaproponowaliśmy ograniczenie wysokości opłaty za pobyt w domu weterana do kwoty odpowiadającej 25% miesięcznego dochodu świadczeniobiorcy. Mamy nadzieję, że rozwiązania te przyczynią się do lepszego zaspokajania potrzeb weteranów i weteranów poszkodowanych. W imieniu kierownictwa MON wszystkim weteranom składam najwyższe wyrazy uznania oraz życzę pomyślności w życiu osobistym. Maciej Jankowski Podsekretarz Stanu w MON

N ASZe P u BLIk A c J e 25 zł Air Show. 95 lat polskiego lotnictwa wojskowego Wydawnictwo albumowe na temat historii i współczesności polskiego lotnictwa wojskowego oraz Międzynarodowych Pokazów Lotniczych Air Show w Radomiu. Praca zbiorowa, Air Show. 95 lat polskiego lotnictwa wojskowego, Warszawa 2013, wydanie I, polsko-angielskie, format A4, obwoluta twarda, stron 132 Atak dronów Bogato ilustrowana prezentacja konstrukcji, systemów sterowania oraz zastosowania bezzałogowych statków powietrznych dronów w wybranych armiach, ze szczególnym uwzględnieniem Stanów Zjednoczonych i Polski. 20 zł Józef Maciej Brzezina, Atak dronów, Warszawa 2013, wydanie I, format B6, stron 148 Tajemnice Talibanu Jakimi motywami kierują się bojownicy talibscy? Jakie są ich cele? Oto pytania, na które starał się odpowiedzieć autor książki o działalności talibów po 2001 roku. Tomasz Pędzik, Tajemnice Talibanu, Warszawa 2013, wydanie I, format B6, stron 84. 10 zł Nasze wydawnictwa można zamówić e-mailem: prenumerata@zbrojni.pl., telefonicznie: (48) 22 68-40-400 lub (48) 22 68 45 365 Warunkiem wysyłki jest wpłacenie należnej kwoty na konto Wojskowego Instytutu Wydawniczego: 23 1130 1017 0020 1217 3820 0002

Spis treści Ramię w ramię...6 Chcemy uprościć procedury...12 Małe kroczki w ustawie...16 Kompleksowa ochrona...20 Żołnierskie historie...24 Podzieleni...26 Statystyczny pacjent...30 Zmieniliśmy się dla weteranów...34 Czas dla siebie...44 Halo, w czym mogę pomóc?...49 Nowatorska terapia...54 Nie wolno odpuścić...58 Szok czy nostalgia?...61 Własne miejsce...64 Gest dobrej woli...67 Potrzeby są duże...69 Czekam na role dowódców...74 Słuszna sprawa...77 Demony wojny...79 Trafiona rykoszetem...80 Kurier Weterana 5

Ludzie Dobrze funkcjonujący system opieki nie powstaje z dnia na dzień. Foto: Adam Roik/Combat Camera DORSZ 6 Kurier Weterana

Ludzie :) Coraz więcej osób angażuje się w działania, dzięki którym społeczna ocena weteranów misji poza granicami kraju powoli się zmienia. Ramię w ramię M a ł g o r z a t a S c h w a r z g r u b e r Po raz trzeci świętujemy Dzień Weterana, a po raz drugi obchodom towarzyszy kampania społeczna, która ma przybliżyć Polakom sprawy weteranów. Także pokazać, że żołnierze jadący na misję nie tylko walczą, lecz również pomagają lokalnej ludności. Za mało o tym mówimy. Za rzadko pokazujemy pozytywne obrazy takich działań. A to najprostsza droga, aby powoli, krok po kroku, zmieniać nastawienie społeczeństwa do żołnierzy misjonarzy. Nie umieliśmy dotychczas dobrze sprzedać w mediach ich prawdziwego wizerunku. Może uda się to dzięki gwiazdom sportu oraz znanym artystom, którzy przekonują, że powinniśmy szanować weteranów. Spoty telewizyjne emitowane w maju w telewizji i internecie wykorzystywały motyw flagi narodowej, która jak powiedział z okazji jej święta prezydent Bronisław Komorowski jest symbolem patriotyzmu. Na jej tle pojawiali się żołnierze uczestniczący w misjach oraz celebryci: koszykarz NBA Marcin Gortat, piłkarz Łukasz Piszczek, były siatkarz Piotr Gruszka, lekkoatletka. Monika Pyrek, aktorzy: Małgorzata Kożuchowska, Jan Wieczorkowski, Cezary Żak, Dawid Zawadzki i Mikołaj Krawczyk oraz piosenkarze: Tatiana Okupnik i Jacek. Stachurski. Zmiana tonu Emisja spotów poprzedziła centralne obchody Dnia Weterana. W tym roku zostały zaplanowane na 29 maja w Szczecinie na Jasnych Błoniach z udziałem nie tylko polskich weteranów, lecz także przedstawicieli armii innych krajów NATO. W programie znalazły Kurier Weterana 7

Ludzie się zawody strzeleckie, bieg weterana i konkurs literacki dla uczniów. Zastanawiam się, dlaczego telewizyjne spoty poświęcone weteranom oglądamy tylko w maju, gdy zbliża się ich święto. W amerykańskiej telewizji podobne filmiki są emitowane bez okazji. Co więcej, w Dniu Weterana z byłymi żołnierzami spotyka się prezydent Stanów Zjednoczonych. Co stoi na przeszkodzie, aby takie. cykliczne spotkania odbywały się także w Polsce? Aby w obchodach święta weteranów brał udział nie tylko minister obrony narodowej (a czasem w jego zastępstwie wiceminister), lecz także głowa państwa? Byłby to wyraźny sygnał, że władza docenia ich. zasługi. Daleko nam do Wielkiej Brytanii czy Stanów Zjednoczonych, gdzie słowo weteran budzi pozytywne skojarzenia. W USA żołnierze walczący z poświęceniem o interes ich kraju na drugim końcu świata są uważani za bohaterów. Taki światopogląd kształtował się przez lata, po kolejnych konfliktach, w których uczestniczyły Stany Zjednoczone. Gdy weterani wracają do domu, mogą liczyć nie tylko na pomoc państwa (Departament do spraw Weteranów), wspierają ich bowiem także liczne organizacje pozarządowe. Założenie koszulki z nadrukiem we suport our troops (wspieramy naszych żołnierzy) jest jednym ze sposobów wyrażania patriotyzmu. Korzystajmy z tych doświadczeń, bo są one godne naśladowania. Budujmy system wsparcia, opierając się na sprawdzonych wzorach. Weterani zrzeszeni w Stowarzyszeniu Rannych i Poszkodowanych w Misjach poza Granicami Kraju przyznają, że stopniowo zmienia się stosunek do nich społeczeństwa. Ta zmiana znajduje także praktyczny wyraz właściciele sklepów czy restauracji coraz częściej oferują im rabaty. Z propozycjami współpracy zgłaszają się różne instytucje i organizacje. Marek Rzodkiewicz, skarbnik Stowarzyszenia, mówi, że coraz więcej. anonimowych fundatorów przekazuje drobne sumy. Pomagają, ale nie chcą się ujawniać. Na internetowych forach jest coraz mniej wpisów szkalujących żołnierzy weteranów. Duża w tym zasługa ppor. Jacka Żebryka z wojsk specjalnych, który zawiadamiał o takich przypadkach prokuraturę. Dziś zauważa mniejszą aktywność hejterów, mimo że dotychczas zaledwie 12 osób zostało ukaranych (grzywną od 50 do około 2 tys. zł). Chodzi jednak nie o grzywnę, lecz o to, aby dać innym do myślenia. Aby hejterzy wiedzieli, że nie są bezkarni, mimo że są anonimowi. Leszek Stępień z zarządu Stowarzyszenia Rannych i Poszkodowanych w Misjach poza Granicami Kraju, przeczesując sieć, trafia coraz częściej na pozytywne opinie o misjonarzach. W rękach eskulapa Mimo zmiany priorytetów sił zbrojnych, które nie będą już angażować się w misje zagraniczne, pomoc poszkodowanym żołnierzom (około 800 rannych) oraz rodzinom poległych (od 1953 roku zginęło 115 misjonarzy) nadal musi być w centrum uwagi wszystkich dowódców oraz Ministerstwa Obrony Narodowej. Zwłaszcza że wiele problemów zdrowotnych, a także socjalno-bytowych ujawnia się dopiero po jakimś czasie. Prawidłowość tę potwierdzają doświadczenia innych armii. Dlatego system pomocy musi mieć z jednej strony solidne podstawy prawne, z drugiej powinien być elastyczny. 8 Kurier Weterana

Ludzie Bez zmian Można zauważyć, że po latach państwo odrobiło w pewnym stopniu lekcję. Uchwalono podstawy prawne ustawę o weteranach działań poza granicami państwa, która była milowym krokiem w opiece nad misjonarzami. Weszła w życie 30 marca 2012 roku, zapewniając żołnierzom, którzy wrócili z misji, bezpłatną opiekę medyczną i psychologiczną bez konieczności stania w kolejkach. Wprowadziła ponadto możliwość dofinansowania nauki, zniżki na przejazdy komunikacją miejską, dodatek finansowy, zapomogi, dodatkowy pięciodniowy urlop. Powstał Dom Weterana w Lądku-Zdroju (MON obawiało się, że może zabraknąć w nim miejsc, tymczasem nie ma jeszcze ani jednego pensjonariusza). Gen. w st. spocz. Stanisław Woźniak,. prezes Stowarzyszenia Kombatantów Misji Pokojowych ONZ, opowiadał, że gdy omówił ustawę na Zgromadzeniu Ogólnym Światowej Federacji Weteranów, rozesłano ją jako wzór do wszystkich organizacji członkowskich (96 krajów, 32 mln weteranów). W naszym kraju stosowanie ustawy zweryfikowało w praktyce życie. Po kilkunastu miesiącach okazało się, że niektóre jej rozwiązania wymagają doprecyzowania, inne trzeba uzupełnić. Twórcy przepisów przeoczyli grupę starszych żołnierzy, którzy brali udział w misji pokojowej w Korei i Indochinach wchodzili w skład komisji rozjemczych. Nowelizacja uelastyczni także przepisy dotyczące Ernest Hemingway w opowiadaniu Powrót żołnierza pisał o alienacji i traumie weteranów. Sto lat później ich sytuacja niewiele się zmieniła przyznawania statusu weterana poszkodowanego. Dotyczy to tych, którzy zostali ranni we wcześniejszych misjach i mają problemy z zebraniem wymienionych w ustawie dokumentów.. Ministerstwo uporządkowało także kwestie odszkodowań i zadośćuczynień dla rodzin poległych, co spotkało się z pozytywną oceną środowiska. Żołnierzy rannych oraz rodziny poległych objęto lepszą opieką. Reforma sił zbrojnych w niewielkim stopniu zmieniła system wspierania weteranów. Opiekę nad poszkodowanymi żołnierzami i pracownikami wojska, a także rodzinami tych, którzy polegli, przejęło Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych. Wojna w głowie Dobrze funkcjonujący system opieki nie powstaje z dnia na dzień. Zwłaszcza że dotychczas nie było nawet specjalistów zajmujących się takimi zagadnieniami, jak na przykład leczenie stresu bojowego. Ernest Hemingway po I wojnie światowej, w której służył jako ochotnik w transporcie medycznym, napisał autobiograficzne opowiadanie Powrót żołnierza. Pisał o alienacji i społecznym wykorzenieniu pokolenia żołnierzy weteranów, a także o tym, jak trudno im po powrocie do domu opowiadać o tym, co przeżyli i co widzieli. Mimo że od tego czasu minęło prawie sto lat, niewiele się pod tym względem zmieniło. Kurier Weterana 9

Ludzie Foto: Robert Suchy/Combat Camera DORSZ Nasi żołnierze mają opuścić Afganistan z końcem 2014 roku. Jednak nie dla wszystkich ta wojna się skończy. Niektórzy przywieźli jej obraz do domu, u innych zespół stresu pourazowego (PTSD) wystąpi wiele miesięcy po zakończeniu misji. Ze statystyk wynika, że problemy psychiczne może mieć 5 10% żołnierzy powracających z wojny, czyli choroba rozwinie się u około 2 3 tys. weteranów, w operacji irackiej i afgańskiej wzięło bowiem udział łącznie ponad 40 tys. żołnierzy (niektórzy kilkakrotnie). Ci, którzy potrafią rozmawiać o swych przeżyciach wojennych, lepiej sobie radzą ze stresem. Dla wielu nie jest to jednak takie proste. UWAGA Mamy dobre prawo, ale weterani wskazują na pewne kłopoty związane z wyegzekwowaniem niektórych jego ustawowych zapisów Od 2005 roku przez Klinikę Psychiatrii i Stresu Bojowego Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie przewinęło się ponad 300 żołnierzy, inni szukali pomocy w prywatnych gabinetach. Płk dr Radosław Tworus, kierownik Kliniki, przekonuje, że należy jak najwcześniej poddać się leczeniu, gdy wystąpią jakiekolwiek problemy psychiczne związane ze stresem pourazowym. Mimo że oddziały psychiatryczne znajdują się także w innych szpitalach wojskowych (w Bydgoszczy, Krakowie, we Wrocławiu, w Gdańsku-Oliwie), najwięcej pacjentów z potraumatycznymi zaburzeniami psychicznymi trafia do warszawskiego WIM-u. 10 Kurier Weterana

Ludzie Jak szybko żołnierz zgłosi się do kliniki, zależy w dużej mierze od psychologa w jednostce, z którym rozmawia po powrocie do kraju. Jeśli psycholog nie da się zbyć zdawkowym wszystko w porządku, lecz drąży temat przeżyć podczas misji, wyłowi tych, którzy mogą mieć problem. Życie i praktyka Diabeł jak zwykle tkwi w szczegółach. Mamy dobre prawo, ale weterani wskazują na pewne kłopoty związane z wyegzekwowaniem niektórych ustawowych uprawnień, zwłaszcza w szpitalach czy przychodniach w mniejszych miejscowościach. Do Stowarzyszenia Rannych i Poszkodowanych w Misjach poza Granicami Kraju docierają sygnały od żołnierzy, którzy nie są zadowoleni z jakości czy zakresu otrzymanych świadczeń medycznych. To zrozumiałe, że przeciągające się procedury mogą wywoływać zniecierpliwienie osoby oczekującej. Ale wydawane są publiczne pieniądze, więc takie procedury są nie do uniknięcia. Część skarg dotyczy orzeczeń komisji lekarskich. Zazwyczaj, jeżeli dane schorzenie zostanie ocenione na 5 10% uszczerbku na zdrowiu, weteran poszkodowany ma wpisany w dokumencie ten pierwszy próg. Rzadko komisje lekarskie uznają uszczerbek na zdrowiu będący wynikiem PTSD. Taka decyzja zapada na podstawie dokumentacji, bez badania pacjenta, co jest niezgodne z ustawą o zawodzie lekarza. Żołnierze, którzy uczestniczyli podczas misji w zdarzeniu bojowym i zostali lekko ranni, mają często po powrocie do kraju problem z dostaniem się do lekarza specjalisty po pierwsze zaświadczenie jest potrzebne do wyrobienia legitymacji osoby poszkodowanej. Ci weterani, którym trudno rozstać się z mundurem, zgodnie chwalą możliwość dalszej służby. Po nowelizacji tzw. ustawy pragmatycznej, za zgodą komisji lekarskiej, poszkodowani są kierowani na specjalne stanowiska przewidziane dla osób z kategorią wojskową zdolny z ograniczeniami. Ważna jest również integracja środowiska weteranów i ich rodzin. Stowarzyszenie Rodzin Poległych Żołnierzy Pamięć i Przyszłość organizuje warsztaty integracyjne, które pomagają w budowaniu życia na nowo. Stowarzyszenie skupia kilkadziesiąt osób: wdowy w Iraku i Afganistanie zginęło 64 żołnierzy i jeden pracownik wojska oraz rodziców, rodzeństwo i dzieci poległych na misjach żołnierzy. Ci, którzy zginęli w Iraku i Afganistanie, pozostawili 45 sierot. Inicjatywą wartą kontynuowania są warsztaty terapeutyczne Razem łatwiej, które od kilku lat, przy wsparciu MON, organizuje Stowarzyszenie Rannych i Poszkodowanych w Misjach poza Granicami Kraju. Ma ono w planach zrealizowanie podobnej inicjatywy turnusów rehabilitacji rodzinnej z elementami psychologicznymi w Wojskowym Ośrodku Szkolenia w Mrągowie, który ma odpowiednią bazę. W budowaniu nowego wizerunku żołnierzy misjonarzy może pomóc Centrum Weterana, które pod koniec 2014 roku ruszy w Warszawie. Będziemy chcieli pokazywać cywilom, czym jest żołnierska służba, szczególnie poza granicami kraju, tłumaczył ideę jego powstania wiceminister Czesław Mroczek. Ta placówka będzie wyraźnym symbolem szacunku, jakim nasze państwo obdarza weteranów, powiedział minister Tomasz Siemoniak. Kurier Weterana 11

Zdrowie ( ) Z podpułkownikiem Grzegorzem Szulińskim rozmawia Małgorzata Schwarzgruber Chcemy uprościć procedury Czy reforma sił zbrojnych wprowadziła zmiany w systemie opieki medycznej nad weteranami poszkodowanymi? Dotychczasowe reformy ominęły wojskową służbę zdrowia. W tej dziedzinie wszelkie zmiany powinny być w jak najmniejszym stopniu rewolucyjne. Chcielibyśmy bowiem, aby weterani i poszkodowani w misjach pełnionych poza granicami kraju czuli się bezpiecznie. Priorytetem dla szefa Inspektoratu Wojskowej Służby Zdrowia niezmiennie pozostaje zapewnienie im jak najlepszej opieki medycznej. Nie jest planowana w najbliższym czasie przebudowa systemu tej opieki. Powstał on po 2007 roku, usankcjonowany ustawą o weteranach działań poza granicami państwa, wprowadzającą status weterana i weterana poszkodowanego. W IWSZ w Oddziale Profilaktyki i Lecznictwa utworzyliśmy komórkę, która zajmuje się bezpośrednio weteranami i osobami poszkodowanymi. Uważam, że ten młody system działa dobrze. Staramy się reagować na wszelkie problemy i uwagi. Dlatego też, na przykład, uczestniczyliśmy aktywnie w konsultacjach dotyczących nowelizacji ustawy. W grudniu 2014 roku zakończy się misja w Afganistanie. Nie będzie już przybywać rannych, ale pozostanie spora grupa weteranów poszkodowanych, którzy nadal będą wymagać opieki medycznej. Trzeba zatem liczyć się z tym, że zwiększy się liczba chorych na zespół stresu pourazowego, czyli PTSD. Wiemy, że żołnierze ranni w Afganistanie jeszcze długo będą potrzebować naszego wsparcia. Nie zakładajmy jednak, że chorych na ten zespół będzie przybywać przez kilka następnych lat, ponieważ zmiany w stanie zdrowia psychicznego pojawiają się w ciągu kilku miesięcy po urazie. Trzeba natomiast pamiętać, że pomoc będzie potrzebna weteranom poszkodowanym, którzy doznali fizycznego uszczerbku za zdrowiu. 12 Kurier Weterana

Zdrowie Zespołu stresu pourazowego nie da się wyleczyć podczas kilku wizyt. To długi proces. Dziś NFZ pokrywa pełne koszty leczenia chorych przez 28 dni. Klinika Psychiatrii i Stresu Bojowego w WIM od dawna sygnalizuje, że ze środków przeznaczonych dla chorych na schizofrenię finansuje się leczenie pacjentów cierpiących na zespół stresu pourazowego. Teraz pojawiła się szansa na zmianę tego stanu rzeczy dzięki nowelizacji ustawy o weteranach. Jeśli chodzi o leczenie chorych na PTSD, jesteśmy zobowiązani do zapewnienia im ponadstandardowego poziomu opieki medycznej, w tym i finansowania. W przypadku opieki psychiatrycznej koszty ponoszone przez NFZ są zróżnicowane w okresie hospitalizacji i zmniejszają się po upływie 28 dni pobytu pacjenta w szpitalu z ustalonej stawki 100 do 70 procent. Chcielibyśmy dopłacać kwotę pokrywającą różnicę między ceną gwarantowaną przez NFZ a kosztami ponoszonymi przez szpitale. IWSZ zaproponował stosowne zapisy do ustawy. Co jeszcze w systemie opieki medycznej zmieni nowelizacja ustawy o weteranach? W moim przekonaniu planowane rozwiązania wpłyną na usprawnienie opieki sprawowanej nad poszkodowanymi. Pracujemy nad szczegółowymi zapisami. Skupiamy się na świadczeniach, które są gwarantowane. Tymczasem ustawa o weteranach przewiduje także świadczenia niegwarantowane. Dzisiaj weterani poszkodowani nie zawsze wiedzą o tych dodatkowych możliwościach. W delegacji dla ministra obrony narodowej zgłaszamy poprawki do rozporządzenia o świadczeniach niegwarantowanych. Czego one dotyczą? W rozporządzeniu do ustawy, na przykład, nie jest dokładnie opisana procedura zaopatrzenia w leki niegwarantowane, które są niezbędne w leczeniu weterana poszkodowanego. Chcemy, aby dostęp do nich był ułatwiony, a procedury bardziej przejrzyste i sprawniej realizowane. W jaki sposób poszkodowany weteran będzie mógł otrzymać bezpłatnie potrzebne leki, za które nie płaci NFZ, lecz MON? Powinien zwrócić się do szefa Inspektoratu z wnioskiem o zaopatrzenie w leki niezbędne w procesie leczenia, których nie ma na liście środków refundowanych. Chodzi zatem o świadczenie niegwarantowane. Następnie Inspektorat występuje o opinię konsultanta wojskowej służby zdrowia. Jeśli jest ona pozytywna, szef IWSZ wydaje zgodę na finansowanie leku i przesyła informację do lekarza, który wystawił receptę. Przychodnia albo szpital, w których jest zatrudniony dany lekarz, kupują lek i za pośrednictwem Inspektoratu rozliczają się z MON. To dość skomplikowana procedura i zapewne długotrwała. To prawda, obserwujemy małe nią zainteresowanie. Zastanawiałem się nawet, czy potrzeby weteranów dotyczące zaopatrzenia w leki są tak małe, czy może nie wiedzą oni o takiej możliwości. Dlatego podjęliśmy działania zmierzające do uproszczenia procedur oraz zwiększenia zakresu udzielanej pomocy. A jakie są świadczenia niegwarantowane? Większość procedur dostępnych w naszym kraju to świadczenia gwarantowane. Kurier Weterana 13

Zdrowie Foto: archiwum G. Szulińskiego Wizytówka Podpułkownik Grzegorz Szuliński jest szefem wojskowej służby medycyny pracy w Oddziale Profilaktyki i Lecznictwa IWSZ. Do niegwarantowanych należy na przykład dofinansowanie przez MON aparatu słuchowego powyżej limitu wyznaczonego przez NFZ. Kolejnym przykładem są wyroby medyczne zaopatrzenia ortopedycznego. Proteza finansowana przez NFZ może kosztować kilka tysięcy, my kupujemy o wartości nawet 100 150 tys. zł, dobierane indywidualnie dla każdej osoby na taką potrzebę wskazują wojskowi konsultanci medyczni. Chciałbym podkreślić, że z jednej strony chodzi o zachowanie sprawności działania, o której mówi ustawa o weteranach, z drugiej zaś o bezpieczeństwo środków publicznych. Wydawanie pieniędzy publicznych musi być bowiem uzasadnione. Jednocześnie dbamy o to, aby zastosowane przez nas protezy były najwyższej jakości. Uproszczenie procedur byłoby odpowiedzią na postulaty podnoszone od dawna przez weteranów poszkodowanych. Wsłuchujemy się w ich głosy, analizujemy przekazywane nam uwagi. Naszym celem jest jak najlepsza opieka nad tymi, którzy doznali uszczerbku na zdrowiu, gdy pełnili służbę w interesie państwa. Na co dzień w kontaktach z nimi pośredniczy Rafał Stolarz, starszy specjalista Oddziału Profilaktyki i Lecznictwa. Bezpośrednio kontaktuje się z weteranami. Sam także jest weteranem poszkodowanym, więc dobrze rozumie ich problemy. Dzięki temu staramy się szybko reagować na potrzeby i to nie tylko na płaszczyźnie legislacyjnej, lecz przede wszystkim pomagać w rozwiązywaniu codziennych problemów związanych z leczeniem. 14 Kurier Weterana

Przepisy ( ) Nowelizacja ustawy o weteranach uzupełni jej zapisy. Ma ona ułatwić funkcjonowanie żołnierzom, którzy służyli poza granicami kraju. Małe kroczki w ustawie M a ł g o r z a t a S c h w a r z g r u b e r Obowiązującą od ponad dwóch lat ustawę o weteranach działań poza granicami państwa (weszła w życie 30 marca 2012 roku) czeka nowelizacja. Proponowane zmiany uwzględniają postulaty zgłaszane przez środowisko uczestników misji. Mają one dotyczyć m.in. przysługujących weteranom świadczeń i uproszczenia procedur przy ubieganiu się o status weterana. Przepisy do przeglądu Po ponad roku obowiązywania ustawy okazało się, że pewne jej przepisy wymagają doprecyzowania. Mówiono na ten temat także podczas jednego z posiedzeń sejmowej Komisji Obrony Narodowej. Wiceszef MON Czesław Mroczek zapowiedział nowelizację. Wiosną 2013 roku w MON rozpoczął prace zespół, który miał ocenić, jak poszczególne przepisy ustawy sprawdzają się w praktyce, oraz przygotować rekomendacje dotyczące zmian. W tym gremium znaleźli się nie tylko przedstawiciele resortu, ale także członkowie stowarzyszeń, które zrzeszają weteranów: Stowarzyszenia Rannych i Poszkodowanych w Misjach poza Granicami Kraju, Stowarzyszenia Kombatantów Misji Pokojowych ONZ, Federacji Stowarzyszeń Rezerwistów i Weteranów SZRP, Związku Polskich Spadochroniarzy, Stowarzyszenia Żandarmerii Wojskowej Żandarm, Związku Żołnierzy Wojska Polskiego, Stowarzyszenia Rodzin Poległych Żołnierzy Pamięć i Przyszłość. Propozycje zmian Jedną z ważniejszych zmian, jaką zaproponował zespół, jest rozszerzenie katalogu osób 16 Kurier Weterana

Przepisy uprawnionych do ubiegania się o status weterana. Okazało się bowiem, że dotychczas nie przysługiwał on żołnierzom, którzy jako pierwsi brali udział w misjach pokojowych. Ustawa nie objęła członków komisji rozjemczych w Korei i Indochinach. Resort przyznał, że było to przeoczenie ustawodawcy. Ten błąd ma naprawić nowelizacja. Oprócz uczestników międzynarodowych misji rozjemczych o status weterana będą się też mogli ubiegać wojskowi z PKW na Haiti i w rejonie Zatoki Perskiej. Prezes Stowarzyszenia Kombatantów Misji Pokojowych ONZ gen. bryg. w st. spocz. Stanisław Woźniak przypomina, że komisje międzynarodowe powoływano do nadzoru lub kontroli wielostronnych układów rozjemczych kończących konflikty zbrojne, w które byli zaangażowani stali członkowie Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych. Działały one zgodnie z rozdziałami VI, VII i VIII Karty Narodów Zjednoczonych. Wskazywaliśmy, że ustawa powinna objąć nie tylko uczestników komisji rozjemczych w Korei i Indochinach, ale że powinny zostać złagodzone kryteria dla uczestników pierwszych misji, którzy chcą wystąpić o status weterana poszkodowanego, mówi Waldemar Wojtan, wiceprezes Stowarzyszenia Kombatantów Misji Pokojowych ONZ. Taką zmianę uproszczenie procedury przyznawania statusu weterana poszkodowanego wprowadza nowelizacja. Dotychczasowa praktyka wskazywała, że wielu byłych żołnierzy miało problemy z zebraniem wszystkich wymaganych dokumentów. Dotyczy to przede wszystkim tych, którzy służyli na misjach co najmniej 15 lat temu, a których wypadki nie są udokumentowane w archiwach. W tamtych latach obowiązywały inne przepisy prawne oraz procedury powypadkowe. Kryteria przyznawania statusu weterana poszkodowanego w stosunku do uczestników pierwszych misji pokojowych zostaną złagodzone. Misjonarze będą mogli go uzyskać także na podstawie innych dokumentów. Nie będą musieli przedstawić protokołu powypadkowego, ale na przykład wypis ze szpitala, kartę chorobową czy notatkę służbową potwierdzającą wypadek. Lepsza opieka Mimo że misjonarze dobrze oceniają system opieki medycznej, to także w tej dziedzinie zgłaszali poprawki. Jedną z nich było zmniejszenie opłat za pobyt w domu weterana. Dotychczas weterani poszkodowani musieli płacić do 75% miesięcznych dochodów. Nowelizacja zmniejszy tę sumę do 25%. Zmiana przepisów może spowodować większe zainteresowanie tą ofertą, przewiduje dr Grzegorz Szuliński z Inspektoratu Wojskowej Służby Zdrowia (IWSZ). Nowelizacja uwzględnia także nasz postulat, aby razem z weteranem poszkodowanym na turnus leczniczo-profilaktyczny po powrocie z misji mogła jechać bliska osoba, mówi Tomasz Kloc, prezes Stowarzyszenia Rannych i Poszkodowanych w Misjach poza Granicami Kraju. Tacy weterani często wymagają wsparcia w procesie powrotu do normalnego funkcjonowania w społeczeństwie. Co ważne, koszt pobytu osoby towarzyszącej weteranowi w takim turnusie pokryje Ministerstwo Obrony Narodowej. Kolejny punkt nowelizacji zrównuje uprawnienia pracowników wojska z uprawnieniami żołnierzy przy korzystaniu z turnu- Kurier Weterana 17

Przepisy UWAGA Foto: US DOD sów leczniczo-profilaktycznych, także ich finansowanie będzie się odbywać na podobnych zasadach. Ministerstwo planuje, że w 2014 roku z takiej formy rehabilitacji skorzysta 1960 żołnierzy i 20 pracowników. W kolejnych latach, ze względu na malejące zaangażowanie Wojska Polskiego w misjach zagranicznych, liczba uczestników będzie się zmniejszać. Nowelizacja ustawy wprowadza także możliwość korzystania przez weteranów poszkodowanych oraz najbliższych członków ich rodzin w turnusach readaptacyjno-kondycyjnych. Takie turnusy poprawiają sprawność fizyczną weteranów, zwraca uwagę. Tomasz Kloc. Jedną z ważniejszych zmian będzie rozszerzenie katalogu osób uprawnionych do ubiegania się o status weterana Przewiduje się także możliwość pokrywania z budżetu monowskiego świadczeń, które przekraczają przyznane przez NFZ limity. Na przykład: Fundusz w pełni finansuje tylko 28 dni leczenia zespołu stresu pourazowego (PTSD), potem obniża stawkę i pokrywa koszty w trzech czwartych. Tymczasem leczenie PTSD zazwyczaj przewyższa kontrakt z NFZ. Nowelizacja zakłada, że koszty poniesione ponad kontrakt zrefunduje MON. Dla pacjentów chorych na PTSD może to oznaczać mniejsze kolejki do kliniki. W propozycji nowelizacji czytamy: W celu zapewnienia dalszej opieki osobom, u których stwierdzono zaburzenia psychiczne ponad limity określone przez NFZ 18 Kurier Weterana

Przepisy Pod opieką zaproponowano pokrywanie ponad ten limit wydatków z budżetu państwa, z części której dysponentem jest minister obrony narodowej. Tomasz Kloc podkreśla, że ukłonem w stronę weteranów byłoby także skrócenie terminów realizowanych wniosków w trybie Kodeksu postępowania administracyjnego. Propozycje nowelizacji ustawy ocenia jako kilka małych kroczków do przodu. Nie do przeskoczenia Podczas prac nad ustawą nie udało się wprowadzić zapisu, aby żołnierz z orzeczonym 60-procentowym uszczerbkiem na zdrowiu, zwolniony ze służby, automatycznie dostał rentę na czas nieokreślony. Dziś, jak mówią weterani, muszą udowadniać przed komisjami, że cudownie nie ozdrowieli. Zgłaszają potrzebę zmiany, ale na przeszkodzie stoją przepisy zusowskie. Inny postulat dotyczy systemu wydawania legitymacji osoby poszkodowanej, która uprawnia do ominięcia kolejki do lekarza specjalisty. Weterani skarżą się, że po ten dokument muszą jechać do Warszawy lub odebrać go przez upoważnionego pełnomocnika. IWSZ tłumaczy, że legitymacja nadaje pewne uprawienia i należy odebrać ją osobiście. Jednak podobne uprawnienia daje legitymacja weterana poszkodowanego, a weterani dostają ją pocztą. Co dalej? Zakończył się proces uzgodnień wewnątrzresortowych nowelizowanej ustawy o weteranach. Zanim projekt trafi do sejmu, zostanie jeszcze poddany pod konsultacje międzyresortowe oraz dyskusję na posiedzeniu Rady Ministrów. Ustawa o weteranach przyznaje uczestnikom misji zagranicznych uprawnienia honorowe, finansowe i związane z opieką zdrowotną. Aby je uzyskać, trzeba mieć status weterana lub weterana poszkodowanego. Jest on nadawany na wniosek zainteresowanego. Weterani poszkodowani, którzy odnieśli rany na misjach, mają prawo do świadczeń z zakresu opieki medycznej leczenia poza kolejnością, leczenia bezterminowego, bezpłatnych leków i wyrobów medycznych, świadczeń specjalistycznych bez skierowania. Przysługuje im także odznaka Za Rany i Kontuzje, jednorazowe wydanie bezpłatnego umundurowania i wyekwipowania oraz pomoc na finansowanie nauki. Ustawa przyznaje weteranom poszkodowanym także zapomogi bez względu na wiek, ulgi na przejazdy komunikacją miejską i krajową, dodatek do renty lub emerytury oraz pierwszeństwo w zatrudnianiu w jednostkach podległych MON. Wszyscy weterani mają prawo do bezpłatnej pomocy psychologicznej poza kolejnością, dodatkowego urlopu wypoczynkowego, zapomogi po ukończeniu 65 lat i umieszczenia poza kolejnością w domu weterana. Ponadto przysługuje im zwrot kosztów przejazdu i zakwaterowania na uroczystości organizowane przez MON lub dowódców jednostek wojskowych, na które zostali zaproszeni, oraz asysta honorowa podczas pogrzebu. Kurier Weterana 19

Przepisy Każdy poszkodowany powinien móc skorzystać z pomocy etatowych opiekunów. Foto: Jakub Krechowicz/Fotolia 20 Kurier Weterana

Przepisy ( ) System opieki nad weteranami w niewielkim stopniu zmienił się po styczniowej reformie dowodzenia siłami zbrojnymi. Kompleksowa ochrona M a ł g o r z a t a S c h w a r z g r u b e r Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych przejęło od rozformowanych dowództw opiekę nad rodzinami poległych żołnierzy i pracowników wojska oraz nad poszkodowanymi. Gdy przyjmiemy, że ten system ma kształt piramidy, to można powiedzieć, że zmienił się jej wierzchołek. W tym miejscu jest dowódca generalny, czyli gen. broni pil. Lech Majewski, któremu podlega sztab (dowodzi nim gen. dyw. Ireneusz Bartniak). Stopień niżej znajduje się Zarząd Zasobów Osobowych J-1, któremu podlega Oddział Służby poza Granicami Państwa. Zadania bezpośredniej opieki nad weteranami ma natomiast w swoich obowiązkach płk. Jacek Mela, pełnomocnik Oddziału Służby poza Granicami Państwa Zarządu Zasobów Osobowych. Poprzednik płk. Meli płk. Stanisław Ekiert, jako pełnomocnik dowódcy wojsk lądowych do spraw poszkodowanych w misjach, podlegał bezpośrednio dowódcy wojsk lądowych i urzędował w warszawskiej Cytadeli. Decyzje i rozkazy Realizowane do 2012 roku działania pomocowe dla żołnierzy i pracowników, którzy zostali poszkodowani podczas wykonywania obowiązków służbowych, a także rodzin żołnierzy i pracowników były rozproszone instytucjonalnie i w niewystarczający sposób skoordynowane, przyznał we wrześniu 2013 roku na posiedzeniu sejmowej Komisji Obrony Narodowej Czesław Mroczek, sekretarz stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej. Zapowiedział wówczas zintegrowanie tego systemu. Podstawą do zmian była decyzja ministra obrony narodowej nr 4 z 12 stycznia 2012 roku Kurier Weterana 21

Przepisy w sprawie organizacji systemu pomocy rodzinom zmarłych żołnierzy i pracowników wojska oraz poszkodowanym żołnierzom i pracownikom wojska. Nie była to jedyna regulacja. Kolejne akty prawne skonkretyzowały obowiązki podmiotów zaangażowanych w wykonywanie zadań na rzecz poszkodowanych żołnierzy i pracowników. 17 lutego 2012 roku szef Sztabu Generalnego WP wydał rozkaz nr 154/SG/ZOiU w sprawie organizacji i funkcjonowania systemu udzielania pomocy osobom uprawionym. 21 marca 2012 roku sekretarz stanu wydał z kolei decyzję nr 37/SS, dotyczącą zadań związanych z organizacją i funkcjonowaniem systemu pomocy rodzinom zmarłych żołnierzy i pracowników wojska oraz poszkodowanym żołnierzom i pracownikom wojska. Zadania opiekunów Po reformie dowodzenia w Dowództwie Operacyjnym specjalistą do spraw weteranów, rannych i poszkodowanych została Barbara Bartkowska. Na stanowisku pozostał koordynator w Ministerstwie Obrony Narodowej (Andrzej Spirydowicz). W terenie nadal pracują koordynatorzy wojewódzkich sztabów wojskowych i wojskowych komend uzupełnień (zajmują się żołnierzami, którzy są już poza wojskiem). Swoją pracę kontynuują także opiekunowie. Na początku 2013 roku utworzono sześć takich etatowych stanowisk dla samodzielnych referentów. Powstały w jednostkach, które wysyłały najliczniejsze kontyngenty na misje do Iraku i Afganistanu. Samodzielni referenci pracują w trzech dywizjach i trzech brygadach: w 11 Dywizji Kawalerii Pancernej w Żaganiu (Krzysztof Gradys), 12 Dywizji Zmechanizowanej w Szczecinie (Daniel Kubas) i 16 Pomorskiej Dywizji Zmechanizowanej w Elblągu (Mariusz Korner), w 6 Brygadzie Powietrzno-Desantowej w Krakowie (Paweł Wojtas), 25 Brygadzie Kawalerii Powietrznej w Tomaszowie Mazowieckim (Barbara Grela ) i 21 Brygadzie Strzelców Podhalańskich w Rzeszowie (Artur Surmacz). Nie zmieniły się zadania opiekunów na rzecz poszkodowanych żołnierzy oraz rodzin poległych, które sekretarz stanu szczegółowo określił w decyzji nr 37/SS. Polegają one na między innymi na informowaniu o świadczeniach, pielęgnowaniu pamięci o zmarłym, zapraszaniu na święta i uroczystości organizowane w jednostce (komórce) organizacyjnej resortu obrony narodowej oraz na utrzymywaniu kontaktów z osobami uprawnionymi, pomocy psychologicznej, wsparciu duszpasterskim. Opiekunowie przygotowują także spotkania dowódcy z weteranami i rodzinami poległych. Dbają o to, żeby wysłać im zaproszenia na obchody święta dywizji czy brygady oraz o paczkach pod choinkę dla dzieci. W jednostkach wojskowych etatowych referentów nadal wspierają nieetatowi opiekunowie indywidualni osób uprawnionych. To oni są podstawą systemu opieki, na co dzień współpracują z dowódcami, oficerami wychowawczymi, psychologami, kapelanami, gdy trzeba rozwiązać jakiś problem lub pomóc poszkodowanym. Chętnie dzielą się swoimi doświadczeniami i służą radą. System nie ma struktury hierarchicznej. Opiekun indywidualny w razie potrzeby może kontaktować się bezpośrednio z koordynatorem w MON lub z płk. Melą w Dowództwie Generalnym. Więcej etatów Po konsultacjach w resorcie na temat usprawnienia systemu opieki nad weteranami 22 Kurier Weterana

Przepisy Kontakt poszkodowanymi w działaniach poza granicami państwa przygotowano propozycje nowelizacji decyzji nr 4 ministra obrony narodowej z 12 stycznia 2012 roku. Zebraliśmy także opinie na ten temat od dowódców i stowarzyszeń zrzeszających weteranów, mówi płk Sławomir Filipczak, dyrektor Departamentu Spraw Socjalnych MON. Aby system pomocy poszkodowanym działał lepiej, został doprecyzowany krąg osób uprawnionych do objęcia parasolem ochronnym. Teraz będą to tylko ci poszkodowani, u których stwierdzono więcej niż 50% uszczerbku na zdrowiu (poprzednio taką pomoc otrzymywali wszyscy poszkodowani weterani, nawet tacy, którzy mają kilkuprocentowy uszczerbek na zdrowiu.) Obecnie systemem opieki jest objętych 106 żołnierzy poszkodowanych w misjach, ale pozostających w wojsku oraz 256 poszkodowanych w misjach i zwolnionych z zawodowej służby wojskowej. Liczba tych, którzy ulegli ciężkiemu wypadkowi, a ich uszczerbek na zdrowiu został oszacowany na ponad 50%, oceniana jest na 100 150 osób, wylicza dyrektor Filipczak. Drugą grupą osób, które znajdą się w systemie opieki, są żołnierze i byli żołnierze, u których zdiagnozowano PTSD, trzecią rodziny żołnierzy i pracowników zmarłych oraz poległych podczas wykonywania obowiązków służbowych (od 1953 roku na misjach zginęło 119 żołnierzy i pracowników, obecnie system opieki obejmuje 83 rodziny). Nowelizacja decyzji ministra nr 4 zwiększy liczbę etatowych opiekunów z sześciu do 21. Bezpośrednia opieka nad weteranami: płk Jacek Mela, Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych, ul. Żwirki i Wigury 103, blok 7A 00 912 Warszawa telefon: 22 682 59 40, 600 833 322 Nowe stanowiska powstaną w jednostkach, w których służbę pełnili lub pełnią żołnierze poszkodowani podczas zadań służbowych. Taki opiekun będzie zajmował się co najmniej 50 poszkodowanym, a także rodzinami tych, którzy zginęli. Gdy osób potrzebujących wsparcia będzie mniej, zajmie się nimi opiekun nieetatowy. Dowódcy jednostek mają wyznaczać do tej funkcji żołnierzy, którzy w najbliższych miesiącach nie planują zmiany miejsca pracy. Opiekunowie etatowi i nieetatowi mają otrzymać telefony komórkowe oraz komputery z dostępem do sieci MIL-WAN. Prawdopodobnie dostaną także dodatkowe fundusze, m.in. na organizację spotkań z poszkodowanymi i rodzinami żołnierzy poległych, a także zakup drobnych upominków oraz zniczy. rozszerzenie opieki Uważam, że systemem opieki powinni zostać objęci także żołnierze, którzy ulegli wypadkowi i są w trakcie leczenia, a nie wiadomo jeszcze, jaki mają uszczerbek na zdrowiu, mówi Tomasz Kloc, szef Stowarzyszenia Rannych i Poszkodowanych w Misjach poza Granicami Kraju. Kolejną taką grupą są żołnierze, którzy służą na stanowiskach zdolny z ograniczeniem, niezależnie od wysokości uszczerbku na zdrowiu. Podkreśla także, że każdy poszkodowany w razie potrzeby powinien mieć możliwość zwrócenia się o pomoc lub o informację do etatowych opiekunów. Nowelizacja decyzji nr 4 ma wejść w życie w pierwszym półroczu 2014 roku. Kurier Weterana 23

Pomoc ( ) Z pułkownikiem Jackiem Melą rozmawia Małgorzata Schwarzgruber Żołnierskie historie Z początkiem 2014 roku objął Pan obowiązki pełnomocnika do spraw weteranów. Czym zajmował się Pan poprzednio? Od początku służby byłem związany ze strukturami wychowawczymi. Od 2000 roku pracowałem w 25 Brygadzie Kawalerii Powietrznej. Jako szef sekcji wychowawczej zajmowałem się także poszkodowanymi. Z tej jednostki wywodzi się bodaj najwięcej weteranów misji, zaraz po 11 Dywizji Kawalerii Pancernej. Potem przeszedłem do Dowództwa Wojsk Lądowych do oddziału wychowawczego, gdzie byłem szefem wydziału psychologii pracy i służby wojskowej. Już wtedy miałem do czynienia z poszkodowanymi weteranami i pomagałem im w rozwiązywaniu różnych problemów. Reforma zmieniła usytuowanie pełnomocnika w strukturze sił zbrojnych. Gdzie Pan urzęduje? W Dowództwie Generalnym Sił Zbrojnych w Warszawie przy ulicy Żwirki i Wigury, w byłym Dowództwie Sił Powietrznych. Ta informacja dotarła już do większości zainteresowanych, bo weterani często dzwonią pod numer założonego przez nas telefonu zaufania. Pana poprzednik podlegał bezpośrednio dowódcy wojsk lądowych. W nowej strukturze dzieli Pana od dowódcy generalnego kilka szczebli. Ta zmiana wywołała u niektórych osób wątpliwości, czy nowy pełnomocnik będzie miał dostęp do dowódcy. Nie ma takich obaw. Moje stanowisko jest umiejscowione w strukturze Oddziału Służby poza Granicami Państwa, co nie zmienia faktu, że w razie potrzeby mam dostęp zarówno do dowódcy generalnego, jak i jego zastępcy. Pewne sprawy mają charakter poufny, powinno wiedzieć o nich jak najmniej osób. Psycholog pracujący w jednostkach jest usytuowany podobnie w sekcjach lub wydziałach wychowawczych. W ważnych sprawach także ma prawo zwrócić się bezpośrednio do dowódcy. 24 Kurier Weterana

Pomoc Wizytówka Czy zmieniły się także zadania pełnomocnika? Bez zmiany pozostało główne zadanie: pomoc ludziom. Najwięcej potrzebujących jest w wojskach lądowych, które wysyłały najwięcej żołnierzy na misje, dlatego Zbrojnych. mój poprzednik urzędował w tym rodzaju wojsk. Moim zadaniem jest teraz pomoc weteranom także z innych rodzajów sił. Reprezentuję rodziny poległych oraz poszkodowanych żołnierzy i pracowników wojska wobec przełożonych oraz organów państwowych. Opracowuję analizy na temat systemu opieki nad tą grupą, a także opiniuję akty prawne dotyczące poszkodowanych w misjach. Odwiedzam ich w czasie hospitalizacji, zbieram informacje o stanie zdrowia oraz sytuacji materialnej. Prowadzę bank danych dotyczących pomocy rodzinom poległych i poszkodowanych w misjach. W wykonywaniu tych zadań współdziałam z Departamentem Spraw Socjalnych w MON, z Wojskowym Instytutem Medycznym oraz Inspektoratem Wojskowej Służby Zdrowia. Co udało się Panu zrobić podczas pierwszych miesięcy urzędowania? Nawiązałem współpracę ze stowarzyszeniami zrzeszającymi weteranów. Przekazałem do resortu uwagi dotyczące nowelizowanej ustawy o weteranach i decyzji numer 4 ministra obrony narodowej. Razem z matkami poległych żołnierzy oraz weteranami, którzy byli hospitalizowani w Klinice Psychiatrii i Stresu Bojowego w WIM, złożyliśmy kwiaty w kaplicy na Cytadeli poświęconej żołnierzom poległym od 1955 roku na misjach. Z okazji Świąt Wielkanocnych odwiedziłem weteranów przebywających w klinice. Pułkownik Jacek Mela jest pełnomocnikiem Oddziału Służby poza Granicami Państwa Zarządu Zasobów Osobowych Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Utworzyłem bazę obejmującą opiekunów indywidualnych i weteranów poszkodowanych. Uruchomiliśmy telefon zaufania dwa razy w tygodniu pełnię dyżur. Kto dzwoni? Na przykład byli żołnierze nadterminowi, którzy po wypadkach zostali zwolnieni z wojska. Wielu pyta, jak wrócić do armii. Inni chcą wyjechać do sanatorium, a nie znają procedur. Zdarza się, że dzwonią członkowie rodziny, którzy zgłaszają roszczenia odszkodowawcze jeszcze z lat 90., wówczas odsyłam ich do DSS MON. Często odbieram telefony w sprawach kadrowych, dotyczących przeniesienia. Czasem po prostu wysłuchuję długiej, żołnierskiej historii. Co w systemie opieki nad weteranami poszkodowanymi zmieni nowelizacja decyzji numer 4 ministra obrony narodowej? Poprawi się przepływ informacji dotyczących poszkodowanych między pełnomocnikiem a referentami w jednostkach. Mam też nadzieję, że nie będzie już tak dużej rotacji w grupie opiekunów indywidualnych. Jakie ma Pan najbliższe plany? Zamierzam odwiedzać jednostki i garnizony i spotykać się z poszkodowanymi. Chcę na miejscu poznawać ich problemy, rozmawiać z indywidualnymi opiekunami. Planuję zorganizowanie spotkania szkoleniowego dla etatowych referentów opiekunów, którzy pracują w terenie. Dążę do tego, aby powstał spójny system obiegu informacji o udzielanej pomocy. Uważam, że człowiek jest tyle wart, ile może pomóc drugiemu. Kurier Weterana 25

Przepisy Po wejściu w życie ustawy o weteranach, oenzetowscy misjonarze świętują podwójnie. Foto: Studio Iwona/ISW 26 Kurier Weterana

Przepisy ( ) Mimo że ustawa o weteranach została odebrana jako krok w dobrym kierunku, zamiast zjednoczyć, niechcący podzieliła środowisko. Podzieleni M a ł g o r z a t a B a r w i c k a Uchwalenie przed dwoma laty ustawy o weteranach działań poza granicami państwa zostało odebrane jako krok w dobrym kierunku. Przyznawała ona wiele uprawnień weteranom poszkodowanym, zapewniając im lepszą opiekę medyczną, a byłym żołnierzom, którzy powrócili z misji cali i zdrowi, głównie świadczenia o charakterze honorowym. Chodziło o to, aby weterani mieli poczucie przynależności do środowiska wojskowego i czuli się częścią tej społeczności. Takie proste gesty, jak zapraszanie na wojskowe święta i uroczystości, są ważne zarówno dla tych, którzy nie są już w czynnej służbie, jak i dla rodzin poległych żołnierzy. Honorowe uprawnienia Weterani zyskali prawo do bezpłatnej pomocy psychologicznej, dodatkowego urlopu wypoczynkowego, zapomogi po ukończeniu 65 lat oraz pobytu w domu weterana. Przysługuje im zwrot kosztów przejazdu (oraz zakwaterowania) na uroczystości organizowane przez MON lub dowódców jednostek wojskowych, na które zostali zaproszeni, oraz asysta honorowa podczas pogrzebu. Do czasu wejścia w życie ustawy o weteranach Stowarzyszenie Kombatantów Misji Pokojowych ONZ nie rozgraniczało weteranów i weteranów poszkodowanych. W swoje szeregi przyjmowało wszystkich, którzy w nich uczestniczyli. Od 1953 roku w zagranicznych operacjach wzięło udział około stu tysięcy polskich żołnierzy i pracowników wojska (niektórzy wyjeżdżali kilka razy). Większość z nich to uczestnicy wcześniejszych misji oenzetowskich. W działaniach w Iraku i Afganistanie wzięło Kurier Weterana 27

Przepisy udział odpowiednio 16 i ponad 25 tys. żołnierzy. Przez niedopatrzenie (trudno dziś dociec, czyje) ustawa o weteranach działań poza granicami państwa pominęła grupę członków komisji rozjemczych w Korei i Indochinach. Okazało się także, że uczestnicy dawnych misji, którzy występowali o status weterana poszkodowanego, mieli kłopoty ze zgromadzeniem dokumentów, których zgodnie z ustawą wymagało od nich MON. W tej grupie znalazł się m.in. gen. Edward Wejner, który był w Wietnamie. Odmówiono mu statusu weterana poszkodowanego mimo wypadku, któremu uległ podczas pełnienia misji. Gdyby takie osoby miały status weterana poszkodowanego, zostałyby objęte opieką medyczną, tak jak misjonarze z Iraku czy Afganistanu. A są to ludzie w podeszłym wieku. Obawiamy się, że wkrótce problem sam się rozwiąże, bo biologia ma swoje prawa, wyjaśnia Waldemar Wojtan, wiceprezes Stowarzyszenia Kombatantów Misji Pokojowych ONZ. Ustawę trzeba było zatem poprawić. Popieramy nowelizację ustawy, aby nie dzieliła środowiska weteranów. Zależy nam również na rozwiązaniach usprawniających przyznawanie statusu weterana osobom niemającym dokumentów wymienionych w ustawie. Chodzi o to, by uwzględniano chociażby zeznania świadków zdarzeń, do których doszło przed wielu laty, twierdzi Tomasz Kloc, prezes Zarządu Głównego Stowarzyszenia Rannych i Poszkodowanych w Misjach poza Granicami Kraju. Na razie do Stowarzyszenia Kombatantów Misji Pokojowych ONZ (3 tys. członków w 40 kołach w większych garnizonach w całym kraju) napływają pisma od byłych żołnierzy, którym MON odmówiło przyznania statusu weterana czy weterana poszkodowanego, a także prośby o pomoc prawną. Jednym ze statutowych zadań Stowarzyszenia Kombatantów Misji Pokojowych ONZ jest działanie na rzecz poprawy warunków socjalno-bytowych weteranów oraz ich rodzin, przypomina prezes Stowarzyszenia gen. bryg. w st. spocz. dr Stanisław Woźniak. Zapomogi i edukacja Większość członków to byli żołnierze, którzy mają małe emerytury. Dlatego przed laty powstała fundacja Servi Pacis. Pomagała także wdowom i sierotom po zmarłych żołnierzach. Dwa lata temu Stowarzyszenie zostało organizacją pożytku publicznego, zyskało zatem prawo do odpisu 1% od podatku. W 2013 roku zebrało w ten sposób około 25 tys. zł (fundacja zakończyła już działalność). Osobom w bardzo trudnej sytuacji nadal przyznajemy zapomogi, choć teraz takie wsparcie mogą otrzymać zgodnie z ustawą, dodaje Stanisław Woźniak. Stowarzyszenie upowszechnia wśród młodzieży wiedzę o udziale żołnierzy Wojska Polskiego w misjach zagranicznych. Ponadto organizuje spotkania z weteranami, bierze udział w konferencjach popularnonaukowych, a także przygotowuje wystawy. Większe możliwości działania zapewni Centrum Weterana w Warszawie, które zostanie otwarte pod koniec 2014 roku. Placówka będzie realizować m.in. programy edukacyjne. Wielu naszych członków uczestniczy w wychowaniu patriotycznym w szkołach. Praca z młodzieżą to teraz nasz główny kierunek działania, podkreśla Waldemar Wojtan. Od czasu, gdy w życie weszła ustawa o weteranach, oenzetowscy misjonarze świętują podwójnie: 29 maja obchodzą Dzień Weterana oraz Międzynarodowy Dzień Uczestników Misji Międzynarodowych, ustanowiony przez ONZ. 28 Kurier Weterana

Zdrowie (+) Większość weteranów będących pod opieką Kliniki Psychiatrii i Stresu Bojowego cierpi nie na PTSD, lecz na różnego rodzaju zaburzenia adaptacyjne postresowe. Statystyczny pacjent J a r o s ł a w R y b a k Jest starszym szeregowym. Ma 32 lata. Na czterech zmianach w Afganistanie Marcin miał mnóstwo szczęścia. Nie był nawet w sytuacji, o której mógłby powiedzieć, że śmierć zajrzała mu w oczy. Kilka miesięcy po powrocie z misji wylądował jednak w Klinice Psychiatrii i Stresu Bojowego. W rzeczywistości Marcin nie istnieje. To statystyczny pacjent weteran kliniki przy ulicy Szaserów w Warszawie. Nie był ranny i nie zbierał szczątków poległych kolegów. Nie ma nawet typowego PTSD. Historiami weteranów takich jak Marcin raczej nie zainteresują się dziennikarze. Gdy żołnierz ma problemy ze sobą, media, a za nimi cała opinia publiczna, mówią, że ma PTSD, tłumaczy ppłk dr med. Radosław. Tworus, kierownik Kliniki Psychiatrii i Stresu Bojowego Wojskowego Instytutu Medycznego. Tymczasem sprawa nie jest taka prosta. W naszej klinice, wśród wszystkich pacjentów weteranów klasyczne PTSD [post traumatic stress disorder] diagnozujemy tylko u 30% osób. Pozostali cierpią na różnego rodzaju zaburzenia adaptacyjne postresowe, związane z długotrwałym pobytem w strefie objętej działaniami wojennymi. Droga życiowa Do wojska poszedł, bo wydawało mu się, że to będzie fajne zajęcie. Chciał być żołnierzem, ponieważ wojsko gwarantowało pracę i w miarę dobrą pensję. Kiedy skończył 20 lat, zgłosił się na ochotnika. Po zakończeniu służby zasadniczej zasilił szeregi korpusu szeregowych zawodowych. Pierwszy wyjazd do Iraku Marcin 30 Kurier Weterana