Załącznik do Zarządzenia Nr 758/GKMiOŚ/09 z dnia 12 października 2009 roku Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla Miasta Słupska na lata 2009 2013 wraz z perspektywą do 2032 roku Przygotowanie dokumentacji: Zespół Autorski Pomorskiego Centrum Badań i Technologii Środowiska, POMCERT Redakcja: Wydział Gospodarki Komunalnej, Mieszkaniowej i Ochrony Środowiska Urzędu Miejskiego w Słupsku
Spis treści 1 WPROWADZENIE 4 1.1. Podstawy formalno-merytoryczne opracowania 4 1.2. Cele i zadania Programu 5 2 WŁAŚCIWOŚCI AZBESTU 5 2.1. Rodzaje azbestu 5 2.2. Szkodliwość azbestu dla zdrowia ludzkiego 8 2.3. Możliwość bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest 9 3 CHARAKTERYSTYKA OBSZARU 10 3.1. Ludność 10 3.2. Zasoby mieszkaniowe 11 3.3. Infrastruktura wodociągowo-kanalizacyjna 12 4 ZADANIA SAMORZĄDÓW LOKALNYCH 12 4.1. Zadania na poziomie krajowym 12 4.2. Zadania na poziomie wojewódzkim 12 4.3. Zadania na poziomie powiatowym 13 5 5.1. 5.1.1. PROGRAM USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST Działania określone przepisami prawnymi w zakresie bezpiecznego użytkowania oraz usuwania wyrobów zawierających azbest Ocena stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest 5.1.2. Usuwanie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest 14 5.1.3. Wytwarzanie odpadów zawierających azbest 15 5.2. Innowacyjne technologie unieszkodliwiania odpadów zawierających azbest 16 5.3. Scenariusze realizacji Programu 17 5.4. Harmonogram rzeczowo-finansowy Programu 19 5.4.1. Przyjęcie Programu 20 5.4.2. Jednostka realizująca zadania Programu 20 5.4.3. Baza danych 20 5.4.4. Alokacja środków finansowych z budżetu Miasta 20 5.4.5. Pozyskiwanie funduszy ze źródeł zewnętrznych na realizację Programu 20 5.4.6. Działania informacyjno-edukacyjne 21 5.4.7. Usuwanie i unieszkodliwianie wyrobów zawierających azbest 21 5.4.8. Usuwanie porzuconych odpadów zawierających azbest 21 5.4.9. Monitoring i aktualizacja Programu 22 13 13 14 2
Spis tabel Tabela 1 Liczba przypadków chorób zawodowych spowodowanych pyłem azbestu w latach 1976-2006 Tabela 2 Wyniki pomiarów pyłu azbestu w powiecie słupskim w 2007 roku 7 Tabela 3 Ludność według miejsca zameldowania (stan na 31 grudnia) 10 Tabela 4 Zasoby mieszkaniowe (stan na 31 grudnia) 11 Tabela 5 Harmonogram rzeczowo-finansowy Programu 19 Tabela 6 Wskaźniki monitoringu Programu 22 Tabela 7 Bilans azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Miasta 23 6 3
1. WPROWADZENIE Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla Miasta Słupska 2009 2013 1.1. Podstawy formalno - merytoryczne opracowania Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla Miasta Słupska na lata 2009 2013 wraz z perspektywą do 2032 roku, zwany dalej Programem, powstał w wyniku: przyjęcia przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej Rezolucji z dnia 19 czerwca 1997 roku w sprawie programu wycofywania azbestu z gospodarki (M.P. Nr 38, poz. 373), w której Rada Ministrów została wezwana m.in. do opracowania Programu zmierzającego do wycofywania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski; przyjęcia przez Radę Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 14 maja 2002 roku Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski, obejmujący lata 2003-2032; realizacji ustawy z dnia 19 czerwca 1997 roku o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (tekst jednolity Dz.U. z 2004 r. Nr 3 poz. 20 ze zmianami) oraz odpowiednich przepisów wykonawczych do tej ustawy; potrzeb oczyszczania kraju z azbestu oraz wyrobów zawierających azbest. Właściwie zaplanowane prace związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest to proces szczególnie istotny z punktu widzenia narażenia ludzi na emisję pyłu azbestowego, a przygotowanie dokumentu w postaci programu tych prac - to działania profilaktyczne, które mogą zminimalizować narażenie zdrowia ludzi na emisję rakotwórczego pyłu azbestowego. Harmonogram realizacji Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski przewiduje w tym celu opracowanie wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów usuwania wyrobów zawierających azbest, które powinny stanowić element planów gospodarki odpadami odpowiedniego szczebla. Zgodnie z art. 14 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity Dz. U. z 2007 roku Nr 39, poz. 251 ze zmianami) na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym oraz gminnym są opracowywane plany gospodarki odpadami. Azbest oraz wyroby zawierające azbest, zaliczane są do odpadów niebezpiecznych, dlatego w Planie Gospodarki Odpadami dla Miasta Słupska, znalazły się stosowne zapisy dotyczące opracowania niniejszego Programu. Zakłada się, że podstawą do opracowania Programu jest szczegółowa identyfikacja wszystkich wykorzystywanych wyrobów zawierających azbest na terenie Miasta oraz dokonanie rozpoznania odnośnie stopnia zużycia tych wyrobów, zabudowanych na konkretnych obiektach. Do zebrania powyższych danych na terenie Miasta Słupska niezbędne było przeprowadzenie pełnej inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest. Jednocześnie, podczas inwentaryzacji rozpowszechniane były wśród społeczności lokalnej informacje o skutkach dla zdrowia i środowiska, powodowanych przez wyroby zawierające azbest oraz o możliwościach uzyskiwania pomocy na ich usunięcie. 4
1.2. Cele i zadania Programu Celem Programu jest: 1. Spowodowanie oczyszczenia terytorium Miasta z azbestu poprzez usunięcie stosowanych od wielu lat wyrobów zawierających azbest; 2. Spowodowanie sukcesywnej likwidacji oddziaływania azbestu na środowisko i doprowadzenie, w określonym horyzoncie czasowym, do spełnienia wymogów ochrony środowiska; 3. Przedstawienie zamierzeń, działań, zadań i źródeł finansowania, które zapewnią usunięcie wyrobów zawierających azbest w sposób bezpieczny. Zadaniem Programu jest określenie warunków sukcesywnego usuwania wyrobów zawierających azbest oraz ich bezpiecznego unieszkodliwiania. W Programie zawarto: a) informacje na temat szkodliwości i zagrożeń dla zdrowia, powodowanych narażeniem na emisję pyłu azbestu; b) informacje dotyczące rodzaju i klasyfikacji azbestu i wyrobów zawierających azbest; c) syntetyczną analizę ilości azbestu i wyrobów zawierających azbest na terenie Miasta Słupska; d) harmonogram realizacji Programu. 2. Właściwości azbestu 2.1. Rodzaje azbestu Azbest znajduje się w wykazie substancji niebezpiecznych, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 28 września 2005 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem (Dz.U. Nr 201, poz. 1674) pod numerem indeksowym 650-013-00-6, jako substancja o udokumentowanym działaniu rakotwórczym kategorii 1, stanowiącym poważne zagrożenie zdrowia w następstwie narażenia na długotrwałe oddziaływanie na drogi oddechowe. Chorobotwórcze działanie azbestu powstaje w wyniku wdychania włókien azbestu, zawieszonych w powietrzu. Dopóki włókna nie są uwalniane do powietrza i nie występuje ich wdychanie, wyroby z udziałem azbestu nie stanowią zagrożenia dla zdrowia. Na występowanie i typ patologii wpływa rodzaj azbestu, wymiary tworzących go włókien i ich stężenie oraz czas trwania narażenia. Biologiczna agresywność pyłu azbestowego jest zależna od stopnia penetracji i liczby włókien, które uległy retencji w płucach, jak również od fizycznych i aerodynamicznych cech włókien. Szczególne znaczenie ma w tym przypadku średnica włókien. Włókna cienkie, o średnicy poniżej 3 mikrometrów, przenoszone są łatwiej i docierają do końcowych odcinków dróg oddechowych, podczas gdy włókna grube, o średnicy powyżej 5 mikrometrów, zatrzymują się w górnych odcinkach dróg oddechowych. Skręcone włókna chryzotylu o dużej średnicy, mają tendencję do zatrzymywania się wyżej, w porównaniu z igłowymi włóknami azbestów amfibolowych, z łatwością przenikających do obwodowych części płuc. Największe zagrożenie dla organizmu ludzkiego stanowią włókna respirabilne 1. 1 Włókna respirabilne to włókna o długości powyżej 5 μm o maksymalnej średnicy 3 μm i stosunku długości do średnicy powyżej 3 do 1 5
Ze względu na to, że włókna azbestu chryzotylowego są łatwiej zatrzymywane w górnych partiach układu oddechowego, w porównaniu z włóknami azbestów amfibolowych oraz ze względu na fakt, że są także skuteczniej usuwane z płuc, narażenie na kontakt z azbestem amfibolowym niesie ze sobą ryzyko zdrowotne. Mimo istnienia normatywów higienicznych dla stężenia włókien azbestu w powietrzu, nie można określić dawki progowej pyłu dla działania rakotwórczego azbestu. Narażenie zawodowe na pył azbestowy może być przyczyną następujących chorób układu oddechowego: pylicy azbestowej (azbestozy); łagodnych zmian opłucowych; raka płuc (najpowszechniejszego nowotworu złośliwego, powodowanego przez azbest); międzybłoniaków opłucnej i otrzewnej, nowotworów o wysokiej złośliwości. Przy narażeniu komunalnym na pył azbestowy głównym skutkiem zdrowotnym, który należy brać pod uwagę, jest międzybłoniak opłucnej i otrzewnej. W zależności od poziomu ekspozycji, może być obserwowany wzrost ryzyka raka płuc. Zakrojone na szeroką skalę badania przypadków międzybłoniaka oraz trendów zapadalności, wykazały zwiększoną ich częstość w rejonach kopalń i zakładów przetwórstwa azbestu oraz w miastach. Nowotwory te wykazują stopniowy przyrost, rocznie około 10%. Oficjalna statystyka w Polsce wykazuje około 120 przypadków zgonów rocznie, z powodu międzybłoniaka opłucnej. Tabela 1. Liczba przypadków chorób zawodowych spowodowanych pyłem azbestu w latach 1976 2006 Rok Pylica azbestowa Liczba przypadków Nowotwory złośliwe Pozostałe choroby Ogółem Rak płuca Międzybłoniak opłucnej Nowotwory kontrowersyjne (m.in. rak krtani) Razem Przewlekłe zapalenie oskrzeli, choroby górnych dróg oddechowych, choroby skóry Choroby opłucnej, wymienione w wykazie chorób zawodowych z 2002 r. 1976 10 0 1 0 1 0 12 1977 11 0 0 0 0 0 11 1978 28 1 0 0 1 0 30 1979 24 2 0 1 3 0 27 1980 33 1 1 0 2 0 35 1981 74 2 0 1 3 0 77 1982 129 2 0 0 2 0 131 1983 118 1 0 0 1 0 119 1984 56 1 0 1 2 0 58 1985 61 4 0 1 5 0 66 1986 77 3 4 2 9 0 86 1987 86 9 2 6 17 0 103 1988 76 13 3 7 23 0 99 1989 52 7 3 5 15 10 77 1990 42 12 3 6 21 3 66 1991 76 11 4 7 22 11 109 1992 82 5 7 5 17 3 102 6
1993 87 13 7 8 28 10 125 1994 61 12 5 12 29 5 95 1995 65 32 4 13 49 3 117 1996 46 25 7 9 41 2 89 1997 76 23 6 8 37 9 122 1998 86 17 6 7 30 8 124 1999 57 23 10 10 43 2 102 2000 66 12 13 3 28 1 95 2001 173 36 18 1 55 9 237 2002 111 28 10 5 43 0 154 2003 151 27 12 2 41 0 53 286 2004 163 30 17 0 47 0 130 387 2005 119 32 19 2 53 1 74 300 2006 108 32 30 1 63-32 523 Razem 2 404 416 192 123 731 77 289 3 964 Źródło: Instytut Medycyny Pracy Warszawa W latach 1976 2006 rozpoznano w Polsce 3 964 przypadki chorób zawodowych, wywołanych narażeniem na działanie pyłu azbestu. Biorąc pod uwagę fakt, że okres latencji rozwoju nowotworów związanych z działaniem azbestu może trwać ponad 30 lat oraz niedostateczną wykrywalność w minionych latach i obecnie chorób związanych z narażeniem na azbest, można przypuszczać, że częstość rozpoznań będzie w przyszłości wzrastać. Tabela 2. Wyniki pomiarów pyłu azbestu w powiecie słupskim w 2007 r. Średnie stężenie 24h Zakres stężeń 24h Liczba pomiarów Miejscowość [wł/m3] [wł/m3] od do 1487.5 833 2618 6 Słupsk 1071.0 952 1190 2 Kępice 1428.0 1428 1428 1 Warcino 793.3 476 1190 3 Damnica 952.0 714 1190 3 Kępice 1428.0 1190 1904 3 Ustka Źródło: Instytut Medycyny Pracy Warszawa Dopuszczalne stężenie pyłu azbestu w Polsce wynosi 1 000 włókien/m 3 powietrza w pomiarach 24-godzinnych. Przeprowadzone w 2007 r. przez Instytut Medycyny Pracy z Warszawy badania kontrolne środowiskowych stężeń włókien azbestu w powiecie słupskim wskazują, że średnie stężenie pyłu azbestowego w Mieście Słupsku wynosiło 1 487,5 wł/m 3 powietrza i było wyższe od stężenia dopuszczalnego. Zakres stężeń pyłu azbestowego zawierał się w przedziale 833 2 618 włókien/m 3 powietrza. Wyniki pomiarów wykonanych w 2007 r. świadczą o skali problemu, jakim jest narażenie zdrowia ludzi na pył azbestowy na terenie Miasta Słupska i wskazują na konieczność systematycznego usuwania z terenu Miasta azbestu i wyrobów zawierających azbest. Ogólnie źródła narażenia na działanie azbestu, a tym samym ryzyko zachorowania wskutek wdychania przez organizm ludzki pyłu azbestowego, można podzielić na źródła związane z narażeniem niezawodowym (w tym również środowiskowym) i narażeniem zawodowym człowieka. Narażenie niezawodowe na działanie azbestu (w tym środowiskowe) może wystąpić: na terenach sąsiadujących z terenami przemysłowymi (np. zakłady stosujące wyroby azbestowe - chłodnie kominowe, chłodnie wieżowe, nieczynne nieoczyszczone zakłady produkujące wyroby 7
azbestowe, dzikie składowiska odpadów zawierających azbest, nielegalne składowanie odpadów azbestowych ze zmieszanymi odpadami komunalnymi, nieprawidłowo prowadzone składowiska odpadów azbestowych); u członków rodzin pracowników nieprzestrzegających przepisów i zasad bezpieczeństwa przy usuwaniu, demontażu, transporcie i składowaniu wyrobów oraz odpadów zawierających azbest; w obszarach miejskich przy trasach komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu; w obszarach miejskich i wiejskich w wyniku uszkodzeń mechanicznych, korozji chemicznej i biologicznej ścian osłonowych oraz pokryć dachowych; w obiektach, pomieszczeniach wewnętrznych, w wyniku użytkowania wyrobów azbestowych stosowanych jako izolacje ognioodporne, akustyczne, wentylacyjne i klimatyzacyjne. Narażenie zawodowe na działanie azbestu może wystąpić na stanowiskach: poboru prób do badań wyrobów azbestowych; zabezpieczenia wyrobów azbestowych; demontażu i usuwaniu wyrobów azbestowych; pakowania odpadów azbestowych; załadunku/rozładunku odpadów azbestowych; unieszkodliwiania odpadów azbestowych. Skażenie środowiska pyłem azbestu pochodzi, w coraz większym stopniu, z uwalniania włókien azbestu z uszkodzonych powierzchni płyt na dachach i elewacjach budynków. Poważnym problemem jest również usuwanie z dachów i elewacji wyrobów zawierających azbest przez przypadkowe i nieprofesjonalne firmy, jak też osoby fizyczne, niezgodnie z obowiązującymi zasadami prowadzenia tego rodzaju prac budowlanych, określonymi w obowiązujących przepisach. 2.2. Szkodliwość azbestu dla zdrowia ludzkiego Azbest (z greckiego - nieugaszony, niezniszczalny), jest nazwą handlową minerałów włóknistych występujących w przyrodzie w postaci wiązek włókien dających się rozszczepiać na cienkie i długie włókna, mające wielorakie zastosowanie techniczne. Azbesty to minerały z grupy serpentynów lub amfiboli, będące pod względem chemicznym uwodnionym krzemianami magnezu, żelaza, wapnia i sodu. Wyróżnia się dwie główne grupy azbestu: azbest serpentynowy (chryzotylowy): głównym przedstawicielem tej grupy jest chryzotyl (tzw. azbest biały) stanowiący włóknistą postać serpentynu. Cechuje się włóknami o budowie rurkowatej, miękkimi i elastycznymi, których grubość zawiera się w granicach 15 do 40 nm; azbest amfibolowy: głównymi przedstawicielami tej grupy są krokidolit (azbest niebieski) i amozyt (azbest brunatny). Włókna azbestów amfibolowych przypominają pręty, są sztywne i ostre, a ich grubość jest około 10 razy większa od włókien chryzotylowych i mieści się w granicach 100 do 300 nm. 8
Do specyficznych właściwości azbestu należy przede wszystkim jego włóknista budowa. Długość włókien azbestu jest bardzo różna i zależy od jego odmiany. Minerały te cechują specyficzne właściwości fizyczne i chemiczne, tj. wysoka odporność na temperaturę, duży opór elektryczny, wytrzymałość na oddziaływanie czynników mechanicznych (rozciąganie, zrywanie), duża elastyczność włókien, odporność na działanie kwasów, alkaliów i wody. Dodatkowo azbest cechuje łatwość i trwałość połączeń ze spoiwem typu cement, żywice organiczne, guma itp. Cechy azbestu spowodowały powszechność jego użycia i niezmiernie szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach gospodarki. Największa ilość tego surowca (ok. 85% całkowitego zużycia) była wykorzystywana w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych. Materiały i wyroby budowlane zawierające azbest można napotkać zarówno w budynkach i obiektach przemysłowych, administracyjnych, użyteczności publicznej, szkołach szpitalach, jak też w budynkach mieszkalnych i gospodarczych. Wyroby azbestowo - cementowe dla budownictwa, produkowane do 1998 r. w Polsce stanowiły: 1. Płyty azbestowo-cementowe dachowe (udział azbestu 11 13%); 2. Płyty faliste nieprasowane nisko- i wysokofaliste oraz gąsiory (PN-68/B-14041); 3. Płyty azbestowo-cementowe okładzinowe (udział azbestu 9,5 11%); 4. Płyty płaskie prasowane, okładzinowe (PN-70/B-14044); 5. Płyty płaskie, autoklawizowane o nazwie Kolorys i Acekol ; 6. Płyty płaskie prasowane typu karo (PN-66/B-14040); 7. Rury i kształtki azbestowo-cementowe (udział azbestu 14 18%): a. ciśnieniowe - wodociągowe (PN-68/B-14750) b. bezciśnieniowe - kanalizacyjne (PN-68/B-14750) c. kształtki kanalizacyjne (PN-68/B-14752) d. kształtki do przewodów wentylacyjnych (BN-73/8865-10) 8. Rury i kształtki zawierające oprócz azbestu chryzotylowego również krokidolitowy; 9. Natryskiwane izolacje, stanowiące mieszaninę azbestu i cementu, stosowane jako zabezpieczenie ogniochronne konstrukcji stalowych oraz izolację ogniochronną i akustyczną w obiektach użyteczności publicznej. 2.3. Możliwość bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest Bezpieczne użytkowanie wyrobów zawierających azbest możliwe jest wyłącznie w odniesieniu do wyrobów o gęstości objętościowej równej lub większej niż 1000 kg/m 3 (tzw. twardych), po stwierdzeniu braku widocznych uszkodzeń mogących stwarzać warunki dla emisji azbestu do środowiska. Z zaliczanych do tej klasy wyrobów najbardziej w Polsce rozpowszechnione są płyty azbestowo-cementowe faliste oraz płyty azbestowo-cementowe karo, stosowane jako pokrycia dachowe oraz płyty płaskie, wykorzystywane jako elewacje w budownictwie wielokondygnacyjnym. W mniejszych ilościach produkowane i stosowane były inne wyroby azbestowo-cementowe, takie jak rury służące do wykonywania instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych oraz w budownictwie jako przewody kominowe i zsypy. Użytkując takie wyroby należy przestrzegać wymagań w zakresie ochrony środowiska. 9
Wyroby o gęstości objętościowej mniejszej niż 1000 kg/m 3 (tzw. miękkie) niezależnie od stanu technicznego podlegają niezwłocznemu usunięciu. Najczęściej stosowanymi w tej klasie były wyroby tekstylne z azbestu używane w celach ochronnych, koce gaśnicze, szczeliwa plecione, tektury uszczelkowe m.in. w sprzęcie AGD, płytki podłogowe PCV oraz materiały i wykładziny cierne. W celu bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest, o gęstości powyżej 1000 kg/m 3 należy: wyroby zabezpieczyć przez: - zabudowę (zamknięcie) przestrzeni, w której znajdują się wyroby zawierające azbest szczelną przegrodą bez naruszenia samego wyrobu; - pokrycie powierzchni wyrobów zawierających azbest szczelną powłoką z głęboko penetrujących środków wiążących lub tworzących szczelną, dobrze przylegającą warstwę, posiadających odpowiednią aprobatę techniczną; wyeliminować jakąkolwiek obróbkę mechaniczną przy pracach zabezpieczających. 3. Charakterystyka obszaru 3.1. Ludność Liczba ludności Miasta Słupska (stan na 31 XII 2007 r.) wynosiła 97 127 osób, co stanowi 4,40% ludności zamieszkującej województwo pomorskie. Tabela 3. Ludność według miejsca zameldowania (stan na 31 grudnia) Wyszczególnienie J. m. 2003 2004 2005 2006 2007 STAN LUDNOŚCI I RUCH NATURALNY Ludność wg miejsca zameldowania/zamieszkania i płci ogółem osoba 99 074 98 676 98 421 97 857 97 127 mężczyźni osoba 47 110 46 878 46 744 46 344 45 883 kobiety osoba 51 964 51 798 51 677 51 513 51 244 Przyrost naturalny ogółem osoba -39-59 -78-64 b.d. Saldo migracji mężczyźni osoba -58-59 -41-73 b.d. kobiety osoba 19 0-37 9 b.d. w ruchu wewnętrznym ogółem osoba -129-330 -107-304 b.d. zagranica mężczyźni osoba -77-167 -56-205 b.d. kobiety osoba -52-163 -51-99 b.d. ogółem osoba -40-9 -70-196 b.d. mężczyźni osoba -11-6 -37-122 b.d. kobiety osoba -29-3 -33-74 b.d. Źródło: GUS Warszawa, Rocznik statystyczny W latach 2003-2007 zaznacza się spadek liczby ludności w 2007 r. w stosunku do 2003 r. o 1,97% (1 947 osób). 10
Wpływ na to mają między innymi następujące czynniki demograficzne Miasta Słupska: 1. Ujemny przyrost naturalny: w 2003 r.: (-) 39 osób; w 2004 r.: (-) 59 osób; w 2005 r.: (-) 78 osób; w 2006 r.: (-) 64 osoby. 2. Ujemne saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych: w 2003 r.: (-) 169 osób; w 2004 r.: (-) 339 osób; w 2005 r.: (-) 177 osób; w 2006 r.: (-) 500 osób; przy czym w 2006 r., w stosunku do 2005 r., odnotowano 2,8 krotny wzrost liczby osób emigrujących poza granice kraju. 3.2. Zasoby mieszkaniowe Na terenie Miasta Słupska jest 36 138 mieszkań (stan na 31.12.2006 r.). Powierzchnia użytkowa mieszkań wynosi 2 107 060 m 2. Przeciętna powierzchnia mieszkania wynosi 58,3 m 2, na 1 osobę przypada 21,5 m 2 powierzchni użytkowej. Tabela 4. Zasoby mieszkaniowe (stan na 31 grudnia) Wyszczególnienie J. m. 2003 2004 2005 2006 Zasoby mieszkaniowe wg form własności ogółem mieszkania miesz. 35 195 35 650 35 772 36 138 powierzchnia użytkowa mieszkań m2 2 046 085 2 073 868 2 083 801 2 107 060 zasoby gmin (komunalne) mieszkania miesz. 10 229 10 269 9 412 9 553 powierzchnia użytkowa mieszkań m2 521 193 522 548 474 209 481 289 zasoby spółdzielni mieszkaniowych mieszkania miesz. 14 078 14 197 13 936 14 042 powierzchnia użytkowa mieszkań m2 688 019 694 189 677 811 683 582 zasoby zakładów pracy mieszkania miesz. 1 828 1 828 1 499 1 499 powierzchnia użytkowa mieszkań m2 86 426 86 426 69 988 69 988 zasoby osób fizycznych mieszkania miesz. 8 692 8 791 10 636 10 683 powierzchnia użytkowa mieszkań m2 731 415 741 698 848 454 855 420 zasoby Towarzystw Budownictwa Społecznego (TBS) mieszkania miesz. 196 289 289 349 powierzchnia użytkowa mieszkań m2 8 814 13 339 13 339 16 244 zasoby pozostałych podmiotów mieszkania miesz. 172 276 b.d 12 powierzchnia użytkowa mieszkań m2 10 218 15 668 b.d 537 Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania 1 mieszkania m2 58.1 58.2 58.3 58.3 na 1 osobę m2 20.6 21.0 21.1 21.5 11
Źródło: GUS Warszawa, Rocznik statystyczny Struktura własności mieszkań (stan na 31.12.2006 r.): zasoby spółdzielni mieszkaniowych: 38,9%; mieszkania osób fizycznych (własnościowe): 29,6%; mieszkania komunalne: 26,4%. 3.3. Infrastruktura wodociągowo - kanalizacyjna Około 1000 mb rur wodociągowych może być wykonanych z materiałów zawierających azbest. Z powodu braku dokumentacji i braku możliwości bezkolizyjnej inwentaryzacji w niniejszym programie nie uwzględnia się kosztów ich usunięcia. Według informacji uzyskanych od Spółki z o.o. Wodociągi Słupsk przeprowadzana jest systematyczna inwentaryzacja oraz bieżąca wymiana rur podczas napraw, konserwacji i modernizacji sieci. 4. Zadania samorządów lokalnych 4.1. Zadania na poziomie krajowym Interdyscyplinarność Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski powoduje konieczność koordynacji działań wszystkich jednostek i instytucji przedmiotowo odpowiedzialnych za realizację poszczególnych zadań lub pośrednio biorących udział w ich realizacji. Dlatego też zadania są realizowane na trzech poziomach: centralnym Rada Ministrów, minister właściwy do spraw gospodarki i w strukturze ministerstwa Główny Koordynator Programu szczebla krajowego; wojewódzkim wojewoda, samorząd województwa; lokalnym samorząd powiatowy, samorząd gminy. Do zadań samorządów gmin i powiatów należy: uwzględnianie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest w planach gospodarki odpadami; współpraca z lokalnymi mediami celem rozpowszechniania informacji dotyczących zagrożeń powodowanych przez azbest oraz wyroby zawierające azbest; przygotowywanie wykazów obiektów zawierających azbest. 4.2. Zadania na poziomie wojewódzkim W Planie Gospodarki Odpadami dla Województwa Pomorskiego 2010 (PGOWP 2010) oszacowano, że na terenie województwa znajduje się 245 tys. Mg wyrobów zawierających azbest. Wyroby te powinny być usuwane z obiektów budowlanych przez specjalistyczne firmy, a powstające odpady deponowane na 12
terenie obiektów dostosowanych do składowania odpadów zawierających azbest. Z uwagi na bliskie położenie preferowanym miejscem unieszkodliwiania odpadów zawierających azbest dla Miasta Słupska jest Zakład Unieszkodliwiania Odpadów w Bierkowie. Biorąc pod uwagę perspektywę 2032 r., PGO WP 2010 zakłada usunięcie w województwie i unieszkodliwienie wszystkich odpadów azbestowych. Szczegółowe dane mają być podane analizie stopnia pilności usunięcia wyrobów zawierających azbest, po weryfikacji danych ilościowych przez Powiatowe Inspektoraty Nadzoru Budowlanego W PGO WP 2010 założono usuwanie wyrobów zawierających azbest dwuetapowo: do 2018 r. usunięcie 60% tych wyrobów; do 2032 r. usunięcie pozostałych 40% wyrobów. 4.3. Zadania na poziomie powiatowym W Planie Gospodarki Odpadami dla Miasta Słupska, stanowiącym załącznik do uchwały Rady Miejskiej w Słupsku Nr LIII/678/06 z dnia 22 lutego 2006 roku wskazano na opracowanie i wdrożenie Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest. Określono również, iż system gospodarki odpadami zawierającymi azbest winna poprzedzać szczegółowa inwentaryzacja wyrobów budowlanych zawierających azbest w budynkach i obiektach użyteczności publicznej, w tym w budynkach i obiektach podległych bezpośrednio władzom miasta. Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla Miasta Słupska na lata 2009-2013 wraz z perspektywą do 2031 roku służy realizacji zadań wynikających z uwarunkowań zawartych w dokumentach szczebla krajowego, wojewódzkiego i powiatowego. 5. Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest 5.1. Działania określone przepisami prawnymi w zakresie bezpiecznego użytkowania oraz usuwania wyrobów zawierających azbest Szczegółowe wymagania oraz zasady użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest regulują: rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 października 2003 roku w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. Nr 192, poz. 1876 ze zm.); rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 roku w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz.U. Nr 7, poz. 649) rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 października 2005 roku w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego użytkowania takich wyrobów (Dz. U. Nr 216, poz. 1824). 13
5.1.1. Ocena stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest Bezpieczne użytkowanie wyrobów zawierających azbest o gęstości objętościowej powyżej 1 000 kg/m 3 jest możliwe po stwierdzeniu braku widocznych uszkodzeń mogących stwarzać warunki dla emisji azbestu do środowiska. Użytkując te wyroby należy przestrzegać wymagań w zakresie ochrony środowiska. Wykorzystywanie azbestu lub wyrobów zawierających azbest w sposób umożliwiający emisję azbestu do środowiska jest niedopuszczalne. W celu określenia, czy spełnione są odpowiednie wymogi użytkowania wyrobów zawierających azbest - właściciel, użytkownik wieczysty lub zarządca nieruchomości, a także obiektu, urządzenia budowlanego, instalacji przemysłowej lub innego miejsca zawierającego azbest, przeprowadza kontrole stanu tych wyrobów w terminach wynikających z oceny stanu tych wyrobów. Do obowiązków właścicieli, zarządców lub użytkowników wieczystych należy: dokonanie przeglądu technicznego obiektów i urządzeń budowlanych lub instalacji przemysłowych wraz z identyfikacją rodzaju azbestu oraz ze sporządzeniem Oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest ; przedłożenie wyników inwentaryzacji marszałkowi województwa (przedsiębiorcy) oraz prezydentowi miasta (osoby fizyczne niebędące przedsiębiorcami); sporządzenie (coroczne) planu kontroli jakości powietrza obejmującego pomiar stężenia azbestu; podjęcie decyzji o usuwaniu azbestu; zgłoszenie właściwemu organowi architektoniczno-budowlanemu prac polegających na zabezpieczaniu wyrobów zawierających azbest; dokonanie wyboru wykonawcy prac prowadzącego zabezpieczenia wyrobów zawierających azbest (wyłącznie wykonawca prac spełniający wymogi w tym zakresie jak dla wykonawcy prac polegających na usuwaniu wyrobów zawierających azbest); opracowanie instrukcji bezpiecznego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest; oznakowanie miejsc, pomieszczeń, instalacji lub urządzeń, w których jest wykorzystywany azbest lub wyroby zawierające azbest. 5.1.2. Usuwanie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest Do obowiązków właścicieli, zarządców lub użytkowników wieczystych należy: dokonanie przeglądu technicznego obiektów i urządzeń budowlanych lub instalacji przemysłowych wraz z identyfikacją rodzaju azbestu oraz ze sporządzeniem Oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest ; przeprowadzenie kontroli stanu wyrobów zawierających azbest w terminach wynikających z oceny stanu tych wyrobów; podjęcie decyzji o konieczności usuwania wyrobów zawierających azbest; zgłoszenie właściwemu organowi architektoniczno-budowlanemu prac polegających na zabezpieczaniu wyrobów zawierających azbest; opracowanie projektu technicznego usuwania lub wymiany wyrobów zawierających azbest wraz z harmonogramem prac; dokonanie wyboru wykonawcy prac (wyłącznie wykonawca prac spełniający wymogi w tym zakresie); poinformowanie użytkowników, pracowników, mieszkańców obiektu o planowanym usuwaniu wyrobów zawierających azbest i sposobach zabezpieczenia środowiska i zdrowia ludzi; uzyskanie pisemnego oświadczenia od wykonawcy prac o prawidłowości ich wykonania oraz o oczyszczeniu terenu z pyłu azbestowego z zachowaniem właściwych przepisów technicznych i sanitarnych (dokumentacja przechowywana przez 5 lat). 14
5.1.3. Wytwarzanie odpadów zawierających azbest Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku o odpadach nakłada na wytwórcę odpadów zawierających azbest (w tym świadczącego usługi remontowo-budowlane w zakresie demontażu) następujące obowiązki: opracowanie informacji o wytwarzanych odpadach zawierających azbest oraz o sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami w terminie 30 dni przed rozpoczęciem działalności powodującej powstawanie odpadów (jeśli wytwarza odpady azbestowe w ilości poniżej 0,1 Mg rocznie) informację należy przedłożyć Prezydentowi Miasta Słupska, zgodnie z właściwością miejscową; opracowanie programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi zawierającymi azbest (jeśli wytwarza odpady azbestowe w ilości powyżej 0,1 Mg rocznie), który wraz z wnioskiem o wydanie decyzji zatwierdzającej w/w program należy przedłożyć Prezydentowi Miasta Słupska, zgodnie z właściwością miejscową; prowadzenie ilościowej i jakościowej ewidencji odpadów - zgodnie z przyjętym katalogiem odpadów i listą odpadów niebezpiecznych oraz ewidencję miejsc przeznaczenia odpadów; przedłożenie informacji zbiorczej o rodzajach i ilościach odpadów oraz sposobach gospodarowania nimi marszałkowi województwa właściwemu ze względu na miejsce wytwarzania w terminie do końca pierwszego kwartału za poprzedni rok kalendarzowy; zawarcie umowy lub porozumienia na transport i unieszkodliwianie odpadów azbestowych. Do obowiązków wytwórcy odpadów powstających w wyniku prac polegających na usuwaniu wyrobów zawierających azbest wynikających z aktów prawnych dotyczących azbestu oraz ochrony przed jego szkodliwością należy: przeszkolenia przez uprawnioną instytucję pracowników, osób kierujących lub nadzorujących prace polegające na zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu tych wyrobów oraz przestrzegania procedur dotyczących bezpiecznego postępowania; opracowania szczegółowego planu usuwania wyrobów zawierających azbest przed rozpoczęciem prac, a w szczególności: - identyfikację azbestu w przewidzianych do usunięcia materiałach - na podstawie udokumentowanej informacji od właściciela lub zarządcy obiektu, bądź na podstawie badań przeprowadzonych przez akredytowane laboratorium; - informację o metodach wykonywania planowanych prac; - zakres niezbędnych zabezpieczeń pracowników oraz środowiska przed narażeniem na szkodliwość emisji azbestu; - ustalenie niezbędnego dla rodzaju wykonywanych prac monitoringu powietrza; posiadanie niezbędnego wyposażenia technicznego i socjalnego zapewniającego prowadzenie określonych planem prac oraz zabezpieczeń pracowników i środowiska przed narażeniem na działanie azbestu; zgłoszenie prac polegających na usunięciu wyrobów zawierających azbest właściwemu organowi nadzoru budowlanego oraz właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy; zgłoszenie winno zawierać: - rodzaj lub nazwę wyrobów zawierających azbest; - termin rozpoczęcia i planowanego zakończenia prac; - adres obiektu, urządzenia budowlanego lub instalacji przemysłowej; - kopię aktualnej oceny stanu wyrobów zawierających azbest; - określenie liczby pracowników, którzy przebywać będą w kontakcie z azbestem; - zobowiązanie wykonawcy prac do przedłożenia nowego zgłoszenia w przypadku zmiany warunków prowadzenia robót; zapewnienie warunków bezpiecznego usuwania wyrobów zawierających azbest; usuwanie wyrobów zawierających azbest w sposób uniemożliwiający emisję azbestu do środowiska (zminimalizowanie pylenia); 15
stosowanie opakowania i przygotowania odpadów zawierających azbest do transportu; zapewnienie ochrony pracowników zatrudnionych przy usuwaniu wyrobów zawierających azbest przed szkodliwym działaniem włókien azbestu i pyłu zawierającego azbest; oczyszczanie terenu z pyłu azbestowego i złożenie właścicielowi, użytkownikowi lub zarządcy obiektu dokumentu stwierdzającego o prawidłowości wykonania prac i oczyszczaniu z azbestu. 5.2. Innowacyjne technologie unieszkodliwiania odpadów zawierających azbest Dotychczas stosowaną metodą unieszkodliwiania odpadów azbestu jest składowanie na składowiskach odpadów niebezpiecznych lub w wyznaczonych kwaterach odpadów niebezpiecznych na składowiskach odpadów innych niż obojętne i niebezpieczne (proces D5 zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 roku o odpadach). Obecna pojemność kwater i składowisk, gdzie unieszkodliwiane są odpady azbestu, nie wystarcza na przyjęcie wszystkich odpadów w skali kraju, jak też w skali województwa pomorskiego, co znacznie podnosi koszty usunięcia azbestu i wyrobów zawierających azbest w perspektywie Polski, jak też województwa pomorskiego. W ostatnich latach zostało opracowanych kilka innowacyjnych technologii unieszkodliwiania azbestu. Firma Aton High Technology z Wrocławia stworzyła technologię polegającą na przetworzeniu odpadów azbestu przy zastosowaniu działania mikrofal w polu magnetycznym. Proces nie emituje żadnych zanieczyszczeń gazowych i pyłowych, a obróbka w wysokiej temperaturze powoduje, że azbest i wyroby zawierające azbest przetworzone zostają w obojętny dla środowiska i zdrowia ludzi materiał o strukturze przypominającej pumeks, który z powodzeniem można stosować jako podkład pod budowę autostrad, dróg. Firma Marbet Wil z Bielska Białej opracowała technologię rozdrabniania azbestu w osłonie płynnego polimeru siarki i wykorzystania powstającego produktu jako materiału do produkcji podkładów kolejowych, płyt drogowych, krawężników, rur, studzienek kanalizacyjnych itp. W ramach rewizji Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski, obejmującego do realizacji na lata 2003-2032, trwają uzgodnienia międzyresortowe mające na celu jak najszybsze wprowadzenie niezbędnych zmian do obowiązujących przepisów z zakresu gospodarki odpadami, umożliwiające stosowanie nowych technologii. Zainteresowanie procesem przetworzenia odpadów azbestu i wyrobów zawierających azbest do materiału budowlanego, niestwarzającego zagrożenia wykazało ponad 70 krajowych firm prowadzących działalność w zakresie usuwania azbestu. Również zagraniczni kontrahenci z Francji, Łotwy, USA, gdzie taka technologia jest dozwolona, zainteresowani są zakupem licencji. Według informacji firmy Aton HT z Wrocławia koszt przerobu 1 tony eternitu wyniesie 600 zł, czyli tyle, ile średnio wynosi koszt składowania odpadów zawierających azbest. Należy jednak podkreślić, że unieszkodliwianie odpadów odbywa się w miejscu ich wytworzenia i z uwagi na wyeliminowanie konieczności opakowania odpadów oraz ich transportu, koszt całości prac związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest ulega znacznemu obniżeniu. Podobnie jest w przypadku technologii firmy Marbet - efektywność ekonomiczna może ulec zwiększeniu, ponieważ możliwe jest pokrycie kosztów przetworzenia azbestu ze środków uzyskanych ze sprzedaży wytworzonych materiałów budowlanych. Z uwagi na trwające prace nad wdrożeniem innowacyjnych technologii w prognozowanym okresie należy skupić się na usunięciu materiałów zawierających azbest o stwierdzonym I stopniu pilności, zgodnie z dostępnymi technologiami (składowanie). W przyszłości, gdy stworzone zostaną warunki bardziej efektywnego usuwania odpadów zawierających azbest, umożliwi to zastosowanie bardziej kompleksowego programu usunięcia wszystkich materiałów. 16
5.3. Scenariusze realizacji Programu Przyjęto następujące założenia: materiały izolacyjne sieci ciepłowniczych, wykazane w przeprowadzonej inwentaryzacji azbestu i wyrobów zawierających azbest na terenie Miasta Słupska (6 150 mb sieci) zidentyfikowane zostaną pod kątem zawartości azbestu w trakcie odkrywek rurociągów. Z uwagi na brak dokumentacji technicznej nie ma pewności, że izolacja rurociągów wykonana została z materiałów zawierających azbest; zidentyfikowane i zinwentaryzowane wyroby zawierające azbest to przede wszystkim: - płyty azbestowo-cementowe płaskie, około 6,2% całej zinwentaryzowanej ilości; - płyty azbestowo-cementowe faliste, około 91,7% całej zinwentaryzowanej ilości; - rury i złącza azbestowo-cementowe, około 2,1% całej zinwentaryzowanej ilości; przyjęto, iż ciężar 1 m 2 wyrobów zawierających azbest to około 17 kg (uwzględniono zanieczyszczenie wyrobów zawierający azbest oraz ich zawilgocenie); ciężar 1 opakowanej palety z odpadami azbestu to około 900 kg, jednorazowy załadunek środka transportu (10 palet) około 9 Mg. Na terenie Miasta Słupska znajduje się łącznie 626,824 Mg azbestu i wyrobów zawierających azbest. Według danych zawartych w inwentaryzacji, przeprowadzonej w 2007 roku i zaktualizowanej w 2009 roku przez Urząd Miejski w Słupsku przy pomocy Spółki Jawnej King Sommer z siedzibą w Słupsku przy ul. Miedzianej 10 są to pokrycia dachowe, zadaszenia, elewacje o łącznej powierzchni 36 872 m 2. Założono, że całość usuwanych na terenie Miasta Słupska odpadów zawierających azbest unieszkodliwiana będzie na terenie Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów w Bierkowie, administrowanym przez PGK Sp. z o.o. z siedzibą w Słupsku przy ul. Szczecińskiej 112, w strukturze którego funkcjonuje składowisko odpadów stałych. Na składowisku wybudowano kwaterę azbestową, co ma duże znaczenie zarówno dla podmiotów gospodarczych, jak i mieszkańców Miasta, z uwagi na znaczne obniżenie kosztów usuwania odpadów azbestowych. Kwatera azbestowa zajmuje powierzchnię 0,66 ha, projektowana pojemność całkowita to 14,7 m 3 (ok. 30 tys. Mg). Możliwe warianty realizacji przedsięwzięcia: Wariant 1: usuwanie, transport i unieszkodliwianie odpadów azbestu z terenu Miasta odbywa się w ramach opracowanego Pilotażowego Programu Usuwania Azbestu w Słupsku, dofinansowanego z pozyskanych środków funduszy ochrony środowiska. Wariant 2: usuwanie, transport i unieszkodliwianie odpadów azbestu z terenu Miasta odbywa się w ramach zlecenia prac poza Programem Pilotażowym, w oparciu o dotacje z Powiatowego/Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, znajdującego się w dyspozycji Prezydenta Miasta Słupska. Usuwanie wyrobów zawierających azbest w budownictwie komunalnym i obiektach użyteczności publicznej prowadzone będzie przez jednostki zarządzające zasobami. Z informacji uzyskanych od jednostek wynika, że usunięcie wyrobów azbestowych z budynków w terminie do 2032 roku jest niemożliwe przy wykorzystaniu wyłącznie własnych środków finansowych.. Dodatkowo, z uwagi na uwarunkowania prawne oraz wysokie koszty usuwania i unieszkodliwiania odpadów azbestowych, szczególnie istotne jest zorganizowanie dofinansowania usuwania wyrobów azbestowych w budownictwie jednorodzinnym i wielorodzinnym, będącym własnością osób fizycznych. 17
Zgodnie z obowiązującymi przepisami osoby fizyczne nie mogą wykonać żadnych prac w kontakcie z azbestem (we własnym zakresie lub sposobem gospodarczym). Są zobowiązane do powierzenia wykonania całości prac specjalistycznej firmie, uprawnionej do gospodarowania odpadami zawierającymi azbest. Na terenie Miasta Słupska uprawnionych do wytwarzania odpadów azbestowych jest 41 firm (stan na koniec sierpnia 2009 roku), które posiadają wydane przez Prezydenta Miasta Słupska decyzje zatwierdzające programy gospodarki odpadami niebezpiecznymi. Porównując szacowane ilości odpadów zawierających azbest, znajdujących się na terenie Miasta Słupska (tj. ok. 508 Mg) z ilościami odpadów azbestowych zawartymi w wydanych decyzjach w najbliższej przyszłości zapewnione będą moce przerobowe usuwania tego rodzaju odpadów z terenu Miasta. Działania w zakresie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest uzależnione będą nie tylko od gotowości firm, ale przede wszystkim od właścicieli (zarządców, użytkowników) nieruchomości, na których azbest występuje, gdyż to oni decydować będą o podjęciu prac remontowo-budowlanych i określą zakres tych prac. Przeprowadzone przez zespół autorski POMCERT-u rozmowy z osobami fizycznymi, będącymi właścicielami budynków jednorodzinnych i wielorodzinnych, jak też budynków gospodarczych jednoznacznie wykazały, że większość mieszkańców uzależnia usunięcie pokrycia dachowego lub elewacji budynku z płyt azbestowo-cementowych od uzyskania pomocy finansowej. W przeciwnym razie nie przewidują wykonania wcześniej tych prac, niż będą zmuszeni innymi okolicznościami (znaczne uszkodzenie, wymiana dachu, modernizacja domu). W Programie zakłada się dofinansowanie części kosztów usuwania wyrobów zawierających azbest dla osób fizycznych będących właścicielami budynków mieszkalnych i gospodarczych, w których są zabudowane płyty azbestowo-cementowe. W szczególnych przypadkach (istotnych ze względu na wystąpienie potencjalnych zagrożeń dla zdrowia, życia ludzi lub dla środowiska) Prezydent Miasta Słupska może rozpatrzyć wniosek innego podmiotu obiegającego się o w/w dofinansowanie. Przewiduje się zorganizowanie dofinansowania wieloletniej akcji usuwania wyrobów azbestowych na terenie Miasta Słupska poprzez zarezerwowanie przez Urząd Miejski w Słupsku na ten cel środków finansowych własnych i będących w dyspozycji Prezydenta Miasta Słupska (budżetu miasta, Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i/lub Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej) lub pozyskania na ten cel środków zewnętrznych (Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, inne). Urząd Miejski w Słupsku, po pozyskaniu oraz zarezerwowaniu odpowiednich środków finansowych, ustali wysokość i sposób jednostkowego dofinansowania usuwania azbestu na dany rok. Sposób dofinansowania i realizacji przedsięwzięcia usuwania wyrobów azbestowych w budownictwie będącym własnością osób fizycznych zostanie określony - w zależności od źródła finansowania - uchwałą Rady Miejskiej w Słupsku bądź zarządzeniem Prezydenta Miasta Słupska. Możliwe opcje dofinansowania przedsięwzięcia: Opcja 1 Urząd Miejski w Słupsku w drodze przetargu wyłoni firmę specjalistyczną, posiadającą wymagane prawem decyzje w zakresie usuwania, transportu odpadów azbestu, która będzie wykonywać kompleksowo usługi dla mieszkańców. Za wykonaną usługę (cena ustalona w drodze przetargu) Urząd Miejski pokryje całość lub część kosztów usługi (np. koszt demontażu, transportu i utylizacji azbestu). Opcja 2 Właściciel obiektu budowlanego na terenie, którego znajdują się wyroby zawierające azbest, sam wybierze firmę posiadającą wymagane prawem decyzje w zakresie usuwania, transportu odpadów azbestu, która po wykonaniu usługi demontażu, transportu i przekazaniu odpadów azbestowych na składowisko wystawi odpowiednią dokumentację za jej wykonanie. Dofinansowanie przez Urząd Miejski w Słupsku części kosztów poniesionych przez właściciela, związanych z usunięciem wyrobów zawierających azbest, dokonany zostanie na podstawie wniosku oraz przedłożonej do niego faktury za wykonaną usługę, które podlegać będą formalnemu sprawdzeniu. 18
Koszt prac dekarskich zależy od szeregu uwarunkowań wynikających z konstrukcji dachu, wysokości budynku, jak też dostępności budowli i budynków dla środków transportu (miejsca załadunku palet z odpadami na środki transportu). Na ostateczny koszt demontażu może mieć również konieczność postawienia rusztowań. W praktyce w każdym przypadku wykonywany będzie kosztorys prac. Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest został sporządzony przy głównym założeniu uzyskania na ten cel zewnętrznej pomocy finansowej. Pomoc obejmować będzie dofinansowanie realizacji przedsięwzięcia w formie dotacji ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej lub innych dostępnych środków pomocowych (np. Ekofunduszu). Decyzja odnośnie wyboru wysokości i sposobu udzielania dofinansowania zostanie podjęta przez Radę Miejską w Słupsku bądź Prezydenta Miasta Słupska (w zależności od źródeł finansowania), po uzyskaniu odpowiednich środków finansowych na realizację przedmiotowych zadań. Dofinansowania kosztów usuwania wyrobów zawierających azbest wymagać będzie sporządzenia regulaminu dofinansowania, określającego warunki i wysokość dotacji, a także poinformowania mieszkańców o zasadach przyznawania dofinansowania na usunięcie azbestu i wyrobów zawierających azbest. 5.4. Harmonogram rzeczowo-finansowy Programu W tabeli 5 przedstawiony został szczegółowy harmonogram rzeczowo - finansowy Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla Miasta Słupska 2009 2013 wraz z perspektywą do 2032 roku. Tabela 5. Harmonogram rzeczowo-finansowy Programu Zadanie Termin realizacji Źródła finansowania Przyjęcie Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla Miasta Słupska na lata 2009-2032 2009 Bez nakładów Wyznaczenie jednostki realizującego zadania Programu 2009 Bez nakładów Utworzenie bazy danych o lokalizacji, rodzaju i ilości wyrobów zawierających azbest na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji i Programu Alokacja środków finansowych z budżetu gminy na realizację Programu (opcjonalnie) Pozyskiwanie funduszy ze źródeł zewnętrznych na realizację Programu 2009 Bez nakładów 2009-2013 Zadanie własne Miasta 2009-2013 Zadanie własne Miasta Działania informacyjno edukacyjne 2009-2032 Budżet Miasta GFOŚiGW, PFOŚiGW Usuwanie i unieszkodliwienie 60% całkowitej ilości wyrobów zawierających azbest Usuwanie i unieszkodliwienie 40% całkowitej ilości wyrobów zawierających azbest 2010-2018 2018-2032 Budżet Miasta, GFOŚiGW, PFOŚiGW, WFOŚiGW Budżet Miasta, GFOŚiGW, PFOŚiGW, WFOŚiGW 19
Usuwanie odpadów azbestu porzuconych na terenie Miasta 2009-2032 Budżet Miasta, GFOŚiGW, PFWOŚiGW Bieżący monitoring realizacji Programu corocznie Zadanie własne Miasta Aktualizacja Programu uwzględniająca zmiany prawne, wyniki monitorowania realizacji Programu co 4 lata Budżet Miasta, GFOŚiGW, PFOŚiGW 5.4.1. Przyjęcie Programu Usuwanie azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Miasta Słupska będzie procesem długofalowym, w znacznej mierze ograniczonym możliwościami finansowymi, zarówno samorządu jak i mieszkańców. Program przyjęty zostanie zarządzeniem Prezydenta Miasta Słupska, zaś jego wykonanie powierzone zostanie Dyrektorowi Wydziału Gospodarki Komunalnej, Mieszkaniowej i Ochrony Środowiska Urzędu Miejskiego w Słupsku. 5.4.2. Jednostka realizująca zadania Programu Konsekwencją przyjęcia Programu będzie konieczność wyznaczenia jednostki (w tym przypadku Wydziału Gospodarki Komunalnej, Mieszkaniowej i Ochrony Środowiska Urzędu Miejskiego w Słupsku), której zadaniem będzie realizacja zadań Programu wynikających z harmonogramu rzeczowo-finansowego i prowadzenie monitoringu realizacji Programu (przygotowywania sprawozdania w terminie do końca pierwszego kwartału za poprzedni rok kalendarzowy, aktualizowania Programu co 4 lata) oraz współpraca z podmiotami prowadzącymi działalność w zakresie gospodarowania odpadami, realizującymi opracowane pilotażowe programy usuwania azbestu. 5.4.3. Baza danych Podstawą opracowania Programu była przeprowadzona inwentaryzacja wyrobów zawierających azbest. Inwentaryzacja pozwoliła na lokalizację miejsc występowania azbestu, określenie rodzaju i ilości wyrobów zawierających azbest. Inwentaryzacją objęto gospodarstwa domowe (budynki mieszkalne i gospodarcze), budynki wielorodzinne, obiekty handlowe i publiczne, gdzie stwierdzono występowanie azbestu. Uzyskane podczas inwentaryzacji informacje powinny zostać wykorzystane do utworzenia bazy danych o obiektach, na których występują wyroby zawierające azbest. Utworzona i aktualizowana baza danych będzie służyć do zarządzania przez Urząd Miejski w Słupsku procesem usuwania wyrobów zawierających azbest. 5.4.4. Alokacja środków finansowych z budżetu Miasta Rada Miejska w zależności od dostępności środków finansowych - może przeznaczać corocznie w budżecie miejskim stosowne kwoty na realizację Programu oraz na dofinansowanie z nich całości lub części kosztów usuwania wyrobów zawierających azbest. 5.4.5. Pozyskiwanie funduszy ze źródeł zewnętrznych na realizację Programu Wdrożenie niniejszego Programu będzie realizowane z wykorzystaniem polskich źródeł finansowania. Wśród źródeł finansowania przedsięwzięć w zakresie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest, największe znaczenie będą miały środki pochodzące z krajowych funduszy celowych (wojewódzkie, gminne i powiatowe fundusze ochrony środowiska) oraz opcjonalnie inne środki (np. Ekofunduszu). 20