SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... 7 Słowo wstępne... 11 CZĘŚĆ PIERWSZA: MATERIAŁY Z SYMPOZJUM EFESKIEGO Ks. Marek Starowieyski Sobór Efeski i sprawa Nestoriusza problem źródeł... 15 1. Dzieła Cyryla i Nestoriusza... 15 2. Akta Soboru Efeskiego... 20 3. Sobór Efeski w opisie historyków i w innych dziełach epoki patrystycznej... 25 Ks. Czesław Bartnik Sobór Efesko-Aleksandryjski jako wydarzenie historyczne... 28 1. Ogólny kontekst historyczny... 28 2. Kontekst chrystologiczny... 30 3. Odniesienie do instancji rzymskiej... 33 4. Przebieg efeskiej części soboru... 35 5. Doktryna sesji Cyrylowej... 37 6. Dopełnienie soborowe w Formule zjednoczeniowej... 37 7. Powikłania w recepcji soboru... 38 Christotokos i Theotokos. W sprawie rehabilitacji Nestoriusza... 40 Bp Alfons Nossol Chrystologia antiocheńska i aleksandryjska dzisiaj... 45 1. Tendencje antiocheńskie współczesnej chrystologii... 45 2. Tendencje aleksandryjskie współczesnej chrystologii... 49 3. Integralna wizja tajemnicy Jezusa Chrystusa... 51 Ks. Teofil Siudy Theotokos na Soborze Efeskim i Watykańskim II... 53 1. Sobór Efeski... 53 2. Sobór Watykański II... 56 Ks. Roman Karwacki Problem Theotokos w aspekcie pneumatologicznym... 60 Andrzej Bober SJ List biskupa Kapreola do Soboru Efeskiego... 63 Wprowadzenie... 63 Przekład listu... 63 346
Ks. Wojciech Kania Autentyczność homilii efeskiej Ku czci Bogarodzicy... 66 Jerzy Woźniak CM Recepcja Theotokos u Ojców syryjskich... 69 1. Prekursorzy Theotokos w literaturze syryjskiej... 69 2. Kontrowersja nestoriańska na temat Theotokos... 71 3. Theotokos w monofizytyzmie syryjskim... 74 4. Theotokos w liturgii syryjskiej... 75 Zakończenie... 76 Recepcja Theotokos w protestantyzmie... 78 1. Recepcja Theotokos u ojców Reformacji... 78 2. Recepcja Theotokos w księgach symbolicznych Reformacji... 82 3. Recepcja Theotokos we współczesnej teologii protestanckiej... 83 4. Recepcja Theotokos w liturgii protestanckiej... 86 Ks. Józef Krasiński Monofizycka interpretacja Soboru Efeskiego w Polsce: Piotr z Goniądza ( 1573) 87 Karol Klauza Popularyzacja postanowień Soboru Efeskiego w Teologii Polskiej ks. Walentego Wcisłowskiego ( 1747) 93 1. Autor i dzieło... 93 2. Sobór Efeski w Teologii Polskiej ks. Walentego Wcisłowskiego... 96 3. Polemika wokół dzieła ks. Walentego Wcisłowskiego... 98 Jubileuszowe oceny Soboru Efeskiego: Pius XI (1931 r.) Jan Paweł II (1981 r.) 100 1. Pius XI, Encyklika Lux veritatis z 25 grudnia 1931 r.... 100 2. Jan Paweł II, List do Episkopatu Kościoła katolickiego z 25 marca 1981 r... 102 Anna Sadurska Efez w starożytności... 104 Tadeusz Gołgowski Topografia Efezu chrześcijańskiego... 110 Elżbieta Jastrzębowska Mozaiki łuku triumfalnego w bazylice Santa Maria Magiore w Rzymie... 120 Bożena Iwaszkiewicz-Wronikowska Najstarsza ikonografia maryjna Madonna z Dzieciątkiem w rzymskim malarstwie katakumbowym 134 347
Tadeusz Dobrzeniecki Hagia Maria-Theotokos w sztuce wczesnochrześcijańskiej... 140 Leszek Dzięgiel Starożytny Kościół nestorian i jego spadkobiercy... 165 1. Na rubieżach dwu cywilizacji przed Soborem Efeskim... 166 2. Po schizmie Nestoriusza... 169 3. Ekspansja misyjna w głąb Azji... 173 4. Zmierzch świetności nestorian... 176 5. Pierwsi misjonarze europejscy... 177 6. Górski bastion nestorian... 180 7. Skutki penetracji protestantów... 181 8. Katastrofa Asyryjczyków... 183 9. Spadkobiercy... 185 O właściwe miejsce Bogarodzicy w pobożności katolickiej. Pytania o hierarchię prawd 187 1. Zasada hierarchii prawd wiary... 188 2. Problem hierarchii prawd mariologicznych... 190 3. Niech powróci Matka Boża... 192 Czesław Mazur Problematyka Soboru Efeskiego w publikacjach polskich... 198 1. Teksty (w tłumaczeniu polskim)... 199 2. Dokumenty kościelne... 199 3. Opracowania... 201 4. Sprawozdania z obchodów rocznic... 203 5. Literatura piękna... 203 Karol Klauza Zagraniczne publikacje poświęcone Soborowi Efeskiemu... 204 Ks. Kazimierz Pek MIC Bibliografia efeska : 1965-1995 (uzupełnienie do bibliografii Cz. Mazura) 212 CZĘŚĆ DRUGA: WIELCY CHRZEŚCIJANIE WOBEC TAJEMNICY BOŻEGO MACIERZYŃSTWA. WYBÓR TEKSTÓW Św. Zeno z Werony ( 372) Z Kazania o narodzeniu Pana (I) 221 Z Kazania o narodzeniu Pana (II)... 222 Św. Augustyn ( 430) Z Kazania 186... 223 Z Kazania 195... 224 Z Kazania 215... 224 348
Św. Jan Kasjan ( 435) O wcieleniu Pana (fragmenty)... 226 Nestoriusz ( 451) List Nestoriusza do Cyryla Aleksandryjskiego... 227 Św. Cyryl Aleksandryjski ( 444) List II do Nestoriusza... 231 Anatematyzmy... 234 W obronie tytułu Bogarodzica (fragment)... 235 Mowa soborowa ku czci Bogarodzicy... 236 Formuła zjednoczenia... 238 Św. Piotr Chryzolog ( 450) Z drugiej homilii na Zwiastowanie Najświętszej Pannie... 240 Św. Leon Wielki, papież ( 461) List do Flawiana (13 czerwca 449 r.)... 242 Św. Andrzej z Krety ( 740) Z homilii na Zwiastowanie Najświętszej Maryi Pannie... 250 Św. Jan z Damaszku ( 749) Z homilii na Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny... 251 Św. Franciszek z Asyżu ( 1226) Pozdrowienie błogosławionej Dziewicy Maryi... 253 Św. Tomasz z Akwinu ( 1274) Z Summy teologicznej... 254 Drugie kazanie na święto Zwiastowania: O błogosławionej Maryi... 257 Św. Bonawentura ( 1274) Z Komentarza do Sentencji... 259 Z kazania XXVI De Tempore... 261 Bł. Jan Duns Szkot ( 1308) Z Księgi Sentencji... 263 Dr Marcin Luter ( 1546) Z Komentarza do Magnificat... 265 Jakub Wujek SJ ( 1597) Z kazania o wcieleniu Pańskim... 269 Piotr Skarga SJ ( 1612) Kazanie na dzień Wcielenia Syna Bożego albo Zwiastowania Panny Najświętszej Matki Bożej 274 Z kazania o Zwiastowaniu Panny Maryi Bogarodzicy i wcieleniu Syna Bożego 283 349
Św. Ludwik Maria Grignion de Montfort ( 1716) Z dziełka Tajemnica Maryi... 285 Z Traktatu o prawdziwym nabożeństwie do Najświętszej Maryi Panny 286 Cyprian Kamil Norwid ( 1883) Z litanii Do Najświętszej Panny Marii... 288 Starzec Sylwan ( 1938) O Matce Bożej... 293 Paul Evdokimov ( 1970) Theotokos archetyp kobiecości... 295 Św. Maksymilian Maria Kolbe ( 1941) Kimże Ona Niepokalana... 298 Z artykułu pt. Niepokalane Poczęcie... 298 Nie tylko dzieckiem przybranym, ale Matką Bożą... 300 Karl Rahner SJ Macierzyństwo Boże... 301 Sobór Watykański II Z rozdziału VIII Konstytucji dogmatycznej o Kościele... 306 Paweł VI ( 1978) Z adhortacji Marialis cultus... 308 Kard. Karol Wojtyła Z duchowej biografii... 312 Z homilii do twórców kultury polskiej... 312 ANEKSY List Ojca Świętego Jana Pawia II do Episkopatu Kościoła katolickiego na 1600 rocznicę I Soboru Konstantynopolitańskiego i na 1550 rocznicę Soboru Efeskiego 317 Komunikat Episkopatu Polski na rocznicę Soborów w Konstantynopolu i w Efezie 326 Indeks osobowy... 329 Indeks rzeczowy... 339 Inhaltsverzeichnis... 341