Kierownik Laboratorium Analityki Środowiska

Kierownik Zakładu Dr hab. Agnieszka Gałuszka, Prof. UJK Kierownik Laboratorium Analityki Środowiska Prof. dr hab. Zdzisław M. Migaszewski, prof. zw. UJK Pracownicy: Dr Sabina Dołęgowska (adiunkt) Dr Artur Michalik (adiunkt) Mgr Anna Radzimowska (pracownik naukowotechniczny

Pracownicy Zakładu Geochemii i Ochrony Środowiska

Struktura organizacyjna LAŚ-ZGiOŚ 1. Sekcja Przygotowania Próbek (S. Dołęgowska, A. Radzimowska) 2. Sekcja Mikroskopowa (Z.M. Migaszewski, A. Gałuszka) 3. Sekcja XRF (A. Gałuszka, Z.M. Migaszewski) 4. Sekcja LA-ICP-MS (A. Gałuszka, Z.M. Migaszewski) 5. Sekcja Atomowej Spektrometrii Absorpcyjnej (A. Michalik, S. Dołęgowska))

SKN Kalcyt (od 1999 r.)

Kierunek Chemia Specjalność Analityka Środowiska

Interdyscyplinarność

Etapy badań geochemicznych Prace terenowe (w tym analizy polowe) Pobieranie próbek Przygotowanie próbek Analizy laboratoryjne (chemiczne, mineralogiczne, izotopowe) Interpretacja wyników badań

Badania mobilności i interakcji pierwiastków śladowych i WWA oraz ocena udziału ich źródeł naturalnych i/lub antropogenicznych w lokalnych i regionalnych cyklach geochemicznych i biogeochemicznych (zespół). Opracowanie i wdrażanie metod określania wartości tła geochemicznego w różnych elementach środowiska przyrodniczego (A. Gałuszka) Badania procesów uwalniania geotoksyn z formacji skalnych do środowiska jako funkcji ich składu litologicznego i mineralnego, w tym drenażu kwaśnych wód kopalnianych (Acid Mine/Rock Drainage) (zespół). Biomonitoring środowiska przyrodniczego przy użyciu mchów, porostów i sosny zwyczajnej (S. Dołęgowska, Z.M. Migaszewski, A. Gałuszka). Geomonitoring środowiska przyrodniczego przy użyciu potencjalnych geoindykatorów: źródeł w ŚPN i podpoziomu glebowego Ofh (zespół).

Wieloletnia współpraca zagraniczna i krajowa U.S. Geological Survey, Denver, Colorado Zakład Spektrometrii Mas, Instytut Fizyki UMCS w Lublinie Katedra Chemii Analitycznej, Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej Wydział Ochrony Środowiska, Urząd Miasta Kielce

Lodowiec Exit (Alaska, 2002 r.)

Badania w SW Kolorado (2002 r.)

Wrangel-Saint Ellias National Park (2007 r.)

Z dr Paulem Lamothe i dr Jimem Crockiem (G. Świetokrzyskie, 2010 r.)

Wybrane projekty badawcze Gałuszka A. (kier. projektu): Tło geochemiczne wybranych pierwiastków śladowych w glebach na trzech obszarach historycznej eksploatacji górniczej rud metali w Górach Świętokrzyskich (Grant NCN) od 2012 r. Migaszewski Z.M. (kier. projektu): Pierwiastki śladowe i wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne w glebach, biowkaźnikach roślinnych i wodach ze źródeł na obszarze Gór Świętokrzyskich (142/S) od 2002 r. Migaszewski Z.M. (kier. projektu): Ocena stopnia zanieczyszczenia kompleksów leśnych w granicach administracyjnych miasta Kielce na podstawie oznaczeń zawartości pierwiastków śladowych w gatunku mchu Pleurozium schreberi (WOŚ Urzędu Miasta Kielce) od 2011 r. Gałuszka A. (kier. projektu): Ocena wpływu soli stosowanych do odladzania jezdni na przydrożne drzewa (WOŚ Urzędu Miasta Kielce) 2009-2011. Migaszewski Z.M. (kier. projektu): Distribution patterns of polynuclear aromatic hydrocarbons (PAHs) and trace elements in mosses Hylocomium splendens and Pleurozium schreberi, collected from different forest communities in Alaska and Eastern Europe (DENA 00750, WRST 00025/USGS, 142/S UJK) 2008-2011. Migaszewski Z.M. (kier. projektu): Wpływ wietrzenia pirytu na środowisko przyrodnicze na przykładzie rejonu eksploatacji górniczej Wiśniówka Mała Podwiśniówka w Górach Świętokrzyskich (MNiSzW nr 2 P04G 041 30) 2006-2008.

Wybrane publikacje z zakresu geochemii i analityki środowiska Gałuszka A., Migaszewski Z.M., Zalasiewicz J. 2013. Assessing the Anthropocene with geochemical methods. From: Waters C.N., Zalasiewicz J.A., Williams M., Ellis, M.A. & Snelling A.M. (eds.). A Stratigraphical Basis for the Anthropocene. Geological Society, London, Special Publications 395, http://dx.doi.org/10.1144/sp395.5. Migaszewski Z.M., Gałuszka A., Migaszewski A. 2013. The study of rare earth elements in farmer s well waters of the Podwiśniówka acid mine drainage area (south-central Poland). Environmental Monitoring and Assessment. DOI: 10.1007/s10661-013-3478-7. Migaszewski Z.M., Gałuszka A., Michalik A., Dołęgowska S., Migaszewski A., Hałas S., Trembaczowski A. 2013. The use of stable sulfur, oxygen and hydrogen isotope ratios as geochemical tracers of sulfates in the Podwiśniówka acid drainage area (south-central Poland). Aquatic Geochemistry 19, 261-280. Dołęgowska S., Migaszewski Z.M. 2013. Anomalous concentrations of rare earth elements in the moss-soil system from south-central Poland. Environmental Pollution 178, 33-40.

Gałuszka A., Migaszewski Z.M., Namieśnik J. 2013. The 12 principles of green analytical chemistry and the SIGNIFICANCE mnemonic of green analytical practices. TRAC-Trends in Analytical Chemistry 50, 78-84. Dołęgowska S., Migaszewski Z.M., Michalik A. 2013. Hylocomium splendens (Hedw.) B.S.G. and Pleurozium schreberi (Brid.) Mitt. as trace element bioindicators: comparison of bioaccumulative propertie. Journal of Environmental Sciences 25(2), 340-347. Gałuszka A., Migaszewski Z.M. 2013. Acidification of Rivers and Lakes. [In:] Jorgensen S.E. [ed.]. Francis and Taylor. Encyclopedia of Environmental Management 2291-2302. Mechlińska A., Gdaniec-Pietryka M., Wolska L., Gałuszka A., Namieśnik J. 2012. Remobilization of polychlorinated biphenyls from sediment and its consequences for their transport in river waters. Environmental Monitoring and Assessment 185, 4449-4459. Manecki P., Gałuszka A. 2012. Groundwater quality as a geoindicator of organochlorine pesticide contamination after pesticide tomb reclamation: a case study of Franciszkowo, northwestern Poland. Environmental Earth Sciences (Environmental Geology) 67, 2441-2447.

Gałuszka A., Konieczka P., Migaszewski Z.M., Namieśnik J. 2012. An assessment of the greeness of analytical procedures with the use of analytical eco-scale. TRAC-Trends in Analytical Chemistry 37, 61-72. Radke B., Wasik A., Jewell L.L., Piketh S., Pączek U., Gałuszka A., Namieśnik J. 2012. Seasonal changes in organotin compounds in water and sediment samples from the semi-closed Port of Gdynia. Science of the Total Environment 441, 57-66. Michalik A., Migaszewski Z.M. 2012. Stable sulfur and oxygen isotope ratios of the Świętokrzyski National Park spring waters generated by natural and anthropogenic factors (south-central Poland). Applied Geochemistry 27, 1123-1132. Gałuszka A., Migaszewski Z.M., Manecki P. 2011. Pesticide burial grounds in Poland: A review. Environment International 37, 1265-1272. Dołęgowska S., Migaszewski Z.M. 2011. PAH concentrations in the moss species Hylocomium splendens (Hedw.) B.S.G. and Pleurozium schreberi (Brid.) Mitt. from the Kielce area (south-central Poland). Ecotoxicology and Environmental Safety 74(6), 1636-1644.

Gałuszka A., Migaszewski Z.M., Podlaski R., Dołęgowska S., Michalik A. 2011. The Influence of Chloride Deicers on Mineral Nutrition and the Health Status of Roadside Trees in the City of Kielce, Poland. Environmental Monitoring and Assessment 176, 451-464. Migaszewski Z.M., Crock J.G., Lamothe P.J., Gałuszka A., Dołęgowska S. 2011. The role of sample preparation in interpretation of trace element concentration variability in moss bioindication studies. Environmental Chemistry Letters 9(3), 323-329. Migaszewski Z.M., Dołęgowska S., Hałas S., Trembaczowski A. 2010. Stable sulfur isotope ratios in mosses Hylocomium splendens (Hedw.) B.S.G. and Pleurozium schreberi (Brid.) Mitt. from the Kielce area (south-central Poland). Isotopes in Environmental and Health Studies 46/2, 219-224. Migaszewski Z.M., Gałuszka A., Dołęgowska S., Crock J.G., Lamothe P.J. 2010. Mercury in mosses Hylocomium splendens (Hedw.) B.S.G. and Pleurozium schreberi (Brid.) Mitt. from Poland and Alaska: Understanding and controlling for pollution sources. Ecotoxicology and Environmental Safety 73, 1345-1351.

Migaszewski Z.M., Gałuszka A., Crock J.G., Lamothe P.J., Dołęgowska S. 2009. Interspecies and interregional comparisons of the chemistry of PAHs and trace elements in mosses Hylocomium splendens (Hedw.) B.S.G. and Pleurozium schreberi (Brid.) Mitt. from Poland and Alaska. Atmospheric Environment 43, 1463-1473. Migaszewski Z.M., Gałuszka A., Hałas S., Dąbek J., Dołęgowska S., Budzyk I., Starnawska E., Michalik A. 2009. Chemical and isotopic variations in the Wiśniówka Mała mine pit water, Holy Cross Mountains (South-Central Poland). Environmental Geology 57, 29-40. Migaszewski Z.M., Gałuszka A., Hałas S., Dołęgowska S., Dąbek J., Starnawska E. 2008. Geochemistry and stable sulfur and oxygen isotope ratios of the Podwiśniówka pit pond water generated by acid mine drainage (Holy Cross Mountains, south-central Poland). Applied Geochemistry 23, 3620-3634. Michalik A. 2008. The Use of Chemical and Cluster Analysis for Studying the Spring Water Quality in the Świętokrzyski National Park, South- Central Poland. Polish Journal of Environmental Studies 17(3), 357-362. Gałuszka A. 2007. A review of geochemical background concepts and an example using data from Poland. Environmental Geology 52, 861-870.

Książki Migaszewski Z.M., Gałuszka A. 2010. Słownik angielsko-polski i polskoangielski. Geologia. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa. Migaszewski Z.M., Gałuszka A. 2007. Podstawy Geochemii Środowiska. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne. Warszawa. Migaszewski Z.M., Gałuszka A. 2004. Polskie tłumaczenie książki: Air pollution and plant life (John Wiley & Sons. New York Kanada, pp. 1-465) pod redakcją Bell J.N.B., Treshow M. Zanieczyszczenie powietrza a życie roślin. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne. Warszawa. Migaszewski Z.M., Gałuszka A. 2003. Zarys Geochemii Środowiska. Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej. Kielce.

Inne wybrane publikacje Migaszewski Z.M., Gałuszka A. 2010. Xenotime from the Podwiśniówka mine pit, Holy Cross Mountains (South-Central Poland). Mineralogia 41(1-2), 3-9. Gałuszka A., Migaszewski Z.M. 2009. Valuing geodiversity and its importance for abiotic nature conservation in the Holy Cross Mountains, Poland. Mineralogia Special Papers 35, 31-38. Gałuszka A., Migaszewski Z.M. 2009. Problemy zrównoważonego użytkowania surowców mineralnych (Problems of Sustainable Use of Mineral Resources). Problemy Ekorozwoju Problems of Sustainable Development 4(1), 123-130. Dołęgowska S. 2009. Biopaliwa krok ku zrównoważonemu rozwojowi. Problemy Ekorozwoju Problems of Sustainable Development 4(1), 117-121. Król P., Migaszewski Z.M. 2009. Rodzaje, występowanie i geneza krzemieni. Zarys problematyki. [W:] Król P. (red). Historia krzemienia. Muzeum Narodowe w Kielcach: 13-45.

Migaszewski Z.M., Migaszewski A. 2008. Geologiczna zagadka krzemienia pasiastego. [W:] Wódz B. (red). 35 lat krzemienia pasiastego w biżuterii. Muzeum Okręgowe w Sandomierzu: 11-21. Migaszewski Z.M., Starnawska E., Gałuszka A. 2007. Gorceixite from the Upper Cambrian rocks of the Podwiśniówka mine pit, Holy Cross Mountains (south-central Poland). Mineralogia Polonica 38(2), 171-184. Gałuszka A., Migaszewski Z.M. 2006. Geologiczny dowód zbrodni geologia sądowa w postępowaniu karnym. Przegląd Geologiczny 54(6), 484-487.. Migaszewski Z.M., Gałuszka A., Durakiewicz T., Starnawska E. 2006. Middle Oxfordian Lower Kimmeridgian chert nodules in the Holy Cross Mountains, south-central Poland. Sedimentary Geology 187, 11-28. Sharp Z.D., Durakiewicz T., Migaszewski Z.M., Atudorei V.N. 2002. Antiphase hydrogen and oxygen isotope periodicity in chert nodules; Implications for thermal instabilities in sedimentary basins. Geochimica et Cosmochimica Acta 66(16), 2865-2973.

Infrastruktura P.O. Polska Wschodnia

Spektrometr mas z jonizacją w plazmie sprzężonej indukcyjnie wraz z modułem ablacji laserowej (LA- ICP-MS ELAN DRC II, Perkin Elmer)

10-5 Tr 10-4 Tr 2-3 Tr 760 Tr Kwadrupol Soczewki jonowe Palnik ICP Detektor Pompy turbomolekularne Układ wprowadzania próbki 38

Certyfikowane Materiały Odniesienia (CRM) Gleby (9) Montana I Soil NIST 2710a Montana II Soil NIST 2711a Soil Powder GSS-1-4, 6-8 Osady (15) Tibet Sediment NCS DC 70311 NCS DC 70324 Inorganic in Marine Sediment NIST 2702 Rośliny (4) Apple Leaves NIST 1515 Pine Needles NIST 1575a Polish Virginia Tabacco Leaves INCT-PVTL-6 (IChTJ) Tomato Leaves NIST 1573a Wapienie (1) USGS Limestone Powder GSR-6 Karbonatyt y (1) USGS Carbonatite Mountain Pass, CA CMP-1 Wody (4) Trace Elements in Water NIST 1640A, NIST 1643e USGS, PPREE1 USGS SCREE1

A B C A C B

Sample/NASC or PAAS NASC/PAAS normalized-ree concentrations in rocks and pyrite of the Podwiśniówka area 1,4 1,2 1 NASC-rocks NASC-pyrite PAAS-rocks PAAS-pyrite 0,8 0,6 0,4 0,2 0 La Ce Pr Nd Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb

Sample/NASC or PAAS Normalized-REE concentrations in waters of Podwiśniówka acid pit pond (Pw) and Marczakowe Doły acid pond (MD) 0,001 0,0008 NASC-Pw waters PAAS-Pw waters NASC-MD waters PAAS-MD waters 0,0006 0,0004 0,0002 0 La Ce Pr Nd Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu

LSX-500 CETAC laser ablation module [Nd:YAG (neodymium: yttrium-aluminum garnet) laser, 266 nm]

(Ridley W.I., Lichte F.E. (1998)

USGS Microanalytical Reference Materials (dr Steve Wilson): Glass BCR-2G, Basalt glass BHVO-2G, Basalt glass BIR-1G, Table Mountain Basalt Glass, Basalt Glass TB-1G, Synthetic basalt GSD- 1G, Nephelinite Knippa Texas NKT-1G, Carbonate MACS-3, Carbonate GPVI, Polymetal sulfide MASS-1; Glass NIST 612

Przenośny analizator rentgenowski Thermo Scientific NITON XL3t 960 GOLDD+, lampa Ag 50kV/200µA/2W

Mikroskop stereoskopowy Nikon SMZ 1000 do separacji minerałów, materiałów biologicznych i substancji chemicznych

Uniwersalny mikroskop stereoskopowy Leica M205 A (pow. 12,5 256, chłodzona kamera cyfrowa 8 Mpikseli)

Piryt ze skupieniami oksyhydroksysiarczanów (USA)

Kryształy pirytu (USA)

Skupienia malachitu, azurytu oraz tlenków i wodorotlenków żelaza i manganu (USA)

Brekcja kwarcowa scementowana pirytem (Podwiśniówka k. Kielc)

Oksyhydroksysiarczany na powierzchni pirytu (Podwiśniówka k. Kielc)

Brekcja kwarcowa scementowana goethytem i hematytem (Podwiśniówka k. Kielc)

Piasek (Miedzianka)

Mech Hylocomium splendens

Mikroskop polaryzacyjny uniwersalny Nikon LV 100 Pol oraz mikroskop Nikon Eclipse 50i z modułem katodoluminescencji CITL (Cambridge Instrument Technology Ltd) Cathodoluminescence MK5-2

Mikroskop polaryzacyjny uniwersalny Nikon LV 100 Pol

Tuf (Otwór Ostałów) (światło przechodzące, nikole X)

Piaskowiec (Otwór Ostałów) (światło przechodzące, nikole X)

Piaskowiec (Tumlin) (światło przechodzące, nikole X)

Piaskowiec (Tumlin) (światło odbite, nikole X) )

Dolomit (Rudki) (światło przechodzące, nikole X)

Dolomit (Rudki) (światło odbite, nikole X)

Wapień biomikrytowy (światło przechodzące, nikole X)

Mikroskop polaryzacyjny Nikon Eclipse 50i z modułem katodoluminescencji CITL (Cambridge Instrument Technology Ltd) Cathodoluminescence MK5-2

Żyłki kalcytu (otwór Ławeczno) (światło przechodzące, 1 nikol)

(jw.) (światło przechodzące, nikole X)

(jw.) (światło przechodzące, katodoluminescencja)

Piaskowiec kwarcowy o spoiwie kalcytowym (Tumlin) (światło przechodzące, 1 nikol)

Wapień biomikrytowy (Otwór Ławeczno) (światło przechodzące, 1 nikol)

Plagioklazy (światło przechodzące, 1 nikol)

Plagioklazy złoże platyny z Płw. Kola (światło przechodzące, 1 nikol)

Spektrometr absorpcji atomowej THERMO SCIENTIFIC ice 3500Z

Spektrometr absorpcji atomowej PU 9100 X UNICAM

Metody/techniki badań w LAŚ 1. Oznaczenia zawartości pierwiastków (ultra)śladowych w próbkach środowiskowych przy użyciu ICP-MS i AAS. 2. Badania mikroskopowe próbek stałych z powiększeniami do 1000 (badania petrologiczne, analizy składu matryc). 3. Badania przestrzennego rozmieszczenia pierwiastków śladowych w mikroobszarze metodą ablacji laserowej z ICP-MS (współpraca z Alanem Koenigiem z USGS). 4. Oznaczenia stosunków izotopowych ołowiu (oraz boru, litu i strontu?) w próbkach środowiskowych przy użyciu ICP-MS (współpraca z dr Paulem Lamothe, dr Ruth Wolf z USGS). 5. Opracowanie nowych metod usuwania interferencji pierwiastków w trybie dynamicznej komory reakcyjnej (DRC) z ICP-MS (współpraca z dr Ruth Wolf z USGS).

Szkolenie w US Geological Survey (dr Ruth Wolf 2011 r.)

Szkolenie w US Geological Survey (dr Paul Lamothe 2011 r.)

Szkolenie w US Geological Survey (Alan Koenig 2011 r.)