Załącznik nr 1 do Uchwały Nr XLII/504/2010 RM Leszna z dnia roku. Miasto Leszno

Załącznik nr 1 do Uchwały Nr XLII/504/2010 RM Leszna z dnia 29.04.2010 roku Miasto Leszno Lokalny Program Rewitalizacji Leszna na lata 2010 2015

SPIS TREŚCI 1. WSTĘP... 5 2. WYKORZYSTANE MATERIAŁY, DOKUMENTACJE... 6 3. DIAGNOZA STANU MIASTA LESZNO... 8 3.1. Położenie i rys historyczny... 8 3.2. Środowisko naturalne... 11 3.3. Zagospodarowanie terenu... 14 3.4. Sytuacja demograficzna... 22 3.5. Rynek pracy i bezrobocie... 26 3.6. Edukacja i oświata... 29 3.7. Pomoc społeczna... 31 3.8. Gospodarka... 32 3.9. Organizacje pozarządowe... 35 3.10. Kultura i zabytki... 37 3.11. Turystyka, sport i rekreacja... 38 4. NAWIĄZANIE DO STRATEGICZNYCH DOKUMENTÓW DOTYCZĄCYCH ROZWOJU PRZESTRZENNO SPOŁECZNO GOSPODARCZEGO KRAJU, REGIONU I GMINY PRZESŁANKI DO ZAŁOŻEŃ REWITALIZACJI MIASTA.... 41 4.1. Strategiczne Wytyczne Wspólnoty dla spójności (SWW) na lata 2007-2013.... 41 4.2. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (NRSO) na lata 2007-2013,... 41 4.3. Strategia Rozwoju Kraju (SRK) na lata 2007-2015... 44 4.4. Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020r.... 45 4.5. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013... 46 4.6. Strategia Rozwoju Leszna... 49 4.7. Program Rozwoju Turystyki w Regionie Leszczyńskim... 51 5. ZAŁOŻENIA PROGRAMU REWITALIZACJI... 52 5.1. Okres programowania... 52 5.2. Zasięg terytorialny rewitalizowanego obszaru i jego diagnoza... 53 2

5.2.1. Obszary poprzemysłowe i powojskowe... 57 5.2.2. Wysoki poziom ubóstwa oraz trudne warunki mieszkaniowe... 58 5.2.3. Wysoki poziom bezrobocia - Udział długotrwale bezrobotnych wśród osób w wieku produkcyjnym (W3)... 66 5.2.4. Niski poziom przedsiębiorczości - Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców (W4)... 69 5.2.5. Poziom liczby ludności w wieku poprodukcyjnym (W5)... 72 5.2.6. Poziom obciążenia ekonomicznego ludności (W6)... 75 5.2.7. Poziom migracji (W7)... 78 5.2.8. Poziom liczby osób bezrobotnych (W8)... 81 5.2.9. Poziom spadku liczby osób bezrobotnych (W9)... 84 5.2.10. Poziom liczby osób biernych zawodowo (W10)... 87 5.2.11. Poziom liczby osób pracujących (W11)... 90 5.2.12. Poziom liczby osób o niskim wykształceniu (W12)... 93 5.2.13. Poziom liczby osób z wyższym wykształceniem (W13)... 96 5.2.14. Podsumowanie analizy dotyczącej wskazania obszaru do rewitalizacji i obszaru mieszkalnictwa 99 5.3. Uwarunkowania i problemy przestrzenne obszaru wskazanego do rewitalizacji. 108 5.4. Logika interwencji w obszarze wskazanym do rewitalizacji zidentyfikowane problemy. 140 5.5. Logika interwencji w obszarze wskazanym do rewitalizacji zidentyfikowane cele rewitalizacji.... 144 5.6. Plany działań w poszczególnych sferach rozwoju... 149 5.6.1. Plan działań przestrzennych... 149 5.6.2. Plan działań gospodarczych... 153 5.6.3. Plan działań społecznych... 154 6. INNE OBSZARY DYSFUNKCYJNE... 158 6.1. Podstawy wyboru innych obszarów dysfunkcyjnych... 158 6.2. Strefa inwestycyjna I.D.E.A.... 158 6.3. Tereny Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Lesznie... 160 7. MAPA ZDEGRADOWANYCH OBSZARÓW MIEJSKICH I INNYCH OBSZARÓW DYSFUNKCYJNYCH WSKAZANYCH DO REWITALIZACJI... 161 8. PLAN FINANSOWY REALIZACJI PROJEKTÓW KLUCZOWYCH... 163 9. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROJEKTÓW LOKALNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI... 165 10. PRZEBIEG PROCESU KONSULTACJI SPOŁECZNYCH... 169 11. SYSTEM WDRAŻANIA... 179 11.1. Podstawa prawna dofinansowania projektów rewitalizacyjnych ze środków publicznych... 179 11.1.1. Informacje wstępne... 179 11.1.2. Ustawa o finansach publicznych... 183 11.1.3. Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami... 183 11.1.4. Ustawa o podatkach i opłatach lokalnych... 184 3

11.1.5. Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie... 185 11.1.6. Ustawa o partnerstwie publiczno - prywatnym... 186 11.1.7. Pomoc publiczna... 187 11.2. Zasady naboru projektów rewitalizacyjnych w ramach konkursu... 187 11.3. Zasady finansowania projektów rewitalizacyjnych... 196 11.4. Zasady monitorowania realizacji projektów rewitalizacyjnych... 197 11.5. Zasady rozliczania finansowego i rzeczowego projektów rewitalizacyjnych... 198 11.6. System zarządzania Starym Miastem. Koordynacja rewitalizacji... 198 11.6.1. Informacje wstępne... 198 11.6.2. Definicja TCM... 199 11.6.3. Forma TCM w Lesznie oraz zadania... 201 12. SPOSOBY MONITOROWANIA, OCENY I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ... 204 12.1. Wstęp uzasadnienie podjęcia działań promocyjnych... 204 12.2. Cele promocji i mierniki osiągnięcia założonych celów... 204 12.3. Adresaci promocji... 205 12.4. Argumenty strategii promocji... 206 12.5. Rodzaje i środki promocji... 206 12.6. Budżet promocji, realizator oraz częstotliwość podejmowania działań promocyjnych 207 13. ZAŁĄCZNIKI DO LOKALNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI... 208 4

1. Wstęp Niniejszy dokument ma na celu zdiagnozowanie obecnej sytuacji społeczno-ekonomicznej w Mieście Lesznie. W poszczególnych rozdziałach omówione zostaną najważniejsze elementy składające się na całościowy obraz gminy. Kompleksowy dobór przedstawionych obszarów funkcjonowania samorządu pozwala na pełną orientację w zakresie wielu zagadnień: historii Leszna, jego środowiska geograficzno-przyrodniczego, zagospodarowania przestrzennego i ładu urbanistycznego, kondycji gospodarczej i społecznej i in. 5

2. Wykorzystane materiały, dokumentacje W pracach nad diagnozą wykorzystano najważniejsze dokumenty o charakterze strategiczno programowym, opracowania branżowe, analizy i raporty będące w posiadaniu Gminy Miasta Leszno, tj.: Strategia Rozwoju Leszna, Strategia rozwoju mieszkalnictwa Miasta Leszna, Strategia promocji miasta Leszna do roku 2020, Strategia rozwiązywania problemów społecznych w Mieście Lesznie 2004 2009, Raport Życie w Lesznie 2005, Raport o sytuacji społeczno-gospodarczej Leszno 2006 r., Miejski Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na rok 2008, Miejski Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2008-2010, Miejski program na rzecz wspierania osób niepełnosprawnych w mieście Lesznie na lata 2008 2010, Program współpracy organów samorządowych Miasta Leszna z organizacjami pozarządowymi oraz innymi organizacjami działającymi w sferze pożytku publicznego na rok 2008, Program zapobiegania przestępczości oraz bezpieczeństwa obywateli i porządku publicznego Miasta Leszna i Powiatu Leszczyńskiego. Brano pod uwagę również raporty Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Poznaniu oraz coroczne opracowania statystyczne dotyczące sytuacji na rynku pracy w województwie wielkopolskim. Wykorzystane zostały także dane statystyczne, opublikowane przez Główny Urząd Statystyczny. Ich bezpośrednim źródłem był portal Bank Danych Regionalnych www.stat.gov.pl oraz www.stat.gov.pl/poznan/. Opierano się ponadto na informacjach pozyskanych z miejskich stron internetowych: Oficjalny serwis miasta Leszna: www.leszno.pl, Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Leszna: www.bip.leszno.pl/, Biuletyn Informacji Publicznej Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w Lesznie: mopr.leszno.sisco.info, Biuletyn Informacji Publicznej Miejskiego Zakładu Komunikacji: bip.mzoleszno.com.pl, Biuletyn Informacji Publicznej Miejskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej: www.bip.mpec.leszno.pl, Serwis internetowy Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o.: www.mpwikleszno.pl, 6

Serwis internetowy Miejskiej Biblioteki Publicznej w Lesznie: www.mbpleszno.leszczynskie.net, Serwis internetowy Miejskiego Ośrodka Kultury w Lesznie www.mok.leszno.pl, Serwis internetowy http://www.leszno-region.pl/. Całość została uzupełniona informacjami zawartymi w innych źródłach internetowych, bezpośrednio podejmujących tematykę poświęconą Lesznu. 7

3. Diagnoza stanu miasta Leszno 3.1. Położenie i rys historyczny Położenie Leszno jest miastem na prawach powiatu położonym w zachodniej części Polski, w południowozachodniej części województwa wielkopolskiego. W latach 1975-1999 było stolicą województwa leszczyńskiego. Powierzchnia całkowita miasta wynosi 31,9km 2. Współrzędne geograficzne miasta to 51 51' N i 16 34' E. Miasto na prawach powiatu otoczone jest powiatem leszczyńskim, który graniczy z powiatami kościańskim, gostyńskim, rawickim, górowskim, wschowskim i wolsztyńskim. W skład powiatu leszczyńskiego ziemskiego wchodzą miasta i gminy: Krzemieniewo, Lipno, Osieczna, Święciechowa, Rydzyna, Wijewo i Włoszakowice. Południowo granica powiatu leszczyńskiego jest częścią granicy pomiędzy województwem wielkopolskim a województwem dolnośląskim. Największymi miastami w pobliżu są: Poznań, stolica województwa wielkopolskiego 75 km, Wrocław, stolica województwa dolnośląskiego 96 km, Kalisz 112 km, Zielona Góra 83 km, Gorzów Wielkopolski 148 km. W odległości ok. 330 km znajduje się Berlin i Praga. Do granicy polsko-niemieckiej jest zaledwie ok. 150 km. 8

Lokalny Program Rewitalizacji Leszna na lata 2010-2015 Rysunek 1. Położenie Leszna Źródło: Google Maps, http://www.leszno-region.pl/. Miasto leży na skrzyżowaniu drogi krajowej nr 12 (w układzie wschód-zachód) z drogą krajową nr 5 (układ północ-południe), która na odcinku przebiegającym przez miasto, jest równocześnie trasą europejską E261. Stwarza to bardzo dobre warunki komunikacyjne, na które wpływa bliskość granicy oraz położenie pomiędzy dwoma potężnymi ośrodkami miejskimi Poznaniem i Wrocławiem. Miasto jest także dobrze skomunikowanie pod względem kolejowym, posiada liczne połączenia w sześciu kierunkach. Leszno jest dobrze wykształconym ośrodkiem pod względem urbanistycznym, posiada wyraźnie zaznaczone wewnętrzne strefy, bez większych konfliktów przestrzennych. Wyróżnia się następujące rejony strefy zagospodarowania terenu: funkcje mieszkaniowe intensywne: Śródmieście, Nowe Miasto, Przylesie (około 430 ha), funkcje mieszkaniowe o mniejszym natężeniu i rolnicze: Antoniny, Międzytorze (około 735 ha), funkcja przemysłowa i składy: Fabryczna, Okrężna, Spółdzielcza (około 341 ha). Całość cech położenia Leszna składa się na bardzo dobrą dostępność komunikacyjną miasta i stanowi jego wielki potencjał. 9

Rys historyczny Pierwsze informacje na temat Leszna znajdują się w materiałach historycznych, datowanych na rok 1393. Występuje w nich jako osada Leszczno. W XV w. istniały tu obok siebie dwie osady: Leszczno i Leszczynko. Do XVI w. dzisiejsze Leszno rozwijało się zdecydowanie wolniej od sąsiednich osad, tj.: Wschowa czy Kościan. Z początkiem XVI w. rozpoczął się szybki rozwój osady, a w 1547 nadano jej prawa miejskie. Powstało gimnazjum, szkoła wyższa, synagoga, parafia ewangelicka (luterańska). W ciągu XVII wieku Leszno stało się największym w całej Wielkopolsce ośrodkiem drukarstwa, zabudowa miasta uległa znacznemu powiększeniu. Leszno przeżywało swój rozkwit, a towary w nim produkowane eksportowane były do Saksonii i Moskwy. W 1634 r. Zygmunt II Waza nadał miastu dodatkowe prawa i przywileje, dzięki czemu mieszczanie się bogacili, a Leszno stało się drugim największym miastem Wielkopolski po Poznaniu. Niestety okres ten nie trwał długo, bowiem już w 1655 i 1707 roku miasto zostało spalone i zniszczone, natomiast w roku 1709 miasto zaatakowała zaraza, która zabiła wielu mieszkańców. W 1767 i 1790 r. wybuchły kolejne wielkie pożary. Pomimo tych tragedii, Leszno za każdym razem potrafiło się podnieść i odbudować. Przez następne lata, aż do rozbiorów, miasto osiągnęło rangę głównego ośrodka produkcji tekstylnej. Silnie rozwijało się szkolnictwo (gimnazjum akademickie), zakłady farbiarskie i drukarskie. W wyniku drugiego rozbioru Polski, Leszno stało się częścią Prus. Zaborca planował przekształcić je w ośrodek wybitnie rolniczy. Miasto powiększało zajmowany obszar, jednak nie mogło swobodnie rozwijać swoich funkcji produkcyjnych i handlowych. Nadal prężnie działały drukarnie. Z początkiem XIX w. rozpoczęła się intensywna germanizacja miasta usuwano ze szkół język polski i polskich nauczycieli. Wywołało to silne reakcje i strajki ludności polskiej, rozpoczęto działania konspiracyjne, a w czasie Powstania Wielkopolskiego w 1918-1919 r. mieszkańcy Leszna aktywnie w nim uczestniczyli. Leszno przyłączono ponownie do Polski na mocy traktatu wersalskiego 17 stycznia 1920 r.. W okresie międzywojennym miasto stało się ważnym i dobrze skomunikowanym ośrodkiem gospodarczym z rozwiniętym handlem i przemysłem (młyny, browary, tartaki, garbarnie, fabryka produktów chemicznych, wyroby włókiennicze, maszyny, wagi i fortepiany, cukier, kreda). Powrócono także do rozwoju oświaty. Z miasta zaczęły się masowe wyjazdy ludności niemieckiej. Na ich miejsce sprowadzali się Polacy. Zaraz po wybuchu II wojny światowej, do miasta wkroczyli Niemcy i rozpoczęli masowe deportacje ludności polskiej do Generalnego Gubernatorstwa, a Leszno stało się częścią III Rzeszy. Po wojnie rozpoczął się proces przebudowy miasta. Powstały: lotnisko szybowcowe, dworzec autobusowy, osiedla mieszkaniowe, 10

arteria komunikacyjna al. Konstytucji 3 Maja, Odbudowano również dworzec kolejowy. Ranga Leszna bardzo wzrosła i w 1975 stało się ono stolicą nowego województwa leszczyńskiego. Powstało wiele zakładów przemysłowych, a miasto silnie powiększyło swoją powierzchnie i liczbę ludności. Zostały w tym czasie wybudowane hala widowiskowa i kryta pływalnia. Nowe realia, jakie powstały po 1989 r. dały wielkie możliwości prowadzenia polityki lokalnej, ale jednocześnie uwidoczniły skalę problemów z jakimi musiały poradzić sobie polskie miasta. 3.2. Środowisko naturalne Rzeźba terenu Ukształtowanie terenu miasta jest korzystne i stwarza dobre warunki rozwoju przestrzennego Leszna. Południowa część miasta to część płaskiej i monotonnej przestrzeni Wysoczyzny Leszczyńskiej o idealnych warunkach prowadzenia intensywnej rozbudowy, natomiast część północna leży na Pojezierzu Leszczyńskim (ukształtowane podczas ostatniego zlodowacenia w fazie jego najdalszego zasięgu - fazie leszczyńskiej). Obie formy geomorfologiczne oddzielone są od siebie moreną czołową. Część północna jest wyniesiona w stosunku do części południowej ok. 40 m. Budowa geologiczna Na obszarze miasta przeważa podłoże trzeciorzędowe o różnej miąższości (od 7,0 do 50 m). Jego skład to gliny zwałowe, piaski i żwiry. Nieliczne osady czwartorzędowe to głównie namuły organiczne oraz cienkie warstwy torfów. Wody powierzchniowe Zasoby wód powierzchniowych są ubogie. Wynika to z podłoża geologicznego miasta, składającego się z warstw łatwo przepuszczalnych. Wody znajdujące się na powierzchni, nie dokonują spływu powierzchniowego, lecz przesiąkają do podłoża. Oznacza to także, że wody gruntowe na znacznych obszarach miasta zalegają bardzo wysoko, tzn. tuż pod powierzchnią gruntu (1-2 m). Warunki te stanowią dość duże ograniczenie rozwoju przestrzennego miasta i wymagają stosowania odpowiednich zabiegów technicznych. 11

Pomimo tego że zasoby wód podziemnych na potrzeby miasta są wystarczające, są one średniej jakości (ze względu na płytkie zaleganie i zanieczyszczenia pochodzenia antropogeniczne) i wymagają uzdatniania. Warunki glebowe Na obszarze miasta warunki glebowe są dość dobre i wystarczające do prowadzenia umiarkowanej gospodarki rolnej. Gleby najlepszej I klasy bonitacyjnej w mieście nie występują. Zdecydowanie przeważają gleby V (gleby orne słabe) i VI klasy (gleby najsłabsze), jednak gleby przydatne do rolniczego wykorzystania, zajmują ok. 39% powierzchni Leszna. Wykres 1. Struktura klas glebowych miasta stan na 2004 rok źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu Tam, gdzie warunki hydrogeologiczne (płytkie zaleganie wód gruntowych) nie pozwalają na rozwój zabudowy miejskiej, należy wprowadzać funkcje sportowo-rekreacyjne dla mieszkańców miasta i okolic, natomiast na terenach o dobrych uwarunkowaniach hydrogeologicznych dla budownictwa, a słabych dla rolniczego wykorzystania, należy skierować przyszły rozrost urbanistyczny Leszna. Zapewni to na maksymalnie efektywny i harmonijny rozwój. Zasoby surowcowe Leszno nie dysponuje dużym zapleczem surowcowym. Największe znacznie mają złoża kruszywa naturalnego, odznaczającego się wysoką jakością, położone w najbliższym otoczeniu miasta (Strzyżewice, 12

na zachód od centrum). Ponadto występuje jeszcze gaz ziemny, lecz jego jakość jest tak mała, że jego wydobycie jest nieuzasadnione ekonomicznie. Warunki klimatyczne Miasto Leszno charakteryzuje się łagodnym klimatem, wywoływanym przez oceaniczne masy powietrza. Obszar miasta znajduje się w wielkopolsko-śląskiej dzielnicy rolniczo-klimatycznej. Przeważają wiatry zachodnie. Średnia roczna temperatura wynosi dla całej dzielnicy ok. 8,2 C. Opady wahają się od 500 do 550 mm. Leszno, jak ilustruje poniższa tabela, nieznacznie odbiega od średnich dla tego obszaru wartości: Tabela 1. Średnie wieloletnie cechy klimatu w mieście Średnie temperatury powietrza Względna wilgotność powietrza Zachmurzenie nieba Suma opadów rocznie Średnia prędkość wiatru C % % mm m/s 8,1 81 67 539 3,4 źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu Okres wegetacyjny tej dzielnicy jest jednym z najdłuższych w całym kraju, i wynosi ok. 228 dni. Niewielkie urozmaicenie powierzchni miasta wpływa na małe zróżnicowanie klimatu wewnątrz miasta północna część jest minimalnie cieplejsza i bardziej wilgotna. Użytkowanie gruntów Powołując się na dane z roku 2005, użytki rolne zajmują w Lesznie 41,9% powierzchni miasta, czyli 1338 ha. Dominują wśród nich grunty orne (północny-wschodnie i południowy-zachodnie obrzeża) z niewielkim udziałem łąk. Sady wraz z pastwiskami zajmują zaledwie 1% powierzchni miasta. Tabela 2. Użytkowanie gruntów w mieście Rok 2000 2001 2002 2003 2004 2005 ha % ha % ha % ha % ha % ha % Użytki rolne 1 514 47,5 1 522 47,7 1 509 47,3 1 340 42,0 1 340 42,0 1 338 41,9 grunty orne 1 241 38,9 1 238 38,8 1 227 38,5 1 184 37,1 1 181 37,0 1 178 36,9 sady 35 1,1 35 1,1 35 1,1 21 0,7 21 0,7 21 0,7 łąki 230 7,2 241 7,6 239 7,5 127 4,0 130 4,1 130 4,1 pastwiska 8 0,3 8 0,3 8 0,3 8 0,3 8 0,3 9 0,3 13

Lasy i grunty leśne 240 7,5 240 7,5 240 7,5 248 7,8 248 7,8 248 7,8 Pozostałe grunty i nieużytki 1 436 45,0 1 428 44,8 1 441 45,2 1 602 50,2 1 602 50,2 1 604 50,3 źródło: Główny Urząd Statystyczny Lasy i grunty leśne zajmują 248 ha jest to głównie wschodnia część miasta, łącząca się z większym kompleksem leśnym poza jego granicami. Największa powierzchnia miasta, ponad 1600 ha, należy do kategorii pozostałe i nieużytki. Na tę wielkość składają się tereny zagospodarowane funkcjami typowo miejskimi i in.: tereny komunikacyjne: ok. 390 ha, przewaga dróg z udziałem kolei (98 ha); tereny osiedlowe: ok. 875 ha, przewaga terenów zabudowanych (687 ha), tereny niezabudowane (rezerwy) to ok. 106 ha, niewielki udział terenów zielonych - ok. 82 ha; tereny przemysłowe i składowe: ok. 315 ha; nieużytki: zaledwie ok. 15 ha; wody: 9 ha. Rozpatrując zmiany w strukturze użytkowania gruntów w okresie lat 2000 2005, zauważalny jest kilkuprocentowy spadek powierzchni użytków rolnych w Lesznie w okresie 2000 2002 utrzymywał się on na poziomie ok. 47%, by w roku 2003 spaść do poziomu 42%. W latach następnych utrzymano ten stan. Wzrosła natomiast powierzchnia lasów i gruntów leśnych oraz pozostałych gruntów i nieużytków. 3.3. Zagospodarowanie terenu Zasoby mieszkaniowe Całkowita liczba mieszkań w roku 2006 wynosiła w Lesznie 21 894. Średnia powierzchnia mieszkania wynosi 70,2 m 2 (46,4 m 2 w mieszkaniach TBS i 94,4 m 2 w mieszkaniach osób fizycznych). W okresie lat 2002-2006, wartość ta poprawiła się niezauważalnie (niecały 1 m 2 ), i wyraźnie odbiega od średniej dla całości województwa wielkopolskiego, wynoszącej 76,8 m 2. Wzrost liczby mieszkań w analizowanym okresie jest zauważalny, miasto powiększyło swój zasób o 1479 mieszkania. Jeszcze wyraźniejszy jest wzrost liczby izb, o blisko 6 tysięcy. Jednak nie przekłada się on na wzrost komfortu mieszkańców, bowiem wskaźnik ilości izb przypadających na jedno o mieszkanie nie zmienił się w badanym okresie i wynosi 3,92 (2,6 w mieszkaniach TBS i 4,5 w mieszkaniach osób fizycznych). 14

Tabela 3. Zasoby mieszkaniowe miasta Leszno Rok 2002 2003 2004 2005 2006 mieszkania ogółem 20 415 21 411 21 711 21 809 21 894 izby 80 052 83 624 84 867 85 448 85 915 powierzchnia użytkowa mieszkań 1 408 981 1 481 102 1 506 196 1 522 464 1 537 281 źródło: Główny Urząd Statystyczny Struktura własnościowa mieszkań znajdujących się w Lesznie pokazuje, że własnością gminną jest zaledwie 12% całości zasobu. Zdecydowanie dominują dwie formy własności własność osób fizycznych (42%) oraz spółdzielni mieszkaniowych (41%), co można potraktować jako korzystne zjawisko. Niewielki udział mają zasoby należące do zakładów pracy. Analogiczna struktura dla roku 2001 była bardzo podobna, choć można zaobserwować pewne zmiany. W stosunku do roku 2001, gmina zmniejszyła swój udział w ogóle zasobów o 1%, spadł również udział spółdzielni mieszkaniowych (o 2%). Wszystkie te mieszkania przechodziły na własność osób fizycznych, bowiem widoczne jest zwiększenie udziału tej formy własności, z 39% w 2001 roku do 42% w 2006 roku. Wskazuje to na wdrażanie polityki zbywania praw własności mieszkań w ręce osób prywatnych, mające na celu przeniesienie odpowiedzialności za remonty i utrzymanie bieżące, a co za tym idzie partycypację finansową, na mieszkańców. Wykres 2. Mieszkania wg form własności stan na 2006 r. źródło: Główny Urząd Statystyczny Zasobem gminnym zarządza w Lesznie Miejski Zakład Budynków Komunalnych. W jego skład wchodzą 2952 lokale mieszkalne o łącznej powierzchni 148 906 m 2. Ich średnia powierzchnia to 50,44 m 2, 15

co znacząco odbiega od średniej (70,2 m 2 ). Ze względu na swój wiek, obiekty te wymagają znacznych nakładów finansowych. 16

Wykres 3. Struktura wiekowa budynków zarządzanych przez Miejski Zakład Budynków Komunalnych w Lesznie 1% 56% 4% 12% 27% 0-10 lat 11-30 lat 31-60 lat 61-100 lat >100 lat źródło: Miejski Zakład Budynków Komunalnych w Lesznie Ponad połowa lokali komunalnych została wybudowana ponad 100 lat temu, a 27% zasobu gminnego ma między 61 a 100 lat. Łączny udział lokalni najmłodszych do 30 lat, to zaledwie 5% całości zasobu komunalnego, przy 83% najstarszych. Oznacza to nie tylko konieczność przeznaczania na ich utrzymanie i remonty bardzo dużych nakładów finansowych, ale także coraz gwałtowniejszy wzrost tych nakładów. Stąd bardzo pilna potrzeba wprowadzania nowej zabudowy mieszkaniowej na terenie miasta. Sieć komunikacyjna Miasto jest bardzo dobrze połączone z zewnętrznym systemem transportowym, leży bowiem na skrzyżowaniu drogi krajowej nr 12 z droga krajową nr 5 oraz trasą europejską E261. Przebieg DK12 w granicach administracyjnych wyznaczają ulice: Szybowników, Aleje Jana Pawła II, Unii Europejskiej i Kąkolewska; przebieg DK5 wyznaczają następujące ulice: Poznańska i Aleje Konstytucji 3 Maja. Wewnętrzna sieć transportowa jest dobrze rozwinięta i stwarza dobre warunki do dynamicznego rozwoju gospodarczego. Tereny zajęte przez infrastrukturę komunikacyjną zajmują w Lesznie ok. 13% powierzchni miasta, z czego największy udział mają drogi. Ich łącza długość w granicach administracyjnych wynosi 159,2 km. Od kilku lat nie powstają nowe odcinki a wszelkie inwestycje polegają na remontach i modernizacjach istniejących. Jest to bardzo niebezpieczne, szczególnie wobec ciągłego wzrostu liczby samochodów w mieście (w 2006 r było ich 1 266 niż w roku 2005 i można przypuszczać, że przyrost będzie z każdym rokiem coraz bardziej dynamiczny). Dominują drogi o własności gminnej, stanowiące 60% długości całej sieci drogowej miasta. 17

Wykres 4. Struktura własnościowa dróg Leszna stan na 2006 r. 8% 4% 60% 28% krajowe wojewódzkie powiatowe gminne źródło: Urząd Miasta Leszna Pozytywnym zjawiskiem jest stały wzrost długości ścieżek rowerowych. Ich łączna długość w mieście w okresie 2000 2006 niemalże się podwoiła z 10,6 km w roku 2000 do 19,6 km w 2006 r. Gospodarka wodna W mieście funkcjonują trzy ujęcia komunalne: Przybyszewo Strzyżewice, Zaborowo, Karczma Borowa. Woda jest na tyle słabej jakości, że wymaga uzdatniania, jednak problem ten został rozwiązany już w 1995 roku, gdy oddano ostatnią stację uzdatniania. Na ujęcie Przybyszewo Strzyżewice składa się 9 studni głębinowych. Pobrana z nich woda kierowana jest do Stacji Uzdatniania Wody w Strzyżewicach. Jest to najnowocześniejsza stacja z użytkowanych przez miasto (zautomatyzowana i zaopatrzona w system monitoringu), a jej maksymalny pobór wód podziemnych wynosi 510 m3/h. Ujęcie stacji Karczma Borowa posiada 3 studnie głębinowe zlokalizowane w kompleksie leśnym Nadleśnictwa Karczma Borowa). Jej maksymalny pobór wód podziemnych wynosi 250 m3/h. Najstarszą z eksploatowanych przez miasto stacji jest stacja w Zaborowie. Jej ujęcie składa się z 6 studni głębinowych, a maksymalny pobór to 260 m3/h. Istniejąca w centrum miasta przy ul. Poniatowskiego wieża ciśnień, oparta na studni artezyjskiej, nie jest już eksploatowana. Tabela 4. Podstawowe dane o sieci wodociągowej miasta. J.m. Rok 2002 2003 2004 2005 2006 długość czynnej sieci rozdzielczej km 130,9 137,5 143,5 149,5 149,9 połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania woda dostarczona gospodarstwom domowym szt 5 325 5 454 5 554 5 706 5 706 dam3 2 023,70 2 060,40 1 999,60 2 164,40 2 223,40 18

ludność korzystająca z sieci wodociągowej osoba 62 489 62 517 62 659 62 907 62 892 źródło: Główny Urząd Statystyczny Długość czynnej sieci sukcesywnie rośnie. Na początku badanego okresu, w 2002 r. wynosiła ona 130,9 km, podczas gdy w roku 2006 wynosiła 149,9 km. Szczególne przyśpieszenie w budowie nowych odcinków nastąpiło od roku 2002, i trwało do 2005 r. włącznie. Wzrasta także liczba połączeń prowadzących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania, choć wzrost ten zatrzymał się w ostatnim badanym roku 2006 (wzrost o 0%). Z sieci wodociągowej korzysta w mieście ok. 98,3% mieszkańców. Wzrosła także ilość dostarczanej wody do gospodarstw domowych. Jest to główna grupa odbiorców wody w Lesznie. W 2006 r. wartość ta jest większa od wartości z roku 2002 o ok. 10%, przy czym wyraźny jest spadek w roku 2004. 155 Wykres 5. Zmiany długości czynnej sieci rozdzielczej Leszna 150 145 140 135 130 125 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 źródło: Główny Urząd Statystyczny Ma to również swoje odbicie w średnim zużyciu wody na jednego mieszkańca Leszna. Ogólnie jest wyraźna tendencja wzrostowa zużycia, porównując lata 2002 i 2006 wzrost wynosi ok. 10%. Rozpatrując zużycie wody wg grup odbiorców, wzrasta ono zarówno w grupie odbiorców gospodarstw domowych, jak i również przez podmioty gospodarcze (o 26,4 tys. m3 wody w 2006 r. więcej niż w roku ubiegłym). Gospodarka ściekowa Problemy z gospodarką ściekową w mieście zostały rozwiązane w znacznym stopniu w roku 1996 roku, gdy uruchomiono oczyszczalnię Henrykowo o przepustowości równej 25 500 m 3 na dobę. Stanowi to 19

rezerwę w stosunku do obecnych potrzeb (stację zaprojektowano do obsługiwania miasta liczącego 85 000 mieszkańców), a więc istnieją możliwości do dalszego rozwoju miasta. W roku 2000 oddano do użytku II etap budowy (część biologiczną). Tabela 5. Podstawowe dane o sieci kanalizacyjnej miasta. Rok J.m. 2002 2003 2004 2005 2006 długość czynnej sieci kanalizacyjnej km 121,6 137,5 146,5 158,6 158,6 połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania szt 3 820 4 120 4 320 4 762 4 762 ścieki odprowadzone dam3 2 752,70 2 767,30 2 826,90 2 926,30 2 936,00 ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej osoba 58 480 58 507 58 848 59 497 59 483 źródło: Główny Urząd Statystyczny Długość czynnej sieci kanalizacyjnej rośnie z roku na rok. W 2002 r. jej długość wynosiła 121,6 km, w roku 2005 158,6 km, co stanowi przyrost o 30%. Nie dotyczy to jednak roku 2006, co wynika z braku budowy nowych połączeń kanalizacyjnych oraz wodociągowych w tym roku. 2 950,00 Wykres 6. Ścieki odprowadzone [dam3]. 2 900,00 2 850,00 2 800,00 2 750,00 2 700,00 2002 2003 2004 2005 2006 źródło: Główny Urząd Statystyczny Wzrost długości sieci wodociągowej i kanalizacyjnej pociąga za sobą wzrost ilości odprowadzonych ścieków. Dla Leszna jest to także wyraźnie widoczne. W ciągu badanego okresu 2002 2006 ilość ta zwiększyła się o 183,30 dam 3, czyli o 6,6%. Główną przyczyną jest zwiększona emisja z gospodarstw 20

domowych, bowiem w pozostałych grupach (szczególnie przemysł) zanotowano spadek ilości odprowadzanych ścieków. Z sieci kanalizacyjnej korzystało w mieście w 2006 r. 59 483 mieszkańców, czyli 93%. Udział ten systematycznie rośnie (w 2002 r. wynosił 91,9%). Gospodarka odpadami Działania w zakresie gospodarki odpadami są prowadzone m.in. przez Miejski Zakład Oczyszczania w Lesznie. Jest to spółka z udziałem 19 samorządów gminnych: Leszno (największy udział - 37,17%), Osieczna, Lipno, Bojanowo, Gostyń, Krobia, Krzemieniewo, Krzywiń, Miejska Górka, Pępowo, Pogorzela, Poniec, Rawicz, Rydzyna, Śmigiel, Święciechowa, Wijewo, Włoszakowice oraz powiatu rawickiego. Miasto Leszno oraz MZO Sp. z o.o. realizują przy udziale środków Funduszu Spójności Projekt Grupowy pn. Gospodarka odpadami i osadami ściekowymi w Lesznie i subregionie leszczyńskim Tabela 6. Odpady stałe zebrane. Rok J.m. 2002 2003 2004 2005 2006 odpady wytworzone na 1 km2 t 665,6 843,8 806,3 1 168,80 1 131,30 udział odpadów składowanych w ilości odpadów wytworzonych w ciągu roku % 13,1 13,7 16,3 24,1 20,4 udział odpadów poddanych odzyskowi w ilości odpadów wytworzonych w ciągu roku % 86,9 86,3 83,7 62,6 79,6 źródło: Główny Urząd Statystyczny W badanym okresie lat 2002 2006 bardzo wyraźnie wzrosła liczba wytworzonych w mieście odpadów, przypadająca na 1 km 2. W roku 2006 ok. 20% z całości odpadów wytworzonych ulega składowaniu, natomiast blisko 80% wytworzonych odpadów stałych podlega procesom odzysku. Sieć gazowa Długość sieci gazowej Leszna w analizowanym okresie pomiędzy 2002 r. a 2004 r. wzrosła. Na koniec 2006 r. w mieście funkcjonowało 178,2 km sieci, czyli o ok. 11% więcej niż w roku 2002. Wzrosła też liczba czynnych połączeń do budynków mieszkalnych, do 6745 sztuk w 2004 r., co wpłynęło na wzrost liczby odbiorców gazu w mieście do 20 003 gospodarstw domowych. Nie przełożyło się to jednak na wzrost zużycia gazu, bowiem w roku 2004 zużyto go w mieście o 269,80 tys. m 3 mniej niż w 2002 r. 21

Wzrosła także liczba ludności korzystającej z sieci gazowej w 2004 r. korzystało z niej 57 463 mieszkańców, czyli ponad 89% ludności ogółem. Tabela 7. Podstawowe dane o sieci gazowej miasta. J.m. Rok 2002 2003 2004 długość czynnej sieci ogółem km 160 172,8 178,2 czynne połączenia do budynków mieszkalnych szt 6 418 6 583 6 745 odbiorcy gazu gosp.dom. 19 537 19 845 20 003 zużycie gazu tys. m3 14 334 13 507,40 14 064,20 ludność korzystająca z sieci gazowej osoba 57 365 57 410 57 463 źródło: Główny Urząd Statystyczny Sieć energetyczna W sferze energetycznej miasta od wielu lat trwa stopniowy wzrost liczby odbiorców energii elektrycznej, co jest związane przede wszystkim z budownictwem mieszkaniowym. Wyraźna jest tendencja wzrostu średniego zużycia energii, o 4 100 MW*h w ciągu 6 badanych lat w roku 2000, na jednego odbiorcę przypadało 1,726 MW*h, natomiast w 2006 już 1,822 MW*h rocznie. odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu zużycie energii elektrycznej na niskim napięciu Tabela 8. Podstawowe dane o sieci energetycznej miasta. J.m. Rok 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 szt 21 314 21 553 21 675 21 848 22 056 22 280 22 446 MW*h 36 789 37 543 37 373 37 654 39 277 40 017 40 889 źródło: Główny Urząd Statystyczny 3.4. Sytuacja demograficzna W 2006 r. Leszno zamieszkiwało 63 955 mieszkańców, przy gęstości zaludnienia równej 2004,8 osoby/km 2. Obserwuje się wzrost liczby ludności miasta. Ogólna liczba ludności wzrastała w każdym roku (najmniej w 2002 i 2003 r.) i zwiększyła się w badanym okresie 2000-2006 o 871 osób. W 2006 r. spadła o 15 osób. Struktura ludności wg płci w badanym okresie 2000 2006 wskazuje, że w przypadku mężczyzn, liczebność populacji ulega znacznym zmianom w latach 2001, 2004 i 2005 wzrastała w stosunku do roku 22

poprzedzającego, natomiast w pozostałych malała. Związane jest to silnie z działalnością gospodarczą na terenie miasta i jej zmianami. Liczba kobiet rosła w każdym roku badanego okresu. Tabela 9. Zmiany liczby ludności Leszna. Rok 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 ogółem 63 084 63 557 63 634 63 663 63 787 63 970 63 955 mężczyźni 30 159 30 456 30 407 30 382 30 416 30 490 30 453 kobiety 32 925 33 101 33 227 33 281 33 371 33 480 33 502 źródło: Główny Urząd Statystyczny W efekcie wskaźnik feminizacji również ulegał silnym zmianom. Najniższą wartość 108,7 osiągnął w roku 2001, natomiast największą w ostatnim badanym roku 2006 110. Jest on więc wyższy niż średnia krajowa wynosząca 106,5. Tabela 10. Ruch naturalny ludności Leszna. Rok 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Urodzenia żywe 672 583 574 635 601 652 634 Zgony ogółem 538 523 467 522 496 570 568 niemowląt 0 9 5 4 4 5 5 Przyrost naturalny 134 60 107 113 105 82 66 źródło: Główny Urząd Statystyczny Analizując ruch naturalny w Lesznie, bardzo wyraźny jest spadek przyrostu naturalnego. W pierwszym roku analizy (2000) wynosił on 134, w ostatnim (2006) 66, czyli spadek tego wskaźnika w badanym okresie wyniósł ponad 50%. Należy się spodziewać, że tendencja ta nadal się utrzymuje i w latach najnowszych mogła osiągnąć wartości zbliżone do zera. W ostatnim badanym roku, współczynnik przyrostu naturalnego wyniósł 1,03 (wartość współczynnika dla całego kraju wyniosła w tym roku 0,12 ). Liczba urodzeń żywych ulegała dużym zmianom, szczególnie w okresie 2000 2003. W 2000 r. odnotowano największą wartość 672 urodzeń żywych, podczas gdy w roku następnym liczba ta spadła do 583 urodzeń, a rok później do 574 (najniższa wartość rozpatrywanego okresu). Już w roku 2003 liczba urodzeń żywych ponownie wzrosła do 601. Podobna sytuacja miała miejsce w przypadku liczby zgonów najniższą wartość odnotowano w 2002 r. Bardzo niekorzystnie zaznaczył się rok 2001 pod względem zgonów niemowląt odnotowano 9 takich przypadków, przy żadnym w roku poprzedzającym i 5 w roku kolejnym. 23

24

Wykres 7. Piramida wieku za rok 2006. M K źródło: Główny Urząd Statystyczny Struktura demograficzna z podziałem na grupy wiekowe i płeć w odniesieniu do udziału procentowego w całej populacji wykazuje typowe dla naszego kraju cechy. Małe udziały najmłodszych grup (wcięcie podstawy piramidy) jest cechą społeczeństwa starzejącego się. W rocznikach najmłodszych przeważają chłopcy nad dziewczętami, największa przewaga 0,3% przypada na grupę 5-9 lat. Sytuacja ta zmienia się dopiero w grupie wiekowej 25-29 lat, w której liczba kobiet jest większa niż mężczyzn. W każdej kolejnej grupie udział kobiet w całości populacji jest coraz większy. W najstarszej grupie 70 lat i więcej udział ten jest większy od udziału mężczyzn o 2,2%. Charakterystyczne dla Leszna jest to, że przewaga udziału procentowego grup wiekowych, zarówno chłopców w grupach najmłodszych, jak i kobiet w rocznikach starszych, nie jest tak wyraźna. Bardzo widoczne są w strukturze echa demograficzne. Duże udziały procentowe grup wiekowych 20-24, 25-29 oraz w mniejszym stopniu 30-34 to efekt wyżu demograficznego lat 80-tych. Później zauważa się spadek populacji grup dzisiejszych czterdziestolatków, a następnie kolejny gwałtowny wzrost udziału grup 45-49, 50-54 i 55-59, który jest efektem naturalnego powojennego wyżu demograficznego. Tabela 11. Migracje na pobyt stały. Rok 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 zameldowania 674 819 601 694 706 726 793 wymeldowania 590 547 595 741 700 675 795 25

saldo 84 272 6-47 6 51-2 źródło: Główny Urząd Statystyczny Zjawisko migracji w Lesznie wykazuje bardzo dużą zmienność. Najwięcej zameldowań nastąpiło w roku 2001 (819), najmniej w roku następnym, 2002 (601). Natomiast największa liczba wymeldowań nastąpiła w 2006 r. (795), a najmniejsza w 2000 (590). Saldo migracji jest nieustabilizowane. Najmniejsze odnotowano w 2006 r. 3.5. Rynek pracy i bezrobocie Rozpatrując sytuacje na rynku pracy Leszna na przestrzeni lat 2000 2006, zauważalne są dwie bardzo niekorzystne tendencje. Jedna z nich to spadek liczby osób w wieku przedprodukcyjnym (do 17 lat) i to spadek bardzo wyraźny przez cały badany okres. W roku 2000 grupa ta liczyła 15 041 osób, natomiast w 2006 r. już tylko 12 652, czyli spadek wyniósł ponad 15%. Drugim niekorzystnym zjawiskiem jest wzrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym. Wzrost jest obserwowany przez wszystkie rozpatrywane lata i wynosi ponad 13%. Zjawiska te są efektem o wiele szerszego, ogólnokrajowego procesu starzenia się społeczeństwa i jego wpływu na demografię kraju. Tabela 12. Ludność w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym. Rok 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 osób % osób % osób % osób % osób % osób % osób % ogólnie 63 084 100 63 557 100 63 634 100 63 663 100 63 787 100 63 970 100 63 955 100 w wieku przedprodukcyjnym w wieku produkcyjnym w wieku poprodukcyjnym 15 041 23,8 14 520 22,8 13 921 21,9 13 493 21,2 13 160 20,6 12 911 20,2 12 652 19,8 40 166 63,7 41 006 64,5 41 488 65,2 41 810 65,7 42 047 65,9 42 372 66,2 42 235 66,0 7 877 12,5 8 031 12,6 8 225 12,9 8 360 13,1 8 580 13,5 8 687 13,6 9 068 14,2 źródło: Główny Urząd Statystyczny W badanym okresie, negatywne procesy były kompensowane przez równoczesny znaczny wzrost liczby osób w wieku produkcyjnym, z 40 166 osób do 42 235 osób, co jest równoznaczne z 66% udziałem tej grupy w strukturze roku 2006 (przy 19,8% grupy przedprodukcyjnej i 14,2% grupy poprodukcyjnej. Jednakże mając na uwadze ogólne trendy demograficzne, proces ten nie będzie trwał długo i w najbliższym okresie czasu można spodziewać się zatrzymania wzrostu, a następnie zmniejszania się liczebności tej grupy. Sytuacja, w której spada liczba osób najmłodszych i już pracujących a wzrasta liczba osób starszych, 26

niepracujących, jest od wielu lat wielkim problemem lepiej rozwiniętych społeczeństw Europy Zachodniej. Problem ten zaczyna być obserwowany coraz wyraźniej także w Polsce, a Leszno nie wyróżnia się na tym polu na tle całego województwa wielkopolskiego. Wykres 8. Udział ludności w wieku przed- i poprodukcyjnym w ludności ogółem w woj. wielkopolskim. 23 21 19 % przedprodukcyjny 17 poprodukcyjny 15 13 2002 2003 2004 2005 2006 źródło: Główny Urząd Statystyczny Struktura pracujących wg płci cechuje się duża stałością i wykazuje nieznaczna przewagę mężczyzn. Tak równomierne zatrudnienie obojga płci wskazuje na dużą różnorodność branż oraz małe zatrudnienie w wyspecjalizowanym przemyśle. Tabela 13. Pracujący wg płci. Rok 2003 2004 2005 2006 osób % osób % osób % osób % ogółem 18 561 100 18 881 100 19 682 100 20 948 100 mężczyźni 9 421 50,8 9 621 51,0 10 007 50,8 10 576 50,5 kobiety 9 140 49,2 9 260 49,0 9 675 49,2 10 372 49,5 źródło: Główny Urząd Statystyczny Bardzo pozytywnym zjawiskiem na rynku pracy Leszna jest stale rosnący udział ludności pracującej w grupie ludności wieku produkcyjnego. W sytuacji miasta, w której z roku na rok liczebność grupy osób wieku produkcyjnego od kilku lat regularnie wzrasta, proces ten wyraźnie wskazuje na spadek bezrobocia. 27

Wykres 9. Udział ludności pracującej w ogólnej liczbie ludności w wieku produkcyjnym. 2006 49,6 2005 46,5 2004 44,9 2003 44,4 % źródło: Główny Urząd Statystyczny W roku 2004, pracowało około 40% osób będących w wieku produkcyjnym, natomiast w roku 2006 już blisko 50%. Pomimo tego, że sytuacja w której tylko połowa osób mogących pracować jest zatrudniona daleka jest od idealnej, ogólna tendencja jest bardzo korzystna i świadczy o rozwoju gospodarczym miasta. Wykres 10. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych. 2006 2 515 2005 3 214 2004 3 968 2003 4 263 2002 4 428 2001 4 008 2000 3 164 0 1 000 2 000 3 000 4 000 5 000 źródło: Główny Urząd Statystyczny 28

Potwierdzeniem tej tendencji jest analiza liczby zarejestrowanych osób bezrobotnych w okresie 2000 2006. W latach 2000-2002 sytuacja na rynku pracy Leszna stale się pogarszała w 2002 r. odnotowano największą liczbę osób bezrobotnych w tym okresie (4428). Od roku 2003 sytuacja zaczęła się poprawiać i w roku 2006 odnotowano 2515 zarejestrowanych bezrobotnych, co oznacza spadek z stosunku do roku 2002 o 43%. W efekcie stopa bezrobocia zarejestrowanego w mieście wynosi 8,2% (w roku 2004 wynosiła 13,4%). Jest to odbicie ogólnej sytuacji w województwie wielkopolskim, w którym też odnotowuje się stałe spadki stopy bezrobocia. Wykres 11. Zmiany stopy bezrobocia wybranych miast woj. wielkopolskiego. 18,4 17,4 14,7 13,4 12,9 10,8 14,3 11,5 Konin 6,7 6,2 8,2 5 Kalisz Leszno Poznań 2004 2005 2006 źródło: Główny Urząd Statystyczny 3.6. Edukacja i oświata Na terenie miasta działa obecnie 18 przedszkoli, do których uczęszcza 2 083, czyli 87% dzieci urodzonych w rocznikach przedszkolnych. Obserwuje się więc poprawę, bowiem w roku 2002 działało 16 przedszkoli miejskich. Szkolnictwo podstawowe prowadzone jest w 11 placówkach i ich liczba utrzymuje się na niezmiennym poziomie od wielu lat (w 2001 r. zlikwidowano SP 8 i 11 a uczniów przeniesiono do SP 7). Zauważalny jest jednak duży spadek liczny uczniów, z 5112 w roku 2000 do 4001 w roku 2006 (efekt procesów demograficznych), czyli o ok. 20%. W roku 2000 na jedną szkołę statystycznie przypadało 393 uczniów, w roku 2006 363 uczniów. Równocześnie ze spadkiem liczby uczniów obserwowana jest reakcja placówek oświatowych, polegająca na redukcji funkcjonujących w szkołach oddziałów. Dotyczy to 29

wszystkich rozpatrywanych lat (16,6 oddziałów na jedną szkołę w roku 2000 i 15,5 oddziałów na szkołę w roku 2006). Tabela 14. Szkolnictwo podstawowe i gimnazjalne. Rok 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 szkoły podstawowe szkoły 13 11 11 11 11 11 11 oddziały 216 212 208 196 185 178 171 uczniowie 5 112 4 987 4 822 4 537 4 299 4 199 4 001 gimnazja szkoły 9 9 9 9 10 10 10 oddziały 76 111 108 111 112 112 109 uczniowie 1 878 2 810 2 719 2 807 2 807 2 754 2 606 źródło: Główny Urząd Statystyczny Odmienna sytuacja jest ze szkolnictwem gimnazjalnym w Lesznie. Liczba placówek powiększyła się w roku 2004 o jedną i obecnie jest ich na terenie miasta 10. Liczba uczęszczających do nich uczniów wynosi 2 606, co oznacza duży wzrost w stosunku do pierwszego roku analizy (o 728 uczniów). Ma to swoje odzwierciedlenie w liczbie oddziałów: najmniejsza ich liczba przypada na roku 2000 (76 oddziały), w latach kolejnych znacząco rośnie i w roku 2006 wynosi 109 oddziałów. Uwidacznia się już jednak w ostatnich latach tendencja spadkowa, zarówno liczby uczniów, jak i liczby oddziałów. Ponadto w mieście funkcjonują następujące szkoły: Tabela 15. Pozostałe szkoły na terenie miasta. rodzaj Szkoły ponadpodstawowe (zasadnicze i średnie zawodowe) Szkoły ponadgimnazjalne (zasadnicze zawodowe, licea profilowane i technika) liczba uczniów 4 134 31 4 818 Licea ogólnokształcące 7 2 748 Szkoły policealne i pomaturalne 38 1 708 Szkoły wyższe 5 8 111 źródło: Urząd Miasta Leszno Jedno z liceów jest szkoła prywatną, wśród szkół policealnych są dwie takie placówki. Szkolnictwo wyższe reprezentowane jest przez Państwową Wyższą Szkołę Zawodową, Wyższą Szkołę Marketingu i Zarządzania, Wyższą Szkołę Humanistyczną, Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych oraz Akademię Ekonomiczną w Poznaniu - Ośrodek Studiów Wyższych w Lesznie. Utrzymuje się stała 30

tendencja wzrostowa liczby studentów: w roku 2001 w wyższych szkołach w Lesznie studiowało 4577 studentów, natomiast w 2006 r. 8111. 3.7. Pomoc społeczna W myśl ustawy o pomocy społecznej za osoby uprawnione do otrzymywania pomocy finansowej są osoby jednocześnie spełniające dwa warunki: ubóstwo i tzw. czynnik sytuacyjny (m.in. sieroctwo, bezdomność, potrzeba ochrony macierzyństwa, bezrobocie, niepełnosprawność, długotrwała choroba, bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, alkoholizm lub narkomania, trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego, klęska żywiołowa lub ekologiczna). Leszno posiada bardzo dobrze instytucjonalnie wykształcony system pomocy społecznej. Opiera się on na funkcjonowaniu Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie wraz z jego jednostkami organizacyjnymi (Dom Pomocy Społecznej, Środowiskowy Dom Samopomocy, Dom Seniora, Noclegownia, Ośrodek Adopcyjno- Opiekuńczego). Liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej Tabela 16. Pomoc społeczna w mieście. Rok 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2 117 3 372 4 717 4 826 5 743 5 926 5 948 Kwota wypłaconych zasiłków 4 319 323 5 139 796 6 469 549 6 038 538 9 013 937 13 052 790 17 078 188 źródło: Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Lesznie Niekorzystnym zjawiskiem jest narastająca skala prowadzonej w mieście pomocy, które nieprzerwanie rośnie od wielu lat. Na początku badanego okresu, w roku 2000, liczba osób korzystających z pomocy wynosiła 2117 osób, podczas gdy w roku 2006 liczba ta wynosiła 5948, czyli o 3831 osób więcej (wzrost o 180%). Świadczy to o postępującym ubożeniu mieszkańców i narastających problemach społecznych. Jest to bardzo poważny wzrost obciążenia dla budżetu gminy, co widoczne jest także po kwocie przyznanych i wypłaconych zasiłków. Rośnie ona co roku wraz z liczbą osób objętych pomocą i jest to wzrost bardzo znaczny. W 2000 r. wydano na zasiłki 4 319 323 zł, w ostatnim badanym roku już 17 078 188 zł. Miasto nie tylko przyznaje coraz więcej zasiłków, ale także podnosi ich wysokość. W 2000 r. średnia wysokość zasiłku wynosiła ok 2040 zł, w roku 2006 jest to już ok. 2871 zł. Biorąc pod uwagę wszelkie trendy gospodarcze i demograficzne, system ten może niedługo ulec załamaniu, o ile utrzyma się obecne tempo wzrostu osób potrzebujących pomocy społecznej. 31

3.8. Gospodarka Liczba podmiotów gospodarki narodowej obejmuje podmioty zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Urzędowym Podmiotów Gospodarki Narodowej (REGON), tj. osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, z wyłączeniem osób prowadzących indywidualne gospodarstwa rolne. W Lesznie obserwuje się korzystną sytuację, w której ogólna liczba podmiotów utrzymuje się na stałym poziomie, ok. 8500 (z czego 116 to podmioty z udziałem kapitału zagranicznego). Największą ich liczbę zanotowano w roku 2004. W zdecydowanej większości są to małe firmy usługowe, zatrudniające do 9 osób (93% wszystkich zarejestrowanych podmiotów). W strukturze własnościowej dominują podmioty z sektora prywatnego, lecz sektor ten doświadcza od roku 2004 regresu widocznego w spadku liczebności. Rejestruje się wiele nowych podmiotów, jednakże jeszcze więcej jest z rejestru usuwanych. Pomimo tego, sama dynamika tych procesów świadczy o rosnącej aktywności gospodarczej mieszkańców. Odwrotna tendencja zachodzi w małym liczebnie sektorze publicznym. W badanym okresie lat 2003 2006 wyraźnie wzrosła ogólna liczba podmiotów (z 171 w roku 2003 do 235 w 2006 r.). Maleje jednak aktywność, bowiem pośród nowo zarejestrowanych jest ich coraz mniej podmiotów publicznych. Tabela 17. Liczba podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON. Rok 2003 2004 2005 2006 podmioty zarejestrowane ogółem 8 484 8 555 8 525 8 509 sektor prywatny sektor publiczny 8 313 8 321 8 285 8 274 171 234 240 235 podmioty nowo zarejestrowane ogółem 558 625 638 652 sektor prywatny sektor publiczny 532 556 626 652 26 69 12 0 podmioty wyrejestrowane ogółem 348 500 663 661 sektor prywatny sektor publiczny 344 495 656 656 4 5 7 5 źródło: Główny Urząd Statystyczny 32

Analizując strukturę podmiotów gospodarczych wg sekcji PKD, widać wyraźną przewagę dwóch sekcji: G (handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego) oraz K (obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej). Ich dominacja wśród gospodarki miasta trwa w całym badanym okresie. Zanotowano duży wzrost liczby podmiotów w następujących sekcjach: N (ochrona zdrowia i pomoc społeczna reakcja na rosnące zapotrzebowanie) i O (działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała). Wzrost jest obserwowany również w przypadku rolnictwa, łowiectwa i leśnictwa (sekcja A). Tabela 18. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD Rok Sekcja 2003 2004 2005 2006 A 209 197 204 221 B 0 0 0 0 C 2 3 3 4 D 839 836 819 806 E 2 2 2 2 F 919 901 913 915 G 2 716 2 707 2 674 2 600 H 241 236 228 218 I 554 539 531 518 J 366 373 367 368 K 1 316 1 396 1 390 1 413 L 26 27 29 29 M 248 251 258 253 N 489 520 529 538 O 557 567 578 623 P 0 0 0 0 Q 0 0 0 1 źródło: Główny Urząd Statystyczny W Lesznie nie funkcjonują podmioty w sekcjach B (rybactwo ze względu na położenie) oraz P (gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników). Dopiero w ostatnim badanym roku, pojawił się jeden podmiot w sekcji Q (organizacje i zespoły eksterytorialne). Bardzo mało jest podmiotów związanych z górnictwem (sekcja C) i wytwarzaniem i zaopatrywaniem w energię elektryczną, gaz i wodę (sekcja E), niewiele więcej w administracji publicznej, obronie narodowej i ubezpieczeniach (sekcja L). 33

Bardzo ważnym wskaźnikiem opisującym kondycje działających na danym rynku przedsiębiorstw, są ponoszone nakłady na inwestycje. Im większe nakłady, tym przedsiębiorstwo dynamiczniej się rozwija; brak nakładów może świadczyć o złej kondycji firmy. Tabela 19. Nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach w mln zł. Rok 2003 2004 2005 2006 ogółem 95,2 112,4 132,1 205,2 rolnictwo, łowiectwo; leśnictwo i rybactwo 0,1 0,3 1,2 0,1 przemysł i budownictwo 62,2 76,5 98 158,1 usługi rynkowe 28,4 34 27,4 41,4 usługi nierynkowe 4,5 1,6 5,5 5,6 źródło: Główny Urząd Statystyczny Nakłady w leszczyńskich przedsiębiorstwach regularnie wzrastają. W roku 2003 było to 95,2 mln zł, w roku 2006 już 205,2 mln zł, czyli wzrost wyniósł ponad 100%. Nie dotyczy to jednak wszystkich branży gospodarki, bowiem nakłady w rolnictwie, łowiectwie, leśnictwie i rybactwie są nadal na bardzo niskim poziomie (co wynika ze specyfiki miasta), a nakłady w usługach nierynkowych wzrosły nieznacznie. Największy rozwój zanotowały więc przedsiębiorstwa z branży przemysłowej i budowlanej (z 62,2 mln zł w roku 2003 do 158,1 mln zł w roku 2006) oraz świadczące usługi rynkowe (w 2003 r. nakłady na poziomie 28,4 mln zł, w roku 2006 już 41,4). Przedsiębiorcy prowadzący swoja działalność na obszarze miasta, mogą liczyć na wsparcie dwóch instytucji powołanych do wspierania rozwoju przedsiębiorczości poprzez poręczenia kredytowe: Samorządowego Funduszu Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. w Gostyniu oraz Funduszu Rozwoju i Promocji Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu. Ta forma pomocy sprawdza się doskonale i przedsiębiorcy potrafią z niej korzystać w ciągu lat 2005 2006 kwota udzielonego poręczenia zwiększyła się o 475 195 zł. Pod względem wielkości zatrudnienia, w mieście największymi są następujące zakłady: SEWS-P Sp. z o.o. (wiązki elektryczne do samochodów osobowych), Metalplast LOB S.A. (zabezpieczenia, okucia budowlane i meblowe), Leszczyńska Fabryka Pomp Sp. z o.o. (pompy i odlewy), PPF "Akwawit" S.A. (przemysł spirytusowy), "Spinko" Sp. z o.o. (ciśnieniowe odlewy stopów aluminium, klamek okiennych i drzwiowych, podzespołów motoryzacyjnych), "Lespin" Sp. z o.o. (odzież damska i męska), 34

Leithäuser Sp. z o.o. (garnitury męskie). Ponadto duże znaczenie dla gospodarki miasta mają też inne firmy z kapitałem zagranicznym, tj.: Euroline (meble tapicerowane -Szwecja), EURO-COMFORT - (kołdry i poduszki - Szwecja) Moebelteam Polska Sp. z o. o. (meble skórzane - Szwecja), C&C Partners Telecom Sp. z o.o (telekomunikacja - Holandia), Frili Properties Polska Sp. z o.o. (inwestycje, usługi deweloperskie, obrót nieruchomościami, zastępstwo inwestycyjne - Szwecja), Arot Sp. z o.o. (rury i osłony z tworzyw sztucznych - Szwecja), Pro Aqua Sp. z o.o. (filtry do wody - Polska), Supermarket Intermarche, Bricomarche (Francja), Kaufland (supermarket Niemcy). 3.9. Organizacje pozarządowe Duża liczba organizacji non-profit świadczy o silnej sieci powiązań pomiędzy mieszkańcami, dużej aktywności społecznej i wrażliwości, a także o poczuciu wzajemnej przynależności do miasta. W Lesznie działa obecnie 168 organizacji pozarządowych, głównie w sferze socjalnej, kulturalnej i sportowej; liczba ta stale rośnie (w ostatnich latach o 14 jednostek). O rosnącej aktywności mieszkańców na tym polu, świadczy zestawienie liczby organizacji pozarządowych na 1000 mieszkańców. Jest to dziedzina, w której miasto wyróżnia się pozytywnie na tle innych miast województwa. 35

Wykres 12. Liczba organizacji pozarządowych na 1000 mieszkańców wybranych miast woj. wielkopolskiego. 2,63 2,41 2,35 2,32 2,17 2,21 2,14 2,19 Leszno Ostrów Wielkopolski Kalisz Piła 2005 2006 źródło: Główny Urząd Statystyczny Najliczniejsza grupa pośród organizacji pozarządowych, to organizacje bezpośrednio nadzorowane przez Prezydenta Miasta. Uwagę zwraca duża liczba organizacji prowadzących działalność w zakresie pomocy społecznej, natomiast mała liczba działających w sferze kulturalnej. Wykres 13. Organizacje pozarządowe wg zakresów działalności Inne 15 Kluby Szkolne 23 Organizacje pozarządowe - sport 37 Organizacje pozarządowe - kultura 16 Organizacje pozarządowe -pomoc społeczna 46 Stowarzyszenia nadzorowane przez Prezydent Miasta Leszna 69 źródło: Urząd Miasta Leszno 36

3.10. Kultura i zabytki Baza kulturalna Leszna opiera się na funkcjonowaniu Muzeum Okręgowego, Miejskiego Biura Wystaw Artystycznych, Miejskiej Bibliotece Publicznej, domach i ośrodkach kultury. Muzeum Okręgowe w Lesznie jest główną instytucją kultury i jedną z najstarszych instytucji muzealnych na terenie całej Wielkopolski. Jego działalność jest wielkim sukcesem i stanowi prawdziwą ozdobę w ofercie miasta. Posiada bardzo bogate zbiory: galeria malarstwa polskiego o tematyce wiejskiej (blisko 800 obrazów i ponad 250 rysunków i grafik 400 artystów polskich), zbiory etnograficzne (1940 pozycji inwentarzowych), zbiory portretów (160 płócien), zbiory judaiców, zbiory historyczne (ponad 4500 muzealiów), zabytki rzemiosła artystycznego, zbiory archeologiczne (ponad 300 obiektów), zbiory biblioteczne. Wystawy organizowane przez Muzeum cieszą się bardzo dużym powodzeniem. Świadczy o tym gwałtowny wzrost liczby zwiedzających: w roku 2002 muzeum i jego oddziały odwiedziło łącznie 8126 osób, natomiast w roku 2006 zwiedzających było blisko 18000 (wzrost o ponad 100%). Świadczy to o olbrzymim zainteresowaniu oraz bardzo prężnym rozwoju tej instytucji. Gorsza sytuacja dotyczy czytelnictwa na terenie miasta. W Lesznie od lat funkcjonuje 8 bibliotek. Przy rosnącej liczbie mieszkańców, systematycznie wzrasta obciążenie placówek bibliotecznych. W praktyce jednak liczba czytelników mocno spadła: w roku 2002 z usług bibliotek skorzystało ponad 18000 osób, przy 16579 w roku 2006. Problem czytelnictwa nie jest cechą specyficzną dla Leszna, dotyczy bowiem całego kraju. Czytanie książek nie jest niestety popularne, w całym kraju spada liczba czytelników i wypożyczeń. Jednakże oddzielnie od tego zjawiska należy rozpatrywać inne obserwowane w mieście - również niekorzystne. W ciągu całego badanego okresu spada liczebność księgozbioru leszczyńskich bibliotek. Z roku na rok jest go mniej, a w latach 2002 2006 zmniejszył się o ponad 7000 pozycji. Tabela 20. Podstawowe dane o obiektach kultury. Rok 2002 2003 2004 2005 2006 biblioteki ogółem 8 8 8 8 8 ludność na 1 placówkę biblioteczną 7 958,50 7 953,38 7 956,75 7 978,63 8 009,88 37

księgozbiór 229 002 228 314 225 509 224 393 221 303 księgozbiór bibliotek na 1000 ludności 3 596,81 3 588,32 3 542,73 3 515,53 3 453,60 czytelnicy w ciągu roku 18 076 17 942 17 913 17 785 16 579 muzea ogółem 1 1 1 1 1 zwiedzający muzea i oddziały 8 126 15 716 11 182 14 308 17 994 źródło: Główny Urząd Statystyczny Leszno posiada tez liczną grupę zabytków: Kościół św. Mikołaja, Pałac z XVIII wieku, Ratusz z końca XVII wieku, Zabytkowy układ urbanistyczny, Kościół św. Jana, Dawny Pałac Sułkowskich, Dom urodzin J. Metziga, Kościół św. Krzyża z XVIII w., Wiatraki Koźlaki przy ul. Strumykowej z XVIII w., Lapidarium z XVII i XVIII w., Zabytkowe kamieniczki w Rynku z XVII i XVIII w., Dom na ulicy Święciechowskiej 48. W mieście odbywa się także szereg imprez cyklicznych, wiele z nich ma zasięg nie tylko miejski ale ponadlokalny. Większość imprez ma jednak bardziej komercyjny i masowy charakter, brakuje w mieście imprez o wysokiej randze kulturalnej (co wynika z braku odpowiedniego obiektu jak i kadry prowadzącej). 3.11. Turystyka, sport i rekreacja Miasto jak i najbliższa okolica, stanowią bardzo atrakcyjne tereny do rozwoju turystyki, jednak nie są one w pełni wykorzystane. Leszno może stanowić bazę dla dalszych wyjazdów podróży, bowiem w jego pobliżu znajdują się liczne atrakcje - zamki, pałace, dworki, zabytkowe kościoły i wiatraki, dwa parki krajobrazowe, kilkanaście rezerwatów przyrody i ścieżek dydaktycznych, jeziora z plażami i kąpieliskami, liczne i dobrze oznakowane ścieżki rowerowe, stadniny koni, obiekty agroturystyczne i in. Potencjał nie jest jednak w pełni wykorzystany, bowiem problemem miasta jest nadal niedostatecznie rozbudowana 38

infrastruktura hotelowa i gastronomiczna. Sytuacja jednak ulega ciągłej poprawie, obecnie w Lesznie działa 6 obiektów hotelowych: Akwawit 110 miejsc, Gliding Hotel Leszno 60 miejsc, Olimpijczyk 40 miejsc, Motel Grant 24 miejsc, Pensjonat Ester 18 miejsc, Ach To Tu 113 miejsc, Mamut 17 miejsc. Baza sportowa jest dobrze rozwinięta i bardzo różnorodna. Jest to z pewnością obszar funkcjonowania miasta, który jest dużym atutem Leszna. W jej skład wchodzą: Kompleks AKWAWIT, Lotnisko, Stadion im. A. Smoczyka (tor żużlowy, boisko piłkarskie, boisko boczne, skatepark, korty tenisowe), Tor Speedrowerowy, Pływalnia odkryta (boiska do siatkówki, badmintona, koszykówki, basen, brodzik, zjeżdżalnie i plac zabaw), Kręgielnia, Hala Trapez (pełno wymiarowe boiska do piłki ręcznej, koszykówki, pełne zaplecze sanitarne, sauna, siłownia), Hala Sportowa "Trzynastka" (pełno wymiarowe boisko do piłki ręcznej, siatkówki, koszykówki, zaplecze sanitarne), Sala Szermiercza, Sala Ćwicznia (boisko do koszykówki, salka mała do ćwiczeń gimnastycznych, dwa boiska asfaltowe do piłki ręcznej, boiska do koszykówki, zaplecze sanitarne), Korty tenisowe Akwawit, Siłownie i fitness kluby, Środowiskowa Pływalnia Edukacyjna, Siłownie i fitness kluby (6 punktów). Zauważalny jest jednak brak obiektu do uprawiania sportów zimowych (brak krytego lodowiska). Leszczyńskie lotnisko jest największym w Europie i jednym z najdogodniejszych dla szybownictwa miejsc na całym świecie. Zajęte jest przez Centralną Szkołę Szybowcową Aeroklubu Polskiego w Lesznie. Jest to 126 hektarowe trawiaste lotnisko, z wolną od przeszkód przestrzenią i sprzyjającymi warunkami 39

pogodowymi. Dzięki temu Leszno jest jedynym miastem, które trzykrotnie organizowało imprezę szybowcową rangi mistrzostw świata. Tabela 21. Podstawowe dane o leszczyńskim sporcie. Rok 2002 2004 2006 kluby ogółem 22 20 24 członkowie 2 428 1 832 2 355 ćwiczący 2 033 1 558 2 017 sekcje sportowe 48 45 60 trenerzy 25 34 32 źródło: Główny Urząd Statystyczny Ogólna liczba klubów sportowych w latach 2002 2006 ulegała nieznacznym zmianom i utrzymuje się na wysokim poziomie. Zdecydowanie najgorszym rokiem był rok 2004, w którym zanotowano najmniejszą liczbę klubów, ich członków, osób w nich ćwiczących i ich sekcji sportowych. Rok 2006 przyniósł znaczącą poprawę sytuacji wzrosła liczba klubów, sekcji sportowych i trenerów, nadal jednak utrzymuje się lekka tendencja spadkowa liczby członków i ćwiczących. Spośród klubów sportowych miasta, najbardziej zasłużonym jest klub żużlowy Unia Leszno SSA. Unia posiada wielkie tradycje sportowe, została założona już w 1938 r. W jej dorobku znajduje się 24 medale Drużynowych Mistrzostw Polski (12 złotych, 5 srebrne, 7 brązowe). 40

4. Nawiązanie do strategicznych dokumentów dotyczących rozwoju przestrzenno społeczno gospodarczego kraju, regionu i gminy przesłanki do założeń rewitalizacji miasta. Lokalny Program Rewitalizacji powinien być zgodny z założeniami innych opracowań dotyczących różnych sfer rozwoju obszaru rewitalizacji i miasta, a jego zapisy spójne z dokumentami strategicznymi opracowanymi na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. Poniżej wymieniono wybrane do analizy: Strategiczne Wytyczne Wspólnoty dla Spójności (SWW) na lata 2007-2013, Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (NSS) na lata 2007-2013, Strategia Rozwoju Kraju (SRK) na lata 2007-2015. Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020r., Regionalny Program Operacyjny Województwa Wielkopolskiego na lata 2007-2013, Strategia Rozwoju Leszna. 4.1. Strategiczne Wytyczne Wspólnoty dla spójności (SWW) na lata 2007-2013. Strategiczne Wytyczne Wspólnoty dla Spójności wyznaczają kierunki realizacji polityki spójności UE w latach 2007-2013. W ramach dokumentu opracowano priorytety polityki realizacji odnowionej agendy lizbońskiej, na podstawie których zostały sprecyzowane wytyczne dla pobudzania rozwoju istotnych dla Unii Europejskiej obszarów. SWW stanowią podstawę dla przygotowania przez państwa członkowskie krajowych dokumentów, tj. Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (NRSO) oraz programów operacyjnych. Wytyczne stanowią kilkunastostronicowy dokument skonstruowany na bardzo wysokim poziomie ogólności, w którym nie należy szukać potwierdzenia wprost przyjętych w ramach LPR założeń. Przyjąć jednak należy, że dokumenty takie, jak NRSO, strategie rozwoju regionalnego oraz programy operacyjne są przejawem realizacji Wytycznych i w nich powinniśmy poszukiwać bardziej sprecyzowanych celów, do których można odnieść cele programu rewitalizacji. 4.2. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (NRSO) na lata 2007-2013, 41

NSRO jest podstawowym dokumentem przygotowywanym przez każdy kraj członkowski UE, określającym krajowe priorytety, na które będą przeznaczone unijne fundusze i środki krajowe w latach 2007-2013. Obok działań o charakterze prawnym, fiskalnym i instytucjonalnym cele NSRO będą realizowane za pomocą programów operacyjnych, tj.: Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Fundusz Spójności (FS), Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka EFRR, Program Operacyjny Kapitał Ludzki Europejski Fundusz Społeczny (EFS), 16 Regionalnych Programów Operacyjnych EFRR, Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej EFRR, Program Operacyjny Pomoc Techniczna EFRR, Programy Operacyjne Europejskiej Współpracy Terytorialnej EFRR. Powyższe programy będą przyczyniać się do realizacji celu strategicznego oraz horyzontalnych celów szczegółowych nakreślonych w tym dokumencie, a jednocześnie wytycznych przyjętych w SWW. Celem strategicznym Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia dla Polski jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Cel strategiczny osiągany będzie poprzez realizację horyzontalnych celów szczegółowych. Pomoże to w zdefiniowaniu kluczowych wskaźników, pozwalających na analizę globalnych rezultatów uzyskanych w ramach konsekwentnie realizowanej polityki, a jednocześnie oznacza, że wszystkie programy, działania i projekty podejmowane w ramach NSRO realizują je jednocześnie, aczkolwiek w różnym zakresie. Cele horyzontalne NSRO: Poprawa jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa; Poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej; Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski; Podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług; Wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej; Wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach wiejskich. Problematyka rewitalizacji poruszona wprost pojawia się w dokumencie kilka razy: 42

W analizie SWOT w słabych stronach w wymiarze przestrzennym wymienia się dużą liczbę zdegradowanych społecznie, gospodarczo i technicznie terenów miejskich, poprzemysłowych i powojskowych wymagających rewitalizacji; W rozwinięciu horyzontalnego celu szczegółowego Wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej rewitalizacja, rozumiana jako odnowa środowiska fizycznego, kulturowego i historycznego, propagowanie przedsiębiorczości, rozwój lokalnego zatrudnienia, należy do obszarów działalności, za pomocą którego przejawia się polityka spójności w Polsce w wymiarze miejskim. Miasta w tym aspekcie postrzegane są jako motory rozwoju regionalnego, dlatego ich wewnętrzna spójność oraz wypełnianie funkcji ponadlokalnych, w tym kulturalnych i administracyjnych, jest niezwykle istotne dla rozwoju całego regionu. Wyciągając wnioski z przedstawionych założeń dla rewitalizacji Leszna, należy zaplanować działania zlokalizowane w centrum, których realizacja będzie miała znaczenie zarówno dla osiągnięcia wewnętrznej spójności, jak i dla rozwoju regionu. Będzie się to wiązało przede wszystkim z koniecznością przezwyciężenia negatywnych zjawisk degradacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej śródmieścia Leszna; W rozwinięciu w/w celu rewitalizacja postrzegana jest jako efekt rozwoju turystyki, a zatem należy przyjąć, że wprowadzenie do LPR Leszna projektów o charakterze turystycznym spowoduje osiągnięcie celów samej rewitalizacji; W rozwinięciu w/w celu znajdują się bardzo istotne dla postrzegania rewitalizacji zdania, które należy przytoczyć w całości: Rewitalizacja rozumiana jako proces przemian przestrzennych, społecznych i ekonomicznych w zdegradowanych częściach miast, przyczyniający się do poprawy jakości życia mieszkańców, przywrócenia ładu przestrzennego i do ożywienia gospodarczego, obejmuje przede wszystkim części starej, często zabytkowej zabudowy oraz humanizację osiedli budowanych z wielkiej płyty. Jej celem jest także zachowanie walorów historycznych (w tym głównie urbanistycznych i architektonicznych), podkreślenie ich unikalności i kolorytu lokalnego, co może zwiększyć ich atrakcyjność turystyczną, a tym samym przyczynić się do wzrostu szans rozwojowych. Rewitalizacji powinny zostać poddane miasta o istotnym znaczeniu dla rozwoju otaczających je układów lokalnych, znajdujących się w trudnej sytuacji społecznej i gospodarczej, a także miasta o wysokich walorach turystycznych. Procesom rewitalizacji powinny być poddane także obszary miast dotkniętych problemami gospodarczymi i społecznymi, które jednocześnie posiadają duże walory architektoniczne i urbanistyczne, będące elementami historycznego dziedzictwa, szczególnie narażone na bezpowrotne zniszczenie oraz tereny poprzemysłowe i powojskowe, dające się stosunkowo szybko przystosować do nowych funkcji miejskich. Odrębnym problemem jest rewitalizacja zdegradowanych obszarów miejskich, obejmujących zniszczone budynki zamieszkane przez ludność zagrożoną wykluczeniem społecznym. 43

Rewitalizacja prowadzona będzie poprzez połączenie działań technicznych z rozwojem gospodarczym i społecznym, w oparciu o kompleksowe plany rozwoju miast i/lub programów rewitalizacji. Działanie techniczne obejmować będą także remonty i modernizację istniejących wielorodzinnych zasobów mieszkaniowych, jak również adaptację istniejących budynków na cele mieszkaniowe dla gospodarstw domowych o niskich dochodach lub osób o szczególnych potrzebach. W odniesieniu do przytoczonych kierunków wspierania, wyciągając wnioski dla rewitalizacji Leszna, należy stwierdzić, iż rewitalizacja w Lesznie odpowiadać będzie jednocześnie: warunkom odnowy starej zabytkowej zabudowy i walorów historycznych, co przyczyni się do podniesienia atrakcyjności turystycznej, warunkom odnowy terenów zdegradowanych społecznie i gospodarczo, które jednocześnie posiadają walory architektoniczne i urbanistyczne, do jakich niewątpliwie należy Stare Miasto, a także obszary nie posiadające wysokich walorów architektonicznych, ale zdegradowane w wysokim stopniu społecznie i gospodarczo, warunkom odnowy terenów obejmujących budynki zamieszkane przez ludność zagrożoną wykluczeniem społecznym, do których należy obszar wskazany do rewitalizacji, warunkom odnowy terenów o zabudowie wielorodzinnej, do których należy obszar wskazany do rewitalizacji. 4.3. Strategia Rozwoju Kraju (SRK) na lata 2007-2015 Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 (SRK) jest podstawowym dokumentem strategicznym określającym cele i priorytety polityki rozwoju w perspektywie najbliższych lat oraz warunki, które powinny ten rozwój zapewnić. Strategia Rozwoju Kraju jest nadrzędnym, wieloletnim dokumentem strategicznym rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, stanowiącym punkt odniesienia zarówno dla innych strategii i programów rządowych, jak i opracowywanych przez jednostki samorządu terytorialnego. Istotną rolą SRK jest koordynowanie reform instytucjonalno-regulacyjnych z działaniami finansowanymi ze środków UE, tak aby poprzez efekt synergii te dwa obszary przynosiły możliwie największy efekt prorozwojowy. Głównym celem strategii jest podniesienie poziomu i jakości życia mieszkańców Polski: poszczególnych obywateli i rodzin. Priorytetami strategicznymi są: Wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki. 44

Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej. Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości. Budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej bezpieczeństwa. Rozwój obszarów wiejskich. Rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej. W priorytecie Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej rewitalizacja postrzegana jest przez kontekst rozwoju budownictwa mieszkaniowego głównie w oparciu o tereny poprzemysłowe. W tym samym priorytecie można znaleźć odniesienia do rewitalizacji jako poprawy bazy socjalnej, ochrony dziedzictwa kulturowego, renowacji zabytków i obiektów turystycznych. W tym rozumieniu działań związanych z rewitalizacją, cele LPR Leszna będą spójne z SRK. 4.4. Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020r. Strategia określa wizję województwa wielkopolskiego jako regionu zintegrowanego i konkurencyjnego. Uzasadnieniem tak określonej wizji jest fakt, że według autorów Strategii Wielkopolska nadal nie jest regionem zintegrowanym wewnętrznie W wielu dziedzinach dysproporcje wewnątrzregionalne pogłębiają się. Powodem jest niespójna infrastruktura, słabe więzi kooperacyjne w gospodarce, szczególnie na poziomach subregionalnym i lokalnym, czy zdezintegrowany system interwencji publicznej. Postulat podniesienia konkurencyjności Wielkopolski został natomiast podniesiony w świetle wyzwań XXI wieku, globalizacji i rosnącej konkurencji w gospodarce. Misja województwa opiera się na dwóch postulatach: Skupienie wszystkich podmiotów publicznych działających na rzecz wzrostu konkurencyjności regionu i poprawy warunków życia mieszkańców, Uzyskanie efektu synergii poprzez stworzenie spójnej koncepcji wykorzystania środków publicznych. Cele Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego zostały zapisane w układzie hierarchicznym, w podziale na generalny, strategiczne, operacyjne, oraz w układzie horyzontalnym. Celem generalnym Strategii jest poprawa jakości przestrzeni województwa, systemu edukacji, rynku pracy, gospodarki oraz sfery społecznej skutkująca wzrostem poziomu życia mieszkańców. Celowi generalnemu zostały przyporządkowane cztery cele strategiczne: Cel strategiczny 1. Dostosowanie przestrzeni do wyzwań XXI wieku; Cel strategiczny 2. Zwiększenie efektywności wykorzystania potencjałów rozwojowych województwa; Cel strategiczny 3. Wzrost kompetencji mieszkańców i promocja zatrudnienia; Cel strategiczny 4. Wzrost spójności i bezpieczeństwa społecznego. 45

Każdemu z celów strategicznych zostało przyporządkowanych kilka celów operacyjnych. Na szczególną uwagę w kontekście rewitalizacji zasługują następujące cele operacyjne: W ramach celu strategicznego 1., cel operacyjny 1.8. Restrukturyzacja obszarów oraz sektorów o niewłaściwym potencjale rozwojowym, który to jak się wskazuje będzie realizowany poprzez rewitalizację dzielnic miast, terenów poprzemysłowych i powojskowych; W ramach celu strategicznego 4., cel operacyjny 4.2. Poprawa warunków mieszkaniowych, który to cel będzie realizowany poprzez rewitalizację dzielnic mieszkaniowych wraz z poprawą ogólnodostępnej infrastruktury usług i wypoczynku. Jak wynika z zapisów całej Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 r., przy uwzględnieniu zapisanej w dokumencie wizji oraz misji i poszczególnych celów, za pomocą działań rewitalizacyjnych samorządy lokalne, szczególnie miejskie, będą realizować cele ogólnorozwojowe. Podejmowane działania będą skierowane na zwiększenie spójności obszarowej wewnątrz miast głównie poprzez eliminowanie problemów społecznych, gospodarczych i przestrzennych wskazanych dzielnic, które to problemy stwarzają niebezpieczeństwo marginalizacji terenów często posiadających duży potencjał rozwojowy. Rewitalizacja ma służyć również poprawie warunków mieszkaniowych w dzielnicach, w których funkcja mieszkaniowa jest istotna, ale niewystarczająco dobrze realizowana. Wyżej wymienione wnioski stanowią przesłanki dla określenia planów działań rewitalizacji Leszna. 4.5. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 jest jednym z 16 programów regionalnych służących realizacji Strategii Rozwoju Kraju na lata 2007-2015 i Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia w zakresie polityki wzrostu konkurencyjności województw i wyrównywania szans rozwojowych, planowanej i realizowanej przez samorządy województw. Program realizowany będzie na obszarze województwa wielkopolskiego przy udziale środków finansowych pochodzących z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, publicznych środków krajowych i środków prywatnych. Za realizację WRPO odpowiedzialna jest Instytucja Zarządzająca - Zarząd Województwa Wielkopolskiego. Program zawiera: diagnozę sytuacji społeczno-gospodarczej województwa podsumowaną analizą SWOT, strategię WRPO, opis priorytetów RPO, plan finansowy, przepisy wykonawcze, wyniki analizy makroekonomicznej, analizę oddziaływania realizacji WRPO na środowisko, ewaluację ex ante, opis konsultacji społecznych oraz spójność WRPO z innymi politykami. 46

Celem głównym Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na latach 2007-2013 odnoszący się do celu generalnego Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego jest wzmocnienie potencjału rozwojowego Wielkopolski na rzecz wzrostu konkurencyjności i zatrudnienia. Cele szczegółowe programu to: Poprawa warunków inwestowania; Wzrost aktywności zawodowej mieszkańców; Wzrost udziału wiedzy i innowacji w gospodarce regionu. Cele te będą realizowane poprzez ukierunkowane działania określane jako priorytety WRPO: Konkurencyjność przedsiębiorstw; Infrastruktura komunikacyjna; Środowisko przyrodnicze; Rewitalizacja obszarów problemowych; Infrastruktura dla kapitału ludzkiego; Turystyka i środowisko kulturowe; Pomoc techniczna. Cele LPR Leszna będą wpisywać się w priorytet 4. Rewitalizacja obszarów problemowych, którego głównym celem jest restrukturyzacja obszarów problemowych na rzecz wzrostu i zatrudnienia. Cel będzie osiągany poprzez rewitalizację terenów miejskich oraz rewitalizację terenów powojskowych i poprzemysłowych. W uzasadnieniu i opisie priorytetu podaje się, iż Działania podejmowane w ramach priorytetu będą obejmować dwa pola interwencji: odnowę miast lub ich części oraz zdegradowanych obszarów powojskowych i poprzemysłowych Dotyczyć będą przedsięwzięć ukierunkowanych na pewne specyficzne potencjały rozwojowe. Są dziedziny, obszary, sektory oraz grupy mieszkańców, wymagające wsparcia dostosowanego do ich potrzeb, wzmacniającego ich wykorzystanie. Do najważniejszych z nich należą funkcje rozwojowe miast, rewitalizacja obszarów o niewłaściwym potencjale oraz wsparcie inicjatyw na rzecz rozwoju, wykorzystujących lokalny potencjał. Zjawiska te mają inny obraz w miastach dużych i średnich, a inny w małych. W miastach dużych i średnich problem dotyczy określonych ich części. Są takie dzielnice, które nie rozwijają się jak pozostałe lub pozostają w stagnacji. Nie rozwija się przedsiębiorczość, zanikają usługi. W dużych miastach Wielkopolski istnieją obszary, dzielnice, charakteryzujące się różnymi przejawami niedostosowania do standardów współczesności i znacznym nieraz stopniem degradacji ich substancji trwałej (zabudowa, wyposażenie infrastrukturalne, przestrzeń publiczna) i marginalizacji społecznej. Dla spójności społecznej istotne są działania wzmacniające bezpieczeństwo, promujące integrację gospodarczą, społeczną i kulturową tych obszarów, zwalczające różne formy dyskryminacji oraz poprawiające podaż i dostępność kluczowych usług. 47

Oprócz bezpośredniego wsparcia inwestycji w zakresie infrastruktury społecznej rozważane jest utworzenie instrumentu finansowego w ramach inicjatywy JESSICA. W ramach tej inicjatywy powstałby fundusz miejski aktywnie wspierający różnego rodzaju zamierzenia inwestycyjne i będący dźwignią uruchamiającą znacznie większe środki w tym zakresie. 1 Wśród potencjalnych beneficjentów rewitalizacji w ramach WRPO zgodnie z jego Uszczegółowieniem znajdują się: jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia; jednostki organizacyjne, posiadające osobowość prawną; jednostki sektora finansów publicznych, posiadające osobowość prawną; jednostki naukowe; szkoły wyższe; osoby prawne i fizyczne, będące organizacjami prowadzącymi szkoły i placówki oświatowe; jednostki kultury; organizacje pozarządowe; kościoły i związki wyznaniowe oraz osoby prawne kościołów i innych związków wyznaniowych; instytucje otoczenia biznesu; przedsiębiorcy/msp; PGL Lasy Państwowe i jego jednostki organizacyjne; parki narodowe i krajobrazowe; administracja rządowa; spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, TBS; partnerzy społeczni i gospodarczy. Lokalny Program Rewitalizacji Leszna będzie wykazywać spójność z zapisami WRPO zarówno w zakresie diagnozy obszarów problemowych, jak i strategii odnowy tych obszarów. 1 Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013. 48

4.6. Strategia Rozwoju Leszna Strategia Rozwoju Leszna jest głównym dokumentem, do którego odnosić się będzie Lokalny Program Rewitalizacji Leszna na lata 2008-2015. Należy przyjąć, że cele oraz programy operacyjne zidentyfikowane w ramach Strategii będą z jednej strony realizowane poprzez LPR, a z drugiej strony rozwijane poprzez plany działań zapisane w Programie Rewitalizacji. Obszar wskazany do rewitalizacji zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami poczynionymi w ramach odniesienia do dokumentów strategicznych na poziomie regionalnym, krajowym i unijnym został wskazany na podstawie krytycznej analizy degradacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Z analiz jednoznacznie wynika, że jest to obszar centralny Stare Miasto wraz z częścią przylegających starszych osiedli bloków wielorodzinnych. Obszar ten charakteryzuje duże natężenie problemów w każdej z analizowanych sfer, a jednocześnie należy do rejonów miasta o bardzo dużym potencjale rozwojowym, niezwykle istotnym dla kondycji całego miasta. Realizacja zapisów Strategii Rozwoju Leszna wprost lub pośrednio będzie odnosić się do centrum miasta, które pełni podstawowe dla funkcjonowania ośrodka miejskiego, jakim jest Leszno, role. W związku z tym Lokalny Program Rewitalizacji można uznać za jeden z podstawowych programów operacyjnych realizacji Strategii Rozwoju Leszna. Program zgodnie z zasadami programowania działań rewitalizacyjnych będzie bezpośrednio odnosić się do obszaru Starego Miasta, jednakże efekty jego wdrażania powinny przekładać się na rozwój całego miasta. Należy podkreślić, iż w przypadku niektórych funkcji, których poprawa została zaplanowana w ramach Strategii Rozwoju, LPR będzie podstawowym narzędziem realizacji zapisów Strategii. Należą do nich przede wszystkim funkcje usług publicznych o charakterze ponadlokalnym. W odniesieniu do innych funkcji: okołobiznesowych, edukacyjnych, mieszkaniowych, sportowo-rekreacyjnych, zabezpieczenia socjalnego i handlowo-usługowych, Lokalny Program Rewitalizacji będzie programem operacyjnym, w którym zapisane zostaną działania równolegle do zapisów innych programów operacyjnych. Wynikać to będzie z dwóch przesłanek: Obszar wskazany do rewitalizacji jest jednym z wielu obszarów wymagających wsparcia i interwencji samorządu; Obszar wskazany do rewitalizacji jest obszarem centralnym i z tego względu w sposób szczególny oddziałuje na inne obszary miasta i rozwój Leszna. Wizja rozwoju miasta zapisana w Strategii brzmi następująco: Leszno miastem średniej wielkości oferujące mieszkańcom doskonałe warunki do życia i dobre miejsca pracy, szczególnie w gospodarce opartej na wiedzy, a jednocześnie dla regionu będące centrum usługowym posiadające szeroką ofertę w dziedzinie handlu, finansów, nauki i szkolnictwa wyższego, oświaty, kultury, medycyny, informacji, rekreacji i sportu. 49

Misja: Leszno jest miastem, którego władze, podmioty gospodarcze, organizacje społeczne i mieszkańcy, kontynuują tradycje wielkopolskie w warunkach rosnącej konkurencji, współpracują ze sobą oraz zewnętrznymi jednostkami dążąc do lepszego wykorzystania lokalnych zasobów, możliwości wynikających z wielkości i położenia miasta w celu podniesienia jego atrakcyjności, poziomu życia mieszkańców i rozwoju gospodarczego. W ramach Strategii wyróżniono trzy cele strategiczne: 1. Zmodernizowanie lokalnej gospodarki oraz przyciągnięcie innowacyjnych inwestycji dla budowania trwałego, zrównoważonego rozwoju gospodarczego. Za pomocą Lokalnego Programu Rewitalizacji będą realizowane priorytety dotyczące: przyciągania nowych inwestycji (obszar posiada zasoby gruntowe); aktywizowania zawodowego mieszkańców obszaru i podnoszenia ich kwalifikacji dla poprawy mobilności na rynku pracy; wspierania przedsiębiorczości zlokalizowanej w obszarze poprzez rozwój instytucji okołobiznesowych obsługujących firmy lokalne i działające poza obszarem (także miasta) oraz rozwój infrastruktury technicznej i układu komunikacyjnego. 2. Poprawienie warunków życia ludności przez doskonalenie usług publicznych i stwarzanie warunków dla inicjatyw służących zaspokajaniu potrzeb społeczności lokalnych. Za pomocą Lokalnego Programu Rewitalizacji będą realizowane priorytety dotyczące: poprawy jakości usług administracji publicznej zlokalizowanej w obszarze i obsługującej mieszkańców całego miasta oraz regionu; rozwoju szkolnictwa na poziomie podstawowym, gimnazjalnym, ponadgimnazjalnym i wyższym zlokalizowanego na terenie obszaru wskazanego do rewitalizacji i obsługującego mieszkańców obszaru, miasta oraz całego regionu; rozwoju usług opieki zdrowotnej zlokalizowanych na terenie obszaru wskazanego do rewitalizacji i obsługującego mieszkańców obszaru i miasta; poprawy warunków mieszkaniowych mieszkańców obszaru; poprawy bezpieczeństwa na terenie obszaru wskazanego do rewitalizacji; zabezpieczenia socjalnego rodzin z problemami materialnymi oraz opiekuńczowychowawczymi zamieszkującymi obszar; współpracy z organizacjami pozarządowymi realizującymi projekty na terenie obszaru wskazanego do rewitalizacji oraz organizacjami pozarządowymi posiadającymi siedziby na terenie obszaru, ale działającymi na terenie całego miasta. 50

3. Budowanie ponadlokalnej pozycji miasta jako centrum świadczenia usług dla otaczającego subregionu. Za pomocą Lokalnego Programu Rewitalizacji będą realizowane priorytety dotyczące: rozwoju funkcji handlowo-usługowych całego miasta i zlokalizowanych na terenie obszaru wskazanego do rewitalizacji; rozwoju funkcji sportu i rekreacji (w tym turystyki, spędzania wolnego czasu i interakcji społecznej) całego miasta i zlokalizowanych na terenie obszaru wskazanego do rewitalizacji; rozwoju usług kultury dla całego miasta oraz regionu i zlokalizowanych na terenie obszaru wskazanego do rewitalizacji; rozwoju usług edukacji dla całego miasta oraz regionu i zlokalizowanych na terenie obszaru wskazanego do rewitalizacji. W kolejnych rozdziałach zostaną przedstawione założenia Lokalnego Programu Rewitalizacji, w tym plany działań oraz sposoby ich wdrażania. Wszystkie wyżej wymienione postulaty będą zawarte w odnośnych zapisach. 4.7. Program Rozwoju Turystyki w Regionie Leszczyńskim Program został opracowany w 2007 r. i obejmuje strategię rozwoju produktów turystycznych łącznie dla 10 jednostek terytorialnych tzw. regionu leszczyńskiego stowarzyszonych w Organizacji Turystycznej Leszno Region (Miasto Leszno, powiat leszczyński, Miasto i Gmina Rydzyna, Miasto i Gmina Osieczna, Gmina Krzemieniewo, Gmina Lipno, Gmina Święciechowa, Gmina Wijewo, Gmina Włoszakowice, Gmina Przemęt). W kontekście rewitalizacji Leszna szczególnie ważne zapisy Programu Rozwoju Turystyki dotyczą produktów turystycznych związanych z dziedzictwem kulturowym. W diagnozie zaprezentowano m.in. szlaki turystyczne piesze i dla zmotoryzowanych biegnące przez Leszno i związane z dziedzictwem kulturowym miasta sakralnym oraz pozostałościami obecności w Lesznie rodów Leszczyńskich i Sułkowskich. W części strategicznej opracowania wskazuje się jako nowy produkt turystyczny ofertę pn. Leszczyńskie po królewsku, którego jedną z ważniejszych części będzie stanowić wykorzystanie walorów kulturowych Leszna. W kontekście Programu Rozwoju Turystyki w Regionie Leszczyńskim w ramach Lokalnego Programu Rewitalizacji Leszna należy zatem zaplanować działania wspierające ochronę dziedzictwa kulturowego miasta, które głównie zlokalizowane jest w obszarze Starego Miasta. 51

5. Założenia Programu Rewitalizacji Przygotowując Lokalny Program Rewitalizacji Leszna na lata 2008-2015 samorząd zdaje sobie sprawę z faktu, że efektywne działania rewitalizacyjne mogą być realizowane poprzez połączenie trzech sfer rozwojowych: Gospodarczej (pobudzanie przedsiębiorczości, promocja gospodarcza, podnoszenie jakości kapitału ludzkiego przedsiębiorstw działających w zdegradowanym obszarze); Społecznej (integracja społeczna oraz zawodowa osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem, rozwój kultury i tożsamości lokalnej oraz poprawa warunków mieszkaniowych i bezpieczeństwa publicznego); Przestrzennej (poprawa funkcjonalności terenu, odnowa przestrzeni publicznej i uatrakcyjnienia miejsca zamieszkania oraz rozwoju turystycznego). Tylko równoczesne działania łączące te obszary rozwojowe mogą przyczynić się do przełamania kryzysu społeczno-gospodarczego rewitalizowanego obszaru. Podstawowe założenia Programu Rewitalizacji obejmują okres programowania działań rewitalizacyjnych opisany w rozdziale 5.1., zasięg terytorialny wraz z diagnozą obszaru wskazanego do rewitalizacji (musi zawierać analizę statystyczną uzasadniającą konieczność podjęcia działań rewitalizacyjnych na danym obszarze) opisany w rozdziale 5.2., warunki wsparcia przedsięwzięć rewitalizacyjnych w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego opisane w rozdziale 5.3., uwarunkowania i problemy przestrzenne wybranego obszaru do rewitalizacji opisane w rozdziale 5.4., logikę interwencji na wskazanym obszarze zdegradowanym opisana w rozdziałach 5.5. i 5.6., plany działań przestrzennych, gospodarczych i społecznych, za pomocą których będą realizowane cele rewitalizacji opisane w rozdziale 5.7. oraz spodziewane efekty wdrażania rewitalizacji opisane w rozdziale 5.8. 5.1. Okres programowania W ramach Lokalnego Programu Rewitalizacji Leszna odnoszącego się do zdegradowanych obszarów miejskich wyróżniono jeden okres programowania środków: 2009-2015. Program ma charakter strategicznooperacyjny, a zatem należy przyjąć, że rok 2015 wyznacza okres obowiązywania zapisów Programu głównie w zakresie: założonych celów rewitalizacji na wskazanych obszarach, zakresu interwencji oraz priorytetowych typów projektów. Podstawową przesłanką do wyboru okresu programowania LPR był okres realizacji Strategii Rozwoju Leszna z uwzględnieniem dodatkowych 2 lat na realizacje zadań rozpoczętych w 2013r. Okres jest dłuższy 52

niż obecny okres programowania funduszy strukturalnych, jednak odpowiada czasowi realizacji projektów finansowych z funduszy strukturalnych w latach 2007-2013. 5.2. Zasięg terytorialny rewitalizowanego obszaru i jego diagnoza Ogólnym wyznacznikiem decydującym o opracowaniu LPR jest wyraźny kryzys miejski lub zapotrzebowanie na odnowę społeczno-gospodarczą. Kryteria, które wzięto pod uwagę przy wskazaniu obszarów zdegradowanych miejskich do rewitalizacji, podzielono na kryteria główne oraz pomocnicze. Wyróżnienie kryteriów głównych wynika z faktu, iż stanowią one również podstawę do wskazania obszaru mieszkalnictwa. Należy wyjaśnić, iż obszary, na których mogą być wskazane do wsparcia z funduszy unijnych działania z dziedziny mieszkalnictwa, mogą być wybrane na podstawie ściśle określonych kryteriów. Zostały one opisane w Wytycznych Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie programowania działań dotyczących mieszkalnictwa. Samorząd Leszna postanowił, iż wskaże również taki obszar. Jak zostanie to przedstawione w kolejnych rozdziałach, analizy wykazały, iż obszar wybrany do rewitalizacji może być również wskazany jako obszar, na którym mogą być realizowane działania z dziedziny mieszkalnictwa, zgodnie z wytycznymi Ministra Rozwoju Regionalnego. Oznacza to, iż pomoc publiczna (jeśli będzie uruchomiona) będzie mogła być przeznaczona na remonty części wspólnych budynków mieszkalnych. W poprzednim okresie programowania zasady udzielania pomocy publicznej nie zezwalały na realizację tego typu przedsięwzięć. 53

Do głównych i pomocniczych kryteriów wskazania obszaru rewitalizacji i mieszkalnictwa (tylko kryteria główne) należą: Kryteria i wskaźniki główne 1. Wysoki poziom ubóstwa oraz trudne warunki mieszkaniowe, Liczba osób korzystających z pomocy społecznej na 1000 mieszkańców obszaru (wskaźnik W1) Liczba mieszkań sprzed 1989 r. w stosunku do ogółu mieszkań (wskaźnik W2) 2. Wysoki poziom bezrobocia Udział długotrwale bezrobotnych wśród osób w wieku produkcyjnym (wskaźnik W3) 3. Niski poziom przedsiębiorczości. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców (wskaźnik W4) Kryteria pomocnicze: Wysoki poziom liczby ludności w wieku poprodukcyjnym w 2002 r. mierzony liczbą osób w wieku poprodukcyjnym w przeliczeniu na 100 mieszkańców w 2002 r. (wskaźnik W5); Wysoki poziom obciążenia ekonomicznego ludności w 2002 r. (stosunek liczby osób w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym do liczby osób w wieku produkcyjnym) w przeliczeniu na 100 mieszkańców w wieku aktywności ekonomicznej 15 lat i więcej (wskaźnik W6); Wysoki poziom migracji saldo liczby zameldowanych mieszkańców w 2008 i 2002 r. w stosunku do liczby mieszkańców w 2008 r. (wskaźnik W7); Wysoki poziom liczby osób bezrobotnych mierzony liczbą osób bezrobotnych w 2007 r. w przeliczeniu na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym w 2008 r. (wskaźnik W8); Niski spadek liczby osób bezrobotnych saldo poziomu liczby osób bezrobotnych w 2007 r. i 2002 r. w stosunku do poziomu liczby osób bezrobotnych w 2007 r. (wskaźnik W9); Wysoki poziom liczby osób biernych zawodowo mierzony liczbą osób biernych zawodowo (niepracujących i nieposzukujących pracy) w 2002 r. w przeliczeniu na 100 mieszkańców w 2002 r. w wieku aktywności ekonomicznej 15 lat i więcej (wskaźnik W10); Niski poziom liczby osób pracujących mierzony liczbą osób pracujących w 2002 r. (według miejsca pracy) w przeliczeniu na 100 mieszkańców w 2002 r. w wieku aktywności ekonomicznej 15 lat i więcej (wskaźnik W11); 54

Wysoki poziom liczby osób o niskim wykształceniu mierzony liczbą osób o wykształceniu podstawowym ukończonym, nieukończonym i bez wykształcenia w przeliczeniu na 100 mieszkańców w 2002 r. w wieku 13 lat i więcej (wskaźnik W12); Niski poziom liczby osób z wyższym wykształceniem mierzony liczbą osób o wykształceniu wyższym w 2002 r. w przeliczeniu na 100 mieszkańców w 2002 r. w wieku 13 lat i więcej (wskaźnik W13). W celu wskazania obszaru do rewitalizacji wszystkie wymienione wskaźniki zostały wystandaryzowane. Standaryzacja wskaźników polega na odjęciu od nominalnej wartości wskaźnika dla danego obszaru średniej wartości dla wszystkich obszarów i podzieleniu przez odchylenie standardowe dla wszystkich obszarów. W wyniku tej procedury wszystkie wskaźniki standaryzowane mają rozkład charakteryzujący się jednakową średnią (zero) i odchyleniem standardowym (do jeden), co umożliwia ich logiczną interpretację i uprawnia do dodawania wskaźników. Na bazie wystandaryzowanych wskaźników utworzono indeks zbiorczy (wskaźnik sumaryczny): Indeks1=W1+W2+(-W3)+W4+W5+W6+(-W7)+W8+(-W9)+W10+(-W11)+W12+(-W13) Obszar może zostać wskazany do rewitalizacji, jeśli indeks zbiorczy dla danego obszaru jest najwyższy. Natomiast zgodnie z Wytycznymi Ministra Rozwoju Regionalnego obszar może być wskazany do udzielania wsparcia na działania z dziedziny mieszkalnictwa, jeśli przynajmniej pod względem trzech ze wskazanych głównych kryteriów charakteryzuje się gorszymi wskaźnikami niż średnie wskaźniki dla województwa. W wyniku analizy cytowanych powyżej wskaźników, a także biorąc pod uwagę funkcje Starego Miasta jako obszaru obsługującego ruch turystyczny oraz przede wszystkim obszaru centrum administracyjnego i finansowego miasta będącego ośrodkiem o charakterze ponadlokalnym obsługującym ościenne gminy i istotny dla wielu funkcji regionalnych, obszar ten uznano za priorytetowy w procesie rewitalizacji rozumianej jako odnowa zdegradowanych obszarów. Jednocześnie, jak wykazano w rozdziałach dotyczących zgodności z politykami rządowymi i regionalnymi w zakresie rewitalizacji, wskazanie obszaru centralnego do wsparcia pełniącego bardzo istotne dla miasta funkcje należy uznać za właściwe. Weryfikacja degradacji społecznej Starego Miasta wykonana pod kątem wskazania tego obszaru do rewitalizacji została przeprowadzona w kolejnych rozdziałach. Dane dla Leszna zostały zebrane w podziale na obwody spisowe, które następnie scalono do większych jednostek statystycznych liczących średnio około 4818 mieszkańców. Rozkład osiedli mieszkaniowych (granice w przybliżeniu) Leszna oraz liczby ludności zamieszkującej poszczególne obszary został zaprezentowany w tabeli poniżej: 55

Tabela 22. Liczba ludności Leszna według obszarów wyróżnionych na podstawie scalonych obwodów spisowych (stan na 2008r.). Oznaczenie obszaru Tereny osiedlowe wchodzące w obręb obszaru Liczba mieszkańców 1 Zatorze 4518 2 południowe Zatorze 4907 3 Gronowo 4050 4 Podwale, część Os. Prochownia (od ul. Jagiellońskiej) 4719 5 Os. Armii Krajowej, Os. Przyjaźni 5022 6 Grzybowo, Os. Ogrody, Os. Wieniawa 4869 7 Stare Miasto 4556 8 Stare Miasto, część Os. Prochownia i część Oś. Grunwald (do ul. Jagiellońskiej) 4774 9 Os. Grunwald, Os. Sułkowskiego 4974 10 Nowe Miasto 5015 11 Przylesie, Os. Na Skarpie 5023 12 Os. Zamenhofa, Os. Rejtana, Os. Osada Leśna 5037 13 Leszczyno, Zaborowo 5178 SUMA 62642 Źródło: Ewidencja Ludności Urzędu Miasta Leszna Wyniki wszystkich analiz, które pozwoliły wskazać Stare Miasto Leszna do rewitalizacji, a także diagnoza społeczno-gospodarcza i przestrzenno-ekologiczna tego obszaru zostały streszczone w kolejnych rozdziałach. Uwagi metodologiczne: W tablicach w rozdziale 5.2.15. zaprezentowano wskaźniki obliczone dla poszczególnych kryteriów, według których wybrany został obszar do rewitalizacji. Wskaźniki te mają swoje odzwierciedlenie na mapach zaprezentowanych w rozdziałach 5.2.2.-5.2.14 oraz w tekście analiz. Dane, które posłużyły do obliczenia poszczególnych wskaźników pochodzą z różnych okresów w zależności od ich dostępności. Znaczenie przeprowadzonych analiz dla opracowania Lokalnego Programu Rewitalizacji Leszna wyznacza przede wszystkim konieczność relatywizowania poszczególnych zjawisk występujących w poszczególnych jednostkach statystycznych oraz konieczność dokonania porównań pomiędzy tymi jednostkami. Z pewnością duże zmiany, jakie dokonały się w gospodarce, w tym na rynku pracy, od 2002 r. (szczególnie w okresie po 2005 r.), spowodowały, iż znaczna część wybranych do analizy danych jest obecnie głęboko nieaktualna. Jednakże można z dużą dozą prawdopodobieństwa stwierdzić, iż relacje 56

pomiędzy poszczególnymi jednostkami statystycznymi (obszarami porównywanymi na potrzeby wyboru tych do rewitalizacji) uległy niewielkim zmianom. W związku z tym dokonanie wyboru zdegradowanego obszaru miejskiego do rewitalizacji na podstawie niżej przedstawionych analiz jest w pełni uprawnione. Na mapach zaprezentowano prócz wskaźników liczbowych także nasycenie danego problemu kolorami. Dla wskaźników, gdy wyższy poziom oznacza gorszą sytuację niż średnio w mieście: Czerwony oznacza wartość wskaźnika minimum 1,5 razy większą niż średnia dla miasta, Pomarańczowym 1,2 razy większą (do 1,5 razy), Żółtym większą (do 1,2 razy); Dla wskaźników, gdy niższy poziom oznacza gorszą sytuację niż średnio w mieście: Czerwony oznacza wartość wskaźnika niższą niż średnia dla miasta pomnożona przez 0,5, Pomarańczowy niższa niż średnia dla miasta pomnożona przez 0,8, Żółty niższą od średniej. Niezabarwione obszary nacechowane są wskaźnikami lepszymi od średniej dla całego miasta. Oczywiście nie dla każdego wskaźnika występują wszystkie kolory, wartości skrajne lub pośrednie mogą po przeliczeniu nie wystąpić. 5.2.1. Obszary poprzemysłowe i powojskowe Na terenie Leszna nie znajdują się obszary powojskowe. nich: Sześć obszarów poprzemysłowych położnych jest na terenie wskazanym do rewitalizacji. Należą do Umiejscowienie Jaki funkcjonował zakład Planowane funkcje Ul. Przemysłowa Młyny Obiekt wielkopowierzchniowy, mieszkania Ul. Jadwigi Ul. Jadwigi Królowej Królowej Goplana Metalplast Obiekt wielkopowierzchniowy, centrum kulturalnorozrywkowe Obiekt wielkopowierzchniowy, centrum kulturalnorozrywkowe Al. Jana Pawła II Octownia Obiekt handlowogastroniczny Powierzc hnia w ha Własność 1.8634 Użytkownik wieczysty Zielona Góra Plaza Sp. z o.o. 0.5441 Użytkownik wieczysty Jessa Henryk i Janina 0.9466 Użytkownik wieczysty Jessa Henryk i Janina 0.2234 Wielebska Alicja Ul. Narutowicza Fabryka Pomp Brak informacji 0.6323 Kraupe Olgierd, 57

Ul. Mickiewicza (Antoniny) Poznańska Hodowla Roślin Sp. z o.o. Ul. Poniatowskiego MPWIKnieczynna wieża wodna Stanisław, Kraupe- Kruk Maria, Kraupe- Ziemska Irena, Świderska Janina Brak informacji 4.5531 Poznańska Hodowla Roślin Sp. z o.o., Kombinat 2000 Sp. z o.o. Centrum edukacji ekologicznej 0.08 MPWiK Poza obszarem rewitalizacji znajdują się natomiast następujące tereny poprzemysłowe: Przy ul. Przemysłowej: obiekty Gazowni, Przy ul. Poznańskiej: obiekty Groma/Grene Przy ul. Myśliwskiej: obiekty fermy drobiu, Przy Al. Krasińskiego: rejon dróg publicznych, Przy ul. Zwycięstwa: obiekt kotłowni. 5.2.2. Wysoki poziom ubóstwa oraz trudne warunki mieszkaniowe Liczba osób korzystających z pomocy społecznej na 1000 mieszkańców obszaru (W1) Wysoki poziom ubóstwa to jedno z najważniejszych kryteriów delimitacji obszarów do rewitalizacji. Określane jest za pomocą wskaźnika liczby osób korzystających z pomocy społecznej na 1000 mieszkańców Leszna. Uwzględniono w nim jedynie osoby korzystające z pomocy społecznej, które w rodzinach osiągają na tyle niskie dochody, aby być uprawnionymi do zasiłków pieniężnych zgodnie z Ustawą o pomocy publicznej. Ogółem w całym mieście w 2008 r. odnotowano 2235 osób korzystających z pomocy społecznej. 58

Tabela 23. Liczba mieszkańców Leszna korzystających z pomocy społecznej według obszarów wyróżnionych na podstawie scalonych obwodów spisowych (stan na 2008r.) Oznaczenie obszaru Tereny osiedlowe wchodzące w obręb obszaru Liczba mieszkańców korzystających z pomocy społecznej 1 Zatorze 90 2 południowe Zatorze 104 3 Gronowo 89 4 Podwale, część Os. Prochownia (od ul. Jagiellońskiej) 167 5 Os. Armii Krajowej, Os. Przyjaźni 96 6 Grzybowo, Os. Ogrody, Os. Wieniawa 106 7 Stare Miasto 565 8 Stare Miasto, część Os. Prochownia i część Oś. Grunwald (do ul. Jagiellońskiej) 406 9 Os. Grunwald, Os. Sułkowskiego 115 10 Nowe Miasto 185 11 Przylesie, Os. Na Skarpie 81 12 Os. Zamenhofa, Os. Rejtana, Os. Osada Leśna 79 13 Leszczynko, Zaborowo 152 SUMA 2235 Źródło: Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Lesznie Relatywnie najgorsza sytuacja pod względem ubóstwa i wykluczenia społecznego mierzonego liczbą osób korzystających z pomocy społecznej występuje na Starym Mieście. Łącznie w obszarze 7 i 8 nieco więcej niż co dziesiąta osoba korzysta z pomocy społecznej, to niemal trzy razy więcej niż średnio w całym mieście i 1,7 razy więcej niż średnio w całym województwie. Należy przy tym dodać, iż w całym Lesznie wskaźnik ubóstwa i wykluczenia jest znacznie (1,7 razy) niż średnio w województwie wielkopolskim. Pozostałe rejony Leszna na tle Starego Miasta pod względem ubóstwa i wykluczenia społecznego prezentują się bardzo dobrze. Minimalnie wyższy wskaźnik od średniej dla miasta odnotowano tylko jeszcze w rejonie Nowego Miasta. Na osiedlach Podwale, oraz części Os. Prochownia (od ul. Jagiellońskiej) liczba korzystających z pomocy społecznej na 1000 mieszkańców jest natomiast minimalnie niższa niż średnio w Lesznie. 59

Zdecydowanie najlepsza sytuacja występuje na osiedlach Zamenhofa, Rejtana i Osada Leśna, Przylesie i Na Skarpie, Armii Krajowej i na Zatorzu. We wszystkich tych rejonach liczba osób korzystających z pomocy społecznej nie przekracza 2%. Wskaźniki udziału liczby osób korzystających z pomocy społecznej w liczbie 1000 mieszkańców poszczególnych jednostek statystycznych zostały szczegółowo zaprezentowane na mapie poniżej. 60

61

Liczba mieszkań sprzed 1989 r. w stosunku do ogółu mieszkań(w2) Poziom wartości zasobu mieszkaniowego można pośrednio mierzyć wiekiem budynków mieszkalnych. Na potrzeby opracowania Lokalnego Programu Rewitalizacji Leszna informacje zebrane według obwodów spisowych z Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 r. zestawiono według trzynastu jednostek statystycznych. 62

Oznaczenie obszaru Tabela 24. Liczba budynków mieszkalnych w Lesznie według wieku (stan na 31 XII 2002r.) Liczba budynków wybudowanych w: Tereny osiedlowe wchodzące w obręb obszaru przed 1918 1918-1945 - 1971-1979 - 1989 - po 2002 nieust alone 1944 1970 1978 1988 2002 1 Zatorze 6 96 124 216 312 186 34 4 978 2 południowe Zatorze 28 119 283 273 231 85 16 4 1039 3 Gronowo 21 20 67 76 125 324 23 2 658 4 Podwale, część Os. Prochownia (od ul. Jagiellońskiej) 53 49 73 86 79 58 5 2 405 5 Os. Armii Krajowej, Os. Przyjaźni 0 0 4 10 43 70 45 0 172 6 Grzybowo, Os. Ogrody, Os. Wieniawa 9 11 11 14 26 47 0 0 118 7 Stare Miasto 283 39 19 8 3 10 0 5 367 8 Stare Miasto, część Os. Prochownia i część Oś. Grunwald (do ul. Jagiellońskiej) 151 23 30 9 2 4 0 3 222 9 Os. Grunwald, Os. Sułkowskiego 0 1 132 23 11 11 2 0 180 10 Nowe Miasto 47 32 14 23 17 9 0 2 144 11 Przylesie, Os. Na Skarpie 1 21 91 127 207 91 14 4 556 12 Os. Zamenhofa, Os. Rejtana, Os. Osada Leśna 0 0 0 1 44 32 0 0 77 13 Leszczynko, Zaborowo 78 128 185 145 193 79 17 6 831 SUMA 677 539 1033 1011 1293 1006 156 32 5747 Źródło: Narodowy Spis Powszechny 2002 Ogó łem

Lokalny Program Rewitalizacji Leszna na lata 2009-2015 Następnie poszczególnym kategoriom wieku budynków (o ustalonym wieku) przypisano wagi według kolejności: 0,9 (wybudowanych przed 1918 r.); 0,7 (wybudowanych w okresie 1918 1944); 0,5 (wybudowanych w okresie 1945 1970); 0,3 (wybudowanych w okresie 1971 1978); 0,2 (wybudowanych w okresie 1979 1988); 0,1 (wybudowanych w okresie 1989 2002); 0,05 (wybudowanych po 2002 r.). Dla każdej z jednostek statystycznych obliczono sumę ważoną budynków mieszkalnych według wieku i podzielono przez liczbę budynków mieszkalnych ogółem w danej jednostce statystycznej, otrzymując tym sposobem stosunek liczby budynków mieszkalnych według poszczególnych kategorii wieku do liczby budynków ogółem w każdej z jednostek statystycznych. Jak wynika z przeprowadzonych analiz zdecydowanie najwięcej budynków starych znajduje się na Starym Mieście. Łącznie w tym obszarze wskaźnik porównywalnie niskiego stanu zasobu mieszkaniowego wyniósł 0,79, czyli ponad dwukrotnie wyższy niż dla całego miasta oraz 1,8 razy wyższy niż dla całego województwa. Zaważył na tym przede wszystkim udział w zabudowie mieszkaniowej Starego Miasta budynków wybudowanych przed 1918 r., których łącznie odnotowano w tym obszarze 434, to niemal 1,8 razy więcej budynków wybudowanych w tym okresie niż w ogółem w całym mieście. Stosunkowo stara zabudowa mieszkaniowa znajduje się również na Nowym Mieście, Os. Grunwald, Os. Sułkowskiego oraz na Podwalu, części Os. Prochownia (od ul. Jagiellońskiej), na terenie Leszczynka i Zaborowa (obszar zabudowy wiejskiej i dawnego miasta). Relatywnie najmłodszym zasobem mieszkaniowym dysponują mieszkańcy Os. Armii Krajowej, Os. Przyjaźni oraz Os. Zamenhofa, Os. Rejtana, Os. Osada Leśna. Należy jednak zaznaczyć, że najwięcej budynków mieszkalnych po 1989 r. wybudowano na Gronowie (324), a następnie Zatorzu (186). Są to jednak tereny o zróżnicowanym wieku budynków. Na Gronowie znajduje się wiele budynków dawnej wsi (obszar włączony do miasta wraz z Zaborowem i częścią Strzyżewic w 1977 r.). Wskaźnik liczby mieszkań sprzed 1989r. w stosunku do ogółu mieszkań w poszczególnych jednostkach statystycznych został szczegółowo zaprezentowany na mapie poniżej.

65

5.2.3. Wysoki poziom bezrobocia - Udział długotrwale bezrobotnych wśród osób w wieku produkcyjnym (W3) Bezrobocie długotrwałe należy do kryteriów wskazanych przez Komisję Europejską jako jedno z kluczowych przy wyborze obszarów mieszkalnictwa. Jest ono zatem również ważne przy wykonywaniu delimitacji obszarów do rewitalizacji. Jego waga wynika przede wszystkim z jego znaczenia w ogólnej kondycji społecznej mieszkańców miasta. Długotrwałe bezrobocie bardzo często prowadzi zarówno do wykluczenia zawodowego, jak i wykluczenia społecznego, a to z kolei pociąga za sobą wiele patologii społecznych. Przezwyciężanie długotrwałego bezrobocia jest o tyle trudne, że ludzie pozostający długo bez pracy stają się bardzo mało mobilni na rynku pracy. Ich aktywizacja zawodowa natomiast musi być poprzedzona aktywizacją społeczną. Ogółem w całym mieście na koniec 2007 r. w Powiatowym Urzędzie Pracy w Lesznie było zarejestrowanych 615 osób długotrwale bezrobotnych. W tabeli poniżej zaprezentowano dane odnośnie dotyczące liczby długotrwale bezrobotnych mieszkańców Leszna w podziale na obszary. Tabela 25. Liczba długotrwale bezrobotnych mieszkańców Leszna według obszarów wyróżnionych na podstawie scalonych obwodów spisowych (stan na 2007r.) Oznaczenie obszaru Tereny osiedlowe wchodzące w obręb obszaru Liczba mieszkańców długotrwale bezrobotnych 1 Zatorze 42 2 południowe Zatorze 46 3 Gronowo 33 4 Podwale, część Os. Prochownia (od ul. Jagiellońskiej) 34 5 Os. Armii Krajowej, Os. Przyjaźni 46 6 Grzybowo, Os. Ogrody, Os. Wieniawa 35 7 Stare Miasto 66 8 Stare Miasto, część Os. Prochownia i część Oś. Grunwald (do ul. Jagiellońskiej) 80 9 Os. Grunwald, Os. Sułkowskiego 32 10 Nowe Miasto 54 11 Przylesie, Os. Na Skarpie 39 12 Os. Zamenhofa, Os. Rejtana, Os. Osada Leśna 55 13 Leszczynko, Zaborowo 53 SUMA 615 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Lesznie 66

Podobnie, jak pod względem ubóstwa i wykluczenia zdecydowanie najgorsza sytuacja pod względem bezrobocia długotrwałego odnotowywana jest na Starym Mieście. Nowe Miasto, Os. Zamenhofa, Os. Rejtana, Os. Osada Leśna, Leszczynko i Zaborowo to rejony miasta, w których stopa bezrobocia długotrwałego jest minimalnie wyższa niż stopa dla całego miasta. Natomiast Grzybowo, Os. Ogrody, Os. Wieniawa, Os. Grunwald, Os. Sułkowskiego, Przylesie, Os. Na Skarpie, Podwale, część Os. Prochownia (od ul. Jagiellońskiej) to obszary o najlepszej sytuacji według analizowanego kryterium. Tylko na Starym Mieście bezrobocie długotrwałe jest wyższe niż w całym województwie. Wskaźnik długotrwale bezrobotnych wśród osób w wieku produkcyjnym w poszczególnych jednostkach statystycznych został szczegółowo zaprezentowany na mapie poniżej. 67

68

5.2.4. Niski poziom przedsiębiorczości - Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców (W4) Wskaźnik poziomu przedsiębiorczości mierzony jest liczbą zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców. Ogółem w całym mieście zarejestrowanych było w 2008 r. 7141 przedsiębiorstw. Tabela 26. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w Lesznie według obszarów wyróżnionych na podstawie scalonych obwodów spisowych (stan na 2008r.) Oznaczenie obszaru Tereny osiedlowe wchodzące w obręb obszaru Liczba podmiotów gospodarczych 1 Zatorze 681 2 południowe Zatorze 700 3 Gronowo 588 4 Podwale, część Os. Prochownia (od ul. Jagiellońskiej) 516 5 Os. Armii Krajowej, Os. Przyjaźni 604 6 Grzybowo, Os. Ogrody, Os. Wieniawa 560 7 Stare Miasto 429 8 Stare Miasto, część Os. Prochownia i część Oś. Grunwald (do ul. Jagiellońskiej) 397 9 Os. Grunwald, Os. Sułkowskiego 456 10 Nowe Miasto 493 11 Przylesie, Os. Na Skarpie 632 12 Os. Zamenhofa, Os. Rejtana, Os. Osada Leśna 512 13 Leszczynko, Zaborowo 573 SUMA 7141 Źródło: Ewidencja Działalności Gospodarczej Urzędu Miasta Leszna Choć żaden z obszarów miasta nie cechuje gorszy wskaźnik niskiego poziomu prowadzenia działalności gospodarczej niż średnio w całym regionie, to jednak zróżnicowanie wewnątrz Leszna pod względem liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców jest stosunkowo duże. Najmniej przedsiębiorców zamieszkuje jednostkę statystyczną 8. (Stare Miasto, część Os. Prochownia i część 69

Oś. Grunwald (do ul. Jagiellońskiej). Druga część Starego Miasta pokrywająca się z jednostką statystyczną 7. również posiada wskaźnik prowadzenia działalności gospodarczej niższy niż średnio w mieście. Są jednak rejony w minimalnie gorszej sytuacji niż obszar 7. Należą do nich Os. Grunwald i Os. Sułkowskiego. W kilku jeszcze rejonach odnotowano wskaźnik prowadzenia działalności niższy niż średnio w mieście, tj. na: Nowym Mieście, Os. Zamenhofa, Os. Rejtana, Os. Osada Leśna, Podwalu, części Os. Prochownia (od ul. Jagiellońskiej) oraz terenach Leszczynka i Zaborowa. Najlepsza sytuacja pod względem przedsiębiorczości mieszkańców występuje w trzech pierwszych jednostkach statystycznych, czyli na: Zatorzu, Gronowie i południowym Zatorzu. Można powiedzieć, że to właśnie w tych rejonach mieszka najwięcej leszczyńskich przedsiębiorców. Zła sytuacja na Starym Mieście jednak powinna zastanawiać. Potencjalnie jest to jeden z najatrakcyjniejszych terenów do prowadzenia działalności usługowej i handlowej, która zwykle jest najpopularniejszą wśród osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, których to z kolei statystycznie jest najwięcej wśród form działalności. Wynika z tego, że przedsiębiorcy prowadzący działalność na Starym Mieście niekoniecznie je zamieszkują. Wybierają raczej tereny z dala od centrum miasta. Oznacza to, że Stare Miasto w oczach przedsiębiorców, czyli ludzi zamożniejszych niż przeciętny mieszkaniec Leszna, jest mało atrakcyjnym miejscem do zamieszkania. Wskaźnik liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców w poszczególnych jednostkach statystycznych został szczegółowo zaprezentowany na mapie poniżej. 70

71

5.2.5. Poziom liczby ludności w wieku poprodukcyjnym (W5) Poziom ludności w wieku poprodukcyjnym jako wskaźnik pomocniczy wyboru obszaru do rewitalizacji wskazuje, w których rejonach miasta niezbędna będzie interwencja z zakresu aktywizacji społecznej osób starszych, nieczynnych już zawodowo, korzystających ze świadczeń emerytalnych. Rejony takie, jak wynika, z doświadczeń wielu miast, nie rozwijają się z dynamiką podobną do rozwoju obszarów w pełni funkcjonalnych. Osoby starsze statystycznie są gorzej uposażone materialnie i w mniejszym zakresie niż ludzie w wieku produkcyjnym inwestują w infrastrukturę mieszkalną. Są również mniej aktywne społecznie oraz wymagają większych nakładów z tytułu opieki zdrowotnej. Pośrednio poziom ludności w wieku poprodukcyjnym wskazuje również, które rejony miasta są opuszczane przez ludzi młodych głównie z uwagi na nieatrakcyjność danego rejonu pod względem miejsca zamieszkania. Zmniejszony udział ludności w wieku produkcyjnym w stosunku do liczby ludności ogółem charakterystyczny jest dla obszarów wiejskich i małych miast (choć od kilku lat tendencja ta zmienia się), co również można tłumaczyć odpływem ludności spowodowanym mniejszą atrakcyjnością zamieszkania. Ogółem w całym mieście zameldowanych było w 2002 r. 8106 osób w wieku poprodukcyjnym. Tabela 27. Liczba osób w wieku poprodukcyjnym zameldowanych w Lesznie według obszarów wyróżnionych na podstawie scalonych obwodów spisowych (stan na 2002r.) Oznaczenie obszaru Tereny osiedlowe wchodzące w obręb obszaru Liczba mieszkańców w wieku poprodukcyjny 1 Zatorze 411 2 południowe Zatorze 690 3 Gronowo 245 4 Podwale, część Os. Prochownia (od ul. Jagiellońskiej) 752 5 Os. Armii Krajowej, Os. Przyjaźni 343 6 Grzybowo, Os. Ogrody, Os. Wieniawa 281 7 Stare Miasto 782 8 Stare Miasto, część Os. Prochownia i część Oś. Grunwald (do ul. Jagiellońskiej) m 1019 9 Os. Grunwald, Os. Sułkowskiego 1252 10 Nowe Miasto 776 11 Przylesie, Os. Na Skarpie 712 72

12 Os. Zamenhofa, Os. Rejtana, Os. Osada Leśna 243 13 Leszczynko, Zaborowo 600 SUMA 8106 Źródło: Narodowy Spis Powszechny 2002 Zdecydowanie największym odsetkiem liczby osób w wieku poprodukcyjnym charakteryzuje się Stare Miasto w części jednostki 8. oraz część Os. Prochownia i część Oś. Grunwald (do ul. Jagiellońskiej). W rejonach tych więcej niż co piąty mieszkaniec jest wieku poprodukcyjnym. Następnie najwyższy poziom liczby ludności w tym wieku występuje na Starym Mieście w części jednostki statystycznej 7. Łącznie na całym obszarze Starego Miasta wskaźnik liczby osób w wieku poprodukcyjnym wynosi 18,21. To dużo więcej niż w całym mieście (12,73) oraz województwie (13,63). Struktura ludności Starego Miasta przypomina raczej strukturę średniej wielkości miasta dla województwa (ok. 17 tys. mieszkańców), a nie dużego miasta, w którym o wiele większy odsetek stanowią ludzie w wieku produkcyjnym. Najmniejszy odsetek osób w wieku poprodukcyjnym odnotowano na Os. Zamenhofa, Os. Rejtana, Os. Osada Leśna, na Grzybowie, Os. Ogrody, Os. Wieniawa oraz Os. Armii Krajowej, Os. Przyjaźni. Na dwóch ostatnich osiedlach łącznie oraz łącznie na Os. Zamenhofa, Os. Rejtana i Os. Osada Leśna mieszka jednocześnie największy odsetek ludności w wieku produkcyjnym ponad 70%. Na Gronowie oraz Grzybowie i Os. Ogrody, Os. Wieniawa mieszka relatywnie najwięcej ludzi w najmłodszej grupie wiekowej osób w wieku przedprodukcyjnym. Z kolei Os. Grunwald i Os. Sułkowskiego dotyka problem najniższego odsetka ludzi w wieku przedprodukcyjnym. Wskaźnik wysokiego poziomu ludności w wieku poprodukcyjnym w poszczególnych jednostkach statystycznych został szczegółowo zaprezentowany na mapie poniżej. 73

74

5.2.6. Poziom obciążenia ekonomicznego ludności (W6) Poziom obciążenia ekonomicznego ludności zamieszkującej poszczególne jednostki statystyczne Leszna, upraszczając definicję, wskazuje ile osób według wieku zdolnych jest generować dochody z pracy zarobkowej w stosunku do osób nie utrzymujących się z pracy własnej. Większe obciążenie ekonomiczne ludności charakterystyczne jest zazwyczaj dla obszarów mniej zamożnych, dotkniętych bezrobociem oraz obszarów zamieszkiwanych przez ludność w większym stopniu korzystającą ze świadczeń społecznych. mieszkańców. Dla całego miasta wskaźnik obciążenia ekonomicznego ludności za 2002 r. wyniósł 54,10 na 100 Tabela 28. Wskaźnik obciążenia ekonomicznego ludności w Lesznie według obszarów wyróżnionych na podstawie scalonych obwodów spisowych (stan na 2002r.) Oznaczenie obszaru Tereny osiedlowe wchodzące w obręb obszaru Wskaźnik obciążenia ekonomicznego 1 Zatorze 50,79 2 południowe Zatorze 59,98 3 Gronowo 49,24 4 Podwale, część Os. Prochownia (od ul. Jagiellońskiej) 57,85 5 Os. Armii Krajowej, Os. Przyjaźni 38,48 6 Grzybowo, Os. Ogrody, Os. Wieniawa 49,53 7 Stare Miasto 68,20 8 Stare Miasto, część Os. Prochownia i część Oś. Grunwald (do ul. Jagiellońskiej) 77,38 9 Os. Grunwald, Os. Sułkowskiego 66,45 10 Nowe Miasto 51,64 11 Przylesie, Os. Na Skarpie 44,54 12 Os. Zamenhofa, Os. Rejtana, Os. Osada Leśna 40,95 13 Leszczynko, Zaborowo 55,14 OGÓŁEM DLA MIASTA 54,10 Źródło: Narodowy Spis Powszechny 2002 Najwyższy poziom obciążenia ekonomicznego ludności odnotowano na całym obszarze Starego Miasta łącznie wskaźnik to osiągnął wartość 72,75, podczas gdy dla całego Leszna wyniósł 54,10, a dla województwa wielkopolskiego 60,79. Wysoki poziom obciążenia ekonomicznego charakteryzuje również teren Os. Grunwald i Os. Sułkowskiego. Obszary te zamieszkiwał równocześnie największy odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym. Zatem to w tych rejonach wymagane będzie wsparcie z zakresu usług dla 75

starszej ludności Leszna. Powyżej średniej dla miasta obciążenie ekonomiczne występuje także na: południowym Zatorzu, Podwalu, części Os. Prochownia (od ul. Jagiellońskiej) oraz nieznacznie powyżej średniej na terenie Leszczynka i Zaborowa. Relatywnie najlepsza sytuacja pod tym względem występuje natomiast na Os. Armii Krajowej, Os. Przyjaźni, terenie Przylesia, Os. Na Skarpie, Os. Zamenhofa, Os. Rejtana i Os. Osada Leśna. Tam odnotowano jednocześnie najwyższy odsetek ludności w wieku produkcyjnym. Wskaźnik wysokiego poziomu obciążenia ekonomicznego ludności w poszczególnych jednostkach statystycznych został szczegółowo zaprezentowany na mapie poniżej. 76

77

5.2.7. Poziom migracji (W7) Poziom migracji został wyznaczony saldem ludności w roku 2008 i 2002. Za pomocą wskaźnika nie można pokazać wyłącznie przepływów ludności na terenie miasta, wskazuje on jednak na generalną tendencję zaludniania poszczególnych obszarów miasta. Dodatnie saldo migracji oznacza zazwyczaj, iż dany obszar jest atrakcyjny pod względem miejsca zamieszkania, ale również na jego terenie nadal funkcjonują tereny pod humanizację. Ujemne saldo migracji natomiast może oznaczać, iż na danym obszarze istnieje dysfunkcja pod względem zamieszkania i miejsce to jest na tyle nieatrakcyjne, że mieszkania osób, które wyprowadzają się lub umierają, nie zaludniają nowi mieszkańcy. Tabela 29. Liczba ludności w Lesznie według obszarów wyróżnionych na podstawie scalonych obwodów spisowych (stan na 2002r. i 2008r.) Oznaczenie obszaru Tereny osiedlowe wchodzące w obręb obszaru Liczba mieszkańcó w 2002 Liczba mieszkańcó w 2008 Saldo 2008-2002 1 Zatorze 4296 4518 222 2 południowe Zatorze 4737 4907 170 3 Gronowo 3616 4050 434 4 Podwale, część Os. Prochownia (od ul. Jagiellońskiej) 5479 4719-760 5 Os. Armii Krajowej, Os. Przyjaźni 4754 5022 268 6 Grzybowo, Os. Ogrody, Os. Wieniawa 4882 4869-13 7 Stare Miasto 4856 4556-300 8 Stare Miasto, część Os. Prochownia i część Oś. Grunwald (do ul. Jagiellońskiej) 5034 4774-260 9 Os. Grunwald, Os. Sułkowskiego 5363 4974-389 10 Nowe Miasto 5359 5015-344 11 Przylesie, Os. Na Skarpie 5127 5023-104 12 Os. Zamenhofa, Os. Rejtana, Os. Osada Leśna 5129 5037-92 13 Leszczynko, Zaborowo 5028 5178 150 RAZEM 63660 62642-1018 Źródło: Narodowy Spis Powszechny 2002 oraz Ewidencja Ludności Urzędu Miasta Leszna 78

Ujemne saldo migracji w latach 2002, 2008 odnotowano na terenie całego miasta. Relatywizując dane dla poszczególnych jednostek statystycznych, otrzymuje się wyniki mówiące o tym, z których rejonów Leszna ubyło najwięcej mieszkańców. Do obszarów tych należą: Podwale, część Os. Prochownia (od ul. Jagiellońskiej) zdecydowanie najwyższy poziom migracji, cały obszar Starego Miasta, Os. Grunwald, Os. Sułkowskiego oraz Nowe Miasto. Uwzględniając fakt, że wszystkie te rejony charakteryzuje bardzo wysoki odsetek liczby ludności w wieku poprodukcyjnym, można stwierdzić, iż rejony te opuszczają przede wszystkim ludzie młodzi, wyprowadzając się przede wszystkim na Gronowo z najwyższym dodatnim saldem migracji, Zatorze, Os. Armii Krajowej, Os. Przyjaźni, południowe Zatorze, Leszczynko i Zaborowo. Tam też buduje się najwięcej nowych budynków mieszkalnych w Lesznie. Wskaźnik wysokiego poziomu migracji ludności w poszczególnych jednostkach statystycznych został szczegółowo zaprezentowany na mapie poniżej. 79

80

5.2.8. Poziom liczby osób bezrobotnych (W8) Poziom bezrobocia (liczba osób bezrobotnych ogółem podzielona przez liczbę osób w wieku produkcyjnym) został wskazany jako kryterium pomocnicze przy wyborze obszaru do rewitalizacji. Zjawisko to wpływa bowiem na szereg innych problemów związanych z dysfunkcyjnością społeczną osób dotkniętych bezrobociem. Najczęściej mapy nasycenia problemów bezrobocia i ubóstwa pokrywają się. Podobną zależność można zaobserwować w Lesznie. Ogółem w mieście na koniec 2007 r. odnotowano 1619 osób bezrobotnych. Tabela 30. Liczba bezrobotnych mieszkańców Leszna według obszarów wyróżnionych na podstawie scalonych obwodów spisowych (stan na 31 XII 2007r.). Oznaczenie obszaru Tereny osiedlowe wchodzące w obręb obszaru Liczba mieszkańców bezrobotnych 1 Zatorze 103 2 południowe Zatorze 112 3 Gronowo 91 4 Podwale, część Os. Prochownia (od ul. Jagiellońskiej) 95 5 Os. Armii Krajowej, Os. Przyjaźni 126 6 Grzybowo, Os. Ogrody, Os. Wieniawa 111 7 Stare Miasto 185 8 Stare Miasto, część Os. Prochownia i część Oś. Grunwald (do ul. Jagiellońskiej) 9 Os. Grunwald, Os. Sułkowskiego 97 10 Nowe Miasto 124 11 Przylesie, Os. Na Skarpie 90 12 Os. Zamenhofa, Os. Rejtana, Os. Osada Leśna 144 13 Leszczynko, Zaborowo 146 OGÓŁEM DLA MIASTA 1619 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Lesznie 195 Zdecydowanie największy poziom bezrobocia charakteryzuje całe Stare Miasto. Łącznie na 100 osób zamieszkujących ten obszar więcej niż 7 osób pozostaje bez pracy, czyli 1,8 razy więcej niż w całym mieście i 1,4 razy więcej niż w województwie. Niewiele gorsza niż średnio w mieście, ale już lepsza sytuacja niż w województwie występuję w rejonach: Os. Zamenhofa, Os. Rejtana, Os. Osada Leśna, Leszczynka i 81

Zaborowa. Pozostałe obszary miasta cechuje niewielkie zróżnicowanie od 2,59 osób na 100 w rejonie Przylesia i Os. Na Skarpie do 3,75 w rejonie Nowego Miasta. Wskaźnik wysokiego poziomu bezrobocia w poszczególnych jednostkach statystycznych został szczegółowo zaprezentowany na mapie poniżej. 82

83

5.2.9. Poziom spadku liczby osób bezrobotnych (W9) Od 2002 r. do 2007 r. nastąpiły bardzo widoczne zmiany na rynku pracy. Liczba osób bezrobotnych spadła w tym okresie o 3650 osób, tj. o niemal 70% w stosunku do 2002 r. Tak duży spadek bezrobocia w mieście oznacza zmianę priorytetów polityki strategicznej dla Leszna. W związku z tym w październiku 2008r. podjęto uchwałę zmieniającą zapisy Strategii Rozwoju Leszna, m.in. w celu strategicznym 1. usunięto zapis dotyczący zmniejszenia bezrobocia. Jak wynika jednak ze szczegółowej analizy danych dla poszczególnych jednostek statystycznych nie we wszystkich rejonach miasta nastąpił równomierny spadek bezrobocia. Należy przypuszczać, że mniejszy spadek bezrobocia następuje w obszarach charakteryzujących się większym poziomem degradacji społecznej. Wynika to m.in. z faktu, iż obszary takie zamieszkiwane są w większym stopniu przez osoby o mniejszej mobilności na rynku pracy ze względu na dłuższy okres pozostawania bez pracy oraz relatywnie niższe wykształcenie. Tabela 31. Liczba bezrobotnych w Lesznie według obszarów wyróżnionych na podstawie scalonych obwodów spisowych (stan na 2002r. i 2007r.) Oznaczenie obszaru Tereny osiedlowe wchodzące w obręb obszaru Liczba bezrobotny ch 2002 Liczba bezrobotny ch 2007 Saldo 2007-2002 1 Zatorze 301 103-198 2 południowe Zatorze 379 112-267 3 Gronowo 244 91-153 4 Podwale, część Os. Prochownia (od ul. Jagiellońskiej) 415 95-320 5 Os. Armii Krajowej, Os. Przyjaźni 392 126-266 6 Grzybowo, Os. Ogrody, Os. Wieniawa 441 111-330 7 Stare Miasto 518 185-333 8 Stare Miasto, część Os. Prochownia i część Oś. Grunwald (do ul. Jagiellońskiej) 501 195-306 9 Os. Grunwald, Os. Sułkowskiego 373 97-276 10 Nowe Miasto 482 124-358 11 Przylesie, Os. Na Skarpie 332 90-242 12 Os. Zamenhofa, Os. Rejtana, Os. Osada Leśna 431 144-287 13 Leszczyno, Zaborowo 460 146-314 RAZEM 5269 1619-3650 84

Źródło: Narodowy Spis Powszechny 2002 oraz Powiatowy Urząd Pracy w Lesznie Najniższy spadek liczby osób bezrobotnych w okresie lat 2002-2008 odnotowano na obszarze Starego Miasta. Jest to jedyny obszar w mieście, na którym spadek bezrobocia był niższy niż w całym województwie. Podwale, część Os. Prochownia (od ul. Jagiellońskiej), Grzybowo, Os. Ogrody, Os. Wieniawa, Nowe Miasto to z kolei rejony, w których spadek liczby osób bezrobotnych był największy. Należy jednak zaznaczyć, że w pozostałych rejonach miasta poziom wskaźnika spadku liczby osób bezrobotnych jest podobny, wyższy od wskaźnika wojewódzkiego. Wskaźnik niskiego poziomu spadku bezrobocia w poszczególnych jednostkach statystycznych został szczegółowo zaprezentowany na mapie poniżej. 85

86

5.2.10. Poziom liczby osób biernych zawodowo (W10) Według słownika pojęć Głównego Urzędu Statystycznego przygotowanego m.in. na potrzeby Narodowego Spisu Powszechnego 2002 ludność bierna zawodowo to: Osoby w wieku 15 lat i więcej, które w badanym tygodniu (podczas Spisu): nie pracowały, nie miały pracy i jej nie poszukiwały, nie pracowały, poszukiwały pracy, ale nie były gotowe do jej podjęcia w tygodniu badanym lub następnym, nie pracowały i nie poszukiwały pracy, ponieważ miały pracę załatwioną i oczekiwały na jej rozpoczęcie w okresie dłuższym niż 3 miesiące. Inna definicja mówi, iż ludność bierna zawodowo to osoby w wieku 15 lat i więcej, które nie zostały zaklasyfikowane jako pracujące (zgodnie z definicją pojęcia - "Pracujący według NSP 2002"), lub bezrobotne (zgodnie z definicją pojęcia - "Bezrobotni według NSP 2002"). W pojęciu osób biernych zawodowo znajdują się zatem również uczniowie szkół, w których nie są prowadzone zajęcie z przysposobienia zawodowego oraz osoby wieku poprodukcyjnym (do 74 roku życia). Z powyższego wynika, że obszary o wysokim poziomie liczby osób biernych zawodowo będą częściowo pokrywać się z obszarami o wysokim poziomie obciążenia ekonomicznego oraz liczby ludności w wieku poprodukcyjnym. Bierności zawodowej nie należy jednak utożsamiać z bezrobociem rejestrowanym. Można natomiast częściowo wykazać relacje pomiędzy biernością zawodową i bezrobociem ukrytym. Niezależnie od tych relacji, można stwierdzić, iż obszar o wysokim poziomie ludności biernej zawodowo będzie obszarem dysfunkcyjnym. Niezbadany, lecz z pewnością możliwy do odnotowania, odsetek ludności biernej zawodowo to osoby uzależnione od pracy zarobkowej osób drugich. Ogółem w całym mieście w 2002 r. odnotowano 21939 osób biernych zawodowo, czyli niemal tyle samo, co osób pracujących. Tabela 32. Liczba osób biernych zawodowo w Lesznie według obszarów wyróżnionych na podstawie scalonych obwodów spisowych (stan na 2002r.) Oznaczenie obszaru Tereny osiedlowe wchodzące w obręb obszaru Liczba mieszkańców biernych zawodowo 1 Zatorze 1372 2 południowe Zatorze 1631 3 Gronowo 982 4 Podwale, część Os. Prochownia (od ul. Jagiellońskiej) 1889 5 Os. Armii Krajowej, Os. Przyjaźni 1499 87

6 Grzybowo, Os. Ogrody, Os. Wieniawa 1380 7 Stare Miasto 1766 8 Stare Miasto, część Os. Prochownia i część Oś. Grunwald (do ul. Jagiellońskiej) 2072 9 Os. Grunwald, Os. Sułkowskiego 2311 10 Nowe Miasto 1905 11 Przylesie, Os. Na Skarpie 1959 12 Os. Zamenhofa, Os. Rejtana, Os. Osada Leśna 1472 13 Leszczynko, Zaborowo 1701 SUMA 21939 Źródło: Narodowy Spis Powszechny 2002 Najwyższe wskaźniki bierności zawodowej ludności odnotowano na Starym Mieście oraz Os. Grunwald i Os. Sułkowskiego. Gronowo, Os. Zamenhofa, Os. Rejtana, Os. Osada Leśna, Grzybowo, Os. Ogrody, Os. Wieniawa, Os. Armii Krajowej, Os. Przyjaźni to rejony charakteryzujące się poziomem liczby osób biernych zawodowo kilka punktów procentowych poniżej 40%. Należy dodać, że średnia dla całego miasta jest podobna do średniej dla województwa i wynosi 42,42 (dla województwa 42,48). Wskaźnik wysokiego poziomu liczby osób biernych zawodowo w poszczególnych jednostkach statystycznych został szczegółowo zaprezentowany na mapie poniżej. 88

89

5.2.11. Poziom liczby osób pracujących (W11) Osoby pracujące według Spisu Powszechnego 2002 były zliczane na podstawie miejsca pracy, a nie miejsca zamieszkania, a zatem wskaźnik ten nie w każdym przypadku może świadczyć o dysfunkcyjności obszaru, jeśli odnotowane będzie na jego terenie niski poziom liczby osób pracujących. Należy jednak się spodziewać, że obszary centralne oraz obszary przemysłowe powinny charakteryzować wysokim poziomem badanego wskaźnika. Ogółem w całym mieście w 2002 r. odnotowano 24444 osoby pracujące. Tabela 33. Liczba osób pracujących w Lesznie według obszarów wyróżnionych na podstawie scalonych obwodów spisowych (stan na 2002r.) Oznaczenie obszaru Tereny osiedlowe wchodzące w obręb obszaru Liczba mieszkańców pracujących 1 Zatorze 1736 2 południowe Zatorze 1807 3 Gronowo 1590 4 Podwale, część Os. Prochownia (od ul. Jagiellońskiej) 2054 5 Os. Armii Krajowej, Os. Przyjaźni 2046 6 Grzybowo, Os. Ogrody, Os. Wieniawa 2023 7 Stare Miasto 1546 8 Stare Miasto, część Os. Prochownia i część Oś. Grunwald (do ul. Jagiellońskiej) 1496 9 Os. Grunwald, Os. Sułkowskiego 1889 10 Nowe Miasto 2034 11 Przylesie, Os. Na Skarpie 2108 12 Os. Zamenhofa, Os. Rejtana, Os. Osada Leśna 2265 13 Leszczynko, Zaborowo 1850 SUMA 24444 Źródło: Narodowy Spis Powszechny 2002 Relatywnie najmniej osób pracuje w rejonie Starego Miasta łącznie 38,59 na 100 mieszkańców. Poniżej średniej dla miasta i zarazem poniżej średniej dla województwa wartość wskaźnika pracujących odnotowywany jest także na terenach: Os. Grunwald, Os. Sułkowskiego oraz Nowego Miasta. Zdecydowanie najlepsza sytuacja pod tym względem występuje na Gronowie oraz Os. Zamenhofa, Os. Rejtana i Os. Osada Leśna. 90

Wskaźnik niskiego poziomu liczby osób pracujących w poszczególnych jednostkach statystycznych został szczegółowo zaprezentowany na mapie poniżej. 91

92

5.2.12. Poziom liczby osób o niskim wykształceniu (W12) Ważnym kryterium mobilności na rynku pracy jest wykształcenie. Duża liczba osób z niskim wykształceniem (poniżej zawodowego) wśród osób bezrobotnych oznacza, że aktywizacja zawodowa osób bezrobotnych jest bardzo trudna do przeprowadzenia. Liczba miejsc pracy niewymagających wykształcenia minimum zawodowego, nawet przy stosunkowo dobrze rozwiniętym przemyśle lekkim, jest ograniczona. Niewykwalifikowani mieszkańcy Leszna, którzy nie kontynuują nauki lub nie są na emeryturze w zdecydowanej większości należą do grupy bezrobotnych długotrwale. Ogółem w całym mieście liczba osób z wykształceniem podstawowym ukończonym, nieukończonym i bez wykształcenia w 2002 r. wynosiła 13436. Tabela 34. Liczba osób z wykształceniem podstawowym ukończonym, nieukończonym i bez wykształcenia w Lesznie według obszarów wyróżnionych na podstawie scalonych obwodów spisowych (stan na 2002r.) Oznaczenie obszaru Tereny osiedlowe wchodzące w obręb obszaru Liczba mieszkańców z najniższym wykształceniem 1 Zatorze 807 2 południowe Zatorze 950 3 Gronowo 700 4 Podwale, część Os. Prochownia (od ul. Jagiellońskiej) 1103 5 Os. Armii Krajowej, Os. Przyjaźni 911 6 Grzybowo, Os. Ogrody, Os. Wieniawa 1071 7 Stare Miasto 1299 8 Stare Miasto, część Os. Prochownia i część Oś. Grunwald (do ul. Jagiellońskiej) 1365 9 Os. Grunwald, Os. Sułkowskiego 1122 10 Nowe Miasto 1043 11 Przylesie, Os. Na Skarpie 860 12 Os. Zamenhofa, Os. Rejtana, Os. Osada Leśna 1029 13 Leszczynko, Zaborowo 1176 SUMA 13436 Źródło: Narodowy Spis Powszechny 2002 93

Najwięcej osób o najniższym wykształceniu zamieszkuje cały obszar Starego Miasta. Jest to jedyny rejon, w którym odsetek ludności z wykształceniem podstawowym i bez wykształcenia jest wyższy niż 32 na 100 mieszkańców. W pozostałych rejonach wskaźnik wynosi od 27,69 dla Leszczynka i Zaborowa oraz 26,24 dla Grzybowa, Os. Ogrody i Os. Wieniawa do 18,91 dla Przylesia i Os. Na Skarpie. Wartości pośrednie są niemal identyczne. Należy zaznaczyć, iż w całym mieście sytuacja pod względem wykształcenia mieszkańców jest lepsza od sytuacji w województwie. Także na żadnym obszarze miasta nie odnotowano wskaźnika gorszego niż wojewódzki. Wskaźnik wysokiego poziomu liczby osób z najniższym wykształceniem w poszczególnych jednostkach statystycznych został szczegółowo zaprezentowany na mapie poniżej. 94

95

5.2.13. Poziom liczby osób z wyższym wykształceniem (W13) W przeciwieństwie do osób o niskim wykształceniu osoby z wyższym wykształceniem na obecnym rynku pracy są bardzo mobilne. Ludzie z wyższym wykształceniem pracujący najemnie średnio zarabiają lepiej niż osoby o innym wykształceniu. Ludzie z wyższym wykształceniem (ale również średnim) stosunkowo najczęściej zakładają własne firmy oraz piastują wyższe stanowiska menadżerskie. Wszystkie wymienione atrybuty osoby z wyższym wykształceniem przekładają się na uposażenie materialne oraz zdolności do autorozwoju. Należy zatem spodziewać się, że obszary zdegradowane społecznie będą w mniejszym stopniu niż obszary niedysfunkcyjne zamieszkiwane przez osoby z wyższym wykształceniem. Ogółem w całym mieście liczba osób z wykształceniem wyższym w 2002 r. wynosiła 7003 2. Tabela 35. Liczba osób z wykształceniem wyższym w Lesznie według obszarów wyróżnionych na podstawie scalonych obwodów spisowych (stan na 2002r.) Oznaczenie obszaru Tereny osiedlowe wchodzące w obręb obszaru Liczba mieszkańców z wykształceniem wyższym 1 Zatorze 434 2 południowe Zatorze 514 3 Gronowo 519 4 Podwale, część Os. Prochownia (od ul. Jagiellońskiej) 718 5 Os. Armii Krajowej, Os. Przyjaźni 650 6 Grzybowo, Os. Ogrody, Os. Wieniawa 601 7 Stare Miasto 286 8 Stare Miasto, część Os. Prochownia i część Oś. Grunwald (do ul. Jagiellońskiej) 9 Os. Grunwald, Os. Sułkowskiego 595 10 Nowe Miasto 562 11 Przylesie, Os. Na Skarpie 801 12 Os. Zamenhofa, Os. Rejtana, Os. Osada Leśna 579 13 Leszczynko, Zaborowo 423 SUMA 7003 Źródło: Narodowy Spis Powszechny 2002 321 2 Dane odnoszą się do ludności w wieku 13 lat i więcej 96

Niski poziom liczby ludności z wykształcenie wyższym rozkłada się analogicznie do wysokiego poziomu liczby ludności z najniższym wykształceniem. Pod tym jednakże względem sytuacja na całym terenie Starego Miasta (najgorsze wskaźniki w mieście) jest gorsza niż średnio w województwie. Problemem w tym zakresie nacechowany jest również obszar Leszczynka oraz Zaborowa (niecałe 10 osób na 100 posiada wyższe wykształcenie). Obszar Starego Miasta zamieszkiwany jest również przy dużym udziale przez ludność z wykształceniem zasadniczym zawodowym. Wysoki odsetek mieszkańców z wykształceniem zasadniczym zawodowym charakteryzuje jeszcze Zatorze, Leszczynko oraz Zaborowo. Na Gronowie oraz Przylesiu i Os. Na Skarpie mieszka z kolei relatywnie najwięcej osób z wyższym wykształceniem. Wskaźnik niskiego poziomu liczby osób z wyższym wykształceniem w poszczególnych jednostkach statystycznych został szczegółowo zaprezentowany na mapie poniżej. 97

98

5.2.14. Podsumowanie analizy dotyczącej wskazania obszaru do rewitalizacji i obszaru mieszkalnictwa Z pobieżnej lektury wyników przeprowadzonej analizy kryteriów degradacji społecznej, można wywnioskować, że obszar Starego Miasta zamieszkiwany przez 9330 osób należałoby zakwalifikować jako obszar wskazany do rewitalizacji. Ostateczny jednak wynik można podać po zastosowaniu statystycznej metody standaryzacji wszystkich wskaźników i wyliczeniu tzw. wskaźnika sumarycznego wszystkich problemów. Wyliczenia przedstawiono w tabeli poniżej oraz mapie. Kolorem czerwonym oznaczono obszary o najwyższym stopniu degradacji społeczno-gospodarczej, Kolorem pomarańczowym obszary o wysokim stopniu degradacji społeczno-gospodarczej, Kolorem żółtym obszary o stopniu degradacji wyższym od średniej dla miasta, Bezbarwny obszar oznacza stopień degradacji niższy od średniej, Jasnoniebieski kolor oznacza obszary o relatywnie dobrej sytuacji społeczno-gospodarczej, Granatowy kolor oznacza obszary o relatywnie bardzo dobrej sytuacji społeczno-gospodarczej. 99

Tabela 36. Wskaźnik sumaryczny (Indeks1) według obszarów wyróżnionych na podstawie scalonych obwodów spisowych Wskaźniki po standaryzacji Oznaczenie obszaru W1 W2 W3 W4 W5 W6 W7 W8 W9 W10 W11 W12 W13 SUMA 1-0,53-0,53-0,25-1,75-0,54-0,36-0,94-0,45-0,33-0,37-0,61-0,65 0,29-7,01 2-0,48-0,11-0,07-1,36 0,39 0,50-0,73-0,29 0,57 0,12 0,04-0,30 0,04-1,68 3-0,46-0,85-0,59-1,48-1,06-0,50-1,79-0,51-0,50-1,44-1,60-0,37-1,38-12,53 4-0,02 0,07-0,73 0,25 0,23 0,30 2,14-0,64 1,00 0,16 0,16-0,24-0,82 1,85 5-0,55-1,30-0,49-0,28-0,98-1,50-1,00-0,42 0,14-0,79-0,80-0,73-0,87-9,58 6-0,47-0,48-0,85-0,02-1,25-0,47-0,18-0,47 1,30-1,22-0,92 0,39-0,57-5,21 7 2,85 2,02 1,66 0,98 0,67 1,26 0,74 2,08-1,57 0,79 1,32 2,02 1,82 16,64 8 1,59 1,84 2,64 1,51 1,44 2,11 0,58 2,38-2,24 1,77 1,95 1,97 1,68 19,23 9-0,42 0,16-0,85 1,10 2,01 1,10 0,92-0,59 0,68 1,68 1,13-0,28 0,11 6,74 10 0,02 0,89 0,18 0,78 0,37-0,28 0,78-0,22 0,80 0,10 0,37-0,61 0,26 3,46 11-0,65-0,62-0,76-0,55 0,26-0,94 0,08-1,08 0,76 0,48-0,06-1,55-1,47-6,10 12-0,66-1,17 0,01 0,62-1,44-1,27 0,05-0,01-0,66-1,34-1,24-0,44-0,02-7,58 13-0,22 0,08 0,10 0,19-0,10 0,05-0,65 0,25 0,05 0,06 0,26 0,78 0,93 1,78 Źródło: Obliczenia własne

Standaryzacja wskaźników jednoznacznie potwierdziła, że obszar Starego Miasta wraz z częścią część Os. Prochownia i część Oś. Grunwald (do ul. Jagiellońskiej) należy do rejonu miasta o najwyższym stopniu degradacji społeczno-gospodarczej i z tego względu należy go wskazać jako obszar do rewitalizacji. Obszar ten łącznie (jednostka statystyczna 7. i 8.) pod każdym względem charakteryzuje się gorszą sytuacją społeczno-gospodarczą niż średnio w całym mieście i dodatkowo pod względem ubóstwa i wykluczenia, długotrwałego bezrobocia oraz porównywalnie niskiego poziomu wartości zasobu mieszkaniowego należy zaliczyć również do obszarów wsparcia w zakresie mieszkalnictwa. Stare Miasto dotknięte jest problemem ubóstwa i wykluczenia społecznego, długotrwałego bezrobocia, niskiego wskaźnika prowadzenia działalności gospodarczej, niskiego poziomu wartości zasobu mieszkaniowego. Zamieszkuje go relatywnie bardzo dużo osób w wieku poprodukcyjnym, co przekłada się na wysokie obciążenie ekonomiczne ludności Starego Miasta. Saldo migracji dla obszaru jest wysokie o wartości ujemnej. Stare Miasto zamieszkuje relatywnie bardzo dużo osób bezrobotnych i dodatkowo dynamika spadku tej liczby jest tu bardzo niska. Wysokiemu poziomowi bezrobocia towarzyszy wysoki poziom bierności zawodowej ludności oraz niski poziom liczby pracujących. Tutaj także mieszka najwięcej osób z najniższym wykształceniem i najmniej osób z wyższym wykształceniem. Szczegółowe dane zostały zaprezentowane w tabelach poniżej. 102

Tabela 37. Wskaźniki według obszarów wyróżnionych na podstawie scalonych obwodów spisowych oraz dla całego miasta i województwa Oznaczenie obszaru Liczba mieszkańców W1 W2 W3 W4 W5 W6 W7 W8 W9 W10 W11 W12 W13 1 4518 19,92 0,77 0,01 150,73 9,57 50,79 0,05 3,44-0,67 40,25 50,92 22,30 11,99 2 4907 21,19 0,90 0,01 142,65 14,57 59,98 0,03 3,65-0,71 42,73 47,34 23,64 12,79 3 4050 21,98 0,47 0,01 145,19 6,78 49,24 0,11 3,35-0,67 34,79 56,32 23,36 17,32 4 4719 35,39 0,84 0,01 109,35 13,73 57,85-0,16 3,18-0,73 42,92 46,67 23,85 15,53 5 5022 19,12 0,33 0,01 120,27 7,21 38,48 0,05 3,47-0,70 38,07 51,97 22,02 15,71 6 4869 21,77 0,60 0,01 115,01 5,76 49,53 0,00 3,41-0,75 35,90 52,63 26,24 14,73 7 4556 124,01 0,96 0,02 94,16 16,10 68,20-0,07 6,83-0,62 46,11 40,37 32,39 7,13 8 4774 85,04 0,97 0,03 83,16 20,24 77,38-0,05 7,25-0,59 51,12 36,91 32,19 7,57 9 4974 23,12 0,93 0,01 91,68 23,35 66,45-0,08 3,25-0,72 50,64 41,39 23,69 12,56 10 5015 36,89 0,92 0,02 98,31 14,48 51,64-0,07 3,75-0,73 42,64 45,52 22,46 12,10 11 5023 16,13 0,80 0,01 125,82 13,89 44,54-0,02 2,59-0,72 44,53 47,92 18,91 17,61 12 5037 15,68 0,58 0,02 101,65 4,74 40,95-0,02 4,03-0,66 35,32 54,34 23,09 12,99 13 5178 29,35 0,88 0,02 110,66 11,93 55,14 0,03 4,37-0,69 42,41 46,12 27,69 9,96 7+8 9330 104,07 0,96 0,03 88,53 18,21 72,75-0,06 7,04-0,60 48,69 38,59 32,29 7,36 Dla miasta 62642 35,68 0,79 0,02 114,00 12,73 54,10-0,02 3,98-0,69 42,42 47,26 24,72 12,88 Dla województwa 3383007 61,84 0,84 0,02 81,35 13,63 60,79 0,01 5,13-0,62 42,48 45,72 32,65 9,28 Źródło: Obliczenia własne

Tabela 38. Obszar Stare Miasto (jednostka statystyczna 7. i 8.) według poszczególnych wskaźników, w porównaniu do całego miasta oraz województwa, oznaczenie wskazania do rewitalizacji oraz do wsparcia z zakresu mieszkalnictwa W1 Kryterium Liczba osób korzystających z pomocy społecznej na 1000 mieszkańców obszaru Obszar wskazany do rewitalizacji Całe miasto Województwo Kryterium wskazuje do rewitalizacji? Kryterium wskazuje jako obszar wsparcia z zakresu mieszkalnictwa? 104,01 35,68 61,84 TAK TAK W2 Liczba mieszkań sprzed 1989 r. w stosunku do ogółu mieszkań 0,96 0,79 0,84 TAK TAK W3 Udział długotrwale bezrobotnych wśród osób w wieku produkcyjnym 0,03 0,02 0,02 TAK TAK Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1000 W4 88,53 114,0 81,35 TAK NIE mieszkańców W5 Wysoki poziom ludności w wieku poprodukcyjnym 18,21 12,73 13,63 TAK - W6 Wysoki poziom obciążenia ekonomicznego mieszkańców 72,75 54,10 60,79 TAK - W7 Wysoki poziom migracji -0,06-0,02 0,01 TAK - W8 Wysoki poziom liczby osób bezrobotnych 7,04 3,98 5,13 TAK - W9 Niski spadek liczby osób bezrobotnych -0,60-0,69-0,62 TAK - W10 Wysoki poziom liczby osób biernych zawodowo 48,69 42,42 42,48 TAK - W11 Niski poziom osób pracujących 38,59 47,26 45,72 TAK - W12 Wysoki poziom osób o niskim wykształceniu 32,29 24,72 32,65 TAK - W13 Niski poziom osób z wyższym wykształceniem 7,36 12,88 9,28 TAK - Źródło: Obliczenia własne

Tabela 39. Wysoki poziom ubóstwa i wykluczenia oraz Niski wskaźnik prowadzenia działalności gospodarczej według obszarów wyróżnionych na podstawie scalonych obwodów spisowych oraz dla całego miasta i województwa w przeliczeniu na 1000 mieszkańców Oznaczenie obszaru Liczba mieszkańców W1 W4 1 4518 19,92 150,73 2 4907 21,19 142,65 3 4050 21,98 145,19 4 4719 35,39 109,35 5 5022 19,12 120,27 6 4869 21,77 115,01 7 4556 124,01 94,16 8 4774 85,04 83,16 9 4974 23,12 91,68 10 5015 36,89 98,31 11 5023 16,13 125,82 12 5037 15,68 101,65 13 5178 29,35 110,66 7+8 9330 104,07 88,53 Dla miasta 62642 35,68 114,00 Dla 3383007 61,84 81,35 województwa Źródło: Obliczenia własne Tabela 40. Wysoka stopa długotrwałego bezrobocia według obszarów wyróżnionych na podstawie scalonych obwodów spisowych oraz dla całego miasta i województwa (stosunek liczby długotrwale bezrobotnych do liczby osób w wieku produkcyjnym) Oznaczenie obszaru Liczba mieszkańców w wieku produkcyjnym W3 1 2996 0,01 2 3067 0,01 3 2714 0,01 4 2990 0,01 5 3627 0,01 6 3256 0,01 7 2709 0,02 8 2691 0,03 9 2988 0,01 10 3307 0,02 11 3475 0,01 12 3574 0,02 13 3338 0,02 7+8 5400 0,03 Dla miasta 40649 0,02 Dla województwa 2198103 0,02 Źródło: Obliczenia własne

Tabela 41. Liczba budynków mieszkalnych wybudowanych łącznie przed 1989r. w stosunku do liczby budynków mieszkalnych ogółem według obszarów wyróżnionych na podstawie scalonych obwodów spisowych oraz dla całego miasta i województwa Oznaczenie obszaru Liczba budynków mieszkalnych ogółem Liczba budynków mieszkalnych wybudowanych łącznie przed 1989r. Liczba budynków wybudowanych łącznie przed 1989r. w stosunku do liczby budynków ogółem W2 1 978 754 0,77 2 1039 934 0,90 3 658 309 0,47 4 405 340 0,84 5 172 57 0,33 6 118 71 0,60 7 367 352 0,96 8 222 215 0,97 9 180 167 0,93 10 144 133 0,92 11 556 447 0,80 12 77 45 0,58 13 831 729 0,88 7+8 589 567 0,96 Dla miasta 5747 4553 0,79 Dla województwa 437657 368514 0,84 Źródło: Obliczenia własne Na mapie poniżej zaprezentowano obszar wskazany do rewitalizacji oraz do wsparcia z zakresu mieszkalnictwa. Do obszaru włączono przylegające tereny niezamieszkałe (na zachodzie tereny kolejowe, na północy szkoły, a na wschodzie stację hodowli roślin Antoniny). 106

5.3. Uwarunkowania i problemy przestrzenne obszaru wskazanego do rewitalizacji Obszar wskazany do rewitalizacji znajduje się w centralnej części miasta i w zdecydowanej większości (Stare Miasto) pokrywa się z ze strefą I wyróżnioną w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Leszna. Zgodnie z zapisami Studium strefa ta to centrum, intensywnej, zwartej zabudowy usługowej z uzupełniającą zabudową mieszkaniową w pierzejach ulicznych (ulic i placów). Obszar koncentracji obiektów ponadmiejskich i ogólnomiejskich administracji publicznej, banków, instytucji ubezpieczeniowych, hoteli, obiektów kultury, handlu, rozrywki, na której wyklucza się: Wszelkie formy zabudowy mieszkaniowej typu osiedlowego i ekstensywnej (jednorodzinnej na wydzielonych działkach), Obiekty produkcyjne, handlu hurtowego, baz, składów, magazynów, uciążliwego rzemiosła, Niskie (do 2 kondygnacji) obiekty handlowe wielkopowierzchniowe, Obiekty usług publicznych chronionych (szkoły, szpitale), Inne obiekty wymagające dużych działek wolnych do zabudowy. Na terenie Starego Miasta zgromadzonych jest wiele obiektów użyteczności publicznej o charakterze ponadmiejskim i ogólnomiejskim, w tym: Międzyszkolny Ośrodek Sportowy; Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna; Sąd Rejonowy (ul. Dąbrowskiego 2); Delegatura Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego (w pałacu Sułkowskich); Urząd Miasta (ul. Wałowa 5): Urząd Stanu Cywilnego; Wydział Spraw Obywatelskich; Wydział Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska; Wydział Komunikacji; Wydział Zarządzania Kryzysowego i Ochrony Ludności; Urząd Miasta (ul. Jana Pawła II 21): Wydział Geodezji, Kartografii i Katastru; Wydział Architektury, Planowania Przestrzennego i Budownictwa; Wydział Gospodarki Nieruchomościami; Wydział Gospodarki Lokalowej; Nadzór Budowlany (Al. Jana Pawła II 23); Starostwo Powiatu Leszczyńskiego;

Miejska Biblioteka Publiczna; Pedagogiczna Biblioteka Publiczna; Szkoły: Gimnazjum nr 1; Gimnazjum nr 2; Przedszkole nr 5; Centrum Językowe dla Przedszkolaków Teddy Bear Academy ; Państwowa Szkoła Muzyczna im. Romana Maciejewskiego; Szkoła Podstawowa nr 1; Szkoła Podstawowa nr 2; Szkoła Podstawowa nr 3; Szkoła Podstawowa nr 10; Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 1; III Liceum Ogólnokształcące; IV Liceum Ogólnokształcące; Zespół Szkół Ekonomicznych im. Jana Amosa Komeńskiego; Zespół Szkól Prywatnych Anna Handke; Zespół Szkól Specjalnych; Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych; Wyższa Szkoła Humanistyczna Lesznie; Bursa Międzyszkolna nr 1; Kościół Św. Jana Chrzciciela; Kościół Św. Krzyża; Kościół Św. Mikołaja; Ratusz; Galeria MBWA; Miejski Ośrodek Kultury; Muzeum Okręgowe; 11 Aptek; Informacja Turystyczna; Hotel Mamut ; 4 Kawiarnie; 2 Pizzerie; 6 Restauracji; Dworzec autobusowy PKS; 109

Dworzec PKP; Instytucje finansowe: Bank Zachodni WBK S.A.; BGŻ S.A.; Big Bank S.A. Millennium; Deutche Bank PBC S.A.; Invest Bank S.A.; Kredyt Bank S.A.; Lukas Bank S.A.; Powszechny BANK Kredytowy S.A.; Bank Polska Kasa Opieki S.A.; PKO BP S.A.; Raiffeisen Bank Polska S.A.; Spółdzielczy Bank Ludowy; SB Rozwoju Samopomoc Chłopska; SKOK Stefczyka; SKOK im. St. Kard. Wyszyńskiego; Instytucje znajdujące się w bezpośrednim otoczeniu obszarów przeznaczonych do rewitalizacji to: Urząd Skarbowy; Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie; Prokuratura Rejonowa; Sąd Rejonowy (ul. Kasprowicza 1); Urząd Miasta (ul. K. Karasia 15); Urząd Miasta (ul. Przemysłowa 10); Straż Miejska; Powiatowy Urząd Pracy; Przedszkola: Przedszkole nr 4; Przedszkole nr 8; Przedszkole nr 20; Przedszkole nr 6 Szkoły wyższe: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa; Wyższa szkoła Marketingu i Zarządzania; 110

Sala Sportowa Szermiercza; Sala Sportowa Ćwicznia ; Strzelnica Sportowa; Środowiskowa Pływalnia Edukacyjna. Za niezaspokojone uważa się m.in. usługi z zakresu kultury oraz usługi z zakresu pomocy społecznej adresowanej do mieszkańców obszaru podlegającego procesom degradacji społecznej Starego Miasta. Jednym z najpoważniejszych wyzwań dla Leszna w aspekcie rewitalizacji obszaru Starego Miasta są przekształcenia funkcjonalne terenów i obiektów, które w wyniku procesów restrukturyzacyjnych przestały spełniać pierwotne funkcje. Należą do nich przede wszystkim obiekty poprzemysłowe, takie jak: Młyny, zakłady Goplany, fabryka octu. Na terenie Starego Miasta znajduje się również stosunkowo dużo, jak na teren należący najczęściej do obszarów o ugruntowanej funkcjonalności, rejonów zupełnie niezagospodarowanych (np. teren między marketem Lidl i Ośrodkiem Hodowli Roślin) lub działek o zabudowie magazynowej (naprzeciwko Młynów), które powinny ulec w najbliższym czasie przekształceniom z dostosowaniem do potrzeb Starego Miasta jako obszaru o funkcjach centrotwórczych. W całym Lesznie brakuje z zakresu usług kultury kina, teatru oraz galerii artystycznych. Z uwagi na usytuowanie w obszarze lub w jego bezpośrednim otoczeniu większości szkół wyższych, należy podjąć działania zmierzające do zaspokojenia tych potrzeb. W ponad 60 tys. mieście brakuje również centrum handlowego lub galerii handlowej. Usytuowanie tego typu obiektów wyłącznie poza centrum miasta, może doprowadzić do marginalizacji gospodarczej Starego Miasta. W związku z tym należy założyć lokalizację tego typu obiektów na terenie Starego Miasta. 111

Fotografia 1. Budynek dawnej fabryki octu. Obecnie wymaga rewitalizacji i przeznaczenia pod inne funkcje (mieszkaniowe) 112

Fotografia 2. Budynek dawnej Fabryki Pomp Leszno to również obiekt do zagospodarowania pod nowe funkcje, np. handlowo-usługowe lub mieszane kulturalne i komercyjne (usługi, gastronomia). Obiekt znajduje się na trasie prowadzącej ze Starego Miasta w kierunku PWSZ oraz Wyższej Szkoły Marketingu i Zarządzania. 113

Fotografia 3. i 4. Budynki fabryki Goplany (u góry) oraz Młynów to bardzo interesujące 114

obiekty, których rewitalizacja i zmiana funkcji będzie bardzo korzystna dla Starego Miasta pod względem konieczności uzupełnienia powierzchni handlowo-usługowej, biurowej i kulturalnej. Naprzeciwko Młynów znajduje się działka komunalna gotowa do zagospodarowania pod nowe funkcje, które mogłyby uzupełniać się z funkcjami wytworzonymi w obiektach Młynów. Fotografia 5. Przestrzeń publiczna to również ciągi komunikacyjne, jak choćby ten w ulicy Słowackiego prowadzący przy wałach oporowych do Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej (największej uczelni wyższej Leszna). Mógłby bezpiecznie łączyć uczelnię ze Starym Miastem. Obecnie pozbawiony oświetlenia, ze zniszczonym płotem nie należy do bezpiecznych ciągów. 115

Fotografia 6. Działka naprzeciwko Młynów to atrakcyjny, obecnie zaniedbany i doraźnie użytkowany, teren pod potencjalne wprowadzenie usług kultury i rekreacji. 116

Fotografia 7. Działka pomiędzy marketem Lidl i Stacją Hodowli Roślin (obiektem potencjalnie interesującym do rewitalizacji i zmiany funkcji) wraz z obiektem Stacji może stanowić przestrzeń pod rozwój usług kulturalnych, rekreacyjnych oraz handlowych. W bezpośrednim jej otoczeniu znajdują się dwie uczelnie leszczyńskie, której studenci mogą być zainteresowani korzystaniem ze stworzonych nowych usług. Na Starym Mieście jako centrum miasta nie funkcjonują poza Rynkiem, choć i tutaj odnotowuje się elementy dysfunkcyjne, dobrze rozwinięte strefy przestrzeni publicznych centrotwórczych. Zazwyczaj elementami dysfunkcyjnymi jest utrudniający poruszanie się pieszych ruch kołowy, zdewastowana infrastruktura, zaniedbana zieleń, brzydkie i niszczejące obiekty małej architektury, brak punktów lokalizacji gastronomii. Problemem Starego Miasta jest również przestarzała infrastruktura sieciowa oraz generalnie brak cieplika miejskiego. Na Starym Mieście brakuje również dobrze wykształconych przestrzeni do rozwoju kultury, wypoczynku i rekreacji oraz interakcji społecznej, które są jednymi z najważniejszych elementów centrotwórczych. 117

Fotografia 8. Rynek to stosunkowo dobrze zagospodarowana przestrzeń publiczna centrum ponad 60 tysięcznego miasta. 118

Fotografia 9. Rynek nie jest jednak pozbawiony problemów przestrzennych. Nie wszystkie kamienice tu zlokalizowane są w dobrym stanie technicznym, mała architektura jest stosunkowo uboga i nieestetyczna. Odnowy wymaga również nawierzchnia placu Rynku. 119

Fotografia 10. Plac Metziga to przestrzeń pod funkcje rekreacji oraz edukacji ruchowej dla dzieci. Plac wymaga utwardzenia nawierzchni, budowy małej infrastruktury przestrzeni publicznych, odnowy zieleni. 120

Fotografia 11. i 12. Nowy Rynek to przestrzeń pod funkcje usługowo-handlowe, 121

gastronomię i rekreację. Nawierzchnia placu pokryta płytami betonowymi jest zdewastowana. Funkcjonujące tu pawilony są nieestetyczne i działalność handlowa generalnie odbywa się w złych warunkach. Nowy Rynek otaczają też zniszczone kamienice. Fotografia 13. Plac Kościuszki to przestrzeń pod funkcje rekreacji z otaczającymi funkcjami edukacji i administracji publicznej. Park jest nieogrodzony, zbiorniki wodne są nieszczelne, ciągi komunikacyjne zniszczone. Odnowy wymaga również zieleń oraz mała architektura. 122

Fotografia 14. i 15. Odnowy wymagają również zieleń i place wypełniające przestrzeń 123

pomiędzy budynkami mieszkalnymi. To dobre miejsca na strefy rekreacji. Stare Miasto posiada gęstą zabudowę wielorodzinną. Układ komunikacyjny tego obszaru należy do stosukowo skomplikowanych. Nawierzchnie ulic są zdewastowane. Podobnie nawierzchnie chodników. Zdecydowana większość ulic i chodników pokryta jest płytami betonowymi lub/i asfaltem, płytami betonowymi lub brukiem z ubytkami. W tym stanie ciągi komunikacyjne są nie tylko nieestetyczne, ale zagrażają bezpieczeństwu ich użytkowników. Problem ten dotyczy również reprezentatywnych ulic Starego Miasta, które stanowią ciągi handlowo-usługowe, które w wielu miejscach dodatkowo zastawione są zaparkowanymi samochodami. W otoczeniu Starego Miasta oraz na jego terenie brakuje dobrze zorganizowanych (np. podziemnych) parkingów buforowych. Dalsza degradacja nawierzchni ulic i chodników będzie prowadzić do utraty funkcji handlowych i usługowych centrum miasta, co przełoży się na degradację gospodarczą centrum. 124

125

Fotografie 16., 17. i 18. Ulice Starego Rynku ukazane na fotografiach to jedne z licznych przykładów wieloletnich prowizorycznych remontów i zaniedbań w zakresie dróg i chodników. Ciągi komunikacyjne handlowo-usługowe zastawione zaparkowanymi samochodami. Stare Miasto znajdujące się w strefie ochrony konserwatorskiej posiada bardzo bogate zasoby dziedzictwa kulturowego należące obecnie do zasobu mieszkaniowego. Wśród najcenniejszych obiektów zabytkowych wymienia się obiekty sakralne oraz kamienice czynszowe. W większości są to zasoby podlegające degradacji technicznej. W tabeli poniżej wyszczególniono wszystkie obiekty zabytkowe wpisane do rejestru zabytków znajdujące się na terenie wskazanym do rewitalizacji. W większości obiekty zabytkowe Starego Miasta podlegają degradacji technicznej. Tabela 42. Obiekty wpisane do rejestru zabytków Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków znajdujące się na terenie obszaru wskazanego do rewitalizacji Ulica Nr Obiekt kaplica grobowa Gruszczyńskich kościół p.w. św. Jana Chrzciciela kościół p.w. św. Jana Chrzciciela wyposażenie 13 obiektów kościół p.w. św. Krzyża kościół p.w. św. Krzyża wyposażenie 14 obiektów kościół p.w. św. Mikołaja kościół p.w. św. Mikołaja wyposażenie 48 obiektów lapidarium przy kościele św. Krzyża pałac Sułkowskich ratusz rzeźba nagrobna przy kościele św. Krzyża 50 Sąd Rejonowy Stary Rynek układ urbanistyczny miasta Leszna Bracka 1 dom Bracka 10 dom Bracka 11 dom Bracka 12 dom Bracka 5 dom Chrobrego 11 dom Chrobrego 13 dom Chrobrego 25 dom Chrobrego 27 dom Chrobrego 3 dom Chrobrego 32 Archiwum Państwowe Chrobrego 34 dom Chrobrego 35 dom 126

Chrobrego 44 dom Chrobrego 48 dom Chrobrego 8 dom Komeńskiego 6 dom Kościelna 1 dom Kościelna 5 dom Królowej Jadwigi 22 kasyno.+ ogrodzenie Królowej Jadwigi 23 dom Królowej Jadwigi 24 dom Królowej Jadwigi 29 spichlerz Królowej Jadwigi 31 dom Leszczyńskich 15 dom Leszczyńskich 17 dom Leszczyńskich 21 dom Leszczyńskich 23 dom Leszczyńskich 25 dom Leszczyńskich 27 dom Leszczyńskich 30 dom Leszczyńskich 31 dom Leszczyńskich 33 dom Leszczyńskich 5 dom Łazienna 2 dom Łazienna 26 dom Łazienna 27 dom Łazienna 28 dom Łazienna 6 dom Łazienna 9 dom Metziga 10 dom Metziga 13 dom Metziga 16 Muzeum Okręgowe Metziga 17 Muzeum Okręgowe d. pastorówka, Metziga 21 dom Narutowicza 1 dom Narutowicza 10 dom Narutowicza 13 dom Narutowicza 17 dom Narutowicza 18 dom Narutowicza 19 dom Narutowicza 26 dom Narutowicza 30 dom Narutowicza 31 dom Narutowicza 31 synagoga Narutowicza 33 dom Narutowicza 47 dom Narutowicza 49 dom Narutowicza 8 dom Niepodległości 3 dom 127

Niepodległości 44 dom Niepodległości 5 dom Nowy Rynek 38 dom Paderewskiego 5 dom Paderewskiego 8 dom Rynek 10 dom Rynek 11 dom Rynek 14 dom Rynek 15 dom Rynek 16 dom Rynek 18 dom wyposażenie 8 obiektów Rynek 19 dom Rynek 2 dom Rynek 22 dom Rynek 23 dom Rynek 28 dom Rynek 29 dom Rynek 32 dom Rynek 33 dom Rynek 38 dom Rynek 4 dom Rynek 5 dom Rynek 6 dom Rynek 7 dom Rynek 8 dom Rynek 9 dom Skarbowa 1 budynek fabryczny Intermody, Słowiańska 14 dom Słowiańska 19 dom Słowiańska 22 dom Słowiańska 25 dom Słowiańska 26 dom Słowiańska 32 dom Słowiańska 35 dom Słowiańska 44 dom Słowiańska 46 dom Słowiańska 5 dom Słowiańska 55 dom Słowiańska 59 dom Słowiańska 9 dom Średnia 4 dom Wałowa 5 Straż Pożarne i garaże oraz bud. Wspinalni, Wolności 2 dom Wolności 22 dom Wolności 30 dom Wolności 4 dom Wolności 8 dom 128

Zakątek 2 dom Jana Pawła II 25 octownia Poniatowskiego 1 Wieża ciśnień Źródło: http://wosoz.bip-i.pl/public/ Do najcenniejszych zabytków Leszna zlokalizowanych na terenie wskazanym do rewitalizacji należy zaliczyć następujące obiekty: Kościół Św. Mikołaja Jeden z najpiękniejszych barokowych kościołów w Wielkopolsce, najstarsza budowla sakralna w Lesznie. Pierwsza wzmianka pochodzi z początku XV wieku. Obecna świątynia, ukończona w 1719 roku, jest wybitnym dziełem Jana Catenazziego. Na szczególną uwagę zasługuje epitafia Bogusława i Rafała Leszczyńskich oraz rzeźba św.nepomucena, które zaliczane są do najwybitniejszych osiągnięć sztuki baroku w Wielkopolsce. Aktualną postać nadał mu w połowie XVIII wieku włoski architekt Pompeo Ferrari. Kościół bez zasadniczych zmian przetrwał do początku XX w. W latach 1905-1908 z inicjatywy ks. Józefa Tascha rozbudowano pierwotną część prezbiterialną. Dobudowano transept i prezbiterium wraz z przyległymi pomieszczeniami: zakrystią i kaplicą chrzcielną, do których przylegają niewielkie wieże, mieszczące w sobie klatki schodowe. W takiej postaci kościół przetrwał do dziś. W latach 50-tych XX wieku z inicjatywy ks. Teodora Korcza rozpoczęto prace konserwatorskie. Do wnętrza wprowadzono kilka istotnych zmian. W 1956 r. urządzono kaplicę chrzcielną, a w latach 1970-1974 pod kopułką pierwotnego prezbiterium ustawiono nowy ołtarz soborowy. Od roku 1973 południowa wnęka przęsła międzywieżowego funkcjonuje, jako Kaplica Wieczystej Adoracji Najświętszego Sakramentu. W roku 2000 kościół parafialny pw. św. Mikołaja został ustanowiony przez papieża Jana Pawła II kolegiatą. Ostatnie lata to kompleksowe odnowienie świątyni, m.in. odnowiono ołtarz główny i ołtarze boczne, polichromię i sztukaterię całej świątyni. Zainstalowano nowe barokowe żyrandole. Ufundowano figurę Sługi Bożego Jana Pawła II oraz obrazy Miłosierdzia Bożego i św. siostry Faustyny. Kościół Św. Jana Chrzciciela Zbudowany został w latach 1652-1654, a odbudowany po zniszczeniach w latach 1714-1716. Architektem kościoła był Marcin Woide, budowniczy miejski. Po 1716 roku kościół służył wspólnocie niemieckiej i polskiej. Styl architektury świątyni nawiązuje do późnego gotyku, wnętrze i detale są natomiast barokowe. Wieża kościoła sięga 60 metrów wysokości i jest najwyższą wieżą kościelną w Lesznie. W roku 1708 wzdłuż ścian zachodniej, północnej i południowej wybudowano jednokondygnacjowe empory (balkony) wsparte na opilastrowanych słupach. Nad emporą zachodnią, od strony wieży, umieszczono emporę organową, gdzie na drugim piętrze usytuowano organy. Zbudowane zostały roku 1882 przez firmę Braci Walter z Góry. Posiadają 31 głosów, dwa manuały i pedał. Wnętrze kościoła św. Jana Chrzciciela 129

oznacza się prostotą. Na uwagę zasługuje barokowa kaplica grobowa z roku 1711 według projektu Pompeo Ferrariego, zegar słoneczny z 1653 roku oraz płyty nagrobne z XVII i XVIII wieku na zewnętrznych murach kościoła. Kościół Św. Krzyża Kościół luterański wybudowany w latach 1711-1720 według projektu Pompeo Ferrariego. Wystrój wnętrza pochodzi z początku XIX wieku. Na zewnętrznych murach kościoła umieszczono unikatowe płyty nagrobne z II poł. XVIII wieku. Na uwagę zasługują kute barokowe kraty z 1713 roku stanowiące świadectwo umiejętności leszczyńskich kowali. Ołtarz główny kościoła wykonany został ok. 1804 r., klasycystyczny, stiukowy z dwiema parami kolumn i wazonami na gzymsach. Przestrzeń nawy wyznacza osiem masywnych filarów, z których dwa wschodnie stanowią obramienie dla ołtarza głównego. Ściany opinają toskańskie pilastry oraz różnej formy okna, które są rozmieszczone w czterech strefach. Pierwotnie wnętrze kościoła obiegały dwukondygnacyjne balkony. Środkową część kościoła nakryto pozornym sklepieniem kolebkowym z lunetami, nad emporami sklepieniem półkolistym z lunetami. W roku 1909 kościół wzbogacił się o hełm wieży zbudowany według projektu Marcina Karola Frantza. Do obiektów kościoła należał cmentarz ewangelicki, który został zlikwidowany w latach pięćdziesiątych XX wieku. Na jego miejscu znajduje się park oraz budynek dawnej ćwiczni miejskiej z 1909 r. Fragment al. Zygmunta Krasińskiego mieści się na dawnej głównej alei cmentarnej. Obecnie kościół pw. św. Krzyża jest parafią rzymskokatolicką. Synagoga Synagoga leszczyńska zaliczana jest do najstarszych w Wielkopolsce. Najstarsze partie murów tworzących korpus budowli pochodzą z 1721 roku. Znaczenie świątyni związane jest nie tylko z jej wiekiem, lecz wynika ono przede wszystkim z faktu, że była to główna synagoga najważniejszej gminy żydowskiej w Wielkopolsce w XVIII i I poł. XIX w. Leszno odebrało wówczas prymat pierwszeństwa podupadającej gminie poznańskiej. Gdy w XIX w. bezustannie rozbierano stare żydowskie bożnice, zastępując je nowymi budynkami, leszczyńska synagoga ocalała ze względu na dobry stan techniczny. W 1905 r. zakończono przebudowę świątyni i w tej postaci obiekt przetrwał okres II wojny światowej, a także kolejne 50 lat w oczekiwaniu na adaptację. Do rejestru zabytków został wpisany dopiero w 1991 r. W kwietniu 1992 roku synagogę przejęło Muzeum Okręgowe w Lesznie. W 1993 roku rozpoczęto remont obiektu, chcąc przystosować go na cele muzealne. W 1999 roku remont został wstrzymany. Powodem były roszczenia własnościowe Gminy Wyznaniowej Żydowskiej we Wrocławiu, zgłoszone na mocy ustawy z 1997 roku o restytucji mienia żydowskiego. Przez kilka lat trwał spór o to, kto ma być właścicielem synagogi. Ostatecznie Sejmik Województwa Wielkopolskiego zdecydował o wypłaceniu odszkodowania gminie żydowskiej, która 130

ostatecznie zrzekła się prawa własności do obiektu. Będąc administracyjnie częścią Muzeum Okręgowego w Lesznie w synagodze mieści się Galeria Sztuki Muzeum Okręgowego. Stwarza to możliwość lepszego eksponowania zbiorów podczas wystaw czasowych, a także pozwala z powodzeniem sprowadzać interesujące ekspozycje z całego kraju. Lapidarium W latach 1956 60 przy kościele św. Krzyża zostało utworzone lapidarium, które tworzyło ok. 100 nagrobków pochodzących z XVII, XVIII i XIX wieku. Najważniejszymi z nich są: płyta z personifikacją Nadziei i Miłości oraz z postacią Dobrego Pasterza, nagrobek drukarza, który zmarł w 1691 r., płyta z 1732 r., na której widnieje niemieckojęzyczny napis "Lesczno", epitafium zmarłej w 1641 r. dziewczynki i nagrobek z 1625 r. kowala Nitscha. Przed murem kościoła znajduje się grób doktora Jana Metziga. Znajduje się w tym miejscu od 1953 r. Można również zobaczyć obelisk Samuela Zugehöra, znanego, leszczyńskiego wytwórcę prochu, obelisk z nazwiskami rodzin kalwińskich np. Unrugów i Bukowieckich. Naprzeciw wejścia głównego znajduje się nagrobek, ustawiony w 1997 r. Widnieje na nim napis: "Ku pamięci spoczywających niemieckich parafian na cmentarzu w Lesznie... ponieważ nie tu nasze stałe miejsce. Hebr.13.14". Ratusz Jednym z cennych zabytków Leszna jest Ratusz. Jest to barokowa trzykondygnacjowa budowla z wysoką smukłą wieżą, zwieńczona attyką według projektu włoskiego architekta Pompeo Ferriagiego. Dzisiejszy wygląd, ratusz otrzymał w II poł. XVIII wieku, ale w jego architekturze przetrwał w dużej mierze układ pierwotny, nadany tej budowli w 1639 roku. Na wschodniej, frontowej ścianie widoczny jest barokowy kamienny kartusz z symbolem sprawiedliwości. Kolejne kartusze przedstawiają herb Leszna, Leszczyńskich i Sułkowskich. Obecnie Ratusz pełni funkcję reprezentacyjną. W przyziemiu znajduje się kawiarnia. Pałac Sułkowskich Pałac Sułkowskich wzniesiony został w drugiej połowie XVI wieku. Zniszczony przez pożar w roku 1656, został odbudowany w połowie XVIII wieku przez ówczesnych właścicieli miasta, Sułkowskich. Za czasów A.J. Sułkowskiego została gruntownie przebudowana w stylu barokowo - rokokowym. Do dziś na pierwszym piętrze przetrwały drzwi z dekoracją rokokową z ok. 1770 roku. Obecnie w pałacu mieści się Delegatura Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego. Wokół pałacu rozciąga się ładny park z zabytkami przyrody i staw z łabędziami. Obok pałacu na więziennym murze umieszczono tablicę pamiątkową poświęconą Polakom rozstrzelanym w tym miejscu 21 października 1939 roku przez gestapo. 131

132

Fotografia 19. i 20. Budynek Ratusza (jednego z cenniejszych zabytków Leszna) z widocznymi zawilgoceniami murów i ubytkami w elewacji wymaga renowacji. Na niszczejących elewacjach zabytkowych budynków zanikają detale architektoniczne świadczące o dziedzictwie kulturowym Leszna, niszczeją również dachy kamienic, klatki schodowe i instalacje wewnętrzne. Tylko nieliczne wspólnoty mieszkaniowe podejmują inicjatywy remontowe na większą skalę. Interwencje ograniczają się stanów kryzysowych związanych z przeciekającymi dachami. Stare, w większości stuletnie kamienice Starego Miasta charakteryzują się niską wydajnością energetyczną. Wynika to z wielu problemów technicznych zidentyfikowanych dla kamienic mieszkalnych i budynków użyteczności publicznej Starego Miasta. Do problemów tych należą głównie: nieszczelne i zniszczone połacie dachowe, niesprawne odwodnienia przy połaciach dachowych oraz zniszczona izolacja pionowa i pozioma przeciwwilgociowa, zniszczona stolarka okienna i drzwiowa zarówno w częściach wspólnych, jak i w indywidualnych mieszkaniach oraz lokalach użytkowych, przestarzałe i niesprawne instalacje wewnętrzne, stosowane ogrzewanie indywidualne na paliwo stałe, zawilgocone mury o osłabionych konstrukcjach. Zdecydowana większość budynków (blisko 75%) zlokalizowanych na obszarze wsparcia została wybudowana przed 1918 rokiem, a wiek znacznej ich części przekracza 100 lat. Budynki wymagają wzmocnień i remontów w różnym zakresie, niektóre z nich także dociepleń. Miasto Leszno w obszarze wskazanym do rewitalizacji dysponuje 1 356 lokalami mieszkalnymi o łącznej powierzchni 68 459,06 m 2 oraz 133

155 lokalami użytkowymi o łącznej powierzchni 10 579,25 m 2. Komunalne lokale mieszkaniowe znajdują się w 178 budynkach, w których łącznie wraz z wykupionymi znajduje się 1538 lokali mieszkaniowych. Wieloletni Program Gospodarowania Zasobem Mieszkaniowym Miasta Leszna na lata 2008 2012 określa potrzeby remontowe budynków komunalnych oraz wspólnotowych z udziałem Gminy, plany remontów w tym okresie, a także szacunkową wartość rocznych kwot przewidzianych na te zadania w budżecie Gminy. Prognozuje się, że wartość niezbędnych nakładów remontowych i modernizacyjnych na budynki, w których znajdują się komunalne zasoby, do 2015 r. wyniesie ponad 17 mln zł. Istotne jest, że Stare Miasto jest objęte ochroną konserwatorską, a duża część budynków jest wpisana do rejestru zabytków. W związku z tym inwestycje związane z dociepleniem budynku nie zawsze są możliwe do realizacji. 134

Fotografie 21. i 22. Kamienice ulicy Starego Miasta obecnie bardzo zniszczone zatracają walory estetyczne 135

Fotografia 23. Zaplecze budynków mieszkalno-usługowych przy ul. Królowej Jadwigi to jeden z przykładów zdewastowanej przestrzeni i układu komunikacyjnego w otoczeniu kamienic Starego Miasta 136

Fotografia 24. Na budynkach widoczne są zawilgocenia murów powodujące niszczenie elewacji i obniżenie wydajności energetycznej budynków 137

Fotografia 25. Również budynki o funkcjach handlowo-usługowych Starego Miasta (potencjalnie najatrakcyjniejszego obszaru dla rozwoju handlu i usług) niszczeją Na obszarze wskazanym do rewitalizacji znajdują się również budynki użyteczności publicznej, które ze względu na stan techniczny głównie elewacji, dachów oraz instalacji wewnętrznych wymagają interwencji. Do obiektów tych należą m.in. budynki szkół podstawowych, gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalych, m.in. Szkoła Podstawowa nr 1, III Liceum Ogólnokształcące i IV Liceum Ogólnokształcące. 138

Fotografia 26. Wymagający remontu budynek Szkoły Podstawowej nr 1. 139

5.4. Logika interwencji w obszarze wskazanym do rewitalizacji zidentyfikowane problemy. Poniższy schemat przedstawia drzewo problemów. Drzewo jest podstawą logiki interwencji na obszarze do rewitalizacji. Diagnoza społeczno-gospodarcza i przestrzenna obszaru, której wyniki zaprezentowano w poprzednich rozdziałach pozwoliła rozpoznać problem główny obszaru wskazanego do rewitalizacji, a także umożliwiła zidentyfikowanie jego przyczyn i następstw. Na tej podstawie można będzie skonstruować cel bezpośredni i cele pośrednie rewitalizacji oraz działania, które należy przedsięwziąć dla realizacji założonych celów. Głównym problemem rewitalizowanego obszaru jest postępująca degradacja przestrzenna połączona z nasileniem problemów społecznych. Efektem tych niekorzystnych zjawisk jest niedostatecznie rozwinięta funkcjonalność obszaru wskazanego do rewitalizacji w kontekście jego roli centrum ośrodka subregionalnego i lokalnej obsługi mieszkańców i przedsiębiorców. Z jednej strony problemem, choć również potencjałem obszaru jest dostępność terenów i obiektów pod lokalizację brakujących funkcji. Z drugiej strony na obszarze odnotowuje się bardzo wiele przestrzeni publicznych i obiektów źle zagospodarowanych, co powoduje niedostateczny rozwój określonych funkcji. Funkcjonalność centrum zależy głównie od dobrze zagospodarowanych przestrzeni publicznych pod rozwój usług centrotwórczych, w tym kultury, gastronomii, obsługi ruchu turystycznego, rekreacji i wypoczynku oraz handlu i usług. Brak takich przestrzeni będzie pogłębiał dysfunkcjonalność obszaru, a w konsekwencji prowadził do jego marginalizacji i utraty znaczenia Starego Miasta jako centrum miasta będącego ośrodkiem subregionalnym, a także utraty funkcji istotnych dla rozwoju samego miasta. Braki w zakresie stanu technicznego infrastruktury sieciowej i budynków będą z kolei skutkować utratą walorów, które stanowią o potencjale całego obszaru, w tym szczególnie walorów dziedzictwa kulturowego. Na fakt niedostatecznie rozwiniętej funkcjonalności obszaru wpływają również czynniki gospodarcze i społeczne. Lokalna gospodarka nie ma charakteru typowego dla centrum (np. gastronomia i obsługa ruchu turystycznego), co może w konsekwencji prowadzić do utraty konkurencyjności. W Starym Mieście obserwuje się nagromadzenie problemów społecznych w stopniu najwyższym związanych z: ubóstwem, bezrobociem, w tym długotrwałym, niską przedsiębiorczością mieszkańców, wysokim poziomem liczby ludności w wieku poprodukcyjnym, wysokim poziomem obciążenia ekonomicznego ludności, wysoką ujemną migracją, biernością zawodową mieszkańców, niskim wskaźnikiem pracujących i niskim wykształceniem mieszkańców. Skutkuje to pauperyzacją społeczności zamieszkującej obszar i utratą przez nią zdolności rozwiązywania problemów i wychodzenia z kryzysu. 140

141

Drzewo problemów obszaru wskazanego do rewitalizacji: Następstwa głównego problemu w sferze przestrzennej: utrata znaczenia Starego Miasta - centrum i miasta jako ośrodka subregionalnego, utrata roli Starego Miasta jako miejsca integracji społecznej mieszkańców, centrum kultury, miejsca spędzania wolnego czasu, zakupów i rekreacji, utrata wartości materialnych gruntów, infrastruktury, budynków zlokalizowanych w Starym Mieście, utrata spójności i komplementarności funkcjonalnej z obszarami osiedli mieszkaniowych, na których sytuacja społecznogospodarcza jest korzystniejsza (przeniesienie lub rozwój niektórych usług centrum na innych obszarach, w tym m.in., usług kultury, handlu i usług wyższego rzędu), utrata wartości kulturowych Starego Miasta, dalszy spadek atrakcyjności Starego Miasta jako miejsca zamieszkania oraz prowadzenia działalności gospodarczej, zanieczyszczenie środowiska naturalnego głównie przez niską emisję spalin, degradacja obiektów poprzemysłowych w stopniu uniemożliwiającym bezpośrednie przekształcenia funkcjonalne. Następstwa głównego problemu w sferze gospodarczej: słaba dynamika rozwoju gospodarczego Starego Miasta wobec jego potencjału, w tym turystycznego oraz w kontekście pełnienia funkcji centrum miasta jako obszaru obsługi mieszkańców i lokalnych przedsiębiorców marginalizacja gospodarcza i niska atrakcyjność inwestycyjna obszaru, utrata konkurencyjności przedsiębiorców działających w Starym Mieście, niskie dochody lokalnych przedsiębiorców pomimo dużego potencjału gospodarczego obszaru, szczególnie dotyczącego usług i handlu śródmiejskiego. Następstwa głównego problemu w sferze społecznej: wzrost patologii społecznych oraz negatywnych zjawisk społecznych, konieczność znacznego wzrostu nakładów na przeciwdziałanie patologiom i dysfunkcjom społecznym, zanik aktywności społecznej, szczególnie wśród osób starszych, dalszy wzrost obciążenia ekonomicznego ludności Starego Miasta, ubożenie społeczności obszaru, brak umiejętności i możliwości udziału w życiu społecznym i zadbania o własne otoczenie (pogarszanie się warunków mieszkaniowych i egzystencjalnych), brak umiejętności wykorzystania potencjału turystycznego miasta, utrata tożsamości lokalnej i zanik inicjatywy obywatelskiej, brak zainteresowania sprawami Starego Miasta jako obszaru o unikatowej dla miasta wartości, odpływ ludzi młodych i dobrze wykształconych ze Starego Miasta oraz całego miasta do innych obszarów lub poza miasto, zanik potrzeb kulturalnych mieszkańców Starego Miasta lub poszukiwanie usług kultury i rozrywki poza miastem. Główny problem: Postępująca degradacja przestrzenna połączona z nasileniem problemów społecznych, a w efekcie niedostatecznie rozwinięta funkcjonalność obszaru Starego Miasta w kontekście jego roli centrum ośrodka subregionalnego oraz w kontekście roli lokalnej obsługi mieszkańców i 142

przedsiębiorców. Przyczyny głównego problemu w sferze przestrzennej: niedostateczna powierzchnia lub źle zagospodarowana przestrzeń publiczna pod rozwój usług centrotwórczych, w tym kultury, gastronomii, obsługi ruchu turystycznego, rekreacji i wypoczynku, a także rozwój handlu, w tym wielkopowierzchniowego oraz innych usług o charakterze śródmiejskim, funkcjonowanie dysharmonizujących z przestrzenią śródmiejską obszarów poprzemysłowych niezagospodarowanych, braki w infrastrukturze społecznej i kulturalnej, ubytki w stanie technicznym budynków, w tym budynków zabytkowych, instytucji użytku publicznego i mieszkalnych, niski poziom wartości zasobu mieszkaniowego (75% budynków mieszkalnych wybudowanych przed 1918r.) niedostosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych infrastruktura użyteczności publicznej, ubytki w stanie technicznym infrastruktury sieciowej, dróg i chodników, brak ogólnomiejskiej sieci cieplnej na terenie Starego Miasta, niefunkcjonalne rozwiązania komunikacyjne miejsca parkingowe wytyczone na ciągach komunikacyjnych usługowo-handlowych, brak parkingów buforowych, niska wydajność energetyczna budynków, ogrzewanie paliwem stałym. Przyczyny głównego problemu w sferze gospodarczej: niski wskaźnik prowadzenia działalności gospodarczej, niewystarczająco rozwinięta i źle sprofilowana w kontekście roli centrum sfera handlu i usług centrotwórczych, w tym: niewystarczająco rozwinięte usługi obsługi ruchu turystycznego, gastronomii, rozrywki, wypoczynku i kultury, brak oddolnych inicjatyw działania na rzecz podnoszenia atrakcyjności gospodarczej i turystycznej obszaru, brak wspólnych inicjatyw sektora publicznego i gospodarczego w zakresie inwestycji o charakterze komercyjnym i publicznym w oparciu o partnerstwo publiczno-prywatne. Przyczyny głównego problemu w sferze społecznej: wysoki poziom ubóstwa i wykluczenia, wysoka stopa długotrwałego bezrobocia, niska przedsiębiorczość mieszkańców obszaru, wysoki poziom liczby ludności w wieku poprodukcyjnym, wysoki poziom obciążenia ekonomicznego mieszkańców, wysoki poziom migracji, wysoki poziom liczby osób bezrobotnych, niski spadek liczby osób bezrobotnych w latach 2002-2007 niska mobilność mieszkańców na rynku pracy, wysoki poziom liczby osób biernych zawodowo, niski poziom liczby osób pracujących, wysoki poziom liczby osób o niskim wykształceniu, niski poziom liczby osób z wyższym wykształceniem, patologie społeczne związane ze wskaźnikami degradacji społecznej. 143

5.5. Logika interwencji w obszarze wskazanym do rewitalizacji zidentyfikowane cele rewitalizacji. Zgodnie z logiką interwencji cel bezpośredni rewitalizacji Starego Miasta Leszna odnosi się do zidentyfikowanego problemu głównego. Biorąc zatem pod uwagę problem związany z postępującą degradacją przestrzenną połączoną z nasileniem problemów społecznych, należy założyć, iż głównym celem rewitalizacji będzie odnowa tego obszaru miasta rozumiana jako wieloaspektowa poprawa jego funkcjonalności w kontekście roli centrum Leszna jako miasta pełniącego funkcję ośrodka subregionalnego, a także jako roli tej części miasta w kontekście obsługi mieszkańców, przedsiębiorców i turystów. Cele pośrednie rewitalizacji odnoszące się do następstw problemu głównego również można podzielić na sferę przestrzenną, gospodarczą i społeczną. W sferze przestrzennej zidentyfikowano następujące cele pośrednie: Wzrost znaczenia Starego Miasta jako centrum miasta i obszaru o funkcjach subregionalnych oraz ogólnomiejskich w kontekście jego uwarunkowań przestrzennych, Poprawa funkcjonalności obszaru Starego Miasta jako miejsca integracji społecznej mieszkańców, centrum kultury, miejsca spędzania wolnego czasu, zakupów i rekreacji, Podniesienie atrakcyjności przestrzennej Starego Miasta w regionie i kraju zmierzająca do podniesienia atrakcyjności inwestycyjnej obszaru, Wzmocnienie spójności przestrzennej obszaru Starego Miasta, Ochrona i wykorzystanie dziedzictwa kulturowego Starego Miasta dla potrzeb rozwoju turystyki i kultury o znaczeniu lokalnym i ponadregionalnym, Poprawa warunków mieszkaniowych na Starym Mieście, Poprawa atrakcyjności przestrzennej Starego Miasta jako obszaru do uprawiania rekreacji i sportu, wypoczynku i rozrywki oraz korzystania z usług kultury, Ochrona środowiska naturalnego Starego Miasta zmierzająca do poprawy warunków korzystania z usług obszaru oraz warunków zamieszkiwania, Rozwój infrastruktury społecznej na rzecz wsparcia osób zagrożonych i dotkniętych wykluczeniem społecznym i zawodowym z terenu Starego Miasta, Rozwój infrastruktury kulturalnej o znaczeniu lokalnym i regionalnym, Zagospodarowanie obiektów poprzemysłowych zgodne z funkcjami Starego Miasta jako centrum miasta, Dostosowywanie obiektów, w szczególności użyteczności publicznej i usługowych do potrzeb osób starszych i niepełnosprawnych. 144

W sferze gospodarczej założono następujące cele pośrednie: Podniesienie konkurencyjności obszaru jako miejsca prowadzenia działalności gospodarczej i korzystania z usług oraz lokalnego handlu i gastronomii zgodnie z kierunkami rozwoju gospodarczego Starego Miasta, Poprawa wizerunku obszaru jako miejsca atrakcyjnego turystycznie i rekreacyjnie, Uaktywnienie procesów optymalizacji struktury gospodarczej z osiągnięciem wzrostu udziału usług turystycznych, gastronomii, handlu, w tym wielkopowierzchniowego oraz usług wyższego rzędu, Podniesienie poziomu aktywności lokalnych przedsiębiorców w aspekcie wspólnej promocji gospodarczej Starego Miasta, Rozwój inicjatyw publiczno-prywatnych zmierzających do wzrostu dochodów lokalnych firm. W sferze społecznej założono następujące cele pośrednie: Aktywizacja zawodowa i społeczna osób objętych problemem ubóstwa i wykluczenia, Zatrzymanie mechanizmów społecznego wykluczenia, zapobieganie społecznej izolacji i marginalizacji najsłabszych i najbardziej zagrożonych grup społecznych, Poprawa sytuacji życiowej rodzin przeżywających problemy bytowe oraz opiekuńczo-wychowawcze, Aktywizacja zawodowa bezrobotnych mieszkańców Starego Miasta, Podniesienie poziomu przedsiębiorczości mieszkańców Starego Miasta, Podniesienie poziomu aktywności społecznej osób starszych mieszkających na Starym Mieście, Wzrost aktywności i tożsamości lokalnej mieszkańców Starego Miasta, Aktywizacja kulturalna mieszkańców Starego Miasta, szczególnie młodzieży, Poprawa wykształcenia i kwalifikacji zawodowych mieszkańców Starego Miasta. Należy zaznaczyć, że cele rewitalizacji określone w każdej ze sfer nie stanowią pełnej listy celów, które powinny być osiągnięte dla wyprowadzenia obszaru Starego Miasta ze stanu kryzysowego. Przyjęto, że zawarta w opracowaniu lista obejmuje cele, które są priorytetowe do osiągnięcia w perspektywie obowiązywania LPR, czyli do 2015 r. 145

Drzewo celów obszaru wskazanego do rewitalizacji: Cele pośrednie w sferze przestrzennej: Wzrost znaczenia Starego Miasta jako centrum miasta i obszaru o funkcjach subregionalnych oraz ogólnomiejskich w kontekście jego uwarunkowań przestrzennych, Poprawa funkcjonalności obszaru Starego Miasta jako miejsca integracji społecznej mieszkańców, centrum kultury, miejsca spędzania wolnego czasu, zakupów i rekreacji, Podniesienie atrakcyjności przestrzennej Starego Miasta w regionie i kraju zmierzająca do podniesienia atrakcyjności inwestycyjnej obszaru, Wzmocnienie spójności przestrzennej obszaru Starego Miasta, Ochrona i wykorzystanie dziedzictwa kulturowego Starego Miasta dla potrzeb rozwoju turystyki i kultury o znaczeniu lokalnym i ponadregionalnym, Poprawa warunków mieszkaniowych na Starym Mieście, Poprawa atrakcyjności przestrzennej Śródmieścia jako obszaru do uprawiania rekreacji i sportu, wypoczynku i rozrywki oraz korzystania z usług kultury, Ochrona środowiska naturalnego Starego Miasta zmierzająca do poprawy warunków korzystania z usług obszaru oraz warunków zamieszkiwania, Rozwój infrastruktury społecznej na rzecz wsparcia osób zagrożonych i dotkniętych wykluczeniem społecznym i zawodowym z terenu Starego Miasta, Rozwój infrastruktury kulturalnej o znaczeniu lokalnym i regionalnym, Zagospodarowanie obiektów Cele pośrednie w sferze gospodarczej: Podniesienie konkurencyjności obszaru jako miejsca prowadzenia działalności gospodarczej i korzystania z usług oraz lokalnego handlu i gastronomii zgodnie z kierunkami rozwoju gospodarczego Starego Miasta, Poprawa wizerunku obszaru jako miejsca atrakcyjnego turystycznie i rekreacyjnie, Uaktywnienie procesów optymalizacji struktury gospodarczej z osiągnięciem wzrostu udziału usług turystycznych, gastronomii, handlu, w tym wielkopowierzchniowego oraz usług wyższego rzędu, Podniesienie poziomu aktywności lokalnych przedsiębiorców w aspekcie wspólnej promocji gospodarczej Starego Miasta, Rozwój inicjatyw publicznoprywatnych zmierzających do wzrostu dochodów lokalnych firm. Cele pośrednie w sferze społecznej: Aktywizacja zawodowa i społeczna osób objętych problemem ubóstwa i wykluczenia, Zatrzymanie mechanizmów społecznego wykluczenia, zapobieganie społecznej izolacji i marginalizacji najsłabszych i najbardziej zagrożonych grup społecznych, Poprawa sytuacji życiowej rodzin przeżywających problemy bytowe oraz opiekuńczo-wychowawcze, Aktywizacja zawodowa bezrobotnych mieszkańców Starego Miasta, Podniesienie poziomu przedsiębiorczości mieszkańców Starego Miasta, Podniesienie poziomu aktywności społecznej osób starszych mieszkających na Starym Mieście, Wzrost aktywności i tożsamości lokalnej mieszkańców Starego Miasta, Aktywizacja kulturalna mieszkańców Starego Miasta, szczególnie młodzieży, Poprawa wykształcenia i kwalifikacji zawodowych mieszkańców Starego Miasta. 146

poprzemysłowych zgodne z funkcjami Starego Miasta jako centrum miasta, Dostosowywanie obiektów, w szczególności użyteczności publicznej i usługowych do potrzeb osób starszych i niepełnosprawnych. Cel bezpośredni: Poprawa funkcjonalności obszaru Starego Miasta Leszna w aspekcie lokalnej i subregionalnej obsługi mieszkańców miasta, turystów i przedsiębiorców. Plan działań w sferze przestrzennej: Kompleksowe zagospodarowanie przestrzeni publicznych na strefy aktywizacji gospodarczej (handlu, w tym wielkopowierzchniowego oraz usług wyższego rzędu), kulturalnej, integracji społecznej, wypoczynku i rekreacji, Przygotowanie lokalizacji punktów gastronomii oraz usług i handlu atrakcyjnych dla centrum miasta, Kompleksowa rewitalizacji obszarów i obiektów poprzemysłowych pod rozwój usług kultury oraz usług rynkowych i handlu, w tym wielkopowierzchniowego, Poprawa estetyki terenów przestrzeni publicznych oraz budynków mieszkalnych Starego Miasta i ich otoczenia, Remonty i adaptacje obiektów zabytkowych oraz innych niezagospodarowanych pod działalność turystyczną, kulturalną i edukacyjną, Remonty i adaptacje obiektów zabytkowych oraz innych niezagospodarowanych pod działalność komercyjną (usługowo-handlową i gastronomiczną), Modernizacje, remonty i adaptacje budynków pod Plan działań w sferze gospodarczej: Organizowanie i zarządzanie współpracą przedsiębiorców i instytucji publicznych w zakresie podejmowania wspólnych inicjatyw poprawiających atrakcyjność obszaru jako rejonu robienia zakupów i korzystania z lokalnych usług, Promocja Starego Miasta jako terenu pod inwestycje, szczególnie w obszarze usług, handlu i turystyki, Promocja Starego Miasta jako miejsca atrakcyjnego do spędzania wolnego czasu, robienia zakupów, korzystania z gastronomii, korzystania z usług kultury i turystyki. Plan działań w sferze społecznej: Realizacja programów edukacyjnych, sportowych i kulturalnych dla młodzieży i dzieci ukierunkowanych również na eliminowanie skutków doświadczania problemów życiowych rodziny, Rozwój systemowych form współpracy środowisk działających na rzecz rozwiązywania problemów społecznych, w tym szczególnie budowanie trwałych partnerstw lokalnych (także z pracodawcami) i grup samopomocowych, Rozwój na Starym Mieście form centrum aktywizacji lokalnej, Realizacja zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych dla młodzieży szkolnej nastawionych na wyrównywanie szans edukacyjnych, w tym promowanie i rozwijanie uzdolnień, Organizacja specjalistycznych form dokształcania zasobów ludzkich instytucji działających na rzecz rozwiązywania problemów społecznych, Organizacja szkoleń i innych form doskonalenia zawodowego dla osób bezrobotnych, w tym szczególnie długotrwale 147

działalność w sferze pomocy społecznej i aktywizacji zawodowej mieszkańców obszaru, Remonty budynków mieszkalnych również z wewnętrznymi instalacjami oraz otoczeniem, w tym szczególnie podwórzy i placów zabaw na terenie ścisłego obszaru Starego Miasta oraz bloków mieszkalnych części osiedli Prochownia i Grunwald znajdujących się w obszarze wskazanym do rewitalizacji, Termomodernizacje budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej, Modernizacje budynków użyteczności publicznej z dostosowaniem do potrzeb osób niepełnosprawnych, Remonty i modernizacje infrastruktury sieciowej, dróg i chodników, Budowa parkingów buforowych w strefie śródmiejskiej, Rozbudowa monitoringu wizyjnego, Budowa i remonty małej infrastruktury przestrzeni publicznych wraz z zagospodarowanie zieleni i stref rekreacji przyrodniczej. bezrobotnych, Rozwijanie form wolontariatu głównie z sferze opiekuńczej oraz wychowawczej, Organizowanie i udzielanie poradnictwa prawnego, psychologicznego i wsparcia emocjonalnego dla osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym, Rozwijanie świetlic środowiskowych, Rozwijanie form interwencji kryzysowej, Tworzenie centrów i klubów integracji społecznej, Tworzenie i prowadzenie placówek wychowania przedszkolnego, Inicjowanie i rozwijanie programów profilaktycznoedukacyjno-wychowawczych ze szczególnym naciskiem na profilaktykę uzależnień, Organizacja imprez i wydarzeń kulturowych. 148

5.6. Plany działań w poszczególnych sferach rozwoju Dla obszaru wskazanego do rewitalizacji określono plany działań przestrzennych, gospodarczych i społecznych, które zawierają listę priorytetowych typów projektów oraz projektów kluczowych inwestycyjnych i społecznych. Plany działań wraz z celami, które realizowane są za pomocą projektów są podstawą do prowadzenie polityki rewitalizacji na wskazanym obszarze. Zakłada się, że prócz wskazanych projektów kluczowych zidentyfikowanych na etapie opracowania LPR co roku będą wdrażane projekty rewitalizacyjne realizowane również przez podmioty zewnętrzne. Na potrzeby realizacji polityki rewitalizacji zostaną uruchomione mechanizmy wdrażania i finansowania zadań rewitalizacyjnych. Dostęp do środków będzie zależał przede wszystkim od tego, czy cele planowanych projektów rewitalizacyjnych zgodne są z celami oraz priorytetowymi typami projektów. 5.6.1. Plan działań przestrzennych Działania przestrzenne w obszarze Stare Miasto będą skupiać się na następujących zakresach: Kompleksowe zagospodarowanie przestrzeni publicznych na strefy aktywizacji gospodarczej (handlu, w tym wielkopowierzchniowego oraz usług wyższego rzędu), kulturalnej, integracji społecznej, wypoczynku i rekreacji, Przygotowanie lokalizacji punktów gastronomii oraz usług i handlu atrakcyjnych dla centrum miasta, Kompleksowa rewitalizacji obszarów i terenów poprzemysłowych pod rozwój usług kultury oraz usług rynkowych i handlu, w tym wielkopowierzchniowego, Poprawa estetyki terenów przestrzeni publicznych oraz budynków mieszkalnych Starego Miasta i ich otoczenia, Remonty i adaptacje obiektów zabytkowych oraz innych niezagospodarowanych pod działalność turystyczną, kulturalną i edukacyjną, Remonty i adaptacje obiektów zabytkowych oraz innych niezagospodarowanych pod działalność komercyjną (usługowo-handlową i gastronomiczną), Modernizacje, remonty i adaptacje budynków pod działalność w sferze pomocy społecznej i aktywizacji zawodowej mieszkańców obszaru, Remonty budynków mieszkalnych również z wewnętrznymi instalacjami oraz otoczeniem, w tym szczególnie podwórzy i placów zabaw na terenie ścisłego obszaru Starego Miasta oraz bloków mieszkalnych części osiedli Prochownia i Grunwald znajdujących się w obszarze wskazanym do rewitalizacji, Termomodernizacje budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej, 149

Modernizacje budynków użyteczności publicznej z dostosowaniem do potrzeb osób niepełnosprawnych, Remonty i modernizacje infrastruktury sieciowej, dróg i chodników, Budowa parkingów buforowych w strefie śródmiejskiej, Rozbudowa monitoringu wizyjnego, Budowa i remonty małej infrastruktury przestrzeni publicznych wraz z zagospodarowanie zieleni i stref rekreacji przyrodniczej. Działania przestrzenne realizowane w wyżej wymienionym zakresie mają przede wszystkim przyczynić się do znacznego poprawienia funkcjonalności Starego Miasta jako obszaru o znaczeniu ponadlokalnym obsługującym: mieszkańców miasta i okolicznych obszarów wiejskich, a także powiatów wchodzących w skład podregionu leszczyńskiego (powiat gostyński, grodziski, kościański, leszczyński, międzychodzki, nowotomyski, rawicki, wolsztyński) lokalny biznes, przedsiębiorców z terenu powiatów podregionu leszczyńskiego oraz kontrahentów lokalnych przedsiębiorstw.. Stare Miasto docelowo jest również przeznaczone do obsługi zwiększonego, w związku z aktywizacją turystyczną gminy i okolic i realizacją m.in. zadań w obszarze Starego Miasta, ruchu turystycznego. W zakresie poprawy obsługi mieszkańców zakłada się, że działania inwestycyjne w sferze przestrzennej określone dla Starego Miasta będą dotyczyć stworzenia wyraźnej i atrakcyjnej centralnej przestrzeni miasta zawierającej strefy wypoczynkowo-rekreacyjne w warunkach centrum miasta, dobrze zorganizowany komunikacyjnie dostęp do obiektów administracji publicznej, kultury i gastronomii oraz punktów handlowych. W zakresie obsługi lokalnego biznesu działania będą dotyczyć przede wszystkich poprawy dostępu do instytucji administracji publicznej oraz poprawy warunków prowadzenia działalności gospodarczej na Starym Mieście, a także kompleksowego przygotowania nowych terenów pod inwestycje na terenach niezagospodarowanych, w tym poprzemysłowych. W planie działań przestrzennych przewiduje się również poprawę dostępu do obiektów użyteczności publicznej dla niepełnosprawnych oraz powiększenie bazy instytucji działających w sferze pomocy społecznej. Wynika to przede wszystkim ze znacznej dysfunkcyjności tego terenu pod względem społecznym, co przekłada się również na pogorszenie funkcjonalności całego terenu. Stosunkowo duży zakres działań dotyczy również poprawy substancji mieszkaniowej, w tym starej i zabytkowej. Budynki mieszkalne, które stanowią zdecydowaną większość zasobów obiektów kubaturowych Starego Miasta, mogą należeć do atrakcji turystycznych Leszna. Stan techniczny starych, stuletnich kamienic zlokalizowanych w Lesznie jest zły lub bardzo zły. Dalsza dewastacja tkanki architektonicznej budynków nie 150

tylko wpłynie na znaczne obniżenie atrakcyjności turystycznej Leszna i atrakcyjności obszaru jako miejsca zamieszkania, ale może doprowadzić do sytuacji kryzysowych związanych z zagrożeniami katastrofy budowlanej. Dlatego wydaje się niezbędnym wprowadzenie zachęt do inwestowania w remonty kamienic będących w zasobach szczególnie wspólnot mieszkaniowych. Gmina Miasto Leszno również powinna podjąć działania inwestycyjne we własnych zasobach lub w zasobach, w których posiada współwłasność. Działania takie powinny być realizowane w sposób skoordynowany. Remonty budynków powinny dawać również efekt zachęty i dobrego przykładu, dlatego proponuje się, aby wykonywać inwestycje sukcesywnie kwartałami lub wzdłuż wybranych ulic. Działania rewitalizacyjne w obszarze Starego Miasta w aspekcie działań przestrzennych będą również związane z ochroną dziedzictwa kulturowego i przystosowania go pod rozwój kulturalny i turystyczny miasta. Obszar ten posiada duży potencjał rozwoju turystycznego. Jako centralny rejon miasta Stare Miasto będzie się zmieniać, nabierając funkcji typowych dla współczesnych miast europejskich, które nie są już miejscem typowego handlu i usług, które to przenoszone są do centrów handlowych. Zatem przekształcenia przestrzenne Starego Miasta Leszna będą ukierunkowane na zachowanie funkcji centrotwórczych, stworzenie atrakcyjnej i niepowtarzalnej przestrzeni interakcji społecznej mieszkańców, zarówno w sferze obyczajowej, jak i kulturalnej i rozrywkowej, która to przestrzeń będzie konkurować z centrami handlowymi nową jakością i niepowtarzalną funkcjonalnością. Będzie to odnosić się również do rozwoju turystyki na Starym Mieście. Zakłada się również, że w obszarze Starego Miasta dopuści się lokalizację obiektów handlu wielkopowierzchniowego, atrakcyjnych architektonicznie o charakterze galerii handlowych (powyżej dwukondygnacyjnych). Projekty infrastrukturalne kluczowe, które będą realizowane na Starym Mieście będą posiadać charakter zintegrowanych głównie z oparciu o cele związane z tworzeniem centralnej przestrzeni publicznej przystosowanej do prowadzenia działalności gospodarczej niekolidującej z charakterem centrum miasta, interwencją w mieszkalnictwo, usprawnieniem układu komunikacyjnego, rozwiązaniem problemów przestarzałej lub brakującej infrastruktury sieciowej, ochroną dziedzictwa kulturowego oraz rozwojem infrastruktury społecznej. Zakłada się również realizację inwestycji w partnerstwie sektora publicznego i prywatnego zmierzające do osiągnięcia synergii celów publicznych, głównie kulturalnych, i komercyjnych przy wykorzystaniu środków instrumentu finansowego JESSICA.. Rewitalizacja przestrzenna Starego Miasta prowadzona w najbliższych latach będzie niejako przedłużeniem wielu działań podjętych już w podobnym zakresie w latach ubiegłych. Zakłada się, że działania rewitalizacyjne prowadzone na Starym Mieście w perspektywie 2008-2015 będą przynosić nowe korzyści społeczności lokalnej, ale będą również uzupełnieniem i kontynuacją działań podjętych wcześniej. 151

Należy jednak pamiętać, iż warunkiem skutecznej realizacji procesu rewitalizacji jest posiadanie zintegrowanego programu z precyzyjnie określonym planem działań prowadzących do osiągnięcia wyznaczonych celów. W załączniku nr 1 przedstawiono karty projektów kluczowych, które stanowią listę indykatywną Lokalnego Programu Rewitalizacji Leszna na lata 2008-2015. Projekty kluczowe zostały zaprezentowane również w skróconych fiszkach projektowych zawierających podstawowe informacje o planowanych inwestycjach. Realizacji przedsięwzięć z listy podstawowej będzie towarzyszyło wdrażanie działań społecznych związanych głównie z aktywizacją społeczną i zawodową mieszkańców Starego Miasta i z promocją gospodarczą tego obszaru. Wskazane projekty tworzą komplementarną, względem wcześniej realizowanych projektów i względem siebie, całość. Do projektów kluczowych należą: Renowacja elewacji Ratusza z przebudową nawierzchni Rynku w Lesznie Budowa nowego ciągu pieszego w rejonie centrum miasta i śródmieścia w Lesznie Przebudowa ul. Bolesława Chrobrego w Lesznie Prace konserwatorskie, odnowienie fasad i dachów budynków o wartości architektonicznej i znaczeniu historycznym starego miasta w Lesznie znajdujących się w rejestrze zabytków Zmiana sposobu ogrzewania z piecowego na ogrzewanie cieplikiem- likwidacja niskiej emisji. Wszystkie projekty planu działań przestrzennych będą uwzględniały potrzeby osób niepełnosprawnych. 152

5.6.2. Plan działań gospodarczych Działania gospodarcze w obszarze Starego Miasta będą skupiać się na następujących zakresach: Organizowanie i zarządzanie współpracą przedsiębiorców i instytucji publicznych w zakresie podejmowania wspólnych inicjatyw poprawiających atrakcyjność obszaru jako rejonu robienia zakupów i korzystania z lokalnych usług, Promocja Starego Miasta jako terenu pod inwestycje, szczególnie w obszarze usług, handlu i turystyki, Promocja Starego Miasta jako miejsca atrakcyjnego do spędzania wolnego czasu, robienia zakupów, korzystania z gastronomii, korzystania z usług kultury i turystyki. Istotnym elementem zmian dotyczących Starego Miasta oraz całego miasta jest stworzenie jak najlepszych warunków do rozwoju przedsiębiorczości. Punktem wyjścia do podjęcia kroków w tym kierunku jest przekonanie władz Leszna, że samorządy posiadają bardzo duże możliwości w zakresie tworzenia atmosfery sprzyjającej rozwojowi przedsiębiorstw, dysponują bowiem instrumentami, które mogą ułatwić i uprościć prowadzenie działalności gospodarczej i wpłynąć na poziom inwestycji w gminie. Plan działań gospodarczych będzie zawierał projekty prowadzące przede wszystkim do osiągnięcia celu ożywienia gospodarczego Starego Miasta oraz zapobieżenia utraty jego roli jako centrum handlu i usług centrotwórczych. Należy jednak podkreślić, że Stare Miasto nie będzie konkurować z centrami handlowymi tymi samymi produktami (np. markowe sklepy odzieżowe, duże księgarnie, sklepy spożywcze). Stare Miasto już weszło w fazę transformacji z centrum podstawowych usług i handlu do centrum usług wyższego rzędu i handlu produktami artystycznymi, odzieżą butikową, specjalistycznymi książkami, antykami, itd., jednakże proces ten będzie przyspieszał i powinien być prawidłowo poprowadzony i koordynowany. Oczywiście na Starym Mieście pozostaną usługi i handel artykułami pierwszej potrzeby, jednakże działalność taka będzie nastawiona na obsługę lokalną mieszkańców Starego Miasta. Transformacja tego obszaru będzie przyspieszać, dlatego w planie działań gospodarczych należy założyć projekty podnoszące aktywność lokalnych przedsiębiorców w zakresie wspólnej promocji obszaru, na którym prowadzą działalność, przekształcania lub przenoszenia działalności, podejmowania wspólnych inicjatyw na rzecz rozwoju gospodarczego obszaru wskazanego do rewitalizacji o znaczeniu ponadregionalnym i funkcji centrum miasta. Skorelowane działania przestrzenne i gospodarcze mogą odnieść bardzo dobry skutek w zakresie ożywienia gospodarczego rejonu, a tym samym również ożywienia społecznego. Obecnie w Polsce i bardzo wielu miastach świata podobnych do wielkości Leszna obserwuje się problem wymierania gospodarczego centrów. Aby zapobiec temu problemowi należy stworzyć atrakcyjną 153

przestrzeń handlu i usług konkurującą z centrami handlowymi i galeriami zlokalizowanymi poza centrum. W tym zakresie będzie niezbędna również zmiana profilu prowadzenia działalności gospodarczej w centrum. Należy w ramach tego planu działań prowadzić również projekty związane z podnoszeniem atrakcyjności turystycznej obszaru. Turystyka dla centrów miast jest jednym z ważniejszych źródeł obrotu gospodarczego. W związku z tym należy założyć, że kampanie promocyjne odnoszące się do obszaru Starego Miasta jako miejsca atrakcyjnego gospodarczo będą kierowane również na realizację celów związanych z rozwojem turystycznym. 5.6.3. Plan działań społecznych Celem zadań w zakresie pomocy społecznej jest kompleksowe podejście do spraw rodziny i jej najważniejszych potrzeb. Działania społeczne w obszarze wskazanym do rewitalizacji będą skupiać się na następujących zakresach: Realizacja programów edukacyjnych, sportowych i kulturalnych dla młodzieży i dzieci ukierunkowanych również na eliminowanie skutków doświadczania problemów życiowych rodziny, Rozwój systemowych form współpracy środowisk działających na rzecz rozwiązywania problemów społecznych, w tym szczególnie budowanie trwałych partnerstw lokalnych (także z pracodawcami) i grup samopomocowych, Rozwój na Starym Mieście form centrum aktywizacji lokalnej, Realizacja zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych dla młodzieży szkolnej nastawionych na wyrównywanie szans edukacyjnych, w tym promowanie i rozwijanie uzdolnień, Organizacja specjalistycznych form dokształcania zasobów ludzkich instytucji działających na rzecz rozwiązywania problemów społecznych, Organizacja szkoleń i innych form doskonalenia zawodowego dla osób bezrobotnych, w tym szczególnie długotrwale bezrobotnych, Rozwijanie form wolontariatu głównie z sferze opiekuńczej oraz wychowawczej, Organizowanie i udzielanie poradnictwa prawnego, psychologicznego i wsparcia emocjonalnego dla osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym, Rozwijanie świetlic środowiskowych, Rozwijanie form interwencji kryzysowej, Tworzenie centrów i klubów integracji społecznej, Tworzenie i prowadzenie placówek wychowania przedszkolnego, 154

Inicjowanie i rozwijanie programów profilaktyczno-edukacyjno-wychowawczych ze szczególnym naciskiem na profilaktykę uzależnień, Organizacja imprez i wydarzeń kulturalnych. Plan działań społecznych jest bardzo ważnym elementem rewitalizacji. Należy stwierdzić, że dla powodzenia rewitalizacji prawidłowe poprowadzenie procesu odnowy społecznej jest kluczowe. Jednocześnie odnowa społeczna, poprawa sytuacji społecznej i eliminacja problemów w tym zakresie jest głównym celem rewitalizacji. Jako proces musi być prowadzona zarówno narzędziami inwestycyjnymi, jak i projektami tzw. społecznymi. Obszar odnawiany jedynie poprzez przedsięwzięcia inwestycyjne nie może zostać funkcjonalnie wyprowadzony z kryzysu. W obszarze Starego Miasta zlokalizowano bardzo duże nasycenie problemów społecznych i to nie przypadkiem te problemy stały się kryterium wyboru obszarów do rewitalizacji. Ich eliminacja musi być prowadzona poprzez sprawne połączenie odnowy technicznej ze społeczną. W związku z tym plan działań społecznych będzie się skupiał przede wszystkim na projektach nakierowanych na przeciwdziałanie problemom społecznym i eliminowanie już istniejących. Grupy społeczne, które zostaną tu włączone do wsparcia to przede wszystkim osobowy zagrożone lub dotknięte wykluczeniem zawodowym lub/i społecznym. Wykluczenie oznacza niewypełnienie ról społecznych, obowiązków zawodowych lub rodzicielskich. Działania realizowane w obszarze Starego Miasta będą miały zarówno charakter systemowy, jak i pojedynczych inicjatyw podejmowanych przez mniejsze organizacje pozarządowe. Należy jednakże dążyć do tego, aby wszystkie projekty, zadania realizowane w ramach rewitalizacji Starego Miasta były koordynowane. Ważną cechą wspólną inicjatyw społecznych powinna być oddolność. Budowa społeczności aktywnej, samopomocowej i wewnętrznie zintegrowanej będzie jednym z głównych celów dla Starego Miasta. Beneficjentami działań podejmowanych w Śródmieściu w ramach projektów społecznych będą grupy najbardziej zagrożone marginalizacją, w tym głównie osoby długotrwale doświadczające bezrobocia i ubóstwa, kobiety, które stanowią większość wśród bezrobotnych, młodzież i dzieci, które stanową duży odsetek osób objętych pomocą społeczną. Realizacja planu działań społecznych będzie oparta zarówno na nowych zidentyfikowanych projektach, które dołączono do indykatywnej listy projektów w ramach planu działań społecznych Lokalnego Programu Rewitalizacji Leszna, jak i na prowadzonej obecnie działalności w sferze polityki społecznej głównie przez Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Lesznie i podległe mu jednostki, Powiatowy Urząd Pracy w Lesznie, Dom Pomocy Społecznej, Ośrodek Interwencji Kryzysowej oraz Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie. MOPR w Lesznie realizuje m.in. pilotażowy program współfinansowany ze środków Unii Europejskiej - Daj sobie szansę!. Dzięki programowi ludzie, z różnych powodów pasywni zawodowo, mogą zmienić styl 155

życia i ponownie podejmować pracę zarobkową. Do realizacji programu zakwalifikowano 25 osób. Po pięć z każdej kategorii: bezdomni, bezrobotni, niepełnosprawni, uzależnieni od nałogu alkoholowego, z rodzin dysfunkcyjnych. Każda grupa ma przydzielonego pracownika socjalnego, który razem z podopiecznymi opracował sposoby etapowego wychodzenia z trudnej sytuacji życiowej, aż do usamodzielnienia się. Ten plan nakłada zobowiązania zarówno na podopiecznych, jak i na MOPR. Biorący udział w programie, podpisując kontrakt, zobowiązują się tym samym do rezygnacji z otrzymywania pomocy społecznej w następnym roku. Deklarują, że odtąd będą utrzymywać się sami. W ramach MOPR działają: Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy, Dom Seniora, Noclegownia dla Bezdomnych, Środowiskowy Dom Samopomocy, Dom Pomocy Społecznej, Ośrodek Interwencji Kryzysowej. Instytucje zaangażowane w działalność społeczną to również instytucje kultury. Wśród nich należy wymienić Galerię Miejskiego Biura Wystaw Artystycznych, Muzeum Okręgowe oraz Miejski Ośrodek Kultury. Miejski Ośrodek Kultury mieści się w budynku przy ulicy Korczaka 5. Budynek został przekazany Miejskiemu Ośrodkowi Kultury 21 listopada 1993 r., a do tego czasu figurował w rejestrach Urzędu Miasta. Mieści się w nim 7 pomieszczeń administracyjnych, sala widowiskowa i konferencyjna. W 1997 r. nastąpiła modernizacja sali widowiskowej i pomieszczeń bezpośrednio do niej przylegających (hol, szatnia).miejski Ośrodek Kultury działa w oparciu o statut uchwalony przez Radę Miejską w 1996 roku, a znowelizowany w roku 2000. Podstawowym założeniem działalności MOK jest tworzenie warunków dla rozwoju wszelkich form aktywności kulturalnej mieszkańców miasta Leszna. Zaspakaja potrzeby kulturalne mieszkańców, kieruje propozycje zarówno do szerokiego, jak i bardziej wyrafinowanego kręgu odbiorców. Do zadań Miejskiego Ośrodka Kultury w Lesznie należy: organizacja czasu wolnego mieszkańców, tworzenie warunków do rozwoju zainteresowań i uzdolnień Leszczynian, promocja i prezentacja środowisk kulturalnych miasta, kultywowanie lokalnych tradycji, promowanie talentów, integracja środowisk twórczych. W Miejskim Ośrodku Kultury w Lesznie działa kilkanaście sekcji i zespołów. Wśród nich można wymienić takie jak: 156

Klub Tańca Towarzyskiego "amok", Zespół Teatralny "Anakonda", Chór Miejski "Chopin", Dziecięcy Zespół Wokalny "Wiolinki", Sekcja Leszczyńskich Plastyków Amatorów, Dziecięca Sekcja Plastyczna, Sztuka Żywego Słowa, Młodzieżowe Studio Piosenki, Sekcja Modelarstwa Lotniczego, Centrum Wyszkolenia Lotniczego, Orkiestra Dęta Miasta Leszna, Grupa Mażoretek, Warsztaty Filmowe Piotr, Chór Ex Gaudio Cordis", Zespół Chearleaders SUNN GIRLS, Ognisko Muzyczne, klasa instrumentów dętych blaszanych, trąbka, puzon, Ognisko Muzyczne, klasa instrumentów dętych drewnianych, flet poprzeczny. Działalność społeczna, w tym zadania publiczne, prowadzona jest także przy dużym udziale organizacji pozarządowych. Będą one jednymi z ważniejszych realizatorów Lokalnego Programu Rewitalizacji Leszna. Na etapie opracowania Lokalnego Programu Rewitalizacji został zidentyfikowany jeden projekt kluczowy o bardzo szerokim zakresie interwencji w sferze społecznej Śródmieścia. Jest to projekt pn. Poprawa jakości życia mieszkańców Śródmieścia. Projekt skierowany jest generalnie na przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, które należy do kategorii problemów identyfikowanych jako kryzys miejski obszaru Śródmieścia. Projekt będzie wdrażany w perspektywie obowiązywania LPR. Jego karta została zaprezentowana w załączniku do Programu. 157

6. Inne obszary dysfunkcyjne 6.1. Podstawy wyboru innych obszarów dysfunkcyjnych Obszary inne dysfunkcyjne zostały zidentyfikowane na podstawie inwentaryzacji stanu z uwagi na uwarunkowania przestrzenne i ekologiczne. Dla obszarów tych nie można zastosować kryteriów wyboru opartych na wskaźnikowej analizie problemów społeczno-gospodarczych, ponieważ są to obszary niezaludnione, jednak charakteryzują się wyraźnym stanem kryzysowym i dysfunkcyjnością na tle innych rejonów miasta. Dla uzasadnienia konieczności włączenia tych obszarów do programu rewitalizacji przedstawiono opis stanu pozwalający na stwierdzenie stopnia dysfunkcyjności. 6.2. Strefa inwestycyjna I.D.E.A. Strefa Inwestycyjna I.D.E.A. w Lesznie, położona jest w południowo-wschodniej części miasta, w pobliżu drogi krajowej nr 5 oraz drogi wojewódzkiej nr 323. Podzielić ją można na: teren nr 1 o obszarze 10,63 ha, składający się z działek - dz. nr 1289/5 na ark. m. 129, dz. nr 86/5, dz. nr 62/35, dz. nr 63/18 na ark. m.130, dz. nr 88/5, dz. nr 93/6 na ark. m. 131, dz. nr 93/20, dz. nr 93/24 na ark. m.133, teren nr 2 o obszarze 7,6 ha, składający się z działek - dz. nr 93/9 na ark.m.131, dz. nr 93/15, dz. nr 93/16 na ark. m. 133, teren nr 3 o obszarze 2,39 ha składający się z działek - dz. nr 1289/2 na ark. m. 129. teren nr 4 o obszarze 3,15 ha, składający się z działek - - dz. nr 93/9 i 93/12 na ark. m. 133 teren nr 5 o obszarze 4,07 ha, składający się z działek - - dz. nr 92/5 na ark. m. 132 teren nr 6 o obszarze 3,3 ha, składający się z działek - - dz. nr 93/7 na ark. m. 133 teren nr 7 o obszarze 8,88 ha, składający się z działek - - dz. nr 58/2, 1289/8, 57/5 na ark. m. 129 teren nr 9 o obszarze 1,58 ha, składający się z działek - - dz. nr 66/50, 66/51, 65/9 na ark. m. 128 teren nr 10 o obszarze 0,35, składający się z działek - - dz. nr 55/17 na ark. m. 127 Teren nr 1 zlokalizowany jest w Podstrefie Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Jest to obszar atrakcyjnie położony, ale nieposiadający niezbędnej infrastruktury technicznej. Również pozostałe tereny nie posiadają uzbrojenia niezbędnego do uruchomienia funkcji aktywizacji gospodarczej, co jest przyczyną pozostawania tych obszarów odłogiem. Niezagospodarowanie tych terenów będzie powodować ich marginalizację z punktu widzenia braku funkcjonalności. 158

Zatem celem rewitalizacji tego obszaru jest stworzenie przedsiębiorstwom korzystnych warunków do inwestowania, przyciągnięcie do Leszna nowych inwestycji i stworzenie nowych atrakcyjnych miejsc pracy poprzez kompleksowe przygotowanie ponad 40 ha terenu Strefy Inwestycyjnej I.D.E.A. Przyczyni się to do poprawy atrakcyjności inwestycyjnej miasta i subregionu leszczyńskiego, a w rezultacie do jego rozwoju gospodarczego i poprawy spójności gospodarczej województwa. W ramach rewitalizacji obszaru polegającej w tym przypadku na nadaniu funkcji aktywizacji gospodarczej planuje się wyposażenie terenu w infrastrukturę drogową, wodno-kanalizacyjną oraz oświetlenie uliczne. Planuje się również budowę nowej jezdni ul. Usługowej na odcinku od istniejącej nawierzchni do terenów przeznaczonych pod inwestycje wraz z infrastrukturą techniczną w niezbędnym zakresie. W celu nadania planowanej funkcji należy wykonać następujące uzbrojenie: nawierzchnia utwardzona jezdni z mas asfaltowych o szerokości 10,5 m i długości 6,1 km, chodnik i ścieżka rowerowa o szerokości 1,5 m po obu stronach ulicy, sieć kanalizacji deszczowej z rur PVC DN250 DN500mm o łącznej długości 4,8 km, sieć kanalizacji sanitarnej z rur DN200 DN315mm o łącznej długości 270 mb, sieć wodociągowa z rur PVC DN110 DN200mm o łącznej długości 4,1 km, oświetlenie uliczne 210 punktów oświetleniowych. Realizacja inwestycji w tym zakresie pozwoli na powstanie efektu rzeczowego w postaci 41,95 ha powierzchni uzbrojonych terenów inwestycyjnych. Poprawie atrakcyjności strefy inwestycyjnej, a co za tym idzie również i Miasta Leszna mam służyć budowa Inkubatora przedsiębiorczości. Inwestycja będzie obejmować budowę nowego budynku o charakterze biurowym, konferencyjnym oraz produkcyjnym o powierzchni 3600 m 2. Powstanie i funkcjonowanie Inkubatora Przedsiębiorczości w Lesznie ma na celu: Wspieranie przedsiębiorców - niskie koszty najmu oraz wygoda prowadzenia działalności, doradztwo i szkolenia. Przyciąganie inwestorów - atrakcyjne tereny do zagospodarowania w pobliżu inkubatora. Zachęcanie studentów i absolwentów do założenia własnej firmy w przyjaznym otoczeniu, niskie koszty oraz doradztwo naukowe i biznesowe Stworzenie korzystnego klimatu dla rozwoju kreatywności i aktywizacji społeczności lokalnej i subregionalnej oraz nowe, stałe miejsca pracy. Wzrost konkurencyjności, pobudzenie i restrukturyzacja gospodarki lokalnej i subregionalnej. 159

6.3. Tereny Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Lesznie Na terenie Miejskiego Ośrodka i Sportu i Rekreacji w Lesznie wskazanym jako obszar dysfunkcyjny znajdują się stadion im. Alfreda Smoczyka, skate park, tor speedrowerowy, pływalnia odkryta, budynek kręgielni, boisko piłkarskie i lekkiej atletyki, lodowisko oraz budynek administracyjno-socjalny. Cały teren wymaga modernizacji, zarówno obiekty sportowo-rekreacyjne, jak i tereny do nich przylegające. W ramach rewitalizacji tego terenu przewiduje się następujące przedsięwzięcia: modernizacja widowni stadionu: Obecnie opracowywana jest koncepcja, która przewiduje, że w miejsce istniejących trybun z miejscami stojącymi wybudowany zostanie w wale stadionu budynek, w którym powstanie kręgielnia, zaplecze socjalne i magazynowe dla stadionu głównego i stadionu LA oraz z obu stron nad budynkiem powstaną dwie zadaszone trybuny z miejscami siedzącymi, z widokiem na stadion główny i lekko-atletyczny, renowacja płyty piłkarskiej: w najbliższych latach planowana jest modernizacja płyty piłkarskiej na stadionie głównym poprzez wymianę murawy oraz wykonanie automatycznego nawadniania boiska, remonty dróg wewnętrznych i parkingów na stadionie wraz z wykonaniem nowej instalacji odwadniającej, wymiana nawierzchni toru speedrowerowego wraz z zakupem trybun przenośnych, wybudowanie niecek basenowych pływalni odkrytej ze stali nierdzewnej wraz z nowoczesnymi urządzeniami do filtracji wody, wymianę ogrodzenia boiska piłkarskiego od strony pływalni, budowę zadaszonego lodowiska sztucznie mrożonego wraz z zapleczem socjalnym na działce po byłym lodowisku, ocieplenie i wykonanie nowej elewacji, po zdemontowaniu z elewacji istniejących płyt azbestowych, budynku administracyjno-socjalnego. 160

7. Mapa zdegradowanych obszarów miejskich i innych obszarów dysfunkcyjnych wskazanych do rewitalizacji 161

162