PPNiP PLAN POZYSKANIA NIERUCHOMOŚCI I PRZESIEDLEŃ

LUBUSKI ZARZĄD MELIORACJI I URZĄDZEŃ WODNYCH W ZIELONEJ GÓRZE PROJEKT OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ W DORZECZU ODRY I WISŁY- 8524 PL PPNiP PLAN POZYSKANIA NIERUCHOMOŚCI I PRZESIEDLEŃ PODKOMPONENT 1C Ochrona przed powodzią miasta Słubice Kontrakt na roboty 1C.1 Budowa wałów przeciwpowodziowych oraz przebudowa kanału Czarny Kanał i Racza Struga Wydanie Data Autor Sprawdzający I 17.10.2016 Paulina Kupczyk- Kuriata Jacek Jędrzejczyk Aprobata Klient Opis

Spis treści 1 Wykaz skrótów użytych w opracowaniu... 3 1.1 Kluczowe definicje... 4 2 Wprowadzenie... 6 2.1 Opis Zadania... 7 2.2 Planowane prace... 7 2.3 Obszar realizacji Zadania 1C.1... 8 3 Podstawowe zasady przyjęte w PPNiP...11 4 Minimalizacja wpływu...13 4.1 Oddziaływania społeczne...13 4.1.1 Występowanie oddziaływań istotnych... 13 4.2 Działania łagodzące...14 5 Badanie socjoekonomiczne...16 5.1 Źródła i metodyka...16 5.2 Ogólne dane socjoekonomiczne...16 5.3 Dane dotyczące nieruchomości...17 5.4 Wnioski...17 6 Równość płci...18 7 Obowiązujące przepisy prawa i metodyki wyceny...19 7.1 Obowiązki wynikające z polityki OP 4.12...19 7.2 Wymagania prawa polskiego...20 7.2.1 Pozyskiwanie nieruchomości na podstawie specustawy powodziowej... 20 7.2.2 Procedury specjalne... 22 7.3 Przyjęte mechanizmy pozyskiwania praw do nieruchomości...23 7.4 Zasady wyceny...26 7.4.1 Wycena nieruchomości... 28 7.4.2 Wycena nasadzeń i zasiewów... 29 8 Kryteria kwalifikowalności i katalog osób uprawnionych...30 8.1 Kryteria kwalifikowalności...30 8.2 Katalog osób uprawnionych...30 8.3 Matryca kwalifikowalności...35 9 Konsultacje społeczne i udział społeczeństwa...38 10 Mechanizm zarządzania skargami...41 10.1 Ogólny mechanizm zarządzania skargami i wnioskami...41 10.2 Szczególne mechanizmy zarządzania skargami i wnioskami...42 1

10.3 Mechanizm zgłaszania skarg i wniosków dot. realizacji Kontraktu na roboty...45 10.3.1 Pozyskiwanie nieruchomości na podstawie specustawy powodziowej... 45 10.3.2 Terminy rozpatrywania skarg i wniosków... 46 10.3.3 Osoby odpowiedzialne za rozpatrywanie skarg i wniosków... 46 10.3.4 Audyty i niezależny mechanizm odwoławczy... 46 11 Struktura instytucjonalna oraz zespół realizacyjny...47 12 Monitorowanie i ocena...50 13 Koszty i budżet...53 14 Harmonogram wdrażania PPNiP...54 15 Załączniki...57 15.1 Formularz składania skarg do Konsultanta (na bazie wytycznych BŚ)...57 15.2 Tabela śledzenia postępu pozyskania nieruchomości...58 15.3 Harmonogram nabywania nieruchomości...58 15.4 Tabela podsumowanie postępu pozyskania nieruchomości...58 15.5 Mapy z naniesionymi liniami rozgraniczającymi teren inwestycji (13 arkuszy)...58 15.6 Raport z przeprowadzonej dyskusji publicznej nad projektem PPNiP...58 2

1 Wykaz skrótów użytych w opracowaniu 1C.1 Oznaczenie Kontraktu/Zadania - Budowa wałów przeciwpowodziowych oraz przebudowa kanału Czarny Kanał i Racza Struga Bank (BŚ) BKP Światowy Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju Biuro Koordynacji Projektu Joint Venture (Konsorcjum) JWP JWP/Inwestor Konsultant/Inżynier Kontrakt/Zadanie KPA LARPF LZMiUW NBP NGO Joint Venture Sweco Consulting Sp. z o.o./ Sweco Nederland B.V./ Artelia Ville & Transport SAS/Artelia Sp. z o.o./ekocentrum Sp. z o.o. Jednostka Wdrażania Projektu - Lubuski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Zielonej Górze Lubuski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Zielonej Górze Konsultant/Inżynier dla Lubuskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Zielonej Górze Kontrakt na roboty 1C.1 Budowa wałów przeciwpowodziowych oraz przebudowa kanału Czarny Kanał i Racza Struga Kodeks postępowania administracyjnego - Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 267 ze zm.) Ramowy Plan Pozyskania Nieruchomości i Przesiedleń (Land Acquisition and Resettlement Policy Framework) Lubuski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Zielonej Górze Narodowy Bank Polski Organizacja pozarządowa (Nongovernmental Organization) Obiekt Wydzielony funkcjonalnie zakres rzeczowy, stanowiący część Zadania 1C.1 Budowa wałów przeciwpowodziowych oraz przebudowa kanału Czarny Kanał i Racza Struga OOŚ OP 4.12 PAP PNRI PPNiP Projekt Ocena oddziaływania na środowisko Oznaczenie dokumentu zawierającego zasady przeprowadzania przymusowych przesiedleń wymagane przy dofinansowaniu Zadania z pożyczki Banku Światowego Polityka Operacyjna 4.12 Przymusowe Przesiedlenia. Osoba(-y) dotknięta(-e) skutkami realizacji Projektu (Project Affected Person(s)) Pozwolenie na realizację Inwestycji Plan Pozyskania Nieruchomości i Przesiedleń Projekt ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczu Odry i Wisły 3

Specustawa powodziowa UGN Ustawa z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych (t.j. Dz. U. z 2015r. poz. 966 ze zm.) Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 782 ze zm.) UROD Ustawa z dnia 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 528) Wykonawca 1.1 KLUCZOWE DEFINICJE Firma lub osoba prawna realizująca Kontrakt na roboty 1C.1 Budowa wałów przeciwpowodziowych oraz przebudowa kanału Czarny Kanał i Racza Struga Następujące kluczowe definicje są stosowane w niniejszym dokumencie: Cena nieruchomości wynegocjowana z właścicielem nieruchomości kwota należna właścicielowi za daną nieruchomość lub część nieruchomości oparta o określoną przez uprawnionego rzeczoznawcę majątkowego wartość nieruchomości. Ekonomiczne przesiedlenie utrata korzyści, dochodów lub środków utrzymania wynikająca z wykupu gruntów albo utrudnień w dostępie (do ziemi, wody lub lasu) powstająca w efekcie budowy lub eksploatacji projektowanych obiektów lub powiązanych z nimi urządzeń. Grupy wymagające udzielenia szczególnej pomocy - ludzie, którzy z powodu: płci, przynależności do grupy etnicznej, wieku, niepełnosprawności umysłowej lub fizycznej, trudnej sytuacji materialnej lub pozycji społecznej są bardziej narażeni na negatywne skutki przesiedleń niż inne grupy i którzy mogą mieć ograniczoną możliwość zgłoszenia roszczeń lub skorzystania z pomocy przy przesiedleniu lub też skorzystania z możliwości udziału w korzyściach związanych z inwestycją. Koszt przesiedlenia zakres odszkodowania za utracone dobra/nieruchomości obejmujący odtworzeniową wartość dóbr/nieruchomości oraz koszty przeprowadzenia przesiedlenia. Odszkodowanie płacone w środkach pieniężnych lub w formie nieruchomości zamiennej za nieruchomości, które zostały nabyte lub na które oddziałuje Projekt. Odszkodowanie jest wypłacane w czasie, kiedy nieruchomość musi zostać przekazana przez właściciela Inwestorowi. Zgodnie z polskim prawem w tym zakresie odszkodowanie może być wypłacane od momentu, gdy decyzja wywłaszczeniowa, co do zasady, staje się ostateczna i we wszystkich przypadkach przed przejęciem nieruchomości i zajęciem ich na cele budowlane. OP 4.12 Przymusowe przesiedlenia Polityka Operacyjna zawierająca główne zasady i procedury będące podstawą podejścia BŚ do przymusowych przesiedleń związanych z projektami inwestycyjnymi. Osoba dotknięta skutkami realizacji Projektu to każda osoba, która w wyniku realizacji Projektu, traci prawo do własności lub dotyka ją utrata innych korzyści związanych z posiadaną zabudowaną infrastrukturą (mieszkalną, rolniczą lub hodowlaną), utrata rocznych lub wieloletnich zbiorów i płodów lub innych powiązanych lub ruchomych aktywów, w całości lub częściowo, trwale lub okresowo. 4

Przymusowe przesiedlenia przesiedlenie jest przymusowe, kiedy jest przeprowadzane bez zgody osoby przesiedlanej (wbrew jej woli) lub w wyniku udzielenia zgody pod przymusem (bez możliwości wyrażenia sprzeciwu na przesiedlenie) np. przez wywłaszczenie. Wywłaszczenie - polega na pozbawieniu lub ograniczeniu służącego określonej osobie prawa rzeczowego do oznaczonej nieruchomości na mocy indywidualnego aktu prawnego. Zakup/dobrowolna sprzedaż transakcja odpłatnego nabycia prawa do nieruchomości od jej właściciela/władającego za zaakceptowaną przez obie strony cenę wówczas gdy właściciel ma możliwość odmówienia tej transakcji. Jeśli Projekt ucieka się do wywłaszczenia wówczas zakup nie jest uważany za dobrowolny (tj. chętny kupujący/chętny sprzedawca). Wartość odtworzeniowa - odszkodowanie za utratę aktywów na podstawie ich wartości rynkowej powiększonej o wszelkie koszty transakcji (na przykład podatki i opłaty rejestracyjne), której celem jest kompensacja na tyle skuteczna by zastąpić aktywa dotknięte realizacją Projektu (wartość odtworzeniową). Wycena ta nie jest dyskontowana amortyzacją. 5

2 Wprowadzenie Niniejszy dokument przedstawia Plan Pozyskania Nieruchomości i Przesiedleń (PPNiP) dla Kontraktu 1C.1 Budowa wałów przeciwpowodziowych oraz przebudowa kanału Czarny Kanał i Racza Struga realizowane w ramach Projektu ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczu Odry i Wisły (POPDOW) współfinansowanego ze środków MBOR (Bank Światowy) oraz z Budżetu Państwa. Należy w tym miejscu zaznaczyć, iż niniejszy dokument dotyczy wyłącznie Kontraktu 1C.1 i nie odnosi się do całego POPDOW. Głównym celem POPDOW jest ochrona populacji na obszarach zalewowych w określonych częściach dorzeczy dwóch największych rzek w Polsce Wisły oraz Odry przed poważnymi powodziami. POPDOW obejmuje poniższe trzy Komponenty: Komponent 1 Środkowa i Dolna Odra, Komponent 2 Kotlina Kłodzka obejmujący część górską i wysoczyzny Zlewni w Nysie Kłodzkiej oraz Komponent 3 Ochrona przed powodzią Górnej Wisły. Komponenty składają się z Podkomponentów. W ramach Komponentu 3 wydzielono następujące cztery Podkomponenty oznaczone jako 3A (Ochrona przed powodzią Krakowa i Wieliczki), 3B (Ochrona przed powodzią Sandomierza i Tarnobrzegu), 3C (Bierna i czynna ochrona w zlewni Raby) oraz 3D (Bierna i czynna ochrona w zlewni Sanu) zgodnie z następującym dokumentem: Projekt ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczu Odry i Wisły : http://www.odrapcu.pl/doc/ovfmp/resettlement_policy_framework.pdf Niniejszy PPNiP został przygotowany już po pozyskaniu przez Inwestora tytułu prawnego do nieruchomości. Aktualnie stan pozyskiwania nieruchomości na potrzeby inwestycji przedstawia się następująco: Całkowita liczba hektarów Całkowita liczba działek Działki publiczne % Działki prywatne % Przesiedlenia fizyczne Przesiedlenia ekonomiczne Zajęcia stałe 49,616 68 36 52,9 32 47,1 0 0 Zajęcia (odszkodowanie wypłacone) * stałe 18,8455 37 32 41 5 8,1 0 0 Zajęcia (odszkodowanie niewypłacone) stałe 30,7705 31 4 59 27 91,9 0 0 * Pozyskanie nieruchomości przed rozpoczęciem procedury upublicznienia PPNiP odbyło się z zachowaniem polityki operacyjnej OP 4.12 oraz zgodnie z zasadami określonymi w LARPF. Społeczeństwo zostało poinformowane z zachowaniem procedur OP 4.12, co szczegółowo opisano w rozdziale 9 niniejszego PPNiP. Wykonane wyceny odpowiadają metodologii przyjętej w OP 4.12 i niniejszym PPNiP. Zidentyfikowano 2 kategorie PAP uprawnionych do uzyskania kompensaty: właścicieli (w tym współwłaścicieli) oraz dzierżawców nieruchomości. 6

Zadaniem niniejszego PPNiP jest udokumentowanie, iż proces pozyskiwania nieruchomości na potrzeby realizacji Zadania odbył się zgodnie z wymaganiami określonymi w OP 4.12, ale też zapewnienie retroaktywnego stosowania zapisów OP 4.12. 2.1 OPIS ZADANIA Zadanie objęte niniejszym PPNiP będzie realizowane w ramach Projektu ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczu Odry i Wisły. Zostało one ujęte w Komponencie 1 Ochrona przed powodzią Środkowej i Dolnej Odry. Podkomponencie 1C - Ochrona przeciwpowodziowa miasta Słubice. Kontrakt na roboty 1C.1 Budowa wałów przeciwpowodziowych oraz przebudowa kanału Czarny Kanał i Racza Struga ma na celu poprawę ochrony przeciwpowodziowej miasta Słubice. Jednostką Wdrażania Projektu dla Kontraktu jest Lubuski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Zielonej Górze (LZMiUW), który działa w imieniu Marszałka Województwa Lubuskiego. Kontrakt na roboty 1C.1 Budowa wałów przeciwpowodziowych oraz przebudowa kanału Czarny Kanał i Racza Struga, składa się z dwóch obiektów: Budowa wałów przeciwpowodziowych polegająca na rozbudowie i wzmocnieniu 6,70 km istniejącego wału przeciwpowodziowego oraz 185 m istniejącego wału bocznego (km 26+000-32+700 wału odrzańskiego, km 582,500-588,000 biegu rzeki Odry), jak również na wykonaniu nowego wału okrężnego o długości 5,90 km (km 26+563 wału odrzańskiego, km 587,400 km biegu Odry), Przebudowa kanału Czarny Kanał i Racza Struga polegająca na odbudowie koryta Raczej Strugi na długości 2,00 km, oraz odbudowie koryta Czarnego Kanału na długości 4,06 km. 2.2 PLANOWANE PRACE Celem realizacji Budowy wałów przeciwpowodziowych jest zabezpieczenie miasta Słubice przed powodzią poprzez wzmocnienie i poszerzenie istniejącego wału przeciwpowodziowego wzdłuż rzeki Odry na długości 6,70 km oraz 185 m istniejącego wału bocznego, a także wykonanie nowego wału okrężnego od strony północnej miasta Słubice na długości 5,90 km. Rozbudowa i wzmocnienie istniejącego wału przeciwpowodziowego dotyczy odcinka wałów pomiędzy km 26+000, a 32+700 wału odrzańskiego oraz 185 m istniejącego wału bocznego, co odpowiada km 582,500 588,000 biegu rzeki Odry. W ramach prac przewidziano ponadto przebudowę jezdni ul. Nadodrzańskiej, biegnącej po stronie odpowietrznej równolegle do istniejącego wału odrzańskiego. Budowany wał okrężny będzie miał długość 5,90 km. Jego początek zaprojektowano w w 587,400 km biegu Odry, tj. w km 26+563 wału odrzańskiego. Trasa wału biegnie od miejsca styku z istniejącym wałem odrzańskim poprzez tereny leśne, następnie na północ od 7

istniejących zabudowań do drogi krajowej nr 31 i dalej wzdłuż tej drogi, aż do krawędzi wysoczyzny doliny Odry w okolicy miejscowości Drzecin. Wał okrężny planowany jest, jako wał ziemny o przekroju trapezowym. Wysokość wału będzie wynosić od 3.3 do 5.3 m w zależności od ukształtowania terenu, a szerokość korony 3.0 m z lokalnymi poszerzeniami do 6,0 m. Skarpy odwodna i odpowietrzna zostaną ubezpieczone poprzez obsiew mieszanką traw po uprzednim humusowaniu. Z uwagi na ograniczenie ruchu pojazdów po koronie wału, generalnie przewidziano na koronie nawierzchnię trawiastą. Jedynie na odcinku w km 0+098 0+523 (tereny leśne) oraz w rejonie planowanych przejazdów zaprojektowano nawierzchnię tłuczniową. W celu uszczelnienia korpusu wału na całej długości w jego osi przewidziano wykonanie przesłony przeciwfiltracyjnej. Przebudowane zostaną także linie sieci elektroenergetycznych oraz telekomunikacyjnych kolidujących z przebiegiem nowego wału oraz przepusty wałowe na korytach Raczej Strugi i Czarnego Kanału. Celem realizacji Przebudowy kanału Czarnego Kanału i Raczej Strugi jest umożliwienie należytego odwodnienia terenów przyległych do wału okrężnego i odprowadzenie wód powierzchniowych do koryta Raczej Strugi i koryta Czarnego Kanału. Przewidziano odbudowę koryta Raczej Strugi na długości 2,00 km, oraz odbudowę koryta Czarnego Kanału na długości 4,06 km. Prace prowadzone w obrębie koryta Raczej Strugi obejmować będą odcinkowe wyrównanie dna koryta według spadku wyrównanego (bez wydobywania gruntu) oraz odcinkowe pogłębienie dna koryta w celu uzyskania spadku projektowanego (z wydobyciem gruntu na brzeg i dalszym zagospodarowaniem). Skarpy kanału zostaną wyrównane (nachylenie w granicach od 1:1.5 do 1:2) z ewentualnym wykorzystaniem nadmiaru gruntu pochodzącego z pogłębienia kanału do zasypania nierówności na skarpach lub podwyższenia terenu na odcinkach o najmniejszej głębokości koryta. Skarpy koryta zostaną także umocnione płatami darniny i obsiane mieszanką traw, podstawa skarpy zostanie podparta opaską z kiszek faszynowych. Dopływy Raczej Strugi na odcinku objętym odbudową zostaną umocnione na długości 5 m od ich ujść. Odbudowa koryta Czarnego Kanału zakłada przeprowadzenie robót polegających na odcinkowym wyrównaniu dna koryta (bez wydobywania gruntu) oraz pogłębieniu koryta w celu uzyskania projektowanych spadków (z wydobyciem gruntu na brzeg i dalszym zagospodarowaniem). Skarpy kanału zostaną wyrównane do projektowanego nachylenia (od 1:1.5 do 1:2) z wykorzystaniem nadmiaru gruntu do zasypania nierówności na skarpach lub podwyższenia terenu na odcinkach o najmniejszej głębokości koryta. Skarpy koryta zostaną umocnione płatami darniny i obsiane mieszanką traw na humusie. Podstawa skarpy zostanie podparta opaską z kiszek faszynowych. Dopływy Czarnego Kanału na odcinku objętym odbudową zostaną umocnione na długości 5 m od ich ujść. Lokalnie, w miejscach zbliżenia kanału do istniejących ogrodzeń oraz zabudowy skarpy koryta zostaną umocnione koszami siatkowo-kamiennymi na łącznej długości 740 m (brzeg lewy i prawy). 2.3 OBSZAR REALIZACJI ZADANIA 1C.1 Budowa wałów przeciwpowodziowych: Dla tego obiektu planowane jest wywłaszczenie 32 nieruchomości gruntowych (będące własnością osób fizycznych lub spółek prawa handlowego) o łącznej powierzchni 20,58 ha. 8

Decyzja PNRI dla Kontraktu 1C.1 została wydana w dniu 17.01.2014 r. t.j. przed datą podpisania Umowy Pożyczki z BŚ zawartej w dniu 10.10.2015 r. Lista nieruchomości wywłaszczonych przed podpisaniem umowy z BŚ obejmuje wszystkie przejęte nieruchomości, ponieważ na mocy PNRI wszystkie nieruchomości przeszły na własność Województwa Lubuskiego. Natomiast kwota wypłaconych odszkodowań jest wskazana w Załączniku nr 3. Na obszarze realizacji działania brak jest budynków mieszkalnych i innych budynków. Występują natomiast elementy infrastruktury takie, jak części dróg (wjazdy, zjazdy) oraz sieci energetyczne. Identyfikacja ta może nie być ostateczna, ponieważ na etapie realizacji robót mogą się ujawnić dodatkowe elementy infrastruktury, zwłaszcza podziemnej, nie zinwentaryzowane na dotychczasowych mapach. Wywłaszczeniom będą podlegały grunty użytkowane rolniczo, a także nieużytki, pastwiska oraz części nieruchomości stanowiące inne użytki zielone (użytkowane rekreacyjnie). 28,5021 ha; 58% 13,2800 ha; 27% 7,2964 ha; 15% Osoby fizyczne Spółki prawa handlowego Gmina Słubice Skarb Państwa 0,5381 ha; 1% Rysunek 1 - Zajęcia stałe - Budowa wałów przeciwpowodziowych Przebudowa kanału Czarny Kanał i Racza Struga: dla tego obiektu nie będzie konieczne nabywanie gruntów. Zestawienie nieruchomości podlegających zajęciom stałym wraz ze szczegółową charakterystyką ich zagospodarowania przedstawiono w tabeli stanowiącej Załącznik nr 1 do niniejszego PPNiP. Jak wynika z tej tabeli, wywłaszczeniom podlegały będą przede wszystkim wąskie części działek, bezpośrednio przylegające do rzeki. Analiza w zakresie użytkowania wykazała, że spośród wywłaszczanych nieruchomości (będących własnością osób fizycznych lub spółek prawa handlowego): - 22 nieruchomości jest zakwalifikowanych jako grunty orne, przy czym na części działek znajdują się dodatkowo rowy lub łąki. Sumaryczna powierzchnia zajęcia tego rodzaju nieruchomości wynosi 18,21 ha, - 7 nieruchomości jest zakwalifikowanych jako łąki, pastwiska lub nieużytki. Sumaryczna wartość zajęcia tego rodzaju nieruchomości wynosi 2,14 ha, 9

- 1 nieruchomość to grunty zadrzewione. Sumaryczna wartość zajęcia tego rodzaju nieruchomości wynosi 0,22 ha, - 2 nieruchomości zostały zakwalifikowane jako inne tereny niezabudowane. Sumaryczna wartość zajęcia tego rodzaju nieruchomości wynosi 0,01 ha. Wśród nieruchomości, na których realizowana będzie Zadanie znajdue się 5 nieruchomości (będących własnością osób fizycznych) będących przedmiotem dzierżawy. Wśród nieruchomości, na których realizowanie będzie Zadanie nie ma nieruchomości na których zlokalizowane są ogrody działkowe. Dla żadnej z działek nie zidentyfikowano występowania ograniczonych praw rzeczowych, bezumownego użytkowania nieruchomości oraz innych podobnych obciążeń. Na fragmencie działek 430/3 i 431/1 obręb 3 Nowy Lubusz oraz 42/2 obręb 1 Miasto Słubice zlokalizowany jest chodnik o nawierzchni z kostki betonowej, położony na wale przeciwpowodziowym. Ścieżka rowerowa (chodnik) z kostki betonowej została wykonana ze środków Urzędu Miejskiego w Słubicach w 2004 r. i znajduje się w Środkach Trwałych Urzędu. Należałoby uwzględnić wypłacenie odszkodowania częściowo dla Lasów Państwowych (za działkę), a częściowo dla Gminy Słubice (za chodnik). Na obszarze Zadania nie ma dóbr i zabytków kultury. Nie znajdują się tam ujęcia wody oraz inne elementy infrastruktury technicznej i społecznej, istotne dla lokalnej społeczności i mogące wymagać kompensaty w niniejszym PPNiP. 10

3 Podstawowe zasady przyjęte w PPNiP Decyzja PNRI dla Kontraktu 1C.1 została wydana w dniu 17.01.2014 r. t.j. przed datą podpisania Umowy Pożyczki z BŚ zawartej w dniu 10.10.2015 r., dlatego pozyskiwanie nieruchomości rozpoczęto i wypłacono część odszkodowań, jeszcze przed wdrożeniem Polityki Operacyjnej OP 4.12. Wcześniejsze działania związane z pozyskiwaniem nieruchomości nie były sprzeczne z Politykami Operacyjnymi BŚ. Osoby objęte Projektem, którym wypłacono odszkodowania nie wnosiły sprzeciwu co do wyceny i zaakceptowały proponowane kwoty. Dla pozostałych nieruchomości procedura ustalania wysokości odszkodowań nadal jest w toku i realizowana jest zgodnie z zapisanymi poniżej zasadami. O ile nie zostaną zaplanowane i wdrożone odpowiednie środki minimalizujące i zapobiegające, zajęcia nieruchomości mogą tworzyć i wzmacniać nierówności, powodować wykluczenia społeczne oraz skutkować trwałymi szkodami środowiskowymi. W związku z tym w procesie projektowania i implementacji procesu pozyskiwania nieruchomości i wysiedleń należy kierować się poniższymi zasadami: 1. Należy minimalizować, a w miarę możliwości unikać dokonywania przymusowych trwałych zajęć nieruchomości. Tam, gdzie nie da się uniknąć dokonywania trwałych zajęć, w przygotowywanych PPNiP zastosowanie znajdą procedury i wymagania określone w LARPF, a dotyczące minimalizowania wpływu zajęć nieruchomości na zainteresowane strony. (zob. http://www.odrapcu.pl/doc/ovfmp/ramowy_dokument_dotyczacy_przesiedlen_i _Pozyskiwania_Nieruchomosci.pdf) 2. Procedury wywłaszczeniowe zapewnią poprawę warunków życia ludności, a co najmniej ich odtworzenie do poziomu sprzed realizacji projektu. 3. Wszystkie osoby dotknięte skutkami realizacji projektu (PAP) zostaną właściwie skonsultowane i otrzymają możliwość aktywnej i skutecznej partycypacji w procesie rozwoju Projektu oraz dostęp do mechanizmów składania skarg i wniosków. Konsultacje społeczne powinny uwzględniać potrzeby grup szczególnie wrażliwych oraz te wynikające z tożsamości płciowej partycypantów. 4. Osobom dotkniętym skutkami realizacji projektu należy zapewnić dostęp do uczciwej, sprawiedliwej i niedrogiej procedury odwoławczej przed niezależnym organem lub przed sądem oraz do przeprowadzenia tej procedury bez zbędnej zwłoki. 5. Wszystkie zajęcia nieruchomości, zarówno trwałe, jak i czasowe będą realizowane zgodnie z procedurami określonymi w prawie polskim i OP 4.12, jak to określono w LARPFi zostaną uszczegółowione w konkretnych PPNiP. PPNiP będą zgodne z LARPF. 6. PPNiP dotyczy trwałych lub czasowych zajęć nieruchomości, a także trwałych lub czasowych ograniczeń w korzystaniu z nieruchomości, w szczególności skutkujących utratą (czasową lub całkowitą) źródeł dochodów albo obniżeniem standardu życia. 7. Implementacja PPNiP będzie monitorowana i dokumentowana, a po zakończeniu zostanie poddana ewaluacji. 8. Proces partycypacji społecznej, działania osłonowe i minimalizujące będą prowadzone przy założeniu konieczności zapewnienia równego traktowania bez 11

względu na wiek, płeć czy niepełnosprawność osób dotkniętych skutkami realizacji projektu. Szczególną uwagę należy poświęcić tym gospodarstwom domowym, których członkowie/członek należą do szczególnie wrażliwych grup społecznych. 9. Plan przesiedleń i zajęcia nieruchomości są opracowywane i realizowane jako integralna część Projektu. Pełne koszty związane z koniecznością zaplanowania i wdrożenia działań kompensacyjnych zostaną włączone do kosztów i korzyści Projektu. 10. Kompensacja dla osób ekonomicznie dotkniętych skutkami realizacji Projektu, w szczególności dla osób wywłaszczonych nastąpi przed rozpoczęciem robót budowlanych na wywłaszczonej nieruchomości. 11. W ramach działań kompensacyjnych priorytet zostanie przyznany kompensacji na zasadach ziemia za ziemię poprzez przyznanie nieruchomości o podobnym potencjale produkcyjnym. Kompensacja pieniężna będzie stosowana tam, gdzie zajęcie nieruchomości lub jej części pozostaje bez wpływu na możliwość wykorzystywania nieruchomości na dotychczasowe cele, jak również tam, gdzie osoba ekonomicznie dotknięta skutkami projektu wyraża wolę otrzymania rekompensaty pieniężnej. 12. Czasowe zajęcie nieruchomości na potrzeby realizacji Zadania jest możliwe jedynie za dobrowolnie wyrażoną zgodą właściciela nieruchomości i na zasadach określonych w oświadczeniu udzielającym tej zgody. 13. Nieruchomości podlegające zajęciom czasowym po zakończeniu prac zostaną przywrócone do stanu pierwotnego tak, aby umożliwić ich właścicielom lub użytkownikom korzystanie z tych nieruchomości w sposób, w jaki czynili to przez realizacją Projektu. 14. Niezależnie od tytułu prawnego do nieruchomości, wszystkie osoby dotknięte skutkami realizacji projektu otrzymają wsparcie różnego rodzaju, zgodnie z Matrycą Działań Kompensujących znajdującą się w LARPF. Brak tytułu prawnego do nieruchomości nie powinien być przeszkodą dla otrzymania kompensacji i/albo wsparcia innego rodzaju. Szczegółowe zasady pozyskiwania nieruchomości, prowadzenia procedury partycypacji społecznej oraz działania minimalizujące, zapobiegawcze, osłonowe i kompensacyjne zostaną określone w PPNiP. W razie potrzeby, PPNiP będzie podlegać aktualizacji w miarę postępu prac projektowych oraz pojawiania się nowych okoliczności faktycznych i prawnych. 12

4 Minimalizacja wpływu 4.1 ODDZIAŁYWANIA SPOŁECZNE W świetle OP 4.12 za oddziaływania społeczne związane z wywłaszczeniami uznaje się wszelkie bezpośrednie straty, ekonomiczne i społeczne, wynikające z wywłaszczenia nieruchomości, stałego ograniczenia dotychczasowego sposobu użytkowania lub dostępu do nieruchomości. W związku z tym dla oceny istotności oddziaływań społecznych jako podstawowe kryterium przyjmuje się procentowy stosunek całej nieruchomości i jej wywłaszczonej części. Należy też uwzględnić dane pozyskane w trakcie badania socjoekonomicznego. Dla oszacowania oddziaływań społecznych na potrzeby niniejszego PPNiP przyjęto następujące kryteria, zgodne z OP 4.12: - oddziaływania drugorzędne w przypadku gospodarstw rolnych będą to oddziaływania, gdzie przejęciu podlega mniej niż 10% areału produkcyjnego gospodarstwa, przy jednoczesnym braku relokacji fizycznej. W przypadku innych nieruchomości za oddziaływania drugorzędne uznano oddziaływania, gdzie utracie podlega mniej niż 20% areału produkcyjnego gospodarstwa, przy jednoczesnym braku relokacji fizycznej. - oddziaływania istotne w przypadku gospodarstw rolnych za istotne uznano te oddziaływania, gdzie utracie podlega więcej, niż 10 % areału produkcyjnego gospodarstwa albo linia podziału nieruchomości przebiega w sposób uniemożliwiający prowadzenie na nieruchomości produkcji rolnej/sadowniczej. W przypadku nieużytków oraz nieruchomości innych, niż rolne za oddziaływania istotne należy uznać utratę więcej, niż 20 % areału produkcyjnego gospodarstwa. Dla wprowadzenia podziału na oddziaływania istotne i drugorzędne przyjęto, zgodnie z Politykami Operacyjnymi Banku Światowego, wartość 10 %, ponieważ dla części mieszkańców prowadzących gospodarstwa rolne utrata 10 % i więcej powierzchni areału produkcyjnego gospodarstwa będzie skutkowała pewnym ograniczeniem dochodów z upraw rolnych; nie będzie jednak w istotny sposób wpływać na ekonomiczną opłacalność gospodarowania z uwagi na strukturę powierzchniową tych gospodarstw rolnych. Jednocześnie należy mieć na względzie lokalną specyfikę, tj. przygraniczne położenie gminy oraz położenie wywłaszczanych nieruchomości w bliskim sąsiedztwie miasta. 4.1.1 Występowanie oddziaływań istotnych W przypadku terenów będących własnością Gminy Słubice oddziaływania uznano za nieistotne, ponieważ pozyskanie nieruchomości od tego podmiotu nie wywiera istotnego wpływu na jego sytuację i funkcjonowanie. Dla planowanego Zadania nie występują oddziaływania związane z koniecznością dokonania relokacji fizycznej gospodarstw domowych lub gospodarstw rolnych. Dla planowanego Zadania nie występują przesiedlenia ekonomiczne spowodowane zmianą sposobu użytkowania nieruchomości. 13

Zwykle w przypadku utraty całych działek mogą pojawić się oddziaływania istotne, jednakże nie zachodzi to w niniejszym przypadku. W przypadku działki 147/2 obręb 5 Drzecin pomimo utraty całej działki oddziaływania uznano za nieistotne z uwagi na małą wielkość działki (0,29 ha) oraz fakt, iż nie stanowi ona źródła dochodu gospodarstwa domowego (właściciele działki posiadają kantor wymiany walut i działalność gastronomiczną). W przypadku działki149/2 obręb 5 Drzecin zajęcie całej działki uznano za nieistotne, ponieważ nieruchomość nie jest obecnie użytkowana a jej właściciel prowadzi działalność usługową w branży budowlanej. Podobnie, w przypadku 195 obręb 5 Drzecin, 205 obręb 5 Drzecin, 198 obręb 5 Drzecin, 197 obręb 5 Drzecin, 211/1 obręb 5 Drzecin oraz działki 211/3 obręb 5 Drzecin. Stwierdzona istotność oddziaływań została uwzględniona przy sporządzaniu matrycy kwalifikowalności. 4.2 DZIAŁANIA ŁAGODZĄCE 1. Prace projektowe były prowadzone tak by zminimalizować liczbę działek niezbędnych do pozyskania. 2. Wysokość odszkodowania za utracone nieruchomości zostanie określona w oparciu o operaty szacunkowe opracowane przez niezależnych biegłych lub w drodze decyzji Wojewody Lubuskiego. Wycena stanowiąca podstawę ustalenia wysokości odszkodowania będzie rzetelna, obiektywna i niezależna, tak, aby dotychczasowy właściciel otrzymał cenę za nieruchomość odpowiadającą rzeczywistej stracie, a tym samym zminimalizowany został negatywny wpływ utraty własności nieruchomości na jego sytuację majątkową. 3. W ramach działań kompensacyjnych priorytet zostanie przyznany kompensacji na zasadach ziemia za ziemię poprzez przyznanie nieruchomości o podobnym potencjale produkcyjnym. Kompensacja pieniężna będzie stosowana tam, gdzie zajęcie nieruchomości lub jej części pozostaje bez wpływu na możliwość wykorzystywania nieruchomości na dotychczasowe cele, jak również tam, gdzie osoba ekonomicznie dotknięta skutkami Projektu wyraża wolę otrzymania rekompensaty pieniężnej. Aktualnie postępowania związane z przyznaniem kompensacji nie zostały zakończone. 4. Wszelkie koszty związane z prowadzeniem działań łagodzących zostaną wliczone do pakietu kompensacyjnego. Aktualnie nie przewidziano żadnych działań osłonowych, jednak może to ulec zmianie w trakcie realizacji Projektu. 5. Wydanie nieruchomości nastąpi po okresie zbiorów obecnych upraw, w przypadku działek na których prowadzi się działalność rolniczą w danym roku wegetacyjnym przeznaczonym dla danej uprawy. Jeżeli uprawy nie zostaną zebrane, wypłacony zostanie ekwiwalent pieniężny. 6. Każda wywłaszczona osoba będzie uprawniona do nieodpłatnego użytkowania gruntu w dotychczasowy sposób do czasu wypłaty odszkodowania lub (w przypadku nieosiągnięcia porozumienia co do wysokości odszkodowania) jego niespornej części. 14

7. PAP zostaną powiadomione o fizycznym rozpoczęciu robót z takim wyprzedzeniem, które pozwoli na zakończenie gospodarowania na nieruchomości, lecz nie krótszym niż 90 dni. 8. Na wniosek Urzędu Miasta i Gminy Słubice w rejonie km 31+231 wału rzeki Odry na istniejącej koronie od strony odpowietrznej przewidziano zamontowanie barierek ochronnych po obu stronach istniejących schodów (zejście do ul. 1 Maja) oraz ustawienie od strony odwodnej 2 ławek z oparciem, co pozwoli na rekreacyjne wykorzystanie terenu przez lokalną społeczność. 9. W czasie wykonywania robót budowlanych zostaną zachowane wymagane odległości od przewodów linii napowietrznych. Zapewnia to minimalizację oddziaływań społecznych wynikających z wpływu inwestycji na infrastrukturę energetyczną (przerwy w dostawie prądu). 10. W rejonie istniejącego uzbrojenia podziemnego wszystkie roboty będą wykonywane ręcznie, żeby zapobiec jego uszkodzeniu. Zapewni to minimalizację oddziaływań społecznych wynikających z uszkodzenia uzbrojenia podziemnego (problemy z dostawą wody i odbiorem ścieków, problemy z dostawą gazu, przerwy w dostępie do usług telekomunikacyjnych). 11. Na czas prowadzenia robót zapewniony zostanie nadzór właścicieli sieci infrastruktury. Właściciele tych sieci zostaną wyprzedzająco powiadomieni o terminie rozpoczęcia prac. 12. Nieruchomości zajęte czasowo po zakończeniu robót zostaną przywrócone do stanu poprzedniego. Pozyskiwanie nieruchomości na potrzeby zajęć czasowych będzie się odbywało na zasadach określonych w niniejszym PPNiP, z zastosowaniem zasady dobrowolnego udostępnienia nieruchomości. 13. Przed rozpoczęciem robót Inwestor przeprowadzi szeroko zakrojoną akcję informacyjną o planowanej realizacji Kontraktu oraz uruchomieniu punktu informacyjnego dla osób objętych oddziaływaniem Projektu, gdzie będą mogły wnosić swoje wnioski i uwagi do prowadzonych robót budowlanych i planowanych zajęć. Przygotowana zostanie i rozesłana do wszystkich osób objętych oddziaływaniem Projektu broszura informacyjna z informacją o możliwości zgłaszania skarg (zgodnie z zapisami PPNiP) wraz z podaniem danych do Kontaktu. 14. W ramach akcji informacyjnej PAP zostaną poinformowane również o możliwości wystąpienia z wnioskiem o wykup pozostałej części nieruchomości czyli tzw. resztówki, jeżeli po podziale nieruchomości i zajęciu jej części pod realizację Zadania pozostała część nie będzie się nadawała do dalszego wykorzystania na dotychczasowe cele (zgodnie z art. 23. ust. 2 specustawy). Pozostałe działania minimalizujące zostały opisane w Planie Zarządzania Środowiskiem. 15

5 Badanie socjoekonomiczne 5.1 ŹRÓDŁA I METODYKA Badanie socjoekonomiczne zostało przeprowadzone przez zespół ds. prawnych i społecznych, umiejscowiony w strukturze Konsultanta odpowiedzialnego za sporządzenie niniejszego PPNiP. Badanie socjoekonomiczne z uwagi na zidentyfikowany już wstępnie stosunkowo niewielki wpływ planowanego Zadania na PAP w oparciu o profilowanie społeczne. Podstawowym źródłem informacji dotyczącym zagospodarowania i użytkowania zajmowanych nieruchomości jest analiza danych GIS, wypisów z ewidencji gruntów oraz weryfikacja na miejscu realizacji Zadania. Status posiadania zajmowanych nieruchomości ustalono na podstawie ewidencji gruntów oraz ksiąg wieczystych. Obecność infrastruktury ustalono na podstawie analizy danych GIS, wypisów z ewidencji gruntów, dokumentacji projektowej (w tym projektów budowlanych) oraz weryfikacji na miejscu realizacji Zadania. W zakresie oddziaływań społecznych podstawowym źródłem informacji były dane pozyskane w oparciu o dostępne rejestry (np. ewidencja działalności gospodarczej, Krajowy Rejestr Sądowy), a także dane uzyskane w oparciu o wizyty w miejscu realizacji Zadania. Bazowano również na danych statystycznych GUS oraz materiałach zamieszczonych w Internecie (informacje ze stron internetowych Urzędów, fora internetowe, informacje prasy lokalnej, itp.). Zgromadzone dane pozwoliły na wykonanie profilowania społecznego, tj. skategoryzowanie PAP do określonej grupy uprawnionych z tytułu wywłaszczenia nieruchomości. Za datę końcową badania socjoekonomicznego przyjęto dzień uzyskania PNRI dla Zadania. W oparciu o przeanalizowane źródła informacji potwierdzono, że nie jest konieczne przeprowadzanie szczegółowego badania socjoekonomicznego przy użyciu kwestionariuszy dedykowanych poszczególnym osobom. Już bowiem wstępne badanie wykazało, że z uwagi na charakter i lokalizację planowanego Zadania, jak również z uwagi na planowany zakres zajęć nieruchomości w przypadku przedmiotowego Zadania nie wystąpią oddziaływania istotne. 5.2 OGÓLNE DANE SOCJOEKONOMICZNE Z oficjalnych danych wynika, że w gminie Słubice mieszkają obecnie 19 978 osoby. Na stałe zameldowanych jest 18 815 osób, czasowo 1 163. Według szacunków na terenie gminy przebywa ponadto ok. tysiąc osób. Wśród mieszkańców gminy jest 715 obcokrajowców (Niemcy oraz Ukraińcy), przy czym większość z nich zamieszkuje Słubice. Na obszarze realizacji Zadania nie zamieszkują osoby zaliczane do grup wrażliwych ze względu na pochodzenie etniczne lub niepełnosprawność. Miasto Słubice liczy obecnie 16 872 mieszkańców (na stałe zameldowane są tu 15 793 osoby, czasowo 1 079). W sołectwie Drzecin zamieszkuje 296 osób, w Nowym Lubuszu 212 osób. Bez pracy pozostaje ofcjalnie 4 848 osób, co stanowi jeden z lepszych wyników w 16

całym województwie. Należy jednak liczyć się z tym, że wynik ten jest jeszcze korzystniejszy, a to z uwagi na znaczny udział w obrocie gospodarczym tzw. szarej strefy. Struktura wiekowa charakteryzuje się nawiększym udziałem mieszkańców w wieku produkcyjnym (16 361 osób), przy czym więcej jest kobiet (8 160) niż mężczyzn (7 869). Gmina Słubice posiada dobry dostęp do infrastruktury społecznej. Na jej terenie znajdują się przedszkola, gimnazja, licea i szkoły ponadgimnazjalne. W sąsiednim Frankfurcie/Oder funkcjonuje również Uniwersytet. Współczynnik skolaryzacji brutto na terenie gminy wynosi 95,53 % dla szkół podstawowych i 111,69 % dla gimnazjów. Gmina posiada także stosunkowo dobry dostęp do infrastruktury medycznej, w tym szpitali i aptek. W Gminie Słubice działa 3 195 przedsiębiorców, z czego 140 to przedsiębiorcy sektora publicznego. 11 przedsiębiorców funkcjonuje na terenie Specjalnej Strefy Ekonomicznej w Słubicach i daje zatrudnienie ok. 380 osobom. 5.3 DANE DOTYCZĄCE NIERUCHOMOŚCI Zadanie realizowane będzie częściowo na terenach miejskich, częściowo zaś na wiejskich. Na terenach wiejskich większość nieruchomości wywłaszczanych w ramach Zadania jest użytkowana rolniczo (w tym jako pastwiska). W związku z tym dla części mieszkańców prowadzących gospodarstwa rolne utrata 10 % i więcej powierzchni produkcyjnej gospodarstwa rolnego może skutkować pewnym ograniczeniem dochodów z upraw rolnych. Nie będzie jednak w istotny sposób wpływać na ekonomiczną opłacalność gospodarowania z uwagi na strukturę powierzchniową tych gospodarstw rolnych (wywłaszczone działki z reguły stanowią jedynie mniejszą część całego gospodarstwa lub nie są dla właścicieli wyłącznym źródłem dochodu). Jednocześnie należy mieć na względzie lokalną specyfikę, tj. przygraniczne położenie gminy oraz położenie wywłaszczanych nieruchomości na obszarach wiejskich w bliskim sąsiedztwie miasta. W związku z tym pomimo, iż zwykle przy utracie całych działek mogą pojawić się oddziaływania istotne, nie zachodzi to w niniejszym przypadku, co opisano w rozdziale 4.1. 5.4 WNIOSKI Przeprowadzone analizy wykazały, że nie wystąpią przesiedlenia fizyczne i ekonomiczne, a koszty społeczno-ekonomiczne samego Kontraktu nie będą znaczne. W związku z tym uznano, że wystarczającą formą odszkodowania będzie odszkodowanie w formie pieniężnej. Na pytania zadane w ankietach odpowiedziało 6 osób objętych Projektem, spośród właścicieli 22 nieruchomości, którzy zostali poproszeni o ich wypełnienie. Wyniki uzyskanych ankiet zamieszczono w Załączniku nr 2 do PPNiP. Nie stwierdzono istotnego oddziaływania na osoby fizyczne. Stosunkowo niewielkie koszty społeczno-ekonomiczne Kontraktu są też konsekwencją faktu, że na przeznaczonym pod nią obszarze brak jest jakichkolwiek instytucji użyteczności publicznej, takich, jak szkoły, urzędy, zakłady pracy czy kościoły lub siedziby innych związków wyznaniowych, co oznacza, że procedura wywłaszczeniowa jedynie w niewielki sposób dotknie osoby niebędące posiadaczami nieruchomości nią objętych. 17

6 Równość płci W Polsce obowiązuje prawny zakaz dyskryminacji, który wyrażony jest w Konstytucji z 1997 roku. Artykuł 32 stanowi, że nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Dyskryminacja kobiet oznacza wszelkie zróżnicowanie, wyłączenie lub ograniczenie ze względu na płeć, które powoduje lub ma na celu uszczuplenie albo uniemożliwienie kobietom, niezależnie od ich stanu cywilnego, przyznania, realizacji bądź korzystania na równi z mężczyznami z praw człowieka, podstawowych wolności w dziedzinach życia politycznego, gospodarczego, społecznego, kulturalnego, obywatelskiego i innych (art. 1 Konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet z 1979 r.). Polska, chcąc być członkiem Unii Europejskiej, musiała dostosować swoje prawodawstwo do regulacji obowiązujących w UE, również w zakresie zasady równości płci. Zaowocowało to głównie zmianami w kodeksie pracy, ale także zmianą podejścia polityków i administracji publicznej do tego tematu. Zgodnie ze Wskaźnikiem Rozwoju Społecznego (HDI) Programu Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP) za 2012 r. Polska jest wśród krajów o bardzo wysokim wskaźniku rozwoju społecznego. Zajmuje 39 miejsce w rankingu na 187 krajów, czyli powyżej średniej państw z regionu działalności EBOR i na zbliżonym poziomie do średniej dla krajów Europy Środkowej i państw bałtyckich. Wskaźnik Rozwoju Społecznego obejmuje trzy elementy: zdrowie, edukację i standard życia. Pod względem wskaźnika nierówności płci UNDP (Gender Inequality Index GII) Polska zajmuje jeszcze wyższe miejsce i jest na 24 miejscu w światowym rankingu. Wskaźnik nierówności płci to miernik, który odzwierciedla utratę możliwości rozwoju na obszarze danego kraju spowodowaną nierównym traktowaniem płci i obejmuje trzy elementy podlegające ocenie: zdrowie reprodukcyjne, zwiększenie uprawnień oraz uczestnictwo w rynku pracy. Jeżeli chodzi o udział kobiet w życiu publicznym, to udział kobiet w składzie organów publicznych pochodzących z wyboru jest niewielki. Wskazuje się tutaj m.in. na niski odsetek kobiet zasiadających w Sejmie, a także w Senacie. Podobne, negatywne, tendencje charakteryzują inne organy pochodzące z wyboru: rady gmin, rady powiatów, czy sejmiki województw (kobiety stanowią około 1/4 wszystkich radnych). Warto podkreślić również zauważalny od lat niewielki odsetek kobiet wśród wójtów, burmistrzów, czy prezydentów miast. Natomiast uwagę zwraca postępująca demaskulinizacja funkcji sołtysa, która to funkcja jest jedną z istotniejszych w kontekście aktywności obywatelskiej i budowania kapitału społecznego. Doświadczenia wskazują również, że kobiety są równoprawnymi uczestniczkami prowadzonych konsultacji społecznych, a często ich zaangażowanie i aktywność lokalna powodują, że w konsultacjach tych odgrywają wiodącą rolę. Na zakończenie należy wskazać, że w celu promocji kobiet i zwiększenia ich reprezentacji w gremiach decyzyjnych i zarządzaniu w biznesie, podejmowane są liczne inicjatywy obywatelskie, deklaracje partii politycznych, popularyzuje się przykłady innych krajów, Komisja Europejska z urzędu podejmuje własne inicjatywy, itp. co powinno przełożyć się na poprawę równouprawnienia kobiet i mężczyzn w sferach uczestnictwa w rynku pracy, czy gremiach decyzyjnych. Analiza wyników badań za ostatnie 10 lat wskazuje zresztą na stopniowy postęp w tej dziedzinie. 18

7 Obowiązujące przepisy prawa i metodyki wyceny Niniejszy PPNiP dla Podkomponentu 1C - Ochrona przed powodzią miasta Słubice oparty jest na przepisach prawa polskiego, a także, z uwagi na finansowanie ze środków Banku Światowego z OP 4.12 Przymusowe przesiedlenia. Umowa Pożyczki pomiędzy Polską a Bankiem Światowym jest aktem prawa międzynarodowego, a poprzez jej zawarcie Polska obliguje się do stosowania polityk Banku Światowego. W przypadku różnic pomiędzy przepisami polskimi a politykami BŚ stosuje się te przepisy, które są korzystniejsze dla społeczności dotkniętej skutkami realizacji Projektu. 7.1 OBOWIĄZKI WYNIKAJĄCE Z POLITYKI OP 4.12 1 OP 4.12 znajduje zastosowanie, jeżeli realizacja Projektu wymaga: a) przymusowego zajęcia nieruchomości skutkującego: (a) zmianą miejsca zamieszkania lub utratą miejsca zamieszkania, (b) utratą dóbr albo dostępu do dóbr, (c) utratą źródeł dochodu albo obniżeniem standardu jakości życia b) przymusowego ograniczenia dostępu do parków i terenów chronionych, skutkującego niekorzystnym wpływem na jakość życia osób dotkniętych skutkami realizacji Projektu. Z OP 4.12 wynikają następujące obowiązki: Wszystkie wykonalne alternatywne projekty powinny być tak realizowane, aby uniknąć lub zminimalizować konieczność przeprowadzania wysiedleń, a w przypadku, kiedy nie można ich uniknąć, należy podjąć takie działania, aby zminimalizować ich skalę i wpływ; Proces przeprowadzania przesiedleń powinien zostać zaplanowany i przeprowadzony jako działania rozwojowe, dostarczając odpowiednie środki i zasoby, które pozwolą osobom dotkniętym przesiedleniami partycypować w korzyściach wynikających z realizowanego Projektu. Pomoc powinna zostać skierowana do grup społecznych dotkniętych procesem przesiedleń w celu poprawy ich stanu gospodarki, dochodów i standardu życia, lub powinna przynajmniej przywrócić stan sprzed realizacji Projektu; Osoby przesiedlane powinny uzyskać przed przesiedleniem pełną rekompensatę w wysokości równej kosztom odtworzeniowym, pomoc w przeprowadzce oraz pomoc i wsparcie w okresie przejściowym; Brak tytułu prawnego do gruntu nie powinien być przeszkodą do otrzymania odszkodowania; Szczególną uwagę należy poświęcić osobom i grupom szczególnie wrażliwym (np. samotne matki, niepełnosprawni, ubodzy); Wspólnoty powinny uzyskać możliwość udziału w planowaniu, realizacji oraz monitorowaniu procesu ich przesiedlenia; Przesiedlonym należy pomóc w integracji z przyjmującą ich społecznością; 1 Rozdział zgodny z LARPF 19

Proces przeprowadzania przesiedleń powinien być ściśle powiązany z harmonogramem realizacji Zadania tak, aby osoby przesiedlane uzyskały rekompensatę przed rozpoczęciem budowy lub przed rozpoczęciem innych działań Projektu; Powinien być przeprowadzany monitoring przesiedleń i ich ewaluacja; Na obszarach wiejskich lub rolniczych, nawet w przypadku, gdy można zastosować odszkodowanie pieniężne, szczególnie zalecana jest forma odszkodowania typu ziemia za ziemię, jeśli jest ona ekonomicznie wykonalna. Gospodarstwa, które całkowicie utraciły swoje środki trwałe i stały się całkowicie nierentowne, powinny otrzymać rekompensatę równą wartości całego gospodarstwa; Dla strat, których wycena lub przeprowadzenie rekompensaty pieniężnej jest skomplikowane, na przykład: dostęp do usług publicznych, dostęp do klientów lub dostawców, obszarów rybołówstwa, dostęp do pastwisk i obszarów leśnych, należy podjąć starania zmierzające do zapewnienia dostępu do równoważnych i kulturowo odpowiednich zasobów i możliwości uzyskiwania dochodów. 7.2 WYMAGANIA PRAWA POLSKIEGO Najważniejszymi aktami normatywnymi związanymi z nabywaniem praw do nieruchomości niezbędnych do realizacji Zadania są: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78 poz. 483 z późn. zm.), Ustawa Kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 r. (t.j. Dz. U. z 2014r. poz. 121 ze zm.), dalej jako k.c., Ustawa z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych (t.j. Dz. U. z 2015r. poz. 966 ze zm.), dalej jako specustawa powodziowa Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 782 ze zm.), dalej jako UGN Kodeks cywilny reguluje stosunki prawne między osobami fizycznymi i osobami prawnymi, w tym dotyczące zawierania umów zbycia nieruchomości. Obowiązuje tutaj zasada swobody kształtowania treści umowy oraz decydowania o tym, czy i z kim umowę zawrzeć. O zawarciu umowy decydują zgodne oświadczenia stron. Kodeks cywilny przewiduje formę szczególną zawierania umów, których przedmiotem jest nieruchomość. Pod rygorem nieważności powinny być one zawierane w formie aktu notarialnego. Mechanizmy przymusowego pozyskiwania praw do nieruchomości zawiera specustawa powodziowa oraz UGN. 7.2.1 Pozyskiwanie nieruchomości na podstawie specustawy powodziowej Zgodnie ze specustawą powodziową wywłaszczenie nieruchomości lub ich części, jak też stałe i czasowe ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości lub jej części następuje w PNRI wydawanym przez wojewodę. Wywłaszczenie następuje z chwilą, w której PNRI staje się ostateczna. 20

Przed wydaniem PNRI strona może żądać od Inwestora objęcia wnioskiem o wywłaszczenie należącej do strony nieruchomości lub jej części, która nie będzie nadawała się do dotychczasowego użytku po zrealizowaniu Zadania. W przypadku, jeżeli Inwestor nie uzna wywłaszczenia za konieczne, stronie przysługuje prawo do złożenia pozwu o wykup do niezależnego sądu powszechnego. Z tytułu przeniesienia na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego własności nieruchomości, właścicielowi nieruchomości albo jej użytkownikowi wieczystemu przysługuje odszkodowanie pieniężne lub w formie ziemia za ziemię. Specustawa powodziowa nie zawiera szczególnej preferencji dla wypłaty odszkodowania w formie ziemia za ziemię ; zakłada się raczej rekompensatę w pieniądzu z założeniem, iż ma ona pozwolić na zakup podobnej nieruchomości po cenie rynkowej. Wysokość odszkodowania określa się odrębnie dla każdej nieruchomości, w drodze indywidualnych negocjacji Inwestora z dotychczasowym właścicielem lub użytkownikiem wieczystym. Negocjacje są prowadzone w oparciu o niezależną i obiektywną wycenę rzeczoznawcy majątkowego, posiadającego odpowiednią licencję. Wysokość odszkodowania jest ustalana według stanu nieruchomości w dniu wydania PNRI, ale według wartości nieruchomości z dnia, w którym następuje ustalenie wysokości odszkodowania. W przypadku dojścia przez Inwestora i osobę wywłaszczoną do porozumienia co do wysokości odszkodowania, zawierane jest pisemne porozumienie określające wysokość odszkodowania, a także termin i sposób jego wypłaty. Jeżeli w terminie 2 miesięcy od dnia wydania ostatecznej PNRI nie uda się dojść do porozumienia co do wysokości odszkodowania, wysokość tę ustala wojewoda w drodze decyzji. Przed wydaniem decyzji wojewoda powołuje własnego, niezależnego biegłego. Prawo do przedstawienia opinii własnego biegłego w postępowaniu przed wojewodą ma również strona. Wtedy wojewoda wydając decyzję ustalająca wysokość odszkodowania musi również odnieść się do opinii przestawionej przez stronę. W przypadku, w którym strona zgłasza uwagi i wnioski w postępowaniu przed wojewodą, wojewoda musi merytorycznie odnieść się do tych uwag i wniosków na etapie prowadzonego postępowania, a następnie w wydanej decyzji odszkodowawczej. Od wydanej przez wojewodę decyzji stronie przysługuje odwołanie. W przypadku wniesienia przez osobę wywłaszczoną odwołania od decyzji ustalającej wysokość odszkodowania może ona złożyć wniosek o wypłatę odszkodowania określonego w zaskarżonej decyzji. W takim przypadku odszkodowanie jest wypłacane w kwocie określonej w decyzji, co nie ma wpływu na prowadzone postępowanie odwoławcze. Decyzja wydana w postępowaniu odwoławczym może zostać zaskarżona do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie. Od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego stronie przysługuje z kolei prawo wniesienia skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia stronie odpisu orzeczenia z uzasadnieniem. 21