Higiena pomieszczeń. Zwalczanie insektów i gryzoni W budynkach i pomieszczeniach, w których prowadzona jest produkcja zwierzęca muszą być prowadzone zabiegi higieniczne i dezynfekcyjne oraz zwalczające insekty i gryzonie, tj. myszy i szczury. Są to podstawowe metody zabezpieczające zwierzęta przed zawleczeniem chorób zaraźliwych. Rozprzestrzenianie się chorób jest możliwe wtedy, kiedy istnieje źródło zakażenia, droga przekazywania zarazków oraz zwierzęta, które są wrażliwe na zakażenie. Najczęściej stwierdzane drogi wniknięcia różnych szkodników do fermy to: przywiezienie szkodników z surowcami i opakowaniami, zawleczenie szkodników przez pracowników, aktywne naloty owadów i ich wnikanie przez nie zabezpieczone otwory, aktywne wnikanie gryzoni na teren obiektu i jego pomieszczeń w celu poszukiwania pokarmu i kryjówek. Ferma stosująca podstawowe zasady bezpieczeństwa sanitarnego powinna mieć wydzielone dwie strefy: wewnętrzną (produkcyjną) - białą, zewnętrzną - czarną. Do strefy białej mogą mieć dostęp jedynie pracownicy fermy. W strefie czarnej powinny znajdować się urządzenia pomocnicze, garaże, budynki administracyjne. Strefy powinny być rozdzielone, a poruszanie między nimi dla obsługi i pojazdów możliwe tylko przez śluzy dezynfekcyjne. Ptaki mogą stanowić poważne zagrożenie dla zwierząt na fermie. Biorą one udział w przenoszeniu drobnoustrojów chorobotwórczych, szczególnie salmonelli. Należy prowadzić czynności zabezpieczające fermę przed ich przenikaniem do obiektów, niszczeniem urządzeń, zanieczyszczaniem odchodami. Należy likwidować miejsca żerowania ptaków poprzez utrzymanie na fermie porządku i czystości. Polskie prawo nie zezwala na zwalczanie ptaków.
Dezynfekcja Bioasekuracja (bezpieczeństwo biologiczne) musi koncentrować się na prowadzeniu szczepień ochronnych i leczeniu oraz właściwej organizacji chowu. Bardzo ważne są też programy odkażania. Dezynfekcja, czyli odkażanie, niszczy znaczną ilość mikroorganizmów chorobotwórczych. Zapobiega występowaniu chorób zakaźnych, a jeśli choroby występują, ogranicza ich rozprzestrzenianie się. Zabezpiecza też ludzi przed chorobami z grupy zoonoz (choroby odzwierzęce). Celem dezynfekcji jest nadzór nad rozprzestrzenianiem się patogenów. Można wyróżnić trzy grupy czynników, za pośrednictwem których mogą szerzyć się choroby. Są to czynniki: stałe - warunki panujące w pomieszczeniach, ich wyposażenie, odpady organiczne powstające w procesie produkcji, system żywienia i pojenia oraz otoczenie budynków, ruchome - zwierzęta, ludzie, gryzonie, muchy, inne zwierzęta domowe, wyposażenie, odpady organiczne, transport, powietrze, żywieniowe - pasza, woda, ściółka. Wskazane jest wykonywanie dezynfekcji. Podstawowe jej rodzaje to: bieżąca - wykonywana regularnie, powinna być poprzedzona czyszczeniem i myciem stanowisk oraz ich wyposażenia; należy wykonywać ją w trakcie cyklu, w czasie trwania produkcji; profilaktyczna (zapobiegawcza) - należy ją wykonywać w miejscu spędów, na targowiskach i w miejscu organizowania wystaw zwierząt; jeśli na fermie stwierdza się występowanie choroby, to poza bieżącą dezynfekcją, po stwierdzeniu wygaśnięcia choroby konieczne jest wykonanie w pomieszczeniach dezynfekcji końcowej; końcowa - wymaga opróżnienia pomieszczeń, budynków, miejsc przebywania zwierząt; dezynfekcja taka powinna kończyć cykl produkcyjny i jednocześnie poprzedzać następny. Stosowanie zasady całe pomieszczenie pełne - całe pomieszczenie puste" (CPP-CPP) pozwala na przerwanie łańcucha zakażenia i
utrzymanie dobrej zdrowotności stada. Dezynfekcji poddaje się też odchody zwierząt, usunięty obornik, gnojowicę lub gnojówkę. Dezynfekcję można prowadzić metodami: fizycznymi, chemicznymi, biologicznymi. Dokonując wyboru środka dezynfekcyjnego, należy kierować się: aktywnością preparatu, jego skutecznością i bezpieczeństwem, czasem kontaktu, aktywnością pozostałości, a także efektywnością działania w zależności od temperatury otoczenia, oddziaływaniem na elementy wyposażenia (korozją) oraz ceną. Na rynku dostępnych jest dużo środków odkażających. Różnią się one składnikiem aktywnym, którym może być chlor, amoniak, jod, formaldehyd. Zalecane stężenia podawane są przez producentów. Zależą one od tego, czy służą do dezynfekcji powierzchni podłóg i ścian, elementów wyposażenia, sprzętu i narzędzi czy też do zamgławiania, higieny osobistej lub higieny wymion. Hodowca przy wyborze preparatu najczęściej kieruje się jego skutecznością i ceną. W praktyce rolniczej często stosuje się np.: wapno chlorowane do dezynfekcji powierzchni w budynkach, nadmanganian potasu do dezynfekcji osobistej osób pracujących przy zwierzętach, wodę utlenioną do przemywania i dezynfekcji ran na skórze zwierzęcia itp. Dezynsekcja Do dezynsekcji, której celem jest zniszczenie owadów, roztoczy i pajęczaków, używa się środków fizycznych, chemicznych lub biologicznych. Ich zwalczanie jest konieczne, gdyż przenoszą one choroby, np. gruźlicę, oraz schorzenia pokarmowe, m.in. dur. Szkodniki powodują też duże straty w magazynach, zjadając lub zanieczyszczając pasze i surowce paszowe. Wiele preparatów owadobójczych pozostaje w użyciu ekip dezynsekcyjnych ze względu na ich toksyczność lub szkodliwość.
Forma użytkowa preparatów jest różnorodna. Jest to najczęściej proszek do sporządzania zawiesiny, zawiesiny wodno-olejowej lub wodnej, koncentrat do sporządzania emulsji, proszek, proszek do opylania, świeca dymna, szampon, pasta, pianka, żel, trutka. Preparaty służą do zwalczania owadów latających, głównie much, ale też komarów i moli. Druga grupa preparatów służy do zwalczania owadów biegających i roztoczy, w tym prusaków, karaluchów, mrówek faraona, rybików, a także pluskiew, skórników, szkodników drewna, wszy, pcheł i roztoczy. Skuteczność zwalczania owadów zależy nie tylko od regularnych, prawidłowo wykonanych zabiegów dezynsekcyjnych, ale również od higieny pomieszczeń i zwierząt, magazynów pasz oraz otoczenia pomieszczeń inwentarskich. Konieczne jest zabezpieczenie paszy przed insektami. Odpady powinny być gromadzone w utrzymanych w czystości, często opróżnianych pojemnikach na śmieci. Deratyzacja Deratyzacja jest zabiegiem mającym na celu niszczenie gryzoni (głownie myszy i szczurów). Zwierzęta te powodują ogromne straty gospodarcze, zjadają paszę przeznaczoną dla zwierząt gospodarskich i ludzi. Przenoszą choroby, m.in. włośnicę, dur, pryszczycę, wściekliznę, różycę, salmonellozy, gruźlicę, pomór świń. Do walki z gryzoniami stosuje się różne metody. Najważniejsze z nich to metody: fizyczne, chemiczne i biologiczne. Z metod fizycznych stosuje się w pomieszczeniach inwentarskich fale ultradźwiękowe. Generatory, które je wytwarzają, mogą być włączane tylko nocą. Wysyłane ultradźwięki działają wybiórczo na gryzonie. Takie rozwiązanie jest konieczne, gdyż ultradźwięki powodujące uśmiercanie myszy lub zaburzenia w ich rozrodzie oraz chorobę wrzodową szczurów są również szkodliwe dla zwierząt gospodarskich i człowieka. Przy stosowaniu trucizn należy pamiętać o zachowaniu środków ostrożności zgodnie z zaleceniami producenta, gdyż preparaty są bardzo niebezpieczne dla ludzi. Forma trutki bywa różna. Może to być: ziarno, granulat, płatki, saszetki, tabletki, kostki, proszek do
opylania, koncentrat, pasta. Spożycie trutek przez gryzonie powoduje ich śmierć po 5-7 dniach. Biologicznymi wrogami gryzoni są koty i psy oraz ptaki drapieżne. Jednak koty i psy mogą wtórnie przenosić zarazki chorobotwórcze i stanowić zagrożenie dla zwierząt gospodarskich oraz człowieka.