SUBSTANCJE PSYCHOAKTYWNE PRZECIWDZIAŁANIE NARKOMANII WYKŁAD 5 Agnieszka Zembroń-Łacny, Anna Kasperska
W POLSCE ZGODNIE Z USTAWĄ Z DNIA 24 KWIETNIA 1997 R. O PRZECIWDZIAŁANIU NARKOMANII, SUBSTANCJĄ PSYCHOTROPOWĄ (PSYCHOAKTYWNĄ) JEST KAŻDA SUBSTANCJA POCHODZENIA NATURALNEGO LUB SYNTETYCZNEGO DZIAŁAJĄCA NA OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY, OKREŚLONA W WYKAZIE SUBSTANCJI PSYCHOTROPOWYCH STANOWIĄCYM ZAŁĄCZNIK DO TEJ USTAWY.
HISTORIA SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH opium w Chinach, krajach Bliskiego, Środkowego i Dalekiego Wschodu haszysz na Bliskim Wschodzie peyotl i liście koki w Ameryce Pd. muskaryna, psylocybina i alkohol w Europie efedra w Azji (Chiny MaHuang)
JEST WIELE DRÓG, KTÓRYMI SUBSTANCJA PSYCHOAKTYWNA MOŻE ODDZIAŁYWAĆ NA UKŁAD NERWOWY PRZYKŁADY: LSD psylocybina meskalina agoniści receptorów serotoninowych SEROTONINA morfina heroina agoniści receptora opioidowego µ RECEPTOR OPIOIDOWY kokaina Inhibitor zwrotny wychwytu dopaminy DOPAMINA amfetamina wiązanie z transporterem proteiny MAO monoaminooksy daza MAO
JEST WIELE DRÓG, KTÓRYMI SUBSTANCJA PSYCHOAKTYWNA MOŻE ODDZIAŁYWAĆ NA UKŁAD NERWOWY NP. NIKOTYNA agoniści receptorów acetylocholinowych NIKOTYNA POBUDZENIE zwiększa wydzielanie adrenaliny i dopaminy Jean Nicot
WYBRANE GRUPY SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH WG EUROPEJSKIEGO CENTRUM MONITOROWANIA NARKOTYKÓW I NARKOMANII EMCDDA KONOPIE INDYJSKIE AMFETAMINA KOKAINA I CRACK OPIOIDY
KONOPIE INDYJSKIE - KANNABIS - KANABINOIDY Preparaty otrzymywane z konopi indyjskich Cannabis sativa uprawa konopi indyjskich jest ściśle kontrolowana (USTAWA z dnia 29 lipca 2005 r) Cannabis sativa zawiera 400 składników, z których 60 jest kannabinoidami. W największych ilościach występuje tetrahydrokannabinol (THC),który jest najbardziej aktywnym składnikiem Zawartość THC: marihuana (0,5-3%), haszysz (2-10%), olej haszyszowy (10-30%)
MARIHUANA suszone liście i nie zapylone kwiatostany konopi indyjskich zawierają najwyższe stężenie THC haszysz (czaras) otrzymywany przez dodanie do żywicy konopnej tłuszczu i/lub miodu olej haszyszowy (hasz-olej) otrzymywany jest w procesie destylacji liści konopi MARIHUANA wprowadza w stan zadowolenia, niewrażliwości na nieprzyjemne bodźce, następnie pojawia się zamroczenie, drętwienie kończyn i senność
MARIHUANA terapia bólu jako środek analgetyczny zmniejszenie spastyczności i ataksji towarzyszącej stwardnieniu rozsianemu obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego jaskrze zwalczanie nudności przy chemioterapii zwiększenie apetytu u pacjentów z AIDS i z rakiem, aby zapobiec wyniszczeniu rozszerzenie oskrzeli u astmatyków
CZY MARIHUANA UZALEŻNIA? niespokojność drażliwość średnie pobudzenie bezsenność nudności tachykardia potliwość
AMFETAMINA AMFETAMINA syntetyczny analog efedryny, podwyższa aktywność życiową, usuwa zmęczenie fizyczne i psychiczne, wywołuje euforię OBJAWY UBOCZNE: zmiany ciśnienia krwi, wzmożone pocenie, drgawki, bóle głowy, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, silny niepokój, upośledzenie procesów myślowych, zaburzenie pracy serca, śpiączka. DŁUGOTRWAŁE PRZYJMOWANIE: zmiany osobowości, impotencja, stany omamowo-urojeniowe.
KOKAINA I CRACK KOKAINA wyciąg z liści krzewu koki (krasnokrzew pospolity) Objawy: rozszerzone źrenice, wytrzeszcz gałek ocznych, brak odruchu zamykania powiek, pobudzenie motoryczne, poprawa nastroju, słowotok DŁUGOTRWAŁE STOSOWANIE (kokainizm): omamy wzrokowe, słuchowe, węchowe, urojenia prześladowcze, depresja, wzmożona senność lub męcząca bezsenność, zwyrodnienie wątroby i serca ŚMIERĆ następuje w wyniku ogólnego wyniszczenia organizmu lub przedawkowanie
OPIOIDY alkaloidy opium obecne w mleczku niedojrzałych makówek (ok. 30 składników) morfina (10-15%), narkotyna (2-8%), kodeina (0.5-4%), papaweryna (0.5-1%), tebaina (około 0.4%) i in. 90% produkcji opium przypada na Afganistan, z tego 70% jest przetwarzane na heroinę (dane ONZ) Afganistan
MORFINA wyodrębniona w 1804 roku, nazwa pochodzi od bożka greckiego Morfeusza uprawa maku i produkcja morfiny jest ściśle kontrolowana (USTAWA z dnia 29 lipca 2005 r) jeden z najsilniejszych środków przeciwbólowych, łączy się z receptorami opiatowymi w mózgu i innych częściach ciała DZIAŁANIE: zanik odczuwania wrażeń przykrych, pogodny nastrój; większe dawki wywołują sen morfinowy charakteryzujący się duża wrażliwością na dźwięki UZALEŻNIENIE (morfinizm): zmiana osobowości, zanik uczuć wyższych, zmiany w przewodzie pokarmowych (zmniejszone wydzielanie soków trawiennych), uszkodzenie szpiku, wątroby, ogólne wyniszczenie organizmu Silne uzależnienie psychiczne utrudnia pokonanie objawów głodu narkotykowego
HEROINA otrzymywana przez acetylowanie morfiny działanie przeciwbólowe i przeciwkaszlowe silniejsze od morfiny, ale powoduje znacznie szybsze i silniejsze uzależnienie (ograniczone stosowanie w lecznictwie) działanie uboczne zbliżone do efektów morfiny: nudności, wymioty, zaparcia i in.
MODELE PRZYJMOWANIA SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH używanie eksperymentalne używanie rekreacyjne używanie okolicznościowo-sytuacyjne używanie intensywne używanie kompulsywne
CO TO JEST UZALEŻNIENIE? WYRÓŻNIA SIĘ DWA RODZAJE UZALEŻNIEŃ: uzależnienie fizyczne uzależnienie psychiczne
CO PREDYSPONUJE DO UZALEŻNIEŃ? zaburzenia osobowości takie, jak niedojrzałość emocjonalna, psychoseksualna oraz nadwrażliwość czynniki społeczne np. aprobata środowiskowa, rozbieżność między wartościami propagowanymi a rzeczywistością czynniki rodzinne, jak niestabilność rodziny, zanikanie więzów między rodzicami a dziećmi
CO SPRZYJA SZERZENIU SIĘ UZALEŻNIEŃ? szybkie tempo życia, sytuacje stresowe i przemęczenie psychiczne łatwość zdobywania środka odurzającego stosowanie środka odurzającego przez subpopulacje kulturowe naśladownictwo tendencje do samoleczenia u ludzi cierpiących fizycznie i psychicznie
RAPORT EUROBAROMETRU 2011 MŁODZI EUROPEJCZYCY A NARKOTYKI
DOSTĘPNOŚĆ SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH
DOSTĘP DO KONOPI
UŻYWANIE KONOPI
DOŚWIADCZENIE Z NOWYMI SUBSTANCJAMI PSYCHOAKTYWNYMI
ŹRÓDŁO ZAOPATRYWANIA SIĘ W NOWE SUBSTANCJE
ŹRÓDŁA INFORMACJI
INTERNET, JAKO ŹRÓDŁO INFORMACJI
RYZYKO UŻYWANIA
KANAŁY PRZEKAZU INFORMACJI
KAMPANIE MEDIALNE
SZKOLNE PROGRAMY PROFILAKTYCZNE
KAMPANIA MEDIALNA
CO WIEMY O NARKOTYKACH? zdaniem 75% badanych prawo powinno zakazywać ich używania i posiadania 52% wie, iż posiadanie "skręta" to przestępstwo, 43% uważa, że to legalne, 73% ocenia, że więzienie za "skręta" to zbyt surowa kara zdaniem aż 40% marihuana jest bardziej szkodliwa niż alkohol
CHOROBY ZAKAŹNE ZWIĄZANE Z NARKOTYKAMI
HIV/AIDS ostatnie dane dotyczące zakażeń wirusem HIV z powodu iniekcyjnego używania narkotyków w Polsce pokazują tendencję spadkową w 2004 roku było 187 takich przypadków, w 2008-45, natomiast w roku 2010-35
HIV/AIDS Polska: od roku 1985, czyli momentu wprowadzenia rutynowego systemu nadzoru epidemiologicznego nad HIV/AIDS w Polsce, do końca 2009 roku zarejestrowano 12784 przypadki zakażeń HIV 5750 (45%) stanowiły osoby używające narkotyków w iniekcjach, w tym 4309 (75%) mężczyzn oraz 1392 (24%) kobiety (w przypadku 49 zgłoszeń nie została podana płeć osoby)
Średni wskaźnik nowo zdiagnozowanych przypadków w 26 państwach członkowskich UE, które były w stanie przekazać dane za 2009 r., osiągnął nowy niski poziom 2,85 przypadku na 1 mln mieszkańców.
Polska: w latach 2005 2007 wskaźnik częstości występowania zakażeń HIV przekraczał 5% wśród próby osób młodych (<25 lat) przyjmujących narkotyki drogą iniekcji.
HIV/AIDS Łotwa: najwyższy współczynnik zachorowalności na AIDS związanej z przyjmowaniem narkotyków drogą iniekcji (20,8 nowych przypadków na 1 mln mieszkańców) Estonia (19,4), Hiszpania (7,3), Portugalia (6,6) i Litwa (6,0) nowego przypadku na 1 mln mieszkańców
WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU B I C
WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU B I C www.pl.wikipedia.org
WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU B częstość występowania przeciwciał wirusa zapalenia wątroby typu B (HBV) również jest bardzo zróżnicowana z powodu różnic w zasięgu szczepień 2004 2009 cztery z 14 krajów dostarczających dane na temat WZW typu B wśród osób przyjmujących narkotyki drogą iniekcji zgłosiło częstość występowania HbsAg przekracza w tych krajach 5% (Bułgaria, Grecja, Litwa, Rumunia) 2004-2009 Europa: WZW typu B u osób przyjmujące narkotyki drogą iniekcji stanowi 20% wszystkich zgłoszonych przypadków
WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU C 2008-2009 poziom przeciwciał HCV w krajowych próbach osób przyjmujących narkotyki drogą iniekcji wynosił od ok. 22% do 83%, przy czym 8 z 12 krajów zgłosiło poziom >40% Republika Czeska, Węgry i Słowenia zgłaszają częstość występowania na poziomie <25% duże zróżnicowanie częstości występowania HCV wśród <25 lat używających narkotyków drogą iniekcji oraz osób przyjmujących narkotyki drogą iniekcji krócej niż przez dwa lata duże zróżnicowanie regionalne częstości występowania HCV np. we Włoszech szacunkowe dane regionalne wahają się od 37% do 81%
GRUŹLICA WŚRÓD OSÓB UŻYWAJĄCYCH NARKOTYKÓW
GRUŹLICA 2008: w 26 państwach UE i Norwegii stwierdzono 82 605 przypadków gruźlicy współczynnik zachorowalności >20 przypadków na 100 000 mieszkańców występował w Rumunii (114,1), na Litwie (66,8), Łotwie (47,1), w Bułgarii (41,2), Estonii (33,1) i Portugalii (28,7) grupy wysokiego ryzyka: migranci, osoby bezdomne, osoby używające narkotyków i więźniowie Europa duży odsetek przypadków gruźlicy jest zgłaszany wśród leczonych osób używający narkotyków w Grecji (1,7%), na Litwie (3%) i w Portugalii (1 2%) w Austrii, na Słowacji i w Norwegii nie stwierdzono żadnych przypadków gruźlicy wśród osób zgłaszających się do placówek leczenia uzależnienia od narkotyków
INNE ZAKAŻENIA zatrucie jadem kiełbasianym, tężec, zgorzel gazowa i wąglik 2000 2009 sześć krajów zgłosiło 367 przypadków, współczynnik częstości występowania wynosił od 0,03 do 7,54 przypadku na 1 mln mieszkańców większość przypadków zakażeń (92%) zgłoszono w Irlandii, Zjednoczonym Królestwie i Norwegii
PROGRAMY WYMIANY IGIEŁ I STRZYKAWEK
ŚREDNI WSPÓŁCZYNNIK UMIERALNOŚCI WSKUTEK PRZEDAWKOWANIA NARKOTYKÓW W UE W 2009 R. SZACOWANY JEST NA 21 ZGONÓW NA 1 MLN MIESZKAŃCÓW W WIEKU OD 15 DO 64 LAT, PRZY CZYM WIĘKSZOŚĆ KRAJÓW ZGŁASZA WSPÓŁCZYNNIKI W PRZEDZIALE 4 59 ZGONÓW NA 1 MLN
PRZECIWDZIAŁANIE NARKOMANII EUROPA POLSKA
EUROPEJSKIE CENTRUM MONITOROWANIA NARKOTYKÓW I NARKOMANII EMCDDA
http://www.kbpn.gov.pl
KIERUNKI DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH ZWIĄZANYCH ZE STOSOWANIEM SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH USTAWA Z DNIA 29 LIPCA 2005 R. O PRZECIWDZIAŁANIU NARKOMANII (DZIENNIK USTAW Z 2005 R. NR 179 POZ. 1485)
http://www.kbpn.gov.pl
USTAWA Z DNIA 29 LIPCA 2005 R. Roz.1. Przepisy ogólne Roz.2. Podmioty realizujące zadania w zakresie przeciwdziałania narkomanii Roz.3. Działalność wychowawcza, edukacyjna, informacyjna i zapobiegawcza Roz.4. Postępowanie z osobami uzależnionymi Roz.5. Prekursory, środki odurzające i substancje psychotropowe (ustawa zawiera wykaz środków odurzających) Roz.6. Uprawa maku i konopi Roz.7. Przepisy karne Roz.8. Zmiany w przepisach obowiązujących oraz przepisy przejściowe i końcowe
USTAWA Z DNIA 29 LIPCA 2005 R. Art. 59. 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, udziela innej osobie środka odurzającego lub substancji psychotropowej, ułatwia użycie albo nakłania do użycia takiego środka lub substancji, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. Jeżeli sprawca czynu, o którym mowa w ust. 1, udziela środka odurzającego lub substancji psychotropowej małoletniemu, ułatwia użycie albo nakłania go do użycia takiego środka lub substancji, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
DANE O PRAWOMOCNYCH WYROKACH SKAZUJĄCYCH POCHODZĄ ZE STATYSTKI MINISTERSTWA SPRAWIEDLIWOŚCI 2009 zarejestrowano lekki spadek liczby osób skazanych z Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 20 631 (2008) do 20 024 najwięcej skazanych odnotowano w 2007 roku (20 801) spośród wszystkich osób skazanych prawomocnie (20 024) na karę pozbawienia wolności skazano 14 739 w 2009 roku, z tego 85% otrzymało karę w zawieszeniu
PRZESTĘPSTWA ZWIĄZANE Z POSIADANIEM NARKOTYKÓW W 2010R ogółem 72 375 przestępstw najwięcej w województwie wielkopolskim (12 855 czynów karalnych, 18% wszystkich stwierdzonych) na drugim miejscu uplasowało się województwo śląskie (8628, 12%) na trzecim - województwo mazowieckie (8 348, 12%) najmniej przestępstw, poniżej 2% w skali kraju, zarejestrowano na Podlasiu (1179), w województwie podkarpackim (1392) oraz w województwie opolskim (1711)
PRÓBY UREGULOWANIA HANDLU ŚRODKAMI PSYCHOTROPOWYMI Z inicjatywy ONZ w roku 1961 podpisane zostały konwencja o środkach odurzających, konwencja o środkach psychotropowych w 1971 i konwencja o zwalczaniu nielegalnego obrotu środkami odurzającymi i psychotropowymi w 1988, którą Rząd Polski ratyfikował w 1994. W sprawach handlu narkotykami ONZ powołało w 1998 roku Komisję ds. Narkotyków i Przestępczości. Drug free World we can do it?
PROFILAKTYKA odpowiednia edukacja społeczna szeroka informacja o katastrofalnych skutkach nałogu obrazowe przedstawienie w środkach masowego przekazu przykładów całkowitej degeneracji osób uzależnionych ograniczenie dystrybucji środków odurzających http://www.kbpn.gov.pl
METODY I STRATEGIE PROFILAKTYCZNE Strategia edukacji normatywnej Strategia edukacji rówieśniczej Strategia przekazu informacji Strategia kształtowania umiejętności życiowych Strategia alternatyw Strategia rozwijania umiejętności wychowawczych Strategia rozwoju zasobów środowiskowych
PROFILAKTYKA SELEKTYWNA
REHABILITACJA I LECZNICTWO
CZY NALEŻY ZALEGALIZOWAĆ UŻYWANIE SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH?
RICHARD BRANSON Wojna z narkotykami nie ma sensu, bo kładzie nacisk na sadzanie ludzi do więzień. To błędne koło więzienie wolność recydywa. Czas je przerwać Czy Polska powinna złagodzić ustawę antynarkotykową?
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ