Wykonywanie czynności związanych z asystowaniem podczas zabiegów stomatologicznych 322[01].Z2.02

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Aleksandra Gutysz-Wojnicka Wykonywanie czynności związanych z asystowaniem podczas zabiegów stomatologicznych 322[01].Z2.02 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007

Recenzenci: lek. med. Ewa Rusiecka mgr Katarzyna Zarębska Opracowanie redakcyjne mgr Aleksandra Gutysz-Wojnicka Konsultacja: mgr inż. Halina Śledziona Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[01].Z2.02 Wykonywanie czynności związanych z asystowaniem podczas zabiegów stomatologicznych, zawartego w programie nauczania dla zawodu asystentka stomatologiczna. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007 1

SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 4 2. Wymagania wstępne 6 3. Cele kształcenia 7 4. Materiał nauczania 8 4.1. Rola asystentki stomatologicznej podczas wykonywania zabiegów 8 4.1.1. Materiał nauczania 8 4.1.2. Pytania sprawdzające 9 4.1.3. Ćwiczenia 9 4.1.4. Sprawdzian postępów 10 4.2. Środki ochrony indywidualnej 11 4.2.1. Materiał nauczania 11 4.2.2. Pytania sprawdzające 12 4.2.3. Ćwiczenia 12 4.2.4. Sprawdzian postępów 13 4.3. Asystowanie podczas badań i zabiegów profilaktycznych. 14 4.3.1. Materiał nauczania 14 4.3.2. Pytania sprawdzające 14 4.3.3. Ćwiczenia 15 4.3.4. Sprawdzian postępów 16 4.4. Asystowanie podczas leczenia różnych typów próchnicy 17 4.4.1. Materiał nauczania 17 4.4.2. Pytania sprawdzające 20 4.4.3. Ćwiczenia 20 4.4.4. Sprawdzian postępów 21 4.5. Asystowanie podczas usuwania złogów nazębnych 22 4.5.1. Materiał nauczania 22 4.5.2. Pytania sprawdzające 23 4.5.3. Ćwiczenia 23 4.5.4. Sprawdzian postępów 24 4.6. Zabiegi chirurgiczne wykonywane w gabinecie stomatologicznym i zasady asystowania podczas zabiegów chirurgicznych 25 4.6.1. Materiał nauczania 25 4.6.2. Pytania sprawdzające 27 4.6.3. Ćwiczenia 27 4.6.4. Sprawdzian postępów 28 4.7. Asystowanie podczas leczenia protetycznego 29 4.7.1. Materiał nauczania 29 4.7.2. Pytania sprawdzające 30 4.7.3. Ćwiczenia 30 4.7.4. Sprawdzian postępów 32 4.8. Asystowanie podczas zabiegów ortodontycznych 33 4.8.1. Materiał nauczania 33 4.8.2. Pytania sprawdzające 33 4.8.3. Ćwiczenia 34 4.8.4. Sprawdzian postępów 35 4.9. Asystowanie podczas leczenia chorób przyzębia 36 4.9.1. Materiał nauczania 36 4.9.2. Pytania sprawdzające 36 2

4.9.3. Ćwiczenia 36 4.9.4. Sprawdzian postępów 37 4.10. Asystowanie podczas wszczepiania implantów 38 4.10.1. Materiał nauczania 38 4.10.2. Pytania sprawdzające 39 4.10.3. Ćwiczenia 40 4.10.4. Sprawdzian postępów 41 4.11. Metody profilaktyki przeciwpróchniczej i przeciwparadontologicznej 42 4.11.1. Materiał nauczania 42 4.11.2. Pytania sprawdzające 44 4.11.3. Ćwiczenia 44 4.11.4. Sprawdzian postępów 45 4.12. Zasady etyki 46 4.12.1. Materiał nauczania 46 4.12.2. Pytania sprawdzające 46 4.12.3. Ćwiczenia 46 4.12.4. Sprawdzian postępów 47 5. Sprawdzian osiągnięć 48 6. Literatura 53 3

1. WPROWADZENIE Poradnik będzie Tobie pomocny w przyswajaniu wiedzy dotyczącej asystowania podczas zabiegów stomatologicznych. W poradniku znajdziesz: wymagania wstępne wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika, cele kształcenia wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, materiał nauczania wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki modułowej, zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści, ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować umiejętności praktyczne, sprawdzian postępów czyli zestaw pytań dotyczących treści zawartych w poszczególnych rozdziałach. Pozytywna odpowiedź na te pytania, potwierdzi opanowanie przez Ciebie danego zakresu materiału i pozwoli przejść do następnych tematów. sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie materiału całej jednostki modułowej. literaturę uzupełniającą. 4

322[01].Z2 Zasady asystowania podczas zabiegów stomatologicznych 322[01].Z2. 01 Dobieranie urządzeń oraz instrumentów do zabiegów stomatologicznych 322[01].Z2. 02 Wykonywanie czynności związanych z asystowaniem podczas zabiegów stomatologicznych Schemat układu jednostek modułowych 5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: wykorzystywać w praktyce wiedzę z zakresu anatomii, fizjologii i patologii narządu, żucia oraz wiedzę z zakresu komunikowania się z innymi, organizować pracę w gabinecie stomatologicznym, przygotowywać gabinet stomatologiczny do pracy, przygotowywać stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii, przygotowywać aparaturę oraz instrumenty stomatologiczne do użycia, charakteryzować leki stosowane w leczeniu chorób jamy ustnej, charakteryzować materiał stomatologiczny stosowany w gabinecie stomatologicznym, przygotowywać materiał stomatologiczny do wypełnień zgodnie z zaleceniami producenta, kompletować zestawy instrumentów stosowanych podczas zabiegów leczniczych i profilaktycznych wykonywanych w gabinecie stomatologicznym, dobierać urządzenia i instrumenty stosowane podczas różnych rodzajów zabiegów stomatologicznych, stosować na stanowisku pracy przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, pracować w zespole. 6

3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: określić rolę asystentki stomatologicznej podczas zabiegów stomatologicznych, zaplanować przebieg czynności wykonywanych podczas asystowania, dobrać i zastosować środki ochrony indywidualnej pacjenta oraz personelu, wykonać czynności związane z asystowaniem podczas badań profilaktycznych, wykonać czynności związane z asystowaniem podczas leczenia próchnicy niepowikłanej z zastosowaniem metody tradycyjnej i na cztery ręce, wykonać czynności związane z asystowaniem podczas leczenia próchnicy powikłanej z zastosowaniem metody tradycyjnej i na cztery ręce, wykonać czynności związane z asystowaniem podczas usuwania złogów nazębnych, scharakteryzować zabiegi chirurgiczne przeprowadzane w gabinecie stomatologicznym, wykonać czynności związane z asystowaniem w trakcie zabiegów chirurgicznych, przedstawić możliwości leczenia protetycznego i ortodontycznego w gabinecie stomatologicznym, wykonać czynności związane z asystowaniem podczas leczenia protetycznego, wykonać czynności związane z asystowaniem w trakcie leczenia ortodontycznego, wykonać czynności związane z asystowaniem podczas leczenia chorób przyzębia, wykonać czynności związane z asystowaniem podczas wszczepiania implantów, wykonać czynności związane z asystowaniem podczas wykonywania zdjęć RTG i badań ultrasonograficznych układu stomatognatycznego, wykonać prace porządkowe po zakończeniu zabiegów stomatologicznych, stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, przeprowadzić działania związane z rozpowszechnianiem profilaktyki przeciwpróchniczej oraz zapobieganiem chorobom przyzębia, zastosować zasady etyki podczas asystowania oraz prowadzenia działań profilaktycznych, zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii. 7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Rola asystentki stomatologicznej podczas wykonywania zabiegów 4.1.1. Materiał nauczania Asystentka stomatologiczna jest nieodzownym członkiem zespołu stomatologicznego, gdyż wspiera ona lekarza stomatologa przy wykonywaniu zabiegów, a tym samym przyczynia się do zapewniania pacjentom usług na wysokim poziomie. Podział zadań zawodowych asystentki stomatologicznej: przygotowanie gabinetu do pracy, rejestracja pacjentów, prace biurowe, praca zabiegowa czynne asystowanie przy wykonywaniu zabiegów stomatologicznych. Czynna asysta asystentki polega na współdziałaniu z lekarzem stomatologiem przez: świadome, dokładne wykonywanie pracy uprzednio zaplanowanej. wykonywanie swoich obowiązków nie tylko na polecenie, ale i bez polecenia stomatologa, ze zrozumieniem złożoności pracy całego zespołu. Zadania asystentki podczas wykonywania zabiegów to: 1. Przyjęcie pacjenta i przygotowanie do zabiegu: zapoznać się z kartą pacjenta, przygotować i położyć na stoliku materiałowo-narzędziowym zestaw jałowych narzędzi diagnostycznych: a) lusterko, b) zgłębnik, c) pęsetę. poprosić pacjenta do gabinetu, przywitać, ułożyć pacjenta na fotelu, uregulować wysokość fotela, założyć pacjentowi serwetę ochronną pod brodę i okulary ochronne, założyć maseczkę ochronną, okulary, rękawiczki jednorazowego użytku, w obecności pacjenta napełnić czysty kubek jednorazowy wodą do płukania jamy ustnej. 1. Przygotowanie narzędzi i sprzętu odpowiednio do przewidywanego zabiegu. Umieszczenie narzędzi bezpośrednio na stoliku materiałowo-narzędziowym przy unicie lub ułożenie na tacce (w zależności od zwyczajów w gabinecie i rodzaju planowanego leczenia). 2. Umieszczenie na stoliku dodatkowo: stojaka na wiertła, pakietu wysterylizowanych wierteł, odpowiednich końcówek: końcówkę ssaka lub ślinociągu, strzykawkę unitu, odpowiednie materiały. 3. Przygotowanie materiałów do wypełnień czy wycisków zgodnie z zaleceniami producenta. 4. Podawanie w miarę możliwości dodatkowych narzędzi, leków i materiałów. 5. Obsługiwanie aparatury diagnostycznej lub leczniczej. 6. Troska o dobre oświetlenie, sprawny i bezpieczny przebieg pracy. 7. Uporządkowanie stanowiska pracy po zakończeniu zabiegu: opłukać spluwaczkę wodą, 8

przepłukać ssak przed zdjęciem z niego końcówki, oddzielić i wrzucić do odpowiedniego pojemnika (odpornego na przekłucie) wszystkie ostre narzędzia i sprzęt jednorazowego użycia, posortować odpady kliniczne i oczyścić stolik materiałowo-narzędziowy, wszystkie zużyte narzędzia przełożyć do pojemnika w miejscu przeznaczonym do mycia i sterylizacji, jeżeli tak zaleca producent włączyć końcówki i skaler ultradźwiękowy na 20s przed ich zdjęciem, zmienić rękawiczki, wyczyścić i zdezynfekować stolik materiałowo narzędziowy i asystor, uchwyt lampy, włącznik, i wszystkie miejsca dotykane przez lekarza, wytrzeć i zdezynfekować zagłówek fotela i fotel, zdjąć rękawiczki, maskę, okulary, odkazić okulary, umyć ręce. 4.1.2.Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie grupy zadań zawodowych można wyróżnić w pracy asystentki stomatologicznej? 2. Jakie czynności wykonuje asystentka stomatologiczna w celu przygotowania pacjenta do zabiegu stomatologicznego? 3. Jakie czynności wykonuje asystentka stomatologiczna w celu przygotowania stanowiska pracy lekarza i swojego, do przyjęcia pacjenta? 4. Jakie czynności wykonuje asystentka stomatologiczna po zakończeniu zabiegu u danego pacjenta? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Wymień wszystkie czynności, jakie wykonuje asystentka stomatologiczna od momentu zaproszenia pacjenta do gabinetu stomatologicznego aż do chwili, gdy opuści on gabinet. Każdą z czynności przydziel do jednej z grup zadań zawodowych: przygotowanie gabinetu do pracy, rejestracja pacjentów, prace biurowe, praca zabiegowa. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiale nauczania 4.1.1. wiadomości na temat roli i zadań zawodowych asystentki stomatologicznej oraz uzupełnić podane wiadomości treściami zawartymi w wykazie literatury pozycja 4 i 6 w zakresie zgodnym z tematem rozdziału, 2) wykorzystać wiedzę, jaką już zdobył na temat przygotowania gabinetu stomatologicznego, aparatury oraz instrumentów stomatologicznych do pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: długopis, kartka papieru formatu A3, poradnik dla ucznia, literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 9

Ćwiczenie 2 Wymień wszystkie czynności, jakie wykonuje asystentka stomatologiczna po zakończeniu zabiegu stomatologicznego, przed przyjęciem następnego pacjenta. Określ cel każdej z wymienionych czynności. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiale nauczania 4.1.1. wiadomości na temat roli i zadań zawodowych asystentki stomatologicznej oraz uzupełnić podane wiadomości treściami zawartymi w wykazie literatury pozycja 4 i 6 w zakresie zgodnym z tematem rozdziału, 2) przeanalizować cele wykonywania poszczególnych czynności, z uwzględnieniem powodów związanych z personelem, pacjentem i środowiskiem. Wyposażenie stanowiska pracy: długopis, kartka papieru formatu A3, poradnik dla ucznia, literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 4.1.4.Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) przygotować pacjenta do zabiegu stomatologicznego? 2) przygotować stanowisko pracy lekarza stomatologa i asystentki stomatologicznej? 3) wykonać czynności będące w zakresie obowiązków asystentki po zakończeniu pracy zabiegowej? 4) określić rolę asystentki stomatologicznej w gabinecie stomatologicznym? 10

4.2. Środki ochrony indywidualnej 4.2.1. Materiał nauczania Środki ochrony osobistej (indywidualnej) są podstawowym sposobem zapobiegania szerzeniu się zakażeń. Do środków ochrony osobistej stosowanych w codziennej pracy przez personel gabinetu stomatologicznego zaliczamy: 1. Okulary ochronne, z bocznymi przesłonami lub przyłbica na całą twarz chronią oczy personelu przed kontaktem z krwią i wydzielinami pacjenta w przypadku nagłego ich rozbryzgu. Okulary ochronne, przyciemnione chronią też oczy podczas wykonywania zabiegów fizykalnych takich jak naświetlanie promieniami nadfioletowymi, laseroterapia, utwardzanie wypełnień lampą halogenową. 2. Maska ochronna jednorazowego użytku, zasłaniająca nos i usta chroni przed kontaktem z krwią i wydzielinami pacjenta w przypadku nagłego ich rozbryzgu (drogą kontaktu bezpośredniego), a także przed zakażeniami przenoszonymi droga kropelkową. Maseczka ochronna powinna być zmieniana zawsze, gdy zostaje zanieczyszczona krwią lub wydzielinami lub ulega zmoczeniu. 3. Rękawice gumowe lub silikonowe jednorazowego użytku zapobiegają szerzeniu się zakażeń przenoszonych poprzez ręce, na których stale bytują bakterie chorobotwórcze. Rękawice należy zmieniać zawsze, gdy ulegną uszkodzeniu, zabrudzeniu dużą ilością krwi lub wydzielin, przed przyjęciem nowego pacjenta. Prace związane z prowadzeniem dokumentacji, odbieraniem telefonu, należy wykonywać po zdjęciu rękawic i wykonaniu higienicznego mycia rąk. Dłonią w rękawiczce nie wolno dotykać własnych oczu, twarzy, ust. Do mycia narzędzi i sprzętu zakładać należy grubsze i dłuższe rękawice gospodarcze. 4. Odzież ochronna fartuch (garsona) powinny dokładnie osłaniać odzież osobistą. Powinny być zawsze czyste i schludne. Najwygodniejsze są rozpinane fartuchy z rękawami do łokcia. Po zabrudzeniu fartuch należy zdezynfekować, a następnie wyprać. 5. Obuwie ochronne, powinno być wygodne, łatwe do mycia i dezynfekcji, antypoślizgowe. W odzieży i obuwiu ochronnym nie należy wychodzić poza teren gabinetu stomatologicznego. 6. Nieprzemakalne fartuchy ochronne stosowane w sytuacji, gdy spodziewane jest duże krwawienie z pola zabiegowego i ryzyko zabrudzenia fartucha ochronnego krwią. Do środków ochrony osobistej pacjenta zaliczamy: 1. Okulary ochronne, przyciemnione chronią oczy pacjenta przed kontaktem z krwią i wydzielinami w przypadku nagłego ich rozbryzgu, a także urazem mechanicznym, fizycznym i chemicznym, spowodowanym przypadkowym wylaniem środków żrących, narzędziem stomatologicznym, światłem lampy zabiegowej. Okulary należy odkazić po użyciu. 2. Serweta ochronna, chusta lub śliniak zakładane pod brodę, które maja chronić odzież pacjenta przed zabrudzeniem i zniszczeniem. 11

4.2.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie środki ochrony indywidualnej są do dyspozycji zespołu stomatologicznego w gabinecie stomatologicznym? 2. Jakie środki ochrony indywidualnej są do dyspozycji pacjenta w gabinecie stomatologicznym? 3. Jaki jest cel stosowania środków ochrony indywidualnej dla personelu i pacjenta? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Do gabinetu stomatologicznego zgłosił się pacjent na badanie profilaktyczne. Dobierz i zastosuj odpowiednie środki ochrony indywidualnej dla pacjenta i personelu. Uzasadnij wybór. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiale nauczania 4.2.1. wiadomości na temat indywidualnych środków ochrony oraz uzupełnić podane wiadomości treściami zawartymi w wykazie literatury pozycja 4 i 6 w zakresie zgodnym z tematem rozdziału, 2) przeanalizować dostępność poszczególnych rodzajów środków ochrony w gabinecie stomatologicznym, 3) przeanalizować wskazania do zastosowania określonych środków ochrony indywidualnej w zależności od rodzaju planowanego zabiegu stomatologicznego. Wyposażenie stanowiska pracy: długopis, kartka papieru formatu A3, wyposażona pracownia demonstracyjna (umiejętności praktycznych), środki ochrony indywidualnej (różne rodzaje i rozmiary), poradnik dla ucznia, literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Do gabinetu stomatologicznego zgłosił się pacjent na leczenie próchnicy niepowikłanej. Asystentka stomatologiczna cierpi na infekcję górnych dróg oddechowych. Dobierz i zastosuj odpowiednie środki ochrony indywidualnej dla pacjenta i personelu. Określ zasady postępowania z poszczególnymi środkami ochrony po zakończeniu wizyty pacjenta. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiale nauczania 4.2.1. wiadomości na temat indywidualnych środków ochrony oraz uzupełnić podane wiadomości treściami zawartymi w wykazie literatury pozycja 4 i 6 w zakresie zgodnym z tematem rozdziału, 2) przeanalizować zagrożenia związane z infekcją dróg oddechowych i możliwości ich eliminowania 3) przeanalizować zasady postępowania ze zużytym środkiem ochrony indywidualnej 12

Wyposażenie stanowiska pracy: długopis, kartka papieru formatu A3, wyposażona pracownia demonstracyjna (umiejętności praktycznych), środki ochrony indywidualnej (różne rodzaje i rozmiary), poradnik dla ucznia, literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) dobrać i zastosować środki ochrony indywidualnej dostępne dla personelu? 2) dobrać i zastosować środki ochrony indywidualnej dostępne dla pacjenta? 3) omówić sposób postępowania, z każdym z wymienionych środków po zakończeniu wizyty pacjenta? 4) wymienić sytuacje szczególnie niebezpieczne ze względu na ryzyko przeniesienia zakażenia pomiędzy personelem a pacjentem? 13

4.3. Asystowanie podczas badań i zabiegów profilaktycznych 4.3.1. Materiał nauczania Badanie profilaktyczne jest jednym z najczęściej przeprowadzanych zabiegów w stomatologii. Badania pierwszorazowe i okresowe zawierają w sobie elementy badania profilaktycznego. Badanie pierwszorazowe dodatkowo wiąże się z koniecznością zebrania przez lekarza dokładnego wywiadu od pacjenta dotyczącego ogólnego stanu zdrowia i zgłaszanych dolegliwości oraz wypełnienia przez asystentkę części diagnostycznej karty pacjenta oraz diagramu zębów mlecznych lub stałych. Bardzo istotne jest nawiązanie pozytywnego kontaktu z pacjentem, budowanie atmosfery zaufania i zrozumienia. Asystentka stomatologiczna powinna wykonać następujące czynności: 1. Zapoznać się z kartą pacjenta, 2. Przygotować i położyć na stoliku materiałowo-narzędziowym zestaw jałowych narzędzi diagnostycznych: a) lusterko, b) zgłębnik, c) pęsetę. 3. Ewentualnie przygotować dodatkowo: końcówki do badania elektropobudliwości miazgi lub chlorek etylu, 4. Poprosić pacjenta do gabinetu, przywitać, 5. Ułożyć pacjenta na fotelu, uregulować wysokość fotela, 6. Założyć pacjentowi serwetę ochronną pod brodę i okulary ochronne, 7. Założyć maseczkę ochronną, okulary, rękawiczki jednorazowego użytku, 8. W obecności pacjenta napełnić czysty kubek jednorazowy wodą do płukania jamy ustnej, 9. W trakcie, gdy lekarz zbiera wywiad od pacjenta i przeprowadza badanie profilaktyczne, asysta powinna wypełnić część diagnostyczną karty pacjenta i zapisać wszystkie informacje dotyczące przeprowadzonego badania, a dotyczące stanu błony śluzowej, migdałków, higieny, stanu szkliwa, zaburzeń ortodontycznych 10. Zapisać odpowiednim symbolem w diagramie zębów mlecznych lub stałych, informacje dotyczące poszczególnych zębów, 11. Wspólnie z lekarzem ustalić plan zabiegów profilaktyczno-leczniczych dla danego pacjenta, 12. Ustalić termin następnej wizyty, 13. Uporządkować stanowiska pracy po zakończeniu zabiegu, 14. Przygotować stanowisko pracy do przyjęcia następnego pacjenta, 4.3.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie czynności wykonuje asystenta podczas pierwszorazowego badania profilaktycznego? 2. Jakie czynności wykonuje asystenta podczas okresowego badania profilaktycznego? 3. Z jakich części składa się stomatologiczna karta pacjenta? 14

4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Do gabinetu stomatologicznego zgłosiła się pacjentka na wizytę okresową w celu wykonania badania profilaktycznego. Przygotuj stanowisko pracy lekarza i asystentki stomatologicznej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiale nauczania 4.3.1. wiadomości na temat asystowania podczas badań i zabiegów profilaktycznych oraz uzupełnić podane wiadomości treściami zawartymi w wykazie literatury pozycja 4 i 6 w zakresie zgodnym z tematem rozdziału, 2) przygotować sprzęt i instrumenty niezbędne do przeprowadzenia badania profilaktycznego okresowego, 3) przeanalizować kolejność wykonywania poszczególnych czynności przez lekarza dentystę i asystentkę. Wyposażenie stanowiska pracy: długopis, kartka papieru formatu A4, wyposażona pracownia demonstracyjna (umiejętności praktycznych) fotel stomatologiczny, unit, instrumentarium diagnostyczne, stomatologiczna karta pacjentki, diagram uzębienia pacjentki, poradnik dla ucznia, literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Do gabinetu stomatologicznego zgłosiła się pacjentka na pierwszą wizytę w celu wykonania badania profilaktycznego. Wypełnij część diagnostyczną karty pacjenta i diagram uzębienia na podstawie oceny stanu jamy ustnej wykonywanej przez lekarza i zgłaszanej asystentce. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiale nauczania 4.3.1. wiadomości na temat asystowania podczas badań i zabiegów profilaktycznych oraz uzupełnić podane wiadomości treściami zawartymi w wykazie literatury pozycja 4 i 6 w zakresie zgodnym z tematem rozdziału, 2) odszukać w dostępnej literaturze informacji na temat symboli używanych do opisywania stanu uzębienia, 3) zapoznać się ze wzorem stomatologicznej kart pacjenta. Wyposażenie stanowiska pracy: długopis, kartka papieru formatu A4 wyposażona pracownia demonstracyjna (umiejętności praktycznych) fotel stomatologiczny, unit, instrumentarium diagnostyczne, stomatologiczna karta pacjenta, diagram do uzupełnienia, poradnik dla ucznia, literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 15

4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymienić czynności wykonywane przez lekarza podczas badania profilaktycznego? 2) wymienić kolejne czynności wykonywane przez asystentkę podczas badania profilaktycznego? 3) wykonać poszczególne czynności związane z asystowaniem podczas badania profilaktycznego? 4) wypełnić część diagnostyczną karty pacjenta? 5) wypełnić diagram uzębienia zębów stałych i mlecznych posługując się przyjętymi symbolami? 16

4.4. Asystowanie podczas leczenia różnych typów próchnicy 4.4.1. Materiał nauczania Asystowanie podczas leczenia zębów może odbywać się metodą tradycyjną lub metodą na cztery ręce. Podczas pracy metodą tradycyjną asystentka przygotowuje niezbędne instrumenty i inne środki niezbędne podczas leczenia i zlecane przez lekarza na jego stoliku. Lekarz sam sięga po potrzebny sprzęt lub środek. Podczas pracy metodą na cztery ręce asystentka przygotowuje niezbędne instrumenty, urządzenia i środki na własnym stoliku tzw. asystorze, a w trakcie pracy podaje żądany sprzęt lub środek bezpośrednio do ręki lekarza, tak aby nie musiał od odrywać wzroku od miejsca zabiegu. I. Asystowanie podczas leczenia próchnicy niepowikłanej: 1. Przygotować i zapoznać się z kartą pacjenta, przygotować radiogramy, 2. Przywitać, przyjąć i przygotować pacjenta do zabiegu, 3. Przygotować zestaw narzędzi do leczenia zachowawczego: a) zestaw narzędzi diagnostycznych, b) wydrążacz, c) nakładacz, d) upychadło 4. Umieścić na stoliku dodatkowo: stojak na wiertła, pakiet wysterylizowanych wierteł, odpowiednie końcówki, końcówkę ssaka lub ślinociągu, strzykawkę unitu, odpowiednie materiały, 5. Jeżeli taka będzie potrzeba należy przygotować formówke, do odtworzenia kształtu i konturu utraconych tkanek zęba, 6. Regulować oświetlenie, 7. Włączyć ślinociąg, 8. Obsługiwać ssak usuwać z jamy ustnej resztki płynne i pozabiegowe podczas opracowywania ubytku i jego odbudowy, 9. Przepłukiwać bądź osuszać ubytek za pomocą strzykawki unitu osuszać wtedy, gdy lekarz przerywa opracowywanie ubytku, aby go obejrzeć, a po zakończeniu opracowania ubytku przemyć go i osuszyć, aby przygotować do założenia wypełnienia, 10. Podawać dodatkowo potrzebne narzędzia, leki lub materiały, 11. Po opracowaniu ubytku zarobić i podać lekarzowi dentyście odpowiedni materiał wypełniający, uwzględniając oszczędne gospodarowanie, co przyczynia się do zmniejszania kosztów leczenia, 12. Uporządkować stanowisko pracy po zakończeniu zabiegu, 13. Przygotować stanowisko pracy do przyjęcia następnego pacjenta, II. Asystowanie podczas biologicznego leczenia miazgi zęba W leczeniu endodontycznym można stosować techniki: 1) zachowawcze przy leczeniu zębów z żywą miazgą (celem jest zachowanie żywotności miazgi), 2) radykalne polegają na usunięciu miazgi z jamy zęba (leczenie kanałowe). Wśród technik zachowawczych stosowanych przy leczeniu zębów z żywą miazgą można zastosować: a) pośrednie pokrycie miazgi, b) bezpośrednie pokrycie miazgi. 17

Zadania asysty stomatologicznej podczas biologicznego leczenia miazgi zęba: 1. Przygotować kartę pacjenta, 2. Przywitać, przyjąć i przygotować pacjenta do zabiegu, 3. Zastosować środki ochrony osobistej dla zespołu stomatologicznego i pacjenta, 4. Umieścić na stoliku dodatkowo: stojak na wiertła, pakiet wysterylizowanych wierteł, odpowiednie końcówki, końcówkę ssaka lub ślinociągu, strzykawkę unitu, odpowiednie materiały, 5. Przygotować zestaw narzędzi do leczenia zachowawczego do wstępnego opracowania ubytku: a) zestaw narzędzi diagnostycznych, b) wydrążacz, c) nakładacz, d) upychało. 6. Przygotować zestaw do leczenia biologicznego do opracowania ubytku w pobliżu miazgi zęba oraz zarobienia materiału pokrywającego miazgę (specjalny jałowy zestaw) w jałowym pakiecie (kasecie metalowej zafoliowanej) jałowe narzędzia diagnostyczne, wydrążacz, nakładacz, upychadła, wiertła, narzędzia kanałowe, płytki, łopatki, kieliszek do leków, kulki waty, płatki ligniny, 7. Ewentualnie przygotować zestaw do iniekcji w celu podania środka znieczulającego 8. Jeżeli taka będzie potrzeba należy przygotować formówkę, do odtworzenia kształtu i konturu utraconych tkanek zęba, 9. Regulować oświetlenie, 10. Ząb należy dokładnie odizolować od śliny, jeżeli to możliwe najlepiej zastosować ślinochron i włączyć ślinociąg, 11. Obsługiwać ssak usuwać z jamy ustnej resztki płynne i pozabiegowe podczas opracowywania ubytku, 12. Przy pośrednim pokryciu miazgi lekarz usuwa próchnicę z pozostawieniem cienkiej warstwy zębiny próchnicowej pokrywającej miazgę, na którą nakłada on przygotowany podkład na bazie wodorotlenku wapnia (działanie bakteriobójcze, stymulacja wytwarzania zębiny wtórnej), a następnie wypełnia ząb tymczasowo cementem najlepiej glasjonomerowym. Asysta przygotowuje i podaje podkład, a następnie wypełnienie tymczasowe na instrumencie. Po kilku miesiącach usuwa się wypełnienie tymczasowe, zdejmuje pozostawiona warstwę zębiny próchnicowej i w przypadku powodzenia zakłada wypełnienie stałe. Jeżeli doszło do zakażenia miazgi stosuje się leczenie kanałowe. 13. Przy bezpośrednim pokryciu miazgi na przykład wskutek jej przypadkowego obnażenia w czasie opracowywania ubytku, należy zastosować technikę jej bezpośredniego pokrycia lekarz nakłada na ubytek pastę wodorotlenkowo-wapniową i cement glasjonomerowy, a następnie wypełnienie stałe. Asysta przygotowuje (zarabia) odpowiednie materiały i podaje lekarzowi na instrumencie. 14. Przepłukiwać bądź osuszać ubytek za pomocą strzykawki unitu osuszać wtedy, gdy lekarz przerywa opracowywanie ubytku, aby go obejrzeć, a po zakończeniu opracowania ubytku przemyć go i osuszyć, aby przygotować do założenia podkładu, opatrunku lub wypełnienia, 15. Podawać dodatkowo potrzebne narzędzia, leki lub materiały, 16. Uporządkować stanowiska pracy po zakończeniu zabiegu, 17. Przygotować stanowisko pracy do przyjęcia następnego pacjenta. 18

III. Asystowanie przy leczeniu kanałowym. Przyczyny leczenia endodontycznego: 1) obnażenie i zakażenie żywej miazgi w przypadku, gdy proces próchniczy zniszczył twarde tkanki zęba chroniące miazgę, doszło do jej obnażenia a następnie zakażenia miazgi zęba, 2) martwica miazgi w wyniku toczącego się procesu próchniczego lub urazu zęba, który doprowadził do uszkodzenia naczyń krwionośnych zaopatrujących miazgę, rozpad miazgi występuje po ustaniu dopływu krwi, 3) ekstyrpacja miazgi w przypadku, gdy kanał korzeniowy będzie służył do zakotwiczenia w nim wkładu lub ćwieka, na którym umieszczona będzie korona protetyczna, Leczenie kanałowe składa się z następujących etapów: 1) usunięcie miazgi lub tkanek nekrotycznych z jamy zęba, 2) oczyszczenie, poszerzenie i ukształtowanie kanału korzeniowego, 3) szczelne wypełnienie kanału odpowiednim materiałem. Można je wykonać dwiema metodami: 1) ekstyrpacji w znieczuleniu wykonywana najczęściej podczas jednej wizyty pacjenta, 2) ekstyrpacji mortalnej wykonywana na dwóch trzech wizytach pacjenta. Do zadań asysty należy: 1. Przygotować kartę pacjenta i radiogramy, 2. Przywitać, przyjąć i przygotować pacjenta do zabiegu, 3. Przygotować ślinochron do założenia, w tym celu wyciąć otwór w płacie gumowym za pomocą dziurkacza, dobrać klamrę, przygotować kleszcze i ramkę, 4. Przygotować zestaw narzędzi do leczenia zachowawczego do wstępnego opracowania ubytku: a) zestaw narzędzi diagnostycznych b) wydrążacz c) nakładacz, d) upychadło 5. Przygotować zestaw sterylnych narzędzi endodontycznych: w jałowym pakiecie (kasecie metalowej zafoliowanej) miazgociągi, udrażniacze, poszerzacze, igły Millera, Lentulo, ćwieki, upychadła kanałowe, pilniki Hedstroema, typu K, jałowe narzędzia diagnostyczne, wydrążacz, nakładacz, wiertła, płytki, łopatki, kieliszek do leków, kulki waty, płatki ligniny, 6. Umieścić na stoliku dodatkowo: stojak na wiertła, odpowiednie końcówki, końcówkę ssaka lub ślinociągu, strzykawkę unitu, 7. Przygotować zestaw do iniekcji w celu podania środka znieczulającego, 8. Jeżeli taka będzie potrzeba należy przygotować formówkę, do odtworzenia kształtu i konturu utraconych tkanek zęba, 9. Włączyć i regulować oświetlenie, 10. Założyć końcówkę i włączyć ślinociąg po przeciwnej stronie niż ślinochron, 11. Obsługiwać ssak usuwać z jamy ustnej resztki płynne i pozabiegowe podczas opracowywania ubytku, 12. Przygotować materiały wypełniające kanał i ubytek zęba zgodnie z zaleceniami producenta, 13. Przepłukiwać bądź osuszać ubytek za pomocą strzykawki unitu i powietrza, 14. Podawać dodatkowo potrzebne narzędzia, leki lub materiały, 15. Uporządkować stanowiska pracy po zakończeniu zabiegu, 16. Przygotować stanowisko pracy do przyjęcia następnego pacjenta. 19

4.4.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie kolejne czynności występujące po sobie wykonuje asystentka podczas leczenia próchnicy niepowikłanej? 2. Jakie kolejne czynności występujące po sobie wykonuje asystentka podczas biologicznego leczenia miazgi zęba? 3. Jakie kolejne czynności występujące po sobie wykonuje asystentka podczas leczenia kanałowego? 4. W jaki sposób przygotowuje się ślinochron do założenia? 4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Do gabinetu stomatologicznego zgłosiła się pacjentka na leczenie ubytku próchnicowego kl. V zęba 43. Przygotuj stanowisko pracy lekarza i asystentki. Wykonaj czynności związane z asystowaniem przy leczeniu zachowawczym tego zęba metodą tradycyjną. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiale nauczania 4.4.1. wiadomości na temat asystowania podczas leczenia próchnicy powikłanej i niepowikłanej oraz uzupełnić podane wiadomości treściami zawartymi w wykazie literatury pozycja 2, 4 i 6 w zakresie zgodnym z tematem rozdziału, 2) przeanalizować zasady asystowania metodą tradycyjną, 3) przygotować sprzęt i instrumenty stomatologiczne niezbędne do przeprowadzenia leczenia zęba metodą tradycyjną, 4) przeanalizować możliwości wykorzystania materiałów do wypełnienia opracowanego zęba i sposób ich przygotowania, 5) przeanalizować możliwość wykorzystania dodatkowych narzędzi i instrumentów (formówka, zestaw do znieczulenia miejscowego), 6) przeanalizować kolejność wykonywania poszczególnych czynności przez lekarza dentystę i asystentkę w trakcie leczenia zęba, 7) asystować do zabiegu leczenia zęba. Wyposażenie stanowiska pracy: długopis, kartka papieru formatu A4, wyposażona pracownia demonstracyjna (umiejętności praktycznych) fotel stomatologiczny, unit, instrumentarium diagnostyczne, materiały do wypełnień, mieszalniki do amalgamatu, strzykawki oraz igły jednorazowego użytku, leki stomatologiczne, materiały opatrunkowe, stomatologiczna karta pacjenta, diagram, poradnik dla ucznia, literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 20

Ćwiczenie 2 Do gabinetu stomatologicznego zgłosiła się pacjentka na leczenie kanałowe zęba 12. Przygotuj stanowisko pracy lekarza i asystentki. Wykonaj czynności związane z asystowaniem przy leczeniu kanałowym tego zęba metodą na cztery ręce. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiale nauczania 4.4.1. wiadomości na temat asystowania podczas leczenia próchnicy powikłanej i niepowikłanej oraz uzupełnić podane wiadomości treściami zawartymi w wykazie literatury pozycja 2, 4 i 6 w zakresie zgodnym z tematem rozdziału, 2) przeanalizować zasady pracy metodą na cztery ręce, 3) przygotować sprzęt i instrumenty stomatologiczne niezbędne do przeprowadzenia leczenia kanałowego zęba, 4) przeanalizować możliwości wykorzystania materiałów do wypełnienia kanału i opracowanego zęba i sposób ich przygotowania, 5) przeanalizować możliwość wykorzystania dodatkowych narzędzi i instrumentów (ślinochron, formówka, zestaw do znieczulenia miejscowego, zdjęcia RTG), 6) przeanalizować kolejność wykonywania poszczególnych czynności przez lekarza dentystę i asystentkę w trakcie leczenia zęba, 7) asystować podczas leczenia zęba. Wyposażenie stanowiska pracy: długopis, kartka papieru formatu A4, wyposażona pracownia demonstracyjna (umiejętności praktycznych) fotel stomatologiczny, unit, instrumentarium diagnostyczne, instrumentarium endodontyczne, stomatologiczna karta pacjenta, diagram, poradnik dla ucznia, literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymienić i wykonać kolejne czynności występujące po sobie, które wykonuje asystentka podczas leczenia próchnicy niepowikłanej? 2) wymienić i wykonać kolejne czynności występujące po sobie, które wykonuje asystentka podczas biologicznego leczenia miazgi zęba? 3) wymienić i wykonać kolejne czynności występujące po sobie, które wykonuje asystentka podczas leczenia kanałowego? 4) przygotować ślinochron do założenia? 5) przygotować zlecony środek miejscowo znieczulający do podania? 21

4.5. Asystowanie podczas usuwania złogów nazębnych 4.5.1. Materiał nauczania Kamień nazębny, zarówno nad jak i poddziąsłowy powstaje w wyniku mineralizacji płytki nazębnej zlokalizowanej w okolicy dziąsła. Kamień nazębny i osad nazębny można usuwać dwiema metodami: tradycyjną z wykorzystaniem narzędzi ręcznych do usuwania złogów nazębnych, za pomocą urządzeń ultradźwiękowych i pneumatycznych Zabieg usuwania złogów nazębnych wykonuje higienistka stomatologiczna lub lekarz stomatolog. Usuwanie złogów nazębnych metodą tradycyjną. Zadania asysty stomatologicznej: 1. Przygotować kartę pacjenta, 2. Przywitać, przyjąć i przygotować pacjenta do zabiegu, 3. Zastosować środki ochrony osobistej dla zespołu stomatologicznego i pacjenta. 4. Umieścić na stoliku dodatkowo: stojak na wiertła, pakiet wysterylizowanych wierteł, odpowiednie końcówki, końcówkę ssaka lub ślinociągu, strzykawkę unitu, odpowiednie materiały, 5. Przygotować zestaw narzędzi do ręcznego usuwania złogów nazębnych: a) zestaw narzędzi diagnostycznych b) strzykawka jednorazowego użytku z igłą c) środki dezynfekujące d) oraz skrobaczki, sierpy, lemiesze, haczyki, pilniczki (do usunięcia kamienia), szczoteczki, gumki, pasty (do usunięcia osadu), 6. Regulować oświetlenie, 7. Włączyć ślinociąg, 8. Obsługiwać ssak usuwać z jamy ustnej resztki płynne i pozabiegowe podczas usuwania złogów nazębnych, 9. Podawać dodatkowo potrzebne narzędzia, 10. Uporządkować stanowiska pracy po zakończeniu zabiegu, 11. Przygotować stanowisko pracy do przyjęcia następnego pacjenta. Usuwanie złogów nazębnych z wykorzystaniem urządzeń ultradźwiękowych i pneumatycznych. Zadania asysty stomatologicznej: 1. Przygotować kartę pacjenta, 2. Przywitać, przyjąć i przygotować pacjenta do zabiegu, 3. Zastosować środki ochrony osobistej dla zespołu stomatologicznego i pacjenta, 4. Przygotować zestaw narzędzi: a) zestaw narzędzi diagnostycznych, b) strzykawka jednorazowego użytku z igłą, c) środki dezynfekujące, 5. Przygotować i sprawdzić sprawność działania urządzeń stosowanych do usuwania złogów, 6. Regulować oświetlenie, 7. Włączyć ślinociąg, 8. Obsługiwać ssak usuwać z jamy ustnej resztki płynne i pozabiegowe podczas usuwania złogów nazębnych, 9. Podawać dodatkowo potrzebne narzędzia, 22

10. Uporządkować stanowiska pracy po zakończeniu zabiegu, 11. Przygotować stanowisko pracy do przyjęcia następnego pacjenta. 4.5.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są metody usuwania złogów nazębnych? 2. Jakie kolejne czynności następujące po sobie wykonuje asystentka w czasie usuwania złogów nazębnych metoda tradycyjną? 3. Jakie kolejne czynności następujące po sobie wykonuje asystentka w czasie usuwania złogów nazębnych za pomocą urządzeń ultradźwiękowych i pneumatycznych? 4.5.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Do gabinetu stomatologicznego zgłosiła się pacjentka w celu usunięcia złogów nazębnych. Pacjentka chce mieć usunięte złogi przy pomocy urządzeń ultradźwiękowych. Przygotuj stanowisko pracy lekarza i asystentki stomatologicznej. Czynnie asystuj podczas wykonywania zabiegu. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiale nauczania 4.5.1. wiadomości na temat asystowania podczas usuwania złogów nazębnych oraz uzupełnić podane wiadomości treściami zawartymi w wykazie literatury pozycja 4 i 6 w zakresie zgodnym z tematem rozdziału, 2) przygotować sprzęt i instrumenty niezbędne do wykonania zabiegu przy pomocy urządzeń ultradźwiękowych, 3) przeanalizować kolejność wykonywania poszczególnych czynności przez lekarza dentystę i asystentkę, 4) czynnie asystować podczas zabiegu. Wyposażenie stanowiska pracy: długopis, kartka papieru formatu A4, wyposażona pracownia demonstracyjna (umiejętności praktycznych) fotel stomatologiczny, unit, instrumentarium diagnostyczne, skaler, piezodenty, piaskarka, stomatologiczna karta pacjenta, poradnik dla ucznia, literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Do gabinetu stomatologicznego zgłosiła się pacjentka w celu usunięcia złogów nazębnych. Pacjentka chce mieć usunięte złogi przy pomocy narzędzi ręcznych. Przygotuj stanowisko pracy lekarza i asystentki stomatologicznej. Czynnie asystuj podczas wykonywania zabiegu. 23

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiale nauczania 4.5.1. wiadomości na temat asystowania podczas usuwania złogów nazębnych oraz uzupełnić podane wiadomości treściami zawartymi w wykazie literatury pozycja 4 i 6 w zakresie zgodnym z tematem rozdziału, 2) przygotować sprzęt i instrumenty niezbędne do wykonania zabiegu przy pomocy urządzeń ultradźwiękowych, 3) przeanalizować kolejność wykonywania poszczególnych czynności przez lekarza dentystę i asystentkę, 4) czynnie asystować podczas zabiegu. Wyposażenie stanowiska pracy: długopis, kartka papieru formatu A4, wyposażona pracownia demonstracyjna (umiejętności praktycznych) fotel stomatologiczny, unit, instrumentarium diagnostyczne, ręczne narzędzia do usuwania złogów, stomatologiczna karta pacjenta, poradnik dla ucznia, literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 4.5.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymienić metody usuwania złogów nazębnych? 2) wymienić i wykonać kolejne czynności następujące po sobie, które wykonuje asystentka w czasie usuwania złogów nazębnych metodą tradycyjną? 3) wymienić i wykonać kolejne czynności następujące po sobie, które wykonuje asystentka w czasie usuwania złogów nazębnych za pomocą urządzeń ultradźwiękowych i pneumatycznych? 24

4.6. Zabiegi chirurgiczne wykonywane w gabinecie stomatologicznym i zasady asystowania podczas zabiegów chirurgicznych 4.6.1. Materiał nauczania W gabinetach stomatologicznych najczęściej przeprowadzanymi zabiegami chirurgicznymi są: 1. Chirurgiczne usunięcie zębów i korzeni zębów 2. Resekcja wierzchołków korzeni zębów 3. Zabiegi z zakresu implantologii 4. Zabiegi chirurgiczne na przyzębiu Każdy zabieg chirurgiczny można podzielić na fazy, są to: 1) faza przedzabiegowa, 2) zabieg chirurgiczny, 3) faza pozabiegowa. Rola asysty podczas wykonywania stomatologicznych zabiegów chirurgicznych to: 1. Dbać o wygodę pacjenta i uspokajać go, 2. Oczyszczać pole zabiegowe z krwi, śliny i innych substancji za pomocą ssaka, 3. Asystować bez zasłaniania pola widzenia lekarzowi, 4. Poprawiać ustawienie oświetlenia, jeżeli wystąpi taka potrzeba, 5. Kontrolować tkanki miękkie, aby odsłonić pole zabiegowe, 6. Przed zabiegiem przygotować całe instrumentarium, 7. Sprawdzać samopoczucie pacjenta. Wykonanie zabiegu chirurgicznego wymaga wcześniejszego wykonania radiogramów pojedynczego zęba lub wszystkich zębów w zależności od potrzeb. Uprawnienia do wykonywania radiogramów asystentka stomatologiczna może zdobyć na odpowiednich szkoleniach. Bez odbycia takiego przeszkolenia asystentka nie może wykonywać zdjęć Rtg. Faza zabiegu Przebieg Czynności wykonywane przez asystentkę Faza 1. Wywiad od pacjenta lub 1. Współudział w zbieraniu informacji przedzabiegowa opiekuna zebranie dotyczących stanu zdrowia pacjenta informacji dotyczącej aktualnego stanu zdrowia pacjenta, chorób przebytych i występujących obecnie, przyjmowanych leków, uczuleń na leki i inne środki. Uzyskanie zgody pacjenta na zabieg. 2. Premedykacja pacjenta 2. Przygotować zestaw do iniekcji, zlecony na zlecenie lekarza przez lekarza lek znieczulający (doustnie przed wizytą lub w iniekcji bezpośrednio przed zabiegiem) 25

3. Przygotowanie do zabiegu Zabieg ekstrakcji zęba Lekarz podaje środek miejscowo znieczulający Faza pozabiegowa Lekarz zakłada kleszcze na ząb, który ma być usunięty i usuwa go. Miejsce po usunięciu zęba uciska jałowymi gazikami Lekarz wydaje zalecenia pozabiegowe dla pacjenta 3. Wykonać: a) umieścić radiogramy w negatoskopie, b) przygotować zestaw do znieczulenia miejscowego, c) przygotować niezbędne sterylne narzędzia chirurgiczne na sterylnym stoliku materiałowo narzędziowym, narzędzia dodatkowe, które mogą okazać się potrzebne umieścić zapakowane w pobliżu stanowiska asysty, d) wygodnie posadzić pacjenta w fotelu, ustawić zagłówek w odpowiedniej pozycji, tak, aby głowa, szyja i tułów pozostawały w linii prostej, zmyć nadmiar makijażu, e) nałożyć pacjentowi okulary ochronne, f) obłożyć pacjenta serwetami ochronnymi, g) przetrzeć skórę pacjenta środkiem dezynfekującym, h) zalecić pacjentowi płukanie jamy ustnej środkiem odkażającym, i) przygotować zestaw narzędzi diagnostycznych, j) przygotować zestaw do znieczulenia miejscowego i zlecony przez lekarza lek, nabrać do strzykawki w sposób aseptyczny odpowiednią dawkę leku, podać strzykawkę lekarzowi, k) przygotować i umieścić na stoliku materiałowo narzędziowym sterylne: odpowiednio dobrane kleszcze i dźwignie, łyżki zębodołowe, gaziki, l) regulować oświetlenie, m) włączyć ślinociąg, n) obsługiwać ssak usuwać z jamy ustnej resztki płynne i pozabiegowe, o) podać gaziki i dodatkowo potrzebne narzędzia, p) uporządkować stanowisko pracy po zakończeniu zabiegu, q) uzupełnić kartę pacjenta, r) przygotować stanowisko pracy do przyjęcia następnego pacjenta. 26

4.6.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie zabiegi chirurgiczne mogą być wykonywane w gabinecie stomatologicznym? 2. Na jakie fazy można podzielić każdy zabieg chirurgiczny? 3. Jaka jest rola asystentki stomatologicznej podczas zabiegów chirurgicznych? 4. Jakie kolejne czynności następujące po sobie wykonuje asystentka w czasie zabiegu usunięcia zęba? 4.6.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Do gabinetu chirurgii stomatologicznej zgłosił się pacjent w celu usunięcia zęba trzonowego górnego prawego. Przygotuj pacjenta i stanowisko pracy. Czynnie asystuj podczas zabiegu usunięcia zęba. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiale nauczania 4.6.1. wiadomości na temat asystowania podczas zabiegów chirurgicznych oraz uzupełnić podane wiadomości treściami zawartymi w wykazie literatury pozycja 3, 4 i 6 w zakresie zgodnym z tematem rozdziału, 2) przygotować sprzęt i instrumenty niezbędne do wykonania zabiegu usunięcia zęba, 3) przeanalizować kolejność wykonywania poszczególnych czynności przez lekarza dentystę i asystentkę, 4) czynnie asystować podczas zabiegu. Wyposażenie stanowiska pracy: długopis, kartka papieru formatu A4, wyposażona pracownia demonstracyjna (umiejętności praktycznych) fotel stomatologiczny, unit, instrumentarium diagnostyczne, instrumentarium chirurgiczne, stomatologiczna karta pacjenta, poradnik dla ucznia, literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Do gabinetu stomatologicznego zgłosiła się pacjentka w celu usunięcia zęba 18 i korzeni zęba 17. Przygotuj stanowisko pracy lekarza i asystentki stomatologicznej. Czynnie asystuj podczas wykonywania zabiegu. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) odszukać w materiale nauczania 4.6.1. wiadomości na temat asystowania podczas zabiegów chirurgicznych oraz uzupełnić podane wiadomości treściami zawartymi w wykazie literatury pozycja 3, 4 i 6 w zakresie zgodnym z tematem rozdziału, 2) przygotować sprzęt i instrumenty niezbędne do wykonania zabiegu usunięcia zęba i korzenia zęba, 27

3) przeanalizować kolejność wykonywania poszczególnych czynności przez lekarza dentystę i asystentkę, 4) czynnie asystować podczas zabiegu. Wyposażenie stanowiska pracy: długopis, kartka papieru formatu A4, wyposażona pracownia demonstracyjna (umiejętności praktycznych) fotel stomatologiczny, unit, instrumentarium diagnostyczne, instrumentarium chirurgiczne, zestaw do znieczulenia, leki do znieczulenia miejscowego, stomatologiczna karta pacjenta, poradnik dla ucznia, literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 4.6.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) scharakteryzować zabiegi chirurgiczne, które mogą być wykonywane w gabinecie stomatologicznym? 2) wskazać fazy, na które można podzielić każdy zabieg chirurgiczny? 3) określić rolę asystentki stomatologicznej podczas zabiegów chirurgicznych? 4) wykonać czynności następujące po sobie, które wykonuje asystentka podczas zabiegu usunięcia zęba? 28

4.7. Asystowanie podczas leczenia protetycznego 4.7.1 Materiał nauczania Protetyka stomatologiczna zajmuje się zastępowaniem brakujących zębów i tkanek w jamie ustnej protezami. Rodzaje uzupełnień protetycznych: 1. Uzupełnienia protetyczne ruchome pacjenci sami mogą je wyjmować z jamy ustnej. 2. Uzupełnienia protetyczne stałe należą do nich: a) korony (mocowane za pomocą cementów lub materiałów łączących), b) uzupełnienia, których wykonanie poprzedza założenie korony (wkłady koronowo-korzeniowe wykonywane techniką pośrednią lub bezpośrednią), c) mosty (mocowane za pomocą cementów lub materiałów łączących), d) wkłady i nakłady stosowane w zębach tylnych, e) licówki na zęby przednie. Uzupełnienia te są najczęściej wykonywane techniką pośrednią tzn. poza jamą ustną pacjenta 3. Uzupełnienia protetyczne na bazie implantów. Do zadań asysty stomatologicznej w protetyce stomatologicznej należy: 1. Ustalenie wizyty. Wizyty są umawiane z wyprzedzeniem. Asysta powinna znać plan leczenia, aby mieć wystarczająco dużo czasu na odebranie prac laboratoryjnych, wykonywanych pomiędzy wizytami. 2. Sporządzanie i dokonywanie wpisów w kartach pacjenta. Asysta stomatologiczna ściśle ze wskazówkami lekarza wprowadza szczegółowe informacje zarówno do kart pacjenta jak i kart zleceń do laboratorium. 3. Dbałość o sprzęt i materiały. Wszystkie narzędzia i przedmioty muszą zostać oczyszczone, wysterylizowane lub odpowiednio odkażone i ułożone zgodnie z wymogami. 4. Asystowanie w leczeniu na zasadzie członka zespołu. 5. Udzielanie pomocy pacjentowi. Asystowanie podczas zabiegów związanych z wykonywaniem koron i mostów: 1. Przygotować kartę pacjenta i umieścić radiogramy w negatoskopie, 2. Przywitać, przyjąć i przygotować pacjenta do zabiegu, 3. Zastosować środki ochrony osobistej dla zespołu stomatologicznego i pacjenta, 4. Umieścić na stoliku dodatkowo: stojak na wiertła, odpowiednie końcówki, końcówkę ssaka lub ślinociągu, strzykawkę unitu, 5. Przygotować zestaw narzędzi w zależności od etapu leczenia protetycznego: a) zestaw narzędzi diagnostycznych na każdym etapie leczenia, b) narzędzia i instrumenty do opracowania zęba, c) zestaw do pobrania wycisków przygotowanego zęba i innych zębów w tej szczęce (masa wyciskowa, łyżki wyciskowe, gumowa miseczka i szpatułka do mieszania, taśma przylepna), d) nici retrakcyjne do retrakcji dziąsła e) model zębów przeciwstawnej szczęki lub zwarciowy z laboratorium, f) nóż i szpatułka do wosku, krajak Le Cron, g) wzornik kształtów i kolornik, h) wosk modelowy i zgryzowy, i) kęsek zgryzowy, j) palnik gazowy, k) łuk twarzowy, narzędzia do pomiarów przy ustalaniu wysokości zwarcia, 29