Rekomendacje polskich Ekspertów dotyczące profilaktyki grypy w sezonie epidemicznym 2016/2017 LIST OTWARTY EKSPERTÓW Szanowni Państwo, Szczepienie przeciw grypie jest nieodłącznym jesiennym rytuałem, dzięki któremu możemy skutecznie przygotować się do sezonu zachorowań na grypę. Ta bardzo często lekceważona choroba rok rocznie przynosi spore żniwo poszkodowanych. Sezon epidemiczny 2015/2016 zakończył się rekordowym wynikiem ponad 4 mln zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę, ponad 16 tys. hospitalizacji z powodu grypy i podejrzeń zachorowań na grypę i aż 140 zgonów. * To 8% więcej zachorowań i prawie 32% więcej hospitalizacji, niż w sezonie 2014/2015. Ogólnopolski Program Zwalczania Grypy postawił sobie za cel budowanie świadomości potrzeby profilaktyki tej choroby, a co za tym idzie podnoszenie wyszczepialności. Wskaźnik ten w Polsce już od 4 lat utrzymuje się na niskim i, niestety w ostatnim sezonie, spadającym poziomie ok. 3,4% całej populacji. Ten niski wskaźnik przypisujemy przede wszystkim niskiemu poziomowi wiedzy i świadomości zagrożeń jakie niesie ze sobą grypa, jak również korzyści wynikających ze szczepienia. Mając na względzie potrzebę nieustającej edukacji społeczeństwa i tempo rozwoju nowoczesnych technologii i metod komunikacji, proponujemy nowe narzędzie w edukacji pacjentów, jakim jest gra na urządzenia mobilne o nazwie FluMania. Ta aplikacja dzięki nowoczesnej i atrakcyjnej formule może efektywnej docierać z wartościowymi treściami do społeczeństwa. Celem gry jest promocja profilaktyki grypy, a przez to ograniczanie negatywnych skutków grypy. Zadaniem graczy jest opanowanie epidemii grypy rozprzestrzeniającej się w mieście poprzez szczepienia pacjentów z grup ryzyka powikłań pogrypowych. Aplikację można bezpłatnie pobrać z Google Play oraz AppStore. W procesie podnoszenia wyszczepialności należy zmierzyć się z koniecznością modyfikacji postaw społecznych wobec szczepień przeciw grypie. W związku z tym bardzo istotne jest zaangażowanie i wspólny, jednoznaczny głos wszystkich, którzy mają wpływ na ich kształtowanie. Należą tu: instytucje zdrowia publicznego, autorytety medyczne, pracownicy ochrony zdrowia, władze samorządowe i pracodawcy. Zapraszamy do zapoznania się z dołączonym do tego listu opracowaniem najnowszych danych epidemiologicznych oraz aktualnych polskich rekomendacji w zakresie profilaktyki grypy. Dzięki wspólnemu zaangażowaniu będziemy mogli konsekwentnie zmieniać oblicze profilaktyki grypy w Polsce oraz ograniczać jego medyczne, społeczne i ekonomiczne skutki. *Meldunki epidemiologiczne NIZP-PZH, dostępne na www.pzh.gov.pl
Załączniki do Listu Ekspertów: I. Polskie dane epidemiologiczne a. Grypa zachorowania, hospitalizacje, zgony b. Szczepienia przeciw grypie II. Wskazania do szczepień a. Wskazania kliniczne b. Wskazania epidemiologiczne III. Przeciwwskazania do szczepień IV. Szczepionki przeciw grypie: a. szczepy zatwierdzone przez WHO b. szczepionki dostępne w Polsce w sezonie 2016/2017 c. dawkowanie
ZAŁĄCZNIK 1a. Epidemiologia Grypa: zachorowania, hospitalizacje i zgony Zachorowania i podejrzenia zachorowań na grypę Średnia dzienna zapadalność (na 100 tys. ludności) wg tygodniowych meldunków w sezonie 2015/2016 w porównaniu do sezonów 2010/2011 2014/2015 (www.pzh.gov.pl) Dane dotyczące zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę oraz związanymi z nimi liczbami hospitalizacji i zgonów w sezonach 2000/2001 2015/2016 (www.pzh.gov.pl) Sezon Zachorowania Hospitalizacje Zgony 2000/2001 587 322 748 2 2001/2002 214 081 261 1 2002/2003 1 227 852 3 154 25 2003/2004 344 772 1 119 3 2004/2005 700 798 1 352 5 2005/2006 283 231 418 0 2006/2007 355 326 730 0 2007/2008 243 591 142 0 2008/2009 562 443 2 200 0 2009/2010 855 127 7 949 177 2010/2011 1 061 391 5 470 187 2011/2012 1 066 238 3 289 1 2012/2013 2 989 041 13 837 119 2013/2014 2 761 522 9 374 15 2014/2015 3 774 795 12 227 11 2015/2016 4 069 654 16 156 140
1-7.09 16-22.09 1-7.10 16-22.10 1-7.11 16-22.11 1-7.12 16-22.12 1-7.01 16-22.01 1-7.02 16-22.02 2.03-9.03 16.03-22.03 1.04-7.04 16.04-22.04 1.05-7.05 16.05-22.05. 1.06-7.06. 16.06-22.06. 01.07-7.07. 16.07-22.07. 1.08-7.08. 16.08-22.08. 1-7.09 16-22.09 1-7.10 16-22.10 1-7.11 16-22.11 1-7.12 16-22.12 1-7.01 16-22.01 1-7.02 16-22.02 2.03-9.03 16.03-22.03 1.04-7.04 16.04-22.04 1.05-7.05 16.05-22.05 1.06-7.06.05 16.06-01.07-7.07.05 16.07-1.08-7.08.05 16.08- Porównanie dynamiki i sezonowości zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę w sezonach 2013/2014 2015/2016 (www.pzh.gov.pl) 250 000 200 000 150 000 100 000 50 000 - Porównanie dynamiki i sezonowości hospitalizacji z powodu grypy lub podejrzeń grypy w sezonach 2012/2013 2014/2015 (www.pzh.gov.pl) 1 600 1 400 1 200 1 000 800 600 400 200 0 2015/2016 2014/2015 2013/2014 2015/2016 2014/2015 2013/2014 Porównanie liczby zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę oraz hospitalizacji z powodu grypy i podejrzeń grypy w 3 ostatnich sezonach (www.pzh.gov.pl) 1.09 31.08 2013/2014 2014/2015 2015/2016 zachorowania 2 761 523 3 774 798 4 069 654 zmiana 37% 8% hospitalizacje 9 374 12 227 16 156 zmiana 30% 32% Zgony z powodu grypy w sezonach Wiek od 0 do 4 od 5 do 14 od 15 do 64 65+ 2013/2014 0 1 6 8 15 2014/2015 0 0 9 2 11 2015/2016 3 2 79 56 140 Suma
ZAŁĄCZNIK 1b. Epidemiologia Szczepienia przeciw grypie Szacunkowe liczby dawek szczepionek przeciw grypie sprzedanych na rynku polskim w latach 2004-2015 oraz poziom wyszczepialności przeciw grypie populacji polskiej Średnie poziomy zaszczepienia populacji w poszczególnych grupach wiekowych w latach 2004-2015 (estymacje rynkowe na bazie danych pochodzące od dystrybutorów oraz dostępnych na stronie www.pzh.gov.pl) 20,0% 18,0% 18,6% 16,0% 14,0% 12,0% 15,8% 14,2% 12,51% 12,54% 13,39% 13,17% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% 6,80% 5,1% 5,21% 4,8% 3,8% 4,48% 3,66% 3,69% 3,70% 3,4% 3,1% 3,2% 3,0% 2,43% 2,49% 2,36% 2,4% 1,58% 1,93% 1,79% 1,7% 1,67% 0,87% 1,4% 1,01% 1,01% 0,85% 0,76% 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 0-4 5-14 15-64 65+ Populacja
ZAŁĄCZNIK 2. Wskazania do szczepień przeciw grypie W Polsce Główny Inspektor Sanitarny 1 od wielu lat rekomenduje szczepienie przeciw grypie w ramach realizacji Polskiego Programu Szczepień Ochronnych. W roku 2014 te rekomendacje zostały znacząco poszerzone. Główny Inspektor Sanitarny, podobnie jak Advisory Committee on Immunization Practice 2, zaleca szczepienie przeciw grypie wszystkim osobom powyżej 6 miesiąca życia. Zmiany wprowadzone na rok 2016 zaznaczono poniżej na czerwono. Również inne instytucje zdrowia publicznego i towarzystwa naukowe, takie jak: Zakład Badania Wirusów Grypy, Krajowy Ośrodek ds. Grypy w NIZP-PZH 3, Kolegium Lekarzy Rodzinnych 4, Polskie Towarzystwo Chorób Płuc 5, Polskie Towarzystwo Diabetologiczne 6 wskazują pacjentów chorych przewlekle, jako grupy szczególnie rekomendowane do corocznych szczepień przeciw grypie. NOWE POLSKIE REKOMENDACJE na rok 2016 Komunikat GIS z dnia 16.10.2015, www.gis.gov.pl Szczepienie przeciw grypie zalecane jest: I. Ze wskazań klinicznych i indywidualnych: a. osobom po transplantacji narządów; b. przewlekle chorym dzieciom (od ukończenia 6 miesiąca życia) i dorosłym, szczególnie chorującym na niewydolność układu oddechowego, astmę oskrzelową, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, niewydolność układu krążenia, chorobę wieńcową (zwłaszcza po przebytym zawale serca), niewydolność nerek, nawracający zespół nerczycowy, choroby wątroby, choroby metaboliczne, w tym cukrzycę, choroby neurologiczne i neurorozwojowe; c. osobom w stanach obniżonej odporności (w tym pacjentom po przeszczepie tkanek) i chorym na nowotwory układu krwiotwórczego; d. dzieciom z grup ryzyka od ukończenia 6 miesiąca życia do 18 roku życia, szczególnie zakażonym wirusem HIV, ze schorzeniami immunologiczno-hematologicznymi, w tym małopłytkowością idiopatyczną, ostrą białaczką, chłoniakiem, sferocytozą wrodzoną, asplenią wrodzoną, dysfunkcją śledziony, po splenektomii, z pierwotnymi niedoborami odporności, po leczeniu immunosupresyjnym, po przeszczepieniu szpiku, przed przeszczepieniem lub po przeszczepieniu narządów wewnętrznych, leczonych przewlekle salicylanami; e. dzieciom z wadami wrodzonymi serca zwłaszcza sinicznymi, z niewydolnością serca, z nadciśnieniem płucnym; f. kobietom w ciąży lub planującym ciążę. II. Ze wskazań epidemiologicznych wszystkim osobom od ukończenia 6 miesiąca życia do stosowania zgodnie z Charakterystyką Produktu Leczniczego, w szczególności: a. zdrowym dzieciom w wieku od ukończenia 6 miesiąca życia do 18 roku życia (ze szczególnym uwzględnieniem dzieci w wieku od ukończenia 6 do 60 miesiąca życia); b. osobom w wieku powyżej 55 lat; c. osobom mającym bliski kontakt zawodowy lub rodzinny z dziećmi w wieku poniżej 6 miesiąca życia oraz z osobami w wieku podeszłym lub przewlekle chorymi (w ramach realizacji strategii kokonowej szczepień); d. pracownikom ochrony zdrowia (personel medyczny, niezależnie od posiadanej specjalizacji oraz personel administracyjny), szkół, handlu, transportu, funkcjonariuszom publicznym w szczególności: policja, wojsko, straż graniczna, straż pożarna; e. pensjonariuszom domów spokojnej starości, domów pomocy społecznej oraz innych placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, w szczególności przebywającym w zakładach opiekuńczo-leczniczych, placówkach pielęgnacyjno-opiekuńczych, podmiotach świadczących usługi z zakresu opieki paliatywnej, hospicyjnej, długoterminowej, rehabilitacji leczniczej, leczenia uzależnień, psychiatrycznej opieki zdrowotnej oraz lecznictwa uzdrowiskowego.
Opracowano na podstawie: 1. Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 16.10.2015r. (http://www.mz.gov.pl). 2. Prevention and Control of Influenza with Vaccines, Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP), 2010. MMWR 2010; 59, (No. RR-8):1-64. (Tłumaczenie opublikowane w Medycynie Praktycznej Wydanie Specjalne 3/2010). 3. Wytyczne Zakładu Badania Wirusów Grypy Krajowego Ośrodka ds. Grypy w NIZP-PZH: Sezon epidemiczny 2012/2013. Zalecenia do szczepień przeciwko grypie (ACIP, WHO 2010r.). Dostępne na: http://www.pzh.gov.pl/page/fileadmin/user_upload/sezon_epidemiczny_2012_sklad_szczepi onki_19_03_2012_03.pdf 4. Profilaktyka i leczenie grypy Wytyczne Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce (Zalecane przez konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny rodzinnej), Wydawnictwo AKTIS, Łódź 2006. 5. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Ftyzjopneumonologicznego rozpoznawania i leczenia przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP). Pneumonologia i Alergologia Polska 2004/72. 6. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2011. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Diabetologia doświadczalna i kliniczna, 2011, 11, supl. A, 54.
ZAŁACZNIK 3. Przeciwwskazania do szczepień przeciw grypie Przeciwwskazania do szczepień przeciw grypie: anafilaktyczna nadwrażliwość na białko jaja kurzego lub antybiotyki używane w procesie produkcji lub inne składniki szczepionki,* ostre choroby gorączkowe, ostre choroby o umiarkowanym lub ciężkim przebiegu, bez względu na to, czy towarzyszy im gorączka, czy też nie, zespół Guillain-Barré stwierdzony w okresie 6 tygodni po poprzednim szczepieniu przeciw grypie.** * osoby takie, jeśli znajdują się w grupie wysokiego ryzyka wystąpienia powikłań pogrypowych, mogą odnieść korzyść ze szczepienia przeciwko grypie po dokonaniu oceny stopnia nadwrażliwości na składniki szczepionki i odpowiednim odczuleniu. ** osoby takie, jeśli znajdują się w grupie wysokiego ryzyka wystąpienia powikłań pogrypowych, mogą odnieść korzyść ze szczepienia przeciwko grypie Opracowanie: Zakład Badania Wirusów Grypy, Krajowy Ośrodek ds. Grypy w NIZP-PZH www.pzh.gov.pl (na podstawie: Prevention and Control of Influenza with Vaccines, Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP), 2010. MMWR 2010; 59, (No. RR-8):1-64.)
ZAŁĄCZNIK 4. Szczepionki przeciw grypie a) W sezonie 2016/2017 dla Półkuli Północnej WHO rekomenduje następujący skład inaktywowanych trójwalentnych szczepionek przeciw grypie: A/California/7/2009 (H1N1)pdm09 - like virus; A/Hong Kong/4801/2014 (H3N2) - like virus (nowy szczep) B/Brisbane/60/2008 - like virus (nowy szczep) Pełne informacje dostępne na: http://www.who.int/influenza/vaccines/virus/candidates_reagents/2016_17_north b) W Polsce zarejestrowane są następujące szczepionki przeciw grypie: Typ szczepionki typu split 1 typu subunit 2 Producent Sanofi Pasteur GlaxoSmithKline Novartis Abbott Novartis Nazwa szczepionki (objętość) Vaxigrip* (0,5ml) Fluarix* (0,5 ml) Begrivac* (0,5ml) Influvac* (0,5ml) Agrippal* (0,5ml) Optaflu** (0,5ml) wirosomalne 3 Berna Biotech Inflexal V* (0,5ml) * Czerwonym kolorem zaznaczono szczepionki, które są dostępne w Polsce w sezonie 2016/2017 1. Inaktywowane szczepionki przeciwko grypie z rozszczepionym wirionem. 2. Szczepionki podjednostkowe, zawierające izolowane antygeny powierzchniowe. 3. Szczepionka wirosomalna. * Szczepionki przeciw grypie otrzymywane w hodowli na zarodkach kurzych ** Szczepionki przeciw grypie otrzymywane w hodowli tkankowej MDCK Szczepionki dostępne są w większości dużych hurtowni farmaceutycznych oraz w aptekach c) Dawkowanie: Dorośli: 0,5 ml Dzieci od 36 m.ż. i starsze: 0,5 ml Dzieci od ukończenia 6 m.ż. do ukończenia 35 m.ż.: 0,25 ml lub 0,5 ml Dzieciom w wieku poniżej 9 lat, które uprzednio nie były szczepione, należy podać drugą dawkę po co najmniej 4 tygodniach