Plan wynikowy dla klasy VI na podstawie programu nauczania w kl. 4-6 szkoły podstawowej Tajemnice przyrody Jolanty Golanko Rok szkolny 2016/2017

Plan wynikowy dla klasy VI na podstawie programu nauczania w kl. 4-6 szkoły podstawowej Tajemnice przyrody Jolanty Golanko Rok szkolny 2016/2017 Numer i temat lekcji Wymagania konieczne (2) Zapoznanie się z wymaganiami edukacyjnymi, kryteriami oceniania oraz sposobem sprawdzenia osiągnięć. Określa, za co może uzyskać ocenę na lekcjach przyrody; wymienia możliwości poprawy oceny niedostatecznej; wymienia zasady pracy na lekcjach przyrody; podaje przykłady zajęć, na których szczególnie będą obowiązywały zasady bezpieczeństwa Dział 1. Odkrywamy tajemnice naszej planety Pogadanka dotycząca zakresu materiału nauczania przyrody i sposobów pracy na lekcjach; rozmowa na temat pracy z podręcznikiem, atlasem i zeszytem ćwiczeń; omówienie systemu oceniania uczniów i wymagań edukacyjnych Podręcznik, nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, zeszyt ćwiczeń 1. Czym jest Wszechświat? ilustracji twórcę teorii heliocentrycznej; (3) podaje nazwę galaktyki, w której znajduje się Układ Słoneczny; (4) omawia założenia teorii geocentrycznej; (4) omawia założenia teorii heliocentrycznej; (4) wyjaśnia, czym są galaktyki; 11.3 wyjaśnia założenia teorii heliocentrycznej Mikołaja Kopernika Pogadanka na temat poglądów na budowę Wszechświata głoszonych przed publikacją dzieła M. Kopernika; prezentacja sylwetki M. Kopernika; prezentacja mapy nieba Nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 90-91 ; atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 76-77 (3) wymienia rodzaje ciał niebieskich; (3) odróżnia gwiazdy od innych ciał niebieskich (5) wyjaśnia, czym jest Wszechświat; (5) wyjaśnia przyczyny pozornego ruchu sklepienia niebieskiego; (5) wyjaśnia, czym jest rok świetlny; (6) przygotowuje dodatkowe informacje na temat Wszechświata

2. Poznajemy Słońce i planety Układu Słonecznego (2) podaje nazwę jednej gwiazdy i 2 3 planet; (2) podpisuje przedstawione na ilustracji ciała niebieskie, używając nazw: gwiazda, planeta, księżyc, kometa; (3) podaje różnice między planetami a gwiazdami; (4) wymienia w kolejności planety Układu Słonecznego; (5) dzieli planety na typy: ziemskie, olbrzymy i karłowate; (6) przygotowuje dodatkowe informacje dotyczące poszczególnych planet Układu Słonecznego 11.2 wymienia nazwy planet Układu Słonecznego i porządkuje je według odległości od Słońca Analiza plansz dydaktycznych zamieszczonych w atlasach i w podręczniku; wskazywanie cech charakterystycznych planet typu ziemskiego i planet olbrzymów; wyróżnianie innych ciał niebieskich: planet karłowatych, planetoid, komet, meteorytów * przedstawienie na osi czasu najważniejszych dat związanych z badaniem Kosmosu Nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 90-91; atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 76-77 (3) opisuje Słońce 3. Poznajemy inne obiekty w Układzie Słonecznym 2) wymienia nazwy dwóch planet Układu Słonecznego posiadających księżyce; (3) opisuje budowę i wygląd komety (4) wyjaśnia, czym są planetoidy; (5) wyjaśnia różnice między meteorami a meteorytami; (6) przygotowuje dodatkowe informacje na temat badań kosmosu 11.2 jw. Analiza plansz dydaktycznych zamieszczonych w atlasach i w podręczniku; wskazywanie cech charakterystycznych planet typu ziemskiego i planet olbrzymów; wyróżnianie innych ciał niebieskich: planet karłowatych, planetoid, komet, meteorytów * przedstawienie na osi czasu najważniejszych dat związanych z badaniem Kosmosu Nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 90-91; atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 76-77

4. Ziemia- nasza planeta (2) opisuje kształt Ziemi; (2) odczytuje z rysunku wymiary Ziemi ; (3) wyjaśnia, dlaczego na Ziemi panują warunki sprzyjające życiu; (4) wyjaśnia, jaką rolę pełni atmosfera ziemska; (4) wyjaśnia, czym jest oś ziemska; (5) podaje podstawowe wymiary kuli ziemskiej; 11.1 opisuje kształt Ziemi z wykorzystaniem jej modelu -globusa Omówienie czynników warunkujących istnienie życia na Ziemi; analiza kształtu Ziemi; odczytywanie wymiarów Ziemi z ilustracji zamieszczonej w podręczniku na s. 19; prezentacja modelu Ziemi globusa; wskazywanie na globusie biegunów ziemskich i osi Ziemi Globus, nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 18; atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 4 (3) omawia budowę globusa (6) wykonuje model Ziemi, np. z plasteliny, w ustalonej przez siebie skali 5. Poznajemy oddziaływania magnetyczne (2) podaje przykłady ciał przyciąganych przez magnes; (2) podaje przykłady ciał, których magnes nie przyciąga; (3) podpisuje bieguny na rysunkach magnesów przyciągających się lub odpychających, używając symboli N i S; (3) na podstawie obserwacji rysuje linie sił pola magnetycznego (4) wyjaśnia pojęcia: bieguny jednoimienne, bieguny różnoimienne; (5) omawia, w jaki sposób można otrzymać magnes; (5) wyjaśnia pojęcia: pole magnetyczne, linie sił pola magnetycznego; (6) wyjaśnia, wykorzystując wiadomości na temat budowy wnętrza Ziemi, dlaczego jest ona nazywana wielkim magnesem 10.7 bada i opisuje właściwości magnesów oraz ich wzajemne oddziaływanie, a także oddziaływanie na różne substancje Obserwacja zachowania opiłków żelaza w pobliżu magnesu; rysowanie linii pola magnetycznego; obserwacja wzajemnych oddziaływań między magnesami; badanie, które ciała są przyciągane przez magnes; wyróżnianie biegunów jednoimiennych i różnoimiennych Magnesy sztabkowe; opiłki żelaza; kartka papieru; podręcznik

6. Pole magnetyczne Ziemi (2) wymienia przykłady zastosowań igły magnetycznej; (2) buduje prosty kompas na podstawie instrukcji zamieszczonej w podręczniku; (3) pokazuje na globusie bieguny magnetyczne Ziemi (4) wykazuje istnienie pola magnetycznego Ziemi za pomocą kompasu; (4) podaje przykłady przedmiotów zakłócających wskazania kompasu; (5) omawia zależność między położeniem ziemskich biegunów geograficznych i magnetycznych (6) wyjaśnia, wykorzystując wiadomości na temat budowy wnętrza Ziemi, dlaczego jest ona nazywana wielkim magnesem 10.8 buduje prosty kompas i wyjaśnia zasadę jego działania, wymienia czynniki zakłócające prawidłowe działanie kompasu Obserwacja zachowania igły magnetycznej w kompasie; budowanie prostego kompasu (wg instrukcji z podręcznika, s. 22); obserwacja zachowania igły magnetycznej podczas zbliżania do niej różnych przedmiotów (wg instrukcji z podręcznika, s. 24); badanie istnienia pola magnetycznego Ziemi za pomocą igły magnetycznej kompasu; wyróżnianie biegunów magnetycznych Ziemi Kompas; igła magnetyczna; magnes sztabkowy; stalowy gwóźdź; kawałek styropianowej tacki; czerwony i niebieski flamaster; miska z wodą; metalowa łyżeczka do herbaty; nożyczki; ołówek; gumka do ścierania; podręcznik; zeszyt ćwiczeń 7. Jak określić położenie punktu na kuli ziemskiej? (2) pokazuje na mapie świata i globusie : południki, równoleżniki, równik ; określa kierunki na półkuli północnej; (3) wyjaśnia, czym różni się równik od pozostałych równoleżników, korzystając z globusa lub mapy świata ; (3) podpisuje na rysunku schematycznym południki, równoleżniki, równik; (4) wyjaśnia znaczenie pojęć: siatka geograficzna, siatka kartograficzna; (4) wyjaśnia pojęcia: południki, równoleżniki, równik; (5) omawia różnice między południkami równoleżnikami; (6) omawia różnice między południkami równoleżnikami 12.1 wskazuje na globusie: bieguny, równik, południk zerowy i 180, półkule, kierunki główne oraz lokalizuje kontynenty, oceany i określa ich położenie względem równika i południka zerowego Obserwacja ułożenia południków i równoleżników na globusie i na mapie świata; wskazywanie położenia zwrotników, równika i kół podbiegunowych; określanie kierunków na globusie i na mapie świata; wykonanie schematycznych rysunków południków i równoleżników Obserwacja ułożenia południków i równoleżników na globusie i na mapie świata; wskazywanie położenia zwrotników, równika i kół podbiegunowych; określanie kierunków na globusie i na mapie świata; wykonanie schematycznych rysunków południków i równoleżników (3) określa kierunki na mapie świata

Numeri temat lekcji Wymagania konieczne (2) 8/9/10. Ćwiczenia w określaniu położenia geograficznego (2) zaznacza na rysunku globusa półkule: wschodnią i zachodnią, północną i południową; (4) podaje nazwy półkul, na których są położone wskazane na mapie świata lub globusie kontynenty, państwa, miasta; 12.1 jw. Określanie położenia wybranych punktów na mapie świata i globusie (wg instrukcji z podręcznika, s. 28) Określanie położenia wybranych punktów na mapie świata i globusie (wg instrukcji z podręcznika, s. 28) (3) zaznacza na mapie świata lub globusie punkty leżące na tym samym równoleżniku lub południku (5) podaje przykłady praktycznego wykorzystania umiejętności określania położenia punktów na Ziemi; (6) określa współrzędne geograficzne dowolnych punktów na mapie 11. Ruch obrotowy Ziemi (2) wyjaśnia, dlaczego na Ziemi następują po sobie dzień i noc; (2) wyjaśnia, czym jest doba ; (4) określa, gdzie wcześniej wschodzi Słońce, mając podany punkt odniesienia; (5) wyjaśnia, dlaczego na Ziemi występują różnice czasu; 11.6 prezentuje za pomocą modelu ruch obiegowy i obrotowy Ziemi 11.7 odnajduje zależność między ruchem obrotowym Ziemi a zmianą dnia i nocy Obserwacja następstw ruchu obrotowego Ziemi; określanie skutków ruchu obrotowego Ziemi Obserwacja następstw ruchu obrotowego Ziemi; określanie skutków ruchu obrotowego Ziemi (3) zaznacza na rysunku lub demonstruje na globusie kierunek ruchu obrotowego Ziemi (6) wskazuje spośród dwóch wybranych miast polskich to, w którym Słońce wzejdzie lub zajdzie wcześniej

12. Ruch obiegowy Ziemi (2) podaje, ile czasu trwa obieg Ziemi wokół Słońca; (2) wymienia daty rozpoczęcia kalendarzowych pór roku; (3) wyjaśnia, dlaczego wprowadzono rok przestępny; (3) omawia oświetlenie Ziemi w dniach równonocy (4) wymienia skutki nachylenia osi ziemskiej; (4) omawia oświetlenie Ziemi w dniach przesileń letniego i zimowego; (4) charakteryzuje poszczególne strefy oświetlenia Ziemi; (5) wyjaśnia, od czego zależą zmiany dopływu energii słonecznej w ciągu roku; 11.6 jw. 11.8 wykazuje zależność między ruchem obiegowym Ziemi a zmianami pór roku Analiza schematu przedstawiającego ruch obiegowy Ziemi; wskazywanie miejsc, na które promienie słoneczne padają pod kątem prostym w dniach, w których rozpoczynają się kalendarzowe pory roku; obserwacja zmian oświetlenia Ziemi podczas ruchu obiegowego (wg instrukcji z podręcznika, s. 33) Plansza dydaktyczna przedstawiająca ruch obiegowy Ziemi; atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 78-79; prostokątny stół, lampa bez klosza, globus; podręcznik (6) przygotowuje dodatkowe informacje na temat czasu obiegu planet Układu Słonecznego po orbitach wokół Słońca w latach i dniach ziemskich

13. Poznajemy strefy oświetlenia Ziemi (2) pokazuje na mapie świata i globusie zwrotniki Raka i Koziorożca, równik, koła podbiegunowe; (3) pokazuje na mapie świata i globusie strefy oświetlenia Ziemi (4) wymienia skutki nachylenia osi ziemskiej; (4) omawia oświetlenie Ziemi w dniach przesileń letniego i zimowego; (4) charakteryzuje poszczególne strefy oświetlenia Ziemi; 11.6 jw. 11.8 jw. Wskazywanie na globusie i na mapie świata stref oświetlenia Ziemi; omówienie skutków zmian oświetlenia Ziemi Mapa świata; globus; atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 78-79 (5) omawia wpływ zmian oświetlenia Ziemi przez Słońce na warunki życia organizmów; (5) wyjaśnia, posługując się schematem, dlaczego na obszarach podbiegunowych trwa noc polarna i dzień polarny; (6) Omawia wpływ zróżnicowanego oświetlenia Ziemi przez Słońce na gospodarkę człowieka 14. Przez siedem kontynentów (2) pokazuje na mapie świata i globusie położenie kontynentów; (2) odczytuje z mapy świata nazwy kontynentów; (4) omawia położenie kontynentów na poszczególnych półkulach; (5) wymienia nazwy kontynentów według ich powierzchni, rozpoczynając od największego; 12.1 jw. 12.2 wskazuje na mapie świata: kontynenty, oceany, równik, południk zerowy i 180, bieguny Wskazywanie na mapie świata położenia kontynentów; odczytywanie nazw kontynentów Mapa świata; globus; nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 72-73; atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 52-53 (3) wyjaśnia pojęcie: kontynent (6) przygotowuje wykres słupkowy ilustrujący zestawienie powierzchni kontynentów

15. Poznajemy kontynenty (2) opisuje wybrany kontynent; (3) charakteryzuje Azję (4) porównuje Amerykę Północną i Amerykę Południową; (5) charakteryzuje poznane kontynenty; 12.2 jw. Prezentacja poszczególnych kontynentów (przygotowana przez zespoły uczniowskie) Mapa świata; globus; nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 60-73; atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 52-53, 64-75 (6) omawia wędrówkę kontynentów 16. Oceany i ich znaczenie (2) odczytuje z mapy nazwy co najmniej trzech oceanów; (2) wyjaśnia, dlaczego obszary nadmorskie są atrakcyjnym miejscem wypoczynku ; (3) wymienia nazwy wszystkich oceanów; (3) pokazuje na mapie świata położenie wszystkich oceanów; (4) omawia rolę oceanu jako magazynu żywności; (4) wymienia przykłady surowców mineralnych pozyskiwanych z wód i spod dna oceanów (5) wymienia nazwy oceanów według ich powierzchni, rozpoczynając od największego; (5) pokazuje na mapie świata lub globusie miejsca wydobywania ropy naftowej gazu ziemnego spod dna mórz oceanów; 12.1 jw. 12.2 jw. Wskazywanie na mapie świata położenia oceanów; odczytywanie nazw oceanów Mapa świata; globus; nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 72-73; atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 52-53, 58-59 (3) podaje przykłady towarów transportowanych drogą morską (6) przygotowuje wykres słupkowy ilustrujący zestawienie powierzchni oceanów; (6) omawia ukształtowanie dna oceanicznego

17. Jak odkrywano świat? (2) omawia przebieg wyprawy Krzysztofa Kolumba; (3) pokazuje na mapie świata lub globusie trasę wyprawy morskiej F. Magellana (4) wymienia przyczyny wielkich odkryć geograficznych; wymienia zasługi: B. Diaza, A. Vespucciego i V. da Gamy w poznawaniu świata; (5) pokazuje na mapie świata lub globusie portugalską drogę wschodnią ; 12.4 opisuje przebieg największych wypraw odkrywczych, w szczególności Krzysztofa Kolumba i Ferdynanda Magellana Pogadanka na temat następnych odkryć geograficznych; wskazywanie na mapie świata i na globusie tras podróży K. Kolumba, F. Magellana, V. da Gamy Nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 86-87; mapa świata; globus (5) pokazuje na mapie świata lub globusie zachodni szlak hiszpański; (6) wymienia odkrycia polskich podróżników - badaczy; (6) pokazuje na mapie świata obszary, które odkrywali i opisywali Polacy 18/19. Dalsze poznawanie świata (2) wymienia imiona i nazwiska przynajmniej dwóch podróżników, którzy dokonali istotnych odkryć geograficznych; (3) wymienia odkrycia J. Cooka (4) charakteryzuje odkrycia geograficzne dokonane w XX w. ; (5) wskazuje różnice między podróżami odkrywczymi odbywanymi w XVII-XX w. a podróżami z epoki wielkich odkryć geograficznych; 12.4 jw. Pogadanka na temat następnych odkryć geograficznych; przygotowanie prezentacji Wielcy odkrywcy *przygotowanie prezentacji na temat wkładu Polaków w poznawanie i odkrywanie świata Podręcznik; zeszyt ćwiczeń (6) przygotowuje prezentację Polscy podróżnicy - badacze świata, podkreślającą rolę Polaków w poznawaniu poszczególnych kontynentów

20. Podsumowanie działu: Odkrywamy tajemnice naszej planety 10.7; 10.8; 11.1; 11.2; 11.3; 11.6; 11.7; 11.8; 12.1; 12.2; 12.4 Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca; rozwiązywanie ćwiczeń utrwalających Podręcznik; zeszyt ćwiczeń; pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie realizacji lekcji z działu 1 21.Sprawdzian z działu: Odkrywamy tajemnice naszej planety Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 10.7; 10.8; 11.1; 11.2; 11.3; 11.6; 11.7; 11.8; 12.1; 12.2; 12.4 Dział 2. Poznajemy zjawiska fizyczne 22/23. Ruch ciał (2) podaje przykłady ruchu ciał ; (2) na podstawie rysunku toru rozpoznaje ruch prostoliniowy i krzywoliniowy; (3) wyjaśnia, czym jest ruch ciał; (3) charakteryzuje wielkości opisujące ruch: prędkość, drogę, czas (4) wyjaśnia, czym jest układ odniesienia; (4) wyjaśnia, na czym polega względność ruchu; (4) oblicza prędkość poruszającego się ciała; (5) omawia, podając przykłady, względność ruchu i spoczynku; (5) oblicza drogę, czas, mając podane pozostałe wielkości opisujące ruch; 15.1 opisuje różne rodzaje ruchu 15.2 interpretuje prędkość jako drogę przebytą w jednostce czasu, wyznacza doświadczalnie prędkość swojego ruchu, np. marszu lub biegu Pogadanka na temat rodzajów ruchu, względności ruchu i spoczynku; omówienie wielkości opisujących ruch; wyznaczanie prędkości pieszego (wg instrukcji z podręcznika, s. 60) Podręcznik; taśma miernicza; kreda; stoper (6) wykonuje obliczenia wymagające przeliczania jednostek prędkości

24. Poznajemy siłę tarcia (2) podaje przykłady występowania siły tarcia; (3) podaje przykłady sytuacji, w których występuje niewielkie tarcie (4) omawia znaczenie siły tarcia; (4) wymienia sposoby zmniejszania i zwiększania siły tarcia; (5) wyjaśnia, od czego zależy siła tarcia; 15.1 opisuje różne rodzaje ruchu 15.2 interpretuje prędkość jako drogę przebytą w jednostce czasu, wyznacza doświadczalnie prędkość swojego ruchu, np. marszu lub biegu Pogadanka na temat rodzajów ruchu, względności ruchu i spoczynku; omówienie wielkości opisujących ruch; wyznaczanie prędkości pieszego (wg instrukcji z podręcznika, s. 60) Podręcznik; taśma miernicza; kreda; stoper (6) na podstawie dodatkowych źródeł podaje przykłady działania siły tarcia w organizmie człowieka (stawy); (6) wyjaśnia, związek powstawania lawin błotnych lub śnieżnych z siłą tarcia 25. Poznajemy siłę oporu powietrza i wody (2) wymienia czynniki, od których zależy wielkość siły oporu; (3) wyjaśnia pojęcie: siła oporu (4) omawia znaczenie sił oporu; (5) omawia zależność między poszczególnymi czynnikami a wielkością siły oporu; (6) opisuje przystosowania budowy zewnętrznej zwierząt żyjących w wodzie i na lądzie służące zmniejszeniu siły oporu ich ruchu 15.3 jw. Rozmowa na temat występowania siły oporu powietrza i wody; omówienie czynników wpływających na wielkość siły oporu Podręcznik; zeszyt ćwiczeń

26 /27. Badamy siłę oporu powietrza i wody (2) omawia doświadczenie badające siłę oporu powietrza; (3) formułuje wnioski na podstawie przeprowadzonego doświadczenia badającego siłę oporu powietrza (4) przeprowadza doświadczenie porównujące siły oporu powietrza i wody; (5) porównuje siły oporu powietrza i wody na podstawie przeprowadzonych doświadczeń; 6) opisuje przystosowania budowy zewnętrznej zwierząt żyjących w wodzie i na lądzie służące zmniejszeniu siły oporu ich ruchu 15.3 jw. Doświadczalne badanie sity oporu powietrza (wg instrukcji z podręcznika, s. 67); doświadczalne porównywanie siły oporu powietrza i wody (wg instrukcji z podręcznika, s. 67); rozmowa na temat znaczenia sit oporu 2 jednakowe kartki papieru; miska z wodą; pędzelek; sznurek; linijka; taśma samoprzylepna; kilka książek; podręcznik 28. Poznajemy zjawisko elektryzowania (2) podaje przykłady elektryzowania ciał z życia codziennego; (3) omawia wzajemne oddziaływanie ładunków elektrycznych o takich samych różnych znakach (4) wyjaśnia, czym jest siła elektryczna; (5) omawia sposób, w jaki ciała naelektryzowane oddziałują na ciała obojętne elektrycznie; (5) wyjaśnia, czym są wyładowania elektryczne; (6) wyjaśnia, dlaczego przebywanie w samochodzie podczas burzy jest bezpieczne 10.1 podaje przykłady zjawisk elektrycznych w przyrodzie (np. wyładowania atmosferyczne, elektryzowanie się włosów podczas czesania) 10.2 demonstruje elektryzowanie się ciał i ich oddziaływania na przedmioty wykonane z różnych substancji Pogadanka na temat zjawiska elektryzowania ciał; badanie oddziaływań między ciałami naelektryzowanymi przez tarcie (wg instrukcji z podręcznika, s. 71); badanie oddziaływania ciał naelektryzowanych z przedmiotami wykonanymi z różnych substancji (wg instrukcji z podręcznika, s. 72); omówienie istoty wyładowań elektrycznych Kłębek włóczki, duże plastikowe torebki śniadaniowe; plastikowa rurka do napojów; szalik; skrawki papieru; kawałki włóczki; puszka po napoju; podręcznik

29. Prąd elektryczny (2) podaje przykłady odbiorników prądu; (2) rysuje schemat prostego obwodu elektrycznego; (2) buduje prosty obwód elektryczny wg instrukcji w podręczniku; (3) podaje przykłady źródeł prądu ; (3) podaje przykłady przewodników i izolatorów elektrycznych; (3) wyjaśnia, dlaczego należy dobierać odbiorniki w zależności od napięcia prądu (4) wyjaśnia pojęcia: przewodniki, izolatory; (4) podaje wartość napięcia występującego w domowej instalacji elektrycznej, akumulatorach samochodowych, bateriach; (5) wyjaśnia, czym jest prąd elektryczny; (6) omawia zasadę działania bezpieczników 10.3 wymienia źródła prądu elektrycznego i dobiera je do odbiorników uwzględniając napięcie elektryczne 10.4 opisuje skutki przepływu prądu w domowych urządzeniach elektrycznych, opisuje i stosuje zasady bezpiecznego obchodzenia się z urządzeniami elektrycznymi 10.5 buduje prosty obwód elektryczny i wykorzystuje go do sprawdzania przewodzenia prądu elektrycznego przez różne ciała (substancje) Wskazywanie przykładów odbiorników prądu i źródeł prądu; wyjaśnienie definicji prądu elektrycznego; wskazywanie w najbliższym otoczeniu przykładów przewodników i izolatorów elektrycznych; budowanie prostego obwodu elektrycznego (wg instrukcji w podręczniku na s. 76) Bateria o napięciu 1,5 V (R-20); żarówka od latarki (1,2 V); 2 kawałki cienkiego, izolowanego przewodu elektrycznego o dł. ok. 20 cm; nożyczki; taśma samoprzylepna; podręcznik 30. Badamy przewodnictwo elektryczne ciał (2) wymienia zasady oszczędnego korzystania z energii elektrycznej; (3) bada doświadczalnie przewodnictwo elektryczne różnych ciał (4) wymienia skutki przepływu prądu elektrycznego; (5) omawia wpływ przepływającego prądu na igłę magnetyczną; (6) oblicza zużycie prądu w ciągu godziny przez wybrane odbiorniki 10.5 jw. 10.6 uzasadnia potrzebę i podaje sposoby oszczędzania energii elektrycznej Doświadczalne badanie przewodnictwa elektrycznego różnych ciał i cieplnych skutków przepływu prądu elektrycznego (wg instrukcji z podręcznika, s. 77); rozmowa na temat sposobów zmniejszania zużycia energii elektrycznej i bezpiecznego korzystania z urządzeń elektrycznych Bateria o napięciu 1,5 V (R-20); żarówka od latarki (1,2 V); 3 kawałki cienkiego, izolowanego przewodu elektrycznego o dł. ok. 10 cm z odsłoniętymi końcami; taśma samoprzylepna; pasek folii aluminiowej; gumka do ścierania; plastikowa linijka; gwóźdź; podręcznik

31. Światło i cień (2) podaje przykłady sztucznych źródeł światła; (3) podaje przykłady naturalnych źródeł światła (4) wyjaśnia, czym jest promień świetlny; (4) omawia sposób powstawania cienia; 11.4 bada doświadczalnie prostoliniowe rozchodzenie się światła i jego konsekwencje, np. camera obscura, cień Wskazywanie naturalnych i sztucznych źródeł światła; badanie prostoliniowego rozchodzenia się światła (wg instrukcji z podręcznika, s. 81); obserwacja wielkości cienia (wg instrukcji z podręcznika, s. 82) Latarka; wskaźnik laserowy; szklanka z niebarwionego szkła; woda; mleko; łyżeczka; lampka biurkowa; podręcznik (5) omawia sposób rozchodzenia się światła; (6) omawia zjawisko zaćmienia Słońca; (6) wyjaśnia, czym jest półcień 32. Czym jest camera obscura? (2) podaje cechy obrazu zaobserwowanego przez camerę obscurę ; (3) wykonuje camerę obscurę zgodnie z instrukcją (4) podaje przykłady wykorzystania camery obscury ; (5) omawia zasadę działania camery obscury ; (6) przygotowuje krótką prezentację Od camery obscury do cyfrowego aparatu fotograficznego 11.4 jw. Omówienie powstawania obrazu przy użyciu camery obscury; wykonanie camery obscury i obserwacja powstawania obrazu (wg instrukcji z podręcznika, s. 84) Kartonowe pudełko z pokrywką (np. po butach); gwóźdź; nożyczki; kalka techniczna; taśma samoprzylepna; podręcznik

33. Poznajemy zjawisko odbicia światła (2) rysuje schemat odbicia światła od powierzchni gładkiej; (2) wyjaśnia, dlaczego należy używać elementów odblaskowych ; (3) rysuje odbicie światła od powierzchni chropowatej (4) podaje przykłady przyrządów, w których wykorzystano zjawisko odbicia światła; (4) omawia wpływ barwy powierzchni na odbicie światła; (5) wyjaśnia pojęcie: odbicie zwierciadlane; (6) wyjaśnia pojęcie: odbicie zwierciadlane 11.5 bada zjawisko odbicia światła: od zwierciadeł, powierzchni rozpraszających, elementów odblaskowych, podaje przykłady stosowania elementów odblaskowych dla bezpieczeństwa Badanie zjawiska odbicia światła od różnych powierzchni (wg instrukcji z podręcznika, s. 86); analiza porównawcza rysunków obrazujących odbicie światła od powierzchni gładkich i chropowatych; omówienie odbicia światła od elementu odblaskowego; rozmowa na temat roli elementów odblaskowych w zwiększaniu bezpieczeństwa na drogach Latarka; 2 białe kartki; kawałek czarnego papieru; lusterko; taśma samoprzylepna; elementy odblaskowe (np. odblaski mocowane do rowerów); podręcznik 34. Jak działa soczewka? (2) wymienia elementy, z których jest zbudowana lupa; (2) podaje, do czego można wykorzystywać lupę; (3) wyjaśnia, kiedy obraz oglądany przez lupę jest obrazem powiększonym; (3) na schematycznym rysunku oka zaznacza soczewkę (4) wyjaśnia, dlaczego za pomocą lupy można podpalić kartkę papieru; (5) wyjaśnia pojęcia: ognisko, ogniskowa (B); omawia sposób powstawania obrazu w oku; (6) przygotowuje informacje na temat wad wzroku: krótkowzroczności i dalekowzroczności oraz sposobu korekty tych wad 8.6 opisuje rolę zmysłów w odbieraniu wrażeń ze środowiska zewnętrznego 8.7 bada właściwości ogniskujące lupy, powstawanie obrazu widzianego przez lupę i podaje przykłady zastosowania lupy Omówienie budowy i działania soczewki na przykładzie lupy; obserwacja oddalonych obrazów widzianych przez soczewkę (wg instrukcji z podręcznika, s. 90); omówienie właściwości ogniskujących lupy; badanie biegu równoległej wiązki światła przez lupę (wg instrukcji z podręcznika, s. 91); omówienie mechanizmu powstawania obrazu w oku Lupa; biała kartka; pudełko po butach; latarka; nożyczki; kawałek styropianu; plansza dydaktyczna pokazująca powstawanie obrazu w oku; podręcznik; zeszyt ćwiczeń

35. Co to jest dźwięk i jak się rozchodzi? (2) wymienia źródła dźwięku; (2) podaje przykłady dźwięków sprawiających przyjemność i dźwięków niekorzystnie wpływających na organizm; (3) wymienia cechy dźwięku; (3) porównuje prędkość rozchodzenia się dźwięków w różnych ośrodkach (4) Omawia cechy dźwięku; opisuje wpływ hałasu na organizm człowieka; (5) wyjaśnia, na czym polega rozchodzenie się dźwięku; (5) porównuje prędkość światła; i dźwięku (błyskawica, grzmot); (6) omawia zjawiska: echa, echolokacji (B); podaje przykłady zwierząt, które mają słuch lepiej rozwinięty niż człowiek 8.6 jw. 8.8 wskazuje rodzaje źródeł dźwięku, bada doświadczalnie zależność powstającego dźwięku od np. naprężenia i długości struny 8.9 bada rozchodzenie się dźwięków w powietrzu i w ciałach stałych 8.10 porównuje prędkość rozchodzenia się dźwięku i światła na podstawie obserwacji zjawisk przyrodniczych, doświadczeń lub pokazów 9.5 charakteryzuje podstawowe zasady ochrony narządów wzroku i słuchu Rozmowa na temat źródeł i cech dźwięku; badanie dźwięków wydawanych przez struny gitary (wg instrukcji z podręcznika, s. 94); pokaz rozchodzenia się fali (np. dźwiękowej) na przykładzie sprężyny; badanie rozchodzenia się dźwięku w ciałach stałych (wg instrukcji z podręcznika, s. 95); rozmowa na temat prędkości rozchodzenia się dźwięków w różnych ośrodkach; porównanie prędkości dźwięku i prędkości światła; omówienie mechanizmu odbierania wrażeń słuchowych przez człowieka; rozmowa na temat wpływu dźwięków na organizm Gitara; elastyczna, długa sprężyna; 2 plastikowe kubki po jogurcie; sznurek o dł. ok. 3 m; cienki gwóźdź; 2 zapałki; podręcznik; zeszyt ćwiczeń 36. Podsumowanie działu: Poznajemy zjawiska fizyczne 8.6; 8.7; 8.8; 8.9; 8.10; 9.5; 10.1; 10.2; 10.3; 10.4; 10.5; 10.6; 11.4; 11.5; 15.1; 15.2; 15.3 Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca; rozwiązywanie ćwiczeń utrwalających Podręcznik, zeszyt ćwiczeń; pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie realizacji lekcji z działu 2 37. Sprawdzian z działu: Poznajemy zjawiska fizyczne Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 8.6; 8.7; 8.8; 8.9; 8.10; 9.5; 10.1; 10.2; 10.3; 10.4; 10.5; 10.6; 11.4;11.5; 15.1; 15.2; 15.3

Dział 3. Odkrywamy tajemnice świata zwierząt Numer i temat lekcji Wymagania konieczne (2) 38. W królestwie zwierząt (2 ) wymienia miejsca, w których żyją zwierzęta; (3) przyporządkowuje poznane zwierzęta do kręgowców i bezkręgowców (4) podaje przykłady zwierząt należących do kręgowców i bezkręgowców; (5) wymienia charakterystyczne cechy kręgowców i bezkręgowców; (6) omawia budowę komórki zwierzęcej 4.3 obserwuje i nazywa organizmy typowe dla lasu, łąki, pola uprawnego 4.11 obserwuje i nazywa typowe rośliny i zwierzęta żyjące w jeziorze lub rzece, opisuje przystosowania ich budowy zewnętrznej i czynności życiowych do środowiska życia Pogadanka ilustrowana zdjęciami, tablicami dydaktycznymi, okazami przedstawicieli kręgowców i bezkręgowców *omówienie budowy komórki zwierzęcej Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; nowy atlas Przyroda.Świat wokół nas, s. 9; tablice dydaktyczne przedstawiające przykłady zwierząt kręgowych i bezkręgowych; zwierzęta hodowane w pracowni przyrodniczej *tablica dydaktyczna przedstawiająca budowę komórki zwierzęcej 39/40. Poznajemy parzydełkowce, płazińce i nicienie (2) wymienia miejsca występowania płazińców i nicieni; (2) wskazuje wśród innych organizmów przedstawicieli parzydełkowców; (3) wymienia przynajmniej dwóch przedstawicieli parzydełkowców; (4) opisuje sposób zdobywania pokarmu przez parzydełkowce; (4) wskazuje przystosowania w budowie tasiemca i glisty do trybu życia; (5) porównuje postać polipa meduzy; (5) porównuje płazińce i nicienie; 4.11 jw. Obserwacja budowy parzydełkowców, płazińców i nicieni; porównanie cech budowy i trybu życia polipa i meduzy; wskazywanie pasożytniczych płazińców i nicieni Tablice dydaktyczne przedstawiające parzydełkowce, płazińce i nicienie (3) wykonuje schematyczne rysunki polipa i meduzy; (3) omawia budowę zewnętrzną tasiemca (6) przygotowuje informacje na temat raf koralowych; (6) omawia sposób zarażenia się pasożytami płazińcami i nicieniami (B)

41. Poznajemy pierścienice ilustracjach dżdżownicę ii pijawkę; (3) wymienia przynajmniej dwóch przedstawicieli pierścienic żyjących w Polsce (4) wyjaśnia znaczenie terminu: pierścienice; (5) opisuje sposób poruszania się dżdżownicy; (6) wyjaśnia, czym jest regeneracja ciała u pierścienic 4.3 jw. 4.14 opisuje glebę jako zbiór składników nieożywionych i ożywionych, wyjaśnia znaczenie organizmów glebowych i próchnicy w odniesieniu do żyzności gleby Obserwacja budowy dżdżownicy; obserwacja sposobu poruszania się dżdżownicy; pogadanka na temat roli pierścienic w przyrodzie Żywe dżdżownice; lupy; tablice dydaktyczne przedstawiające budowę pierścienic; zdjęcia pijawek rureczników mułowych 42/43. Poznajemy stawonogi (2) wymienia przedstawicieli stawonogów; ilustracjach zwierzęta należące do stawonogów; (3) wymienia wspólne cechy budowy różnych grup stawonogów; (3) rozpoznaje na ilustracjach przedstawicieli poszczególnych grup stawonogów (4) omawia pokrycie ciała stawonogów ; (4) porównuje budowę przedstawicieli poszczególnych grup stawonogów; (5) wyjaśnia, na czym polega linienie u stawonogów; (6) omawia rozwój owadów, korzystając z tablicy dydaktycznej; (6) przygotowuje informacje na temat życia owadów społecznych 1.8 podaje przykłady roślin i zwierząt hodowanych przez człowieka, w tym w pracowni przyrodniczej, i wymienia podstawowe zasady opieki nad nimi 4.3 jw. 4.4 opisuje przystosowania budowy zewnętrznej i czynności życiowych organizmów lądowych do środowiska życia, na przykładach obserwowanych organizmów 4.11 jw. Obserwacja budowy przedstawicieli stawonogów; wskazywanie części ciała stawonogów; pogadanka na temat występowania stawonogów *omówienie rozwoju owadów na przykładzie motyla Żywe stawonogi; tablice dydaktyczne przedstawiające stawonogi; tablica dydaktyczna przedstawiająca rozwój owadów

44.. Poznajemy mięczaki (2) wymienia miejsca, w których żyją mięczaki; (3) wymienia części ciała mięczaków na podstawie ilustracji (4) rozpoznaje na ilustracjach przedstawicieli poszczególnych grup mięczaków; (5) wskazuje różnice w budowie przedstawicieli poszczególnych grup mięczaków; 1.8 jw. 4.3 jw. 4.4 jw. 4.11 jw. Obserwacja budowy przedstawicieli mięczaków; wskazywanie części ciała mięczaków; pogadanka na temat występowania mięczaków Żywe mięczaki; tablice dydaktyczne przedstawiające mięczaki (6) przygotowuje dodatkowe informacje na temat kilku gatunków mięczaków żyjących w Polsce 45. W jaki sposób ryby przystosowały się do życia w wodzie? (2) wskazuje na ilustracji główne części ciała ryby; ilustracjach po dwa gatunki ryb morskich i słodkowodnych; (3) wymienia cechy budowy zewnętrznej ryb świadczące o ich przystosowaniu do życia w wodzie; (3) podaje po dwa przykłady ryb słodkowodnych żyjących w strefie przybrzeżnej i w strefie wód głębokich (4) omawia sposób oddychania ryb; (4) wyjaśnia określenie: ryby dwuśrodowiskowe ; (5) omawia sposób rozmnażania się ryb; (5) charakteryzuje, podając przykłady, różnorodność gatunków ryb; (6) przygotowuje dodatkowe informacje o sposobach opiekowania się potomstwem u ryb ; (6) omawia cechy przystosowujące ryby do życia w strefach głębinowych 1.8 jw. 4.11 jw. Obserwacja budowy zewnętrznej ryby wskazywanie cech przystosowujących do życia w wodzie; omówienie sposobu wymiany gazowej u ryb; omówienie rozmnażania się ryb; rozpoznawanie pospolitych gatunków ryb słodkowodnych i morskich żyjących w polskich rzekach, jeziorach i w Morzu Bałtyckim Ryby hodowane w akwarium w pracowni przyrodniczej; tablice dydaktyczne przedstawiające budowę ryby; Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; zdjęcia różnych gatunków ryb żyjących w Polsce

46/ 47. Jak płazy przystosowały się do życia w wodzie i na lądzie? (2) wyjaśnia, dlaczego płazy zalicza się do zwierząt wodno lądowych; (2) wymienia przynajmniej trzech przedstawicieli płazów; ilustracjach 3 gatunki płazów; (3) wymienia cechy budowy zewnętrznej płazów świadczące o ich przystosowaniu do życia w dwóch środowiskach; (3) rozpoznaje na ilustracjach pięć gatunków płazów żyjących w Polsce (4) omawia sposób oddychania płazów (B); charakteryzuje wybranych przedstawicieli płazów; (5) omawia cechy budowy zewnętrznej płazów świadczące o ich przystosowaniu do życia w dwóch środowiskach; (5) dzieli płazy na bezogonowe i ogoniaste, podając ich charakterystyczne cechy; (6) omawia sposób rozmnażania się płazów bezogonowych; (6) przygotowuje dodatkowe informacje na temat płazów żyjących na innych kontynentach 4.3 jw. 4.4 jw. Obserwacja budowy płaza; wskazywanie cech przystosowujących do życia w wodzie i na lądzie; obserwacja cech budowy różnych przedstawicieli płazów; omówienie rozmnażania się płazów; rozpoznawanie płazów żyjących w Polsce *przedstawienie cyklu rozwojowego żaby Tablice dydaktyczne przedstawiające budowę płazów; zdjęcia płazów żyjących w Polsce; Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; atlas Płazy i gady Polski

48/ 49. Jak gady przystosowały się do życia na lądzie? (2) wymienia miejsca występowania gadów (prawie wszystkie kontynenty, głównie ląd, niektóre występują w wodzie); (4) wymienia cechy budowy gadów świadczące o ich przystosowaniu do życia na lądzie; (4) omawia poszczególne grupy gadów; 4.3 jw. 4.4 jw. Wskazywanie cech budowy świadczących o przystosowaniu gadów do życia na lądzie; omówienie rozmnażania się gadów; wskazywanie przedstawicieli poszczególnych grup gadów; rozpoznawanie gadów żyjących w Polsce Tablice dydaktyczne przedstawiające budowę gadów; Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; atlas Płazy i gady Polski (2) przyporządkowuje pokazane na ilustracji gatunki gadów do poszczególnych grup systematycznych; (5) porównuje budowę gadów i płazów; (5) omawia sposób rozmnażania się gadów; (2) wymienia miejsca występowania żmii zygzakowatej (5) rozpoznaje wszystkie gady występujące w Polsce; (3) wymienia elementy budowy skóry gadów chroniące przed urazami mechanicznymi; (6) przygotowuje dodatkowe informacje na temat wymarłych gadów (3) omawia wybraną grupę gadów; (3) rozpoznaje przynajmniej trzy gatunki gadów żyjących w Polsce

50/51. Jak ptaki przystosowały się do lotu? (2) wymienia przynajmniej 3 cechy budowy ptaków świadczące o ich przystosowaniu do lotu; (3) omawia rolę kończyn tylnych u ptaków (4) rozróżnia na ilustracjach rodzaje piór u ptaków; (4) omawia rolę poszczególnych rodzajów piór; (5) wyjaśnia, dlaczego ptaki mają bardzo dobrze rozwinięty układ oddechowy ; 1.8 jw. 4.3 jw. 4.4 jw. Omówienie cech budowy ptaka świadczących o przystosowaniu ptaków do lotu; rozpoznawanie rodzajów piór; omówienie sposobu wymiany gazowej u ptaków Tablice dydaktyczne przedstawiające budowę ptaków; Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; atlasy ptaków; ptasie pióra (6) przygotowuje i prezentuje dodatkowe informacje na temat nielotnych ptaków 52. W świecie ptaków (2) wymienia charakterystyczne cechy ptaków drapieżnych; (2) wymienia przynajmniej 2 gatunki ptaków zakładających gniazda na terenie Polski; (3) wymienia charakterystyczne cechy ptaków brodzących; (3) omawia sposób rozmnażania się ptaków (4) wyjaśnia pojęcia: gniazdownik, zagniazdownik; (4) podaje po trzy przykłady gniazdowników i zagniazdowników; (5) omawia charakterystyczne cechy wybranych grup ptaków (strusie, pingwiny, blaszkodziobe); (6) wyjaśnia, na czym polega pasożytnictwo lęgowe 4.3 jw. 4.4 jw. Porównywanie cech budowy ptaków należących do różnych grup (rzędów); omówienie rozmnażania się ptaków; wyróżnianie gniazdowników i zagniazdowników; omówienie rodzajów ptaków występujących w Polsce; rozpoznawanie ptaków krukowatych; wyróżnianie gatunków odlatujących z Polski i przylatujących do Polski na zimę Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; atlasy ptaków; plakat Gdzie ptaki zimują?

53. Poznajemy ssaki (2) przyporządkowuje wybranych przedstawicieli ssaków do miejsc, w których żyją; ilustracjach wybrane gatunki ssaków żyjących w Polsce ; (3) omawia przekształcenia kończyn ssaków w zależności od pełnionych przez nie funkcji (4) omawia budowę skóry ssaków; (4) omawia przystosowania ssaków do życia w różnych typach środowisk; (5) omawia sposób oddychania ssaków; (5) omawia sposób rozmnażania się ssaków; (6) wyjaśnia, dlaczego niektóre ssaki zaraz po urodzeniu są zdolne do samodzielnego funkcjonowania, a inne wymagają opieki matki 1.8 jw. 4.3 jw. 4.4 jw. Obserwacja budowy ssaka; wskazywanie cech świadczących o przystosowaniu ssaków do środowisk, w których żyją; pogadanka na temat rozmnażania się ssaków i ich opieki nad potomstwem; rozpoznawanie ssaków żyjących w Polsce Tablice dydaktyczne przedstawiające budowę ssaków; Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; ssak hodowany w pracowni szkolnej; atlas Ssaki chronione w Polsce

54/ 55/ 56. Poznajemy ptaki i ssaki - lekcje w terenie (2) rozpoznaje 5 gatunków ptaków występujących na danym terenie; (2) rozpoznaje przynajmniej 3 gatunki ssaków żyjących na danym terenie; (3) rozpoznaje gatunki ptaków krukowatych żyjących na danym terenie; (3) przyporządkowuje podane gatunki ssaków do miejsca ich występowania (4) określa rodzaj pokarmu, którym żywi się dany ptak na podstawie jego obserwacji w terenie; (4) na podstawie obserwacji ssaka wymienia trzy cechy świadczące o jego przystosowaniu do środowiska, w którym żyje; (5) rozpoznaje głosy pięciu gatunków ptaków; (5) rozpoznaje tropy wybranych (2-3) gatunków ssaków; 4.3 jw. 4.4 jw. Rozpoznawanie pospolitych gatunków ptaków; obserwacja lotu ptaków ; obserwacja budowy ssaków oraz zachowań ssaków w środowisku naturalnym i i sztucznym (ogród zoologiczny, zagroda hodowlana, pracownia szkolna) Lornetki, aparaty fotograficzne; atlasy ptaków, atlasy ssaków (6) omawia znaczenie ptaków dla przyrody i gospodarki człowieka; (6) wymienia chronione gatunki ssaków żyjące na danym terenie 57. Podsumowanie działu: Odkrywamy tajemnice świata zwierząt 1.8; 4.3; 4.4; 4.11; 4.14 Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca; rozwiązywanie ćwiczeń utrwalających Podręcznik, zeszyt ćwiczeń; pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie realizacji lekcji z działu 3 58.Sprawdzian z działu: Odkrywamy tajemnice świata zwierząt Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 1.8; 4.3; 4.4; 4.11; 4.14

Dział 4. Poznajemy różnorodność krajobrazów Ziemi 59. Pogoda a klimat (2) wymienia składniki pogody ; (2) opisuje pogodę aktualnie panującą w miejscu zamieszkania; (3) wyjaśnia pojęcia: pogoda, klimat; (3) odczytuje informacje z wykresu klimatycznego (4) określa, jakie czynniki wpływają na występowanie danego klimatu; (4) określa, jakie informacje są zawarte na wykresie klimatycznym; (5) określa cechy klimatu na podstawie informacji zawartych na wykresie klimatycznym (6) przygotowuje informacje na temat ekstremalnych zjawisk pogodowych w Polsce, Europie i na świecie 3.11 wymienia nazwy składników pogody (temperatura powietrza, opady i ciśnienie atmosferyczne, kierunek i siła wiatru) oraz przyrządów służących do ich pomiaru, podaje jednostki pomiaru temperatury i opadów stosowane w meteorologii Przypomnienie wiadomości o składnikach pogody; pogadanka na temat podobieństw i różnic między pogodą a klimatem; prezentacja wykresów klimatycznych dla kilku miejscowości położonych w różnych strefach klimatycznych; odczytywanie informacji z wykresu klimatycznego wg instrukcji w podręczniku (s. 148) Nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 17, 76-77; Atlas ilustrowany Świat przyrody, s.54-55; mapa stref krajobrazowych Ziemi

60. Poznajemy strefy klimatyczne i strefy krajobrazowe Ziemi (2) wskazuje na mapie strefy klimatyczne Ziemi; (2) podaje przykład wybranego klimatu astrefowego; (2) wskazuje na mapie położenie trzech dowolnych stref krajobrazowych; (3) na podstawie mapy porównuje strefy klimatyczne występujące na półkuli północnej i południowej; (3) wymienia cechy klimatu morskiego, kontynentalnego i górskiego; (3) wskazuje na mapie strefy krajobrazowe (4) wyjaśnia pojęcie: strefy klimatyczne; (4) wymienia czynniki wpływające na rozmieszczenie stref klimatycznych; (4) wyjaśnia pojęcie: klimat astrefowy; (4) omawia wpływ działalności człowieka na zmiany krajobrazów Ziemi; (5) omawia związek między oświetleniem Ziemi a występowaniem stref klimatycznych; (5) opisuje wpływ oceanów i ukształtowania powierzchni na rozmieszczenie stref klimatycznych; (5) omawia zależność między strefami klimatycznymi a strefami krajobrazowymi; 7.3 podaje przykłady zależności między cechami krajobrazu a formami działalności człowieka 13.4 podaje przykłady współzależności między składnikami krajobrazu, zwłaszcza między klimatem (temperatura powietrza, opady atmosferyczne) a rozmieszczeniem roślin i zwierząt Przypomnienie nazw i położenia stref oświetlenia Ziemi; omówienie czynników wpływających na rozmieszczenie stref klimatycznych; wskazywanie na mapie stref klimatycznych Ziemi; porównanie rozmieszczenia stref oświetlenia Ziemi i stref klimatycznych - klimaty astrefowe; omówienie wpływu działalności człowieka na krajobrazy Ziemi Globus, mapa stref klimatycznych Ziemi; mapa stref krajobrazowych Ziemi; nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 74-77; Atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 54-57 (6) przygotowuje w formie graficznej informacje na temat zmniejszania się powierzchni lasów w ciągu ostatnich np. 100 lat w Polsce, Europie i wybranych częściach świata

61. Poznajemy klimat i roślinność wilgotnego lasu równikowego ilustracjach krajobraz strefy wilgotnych lasów równikowych; (2) wymienia dwie cechy klimatu strefy wilgotnych lasów równikowych; ilustracjach 3 rośliny występujące w wilgotnych lasach równikowych; (3) wskazuje na mapie strefę wilgotnych lasów równikowych; wyjaśnia pojęcie: deszcze zenitalne; (4) wyjaśnia pojęcia: liany, epifity; (5) omawia wpływ klimatu na powstanie strefy wilgotnych lasów równikowych ; (5) opisuje wilgotny las równikowy, uwzględniając warstwy roślinne i przykłady występujących w nich roślin; (6) omawia sposób powstawania deszczy zenitalnych; (6) przygotowuje informacje na temat wilgotnych lasów równikowych w kategorii naj (np. największe, najmniejsze, najwyższe, najcenniejsze); 13.1 charakteryzuje warunki klimatyczne i przystosowania do nich wybranych organizmów w następujących krajobrazach strefowych: lasu równikowego wilgotnego, sawanny, pustyni gorącej, stepu, tajgi, tundry, pustyni lodowej 13.2 opisuje krajobrazy świata, w szczególności: lasu równikowego wilgotnego, sawanny, pustyni gorącej, stepu, tajgi, tundry, pustyni lodowej, rozpoznaje je na ilustracji oraz lokalizuje na mapie 13.3 rozpoznaje i nazywa organizmy roślinne i zwierzęce typowe dla poznanych krajobrazów 13.4 jw. Wskazywanie położenia strefy wilgotnych lasów równikowych na mapie stref krajobrazowych Ziemi; rozpoznawanie na ilustracjach krajobrazu strefy wilgotnych lasów równikowych; analiza wykresu klimatycznego miejscowości leżącej w strefie wilgotnych lasów równikowych; omówienie struktury wilgotnego lasu równikowego; rozpoznawanie na ilustracjach wybranych roślin wilgotnego lasu równikowego; pogadanka na temat przystosowań wybranych roślin do życia w wilgotnym lesie równikowym Nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 65, 69, 74-77;Atlas ilustrowany Świat przyrody,s. 54-57, 69, 73; atlasy roślin; mapa stref krajobrazowych Ziemi; zdjęcia wybranych roślin wilgotnego lasu równikowego - prezentacja multimedialna; komputer; projektor lub tablica interaktywna (3) odczytuje z wykresu klimatycznego przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych; omawia przystosowania wybranych roślin do życia w lesie równikowym

62. Poznajemy zwierzęta wilgotnego lasu równikowego ilustracjach 5 zwierząt charakterystycznych dla wilgotnych lasów równikowych ; (3) omawia przystosowania wybranych zwierząt do życia w wilgotnym lesie równikowym (4) podaje przykłady działań człowieka w strefie wilgotnych lasów równikowych; (5) charakteryzuje faunę występującą w koronach drzew wilgotnych lasów równikowych; (5) omawia zagrożenia wynikające z działalności człowieka w strefie wilgotnych lasów równikowych; (6) opisuje życie mieszkańców strefy wilgotnych lasów równikowych 13.1 charakteryzuje warunki klimatyczne i przystosowania do nich wybranych organizmów w następujących krajobrazach strefowych: lasu równikowego wilgotnego, sawanny, pustyni gorącej, stepu, tajgi, tundry, pustyni lodowej 13.2 opisuje krajobrazy świata, w szczególności: lasu równikowego wilgotnego, sawanny, pustyni gorącej, stepu, tajgi, tundry, pustyni lodowej, rozpoznaje je na ilustracji oraz lokalizuje na mapie 13.3 rozpoznaje i nazywa organizmy roślinne i zwierzęce typowe dla poznanych krajobrazów Rozpoznawanie na ilustracjach wybranych zwierząt żyjących w wilgotnym lesie równikowym; omówienie przystosowań wybranych zwierząt do życia w wilgotnym lesie równikowym; rozmowa lub pogadanka na temat zagrożeń wilgotnych lasów równikowych spowodowanych działalnością człowieka *rozmowa lub pogadanka na temat życia mieszkańców wilgotnych lasów równikowych Nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 80-81; Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; atlasy zwierząt; komputer; projektor lub tablica interaktywna *zdjęcia pokazujące życie mieszkańców wilgotnych lasów równikowych 13.4 jw.

63. Poznajemy klimat i roślinność sawanny ilustracjach krajobraz strefy sawann; (2) wymienia pory roku w strefie sawann; ilustracjach 3 rośliny występujące na sawannach; (3) wskazuje na mapie strefę sawann; (4) opisuje roślinność sawanny; (4) na podstawie wykresu klimatycznego porównuje wysokości temperatury powietrza i ilości opadów w porze suchej i deszczowej; (5) omawia przystosowania roślin do życia w strefie sawann; (6) omawia przystosowania roślin do życia w strefie sawann 13.1 jw. 13.2 jw. 13.3 jw. 13.4 jw. Wskazywanie strefy sawann na mapie stref krajobrazowych Ziemi; rozpoznawanie na ilustracjach krajobrazu strefy sawann; analiza wykresu klimatycznego miejscowości leżących w strefie sawann; rozpoznawanie na ilustracjach wybranych roślin sawanny; omówienie przystosowań roślin do życia w strefie sawann *pogadanka ilustrowana zdjęciami przedstawiającymi rodzaje sawann Nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 65, 74-75,76-77; Atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 54-55, 56-57, 69; mapa stref krajobrazowych Ziemi; zdjęcia wybranych roślin sawanny *zdjęcia rodzajów sawann-prezentacja multimedialna; komputer; projektor lub tablica interaktywna (3) odczytuje z wykresu klimatycznego przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych; (3) omawia przystosowania wybranych roślin do życia na sawannie 64. Poznajemy zwierzęta sawanny ilustracjach 5 zwierząt żyjących na sawannach; (3) omawia przystosowania wybranych zwierząt do życia na sawannie (4) wymienia zalety życia w stadzie; (5) omawia zależności pokarmowe między zwierzętami żyjącymi na sawannie; (6) opisuje życie mieszkańców strefy sawann 13.1 jw. 13.2 jw. 13.3 jw. 13.4 jw. Pogadanka na temat różnorodności fauny sawann; rozpoznawanie na ilustracjach wybranych zwierząt żyjących na sawannie; wskazywanie przystosowań wybranych zwierząt do życia w strefie sawann; wskazywanie zależności pokarmowych między organizmami żyjącymi na sawannie; omówienie skutków pożarów sawann *rozmowa lub pogadanka na temat życia mieszkańców strefy sawann Nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 80-81; Multimedialny atlas zwierząt. Kręgowce ; atlasy zwierząt; komputer; projektor lub tablica interaktywna *zdjęcia pokazujące życie mieszkańców strefy sawann

65. Poznajemy krajobrazy pustyń gorących ilustracjach krajobraz strefy pustyń gorących; (2) wskazuje na mapie Saharę; (3) wskazuje na mapie strefę pustyń gorących; (3) odczytuje z wykresu klimatycznego przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych; (4) omawia warunki klimatyczne panujące w strefie pustyń gorących; (4) wymienia charakterystyczne elementy krajobrazu pustynnego (uedy, wyschnięte jeziora, oazy); (4) wymienia typy pustyń; (5) opisuje rodzaje pustyń gorących, podając ich przykłady; (5) pokazuje na mapie, gdzie występują pustynie piaszczyste, żwirowe i skaliste; 13.1 jw. 13.2 jw. 13.3 jw. 13.4 jw. Wskazywanie strefy pustyń gorących na mapie stref krajobrazowych Ziemi; rozpoznawanie na ilustracjach krajobrazu strefy pustyń gorących; określanie cech klimatu panującego w strefie pustyń gorących na podstawie analizy wykresu klimatycznego; pogadanka na temat krajobrazu pustyń gorących, ilustrowana zdjęciami Nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 65, 74-77; Atlas ilustrowany Świat przyrody, s. 54-57, 67, 69; mapa stref krajobrazowych Ziemi; zdjęcia wybranych krajobrazów pustynnych - prezentacja multimedialna; komputer; projektor lub tablica interaktywna (6) przygotowuje i prezentuje w formie graficznej informacje na temat łącznej powierzchni pustyń na Ziemi