INDYWIDUALIZM JAKO CZĘŚĆ CAŁOŚCI 19. Dzielnica w Warszawie. GIGANT W ZIELENI Stadion Narodowy w Warszawie MAŁA ARCHITEKTURA 11 (18) / 2011

11 (18) / 2011 ISSN: 2081-6413 INDYWIDUALIZM JAKO CZĘŚĆ CAŁOŚCI 19. Dzielnica w Warszawie GIGANT W ZIELENI Stadion Narodowy w Warszawie MAŁA ARCHITEKTURA

Dyskutując na temat Stadionu Narodowego kolejnego z polskich stadionów piłkarskich powstających w ostatnim czasie warto zastanowić się, czy tego typu obiekty należy tworzyć jako monumentalne i długotrwałe czy tymczasowe i poddające się adaptacjom. Mariusz Rutz z pracowni JSK Architekci mówi o tej realizacji: Nie budowaliśmy oczywiście obiektu wyłącznie na Euro 2012, bo to tylko trzytygodniowa impreza. Naszym zadaniem było zbudowanie czegoś, co będzie służyć ludziom przez wiele lat i do różnych celów. Arena gladiatorów, boisko piłkarskie, ring bokserski, scena to miejsca skupiające uwagę widza, będące tłem dla rozgrywających się wydarzeń. Erupcja emocji tłumu czerpiącego energię z doświadczenia uczestnictwa w ważnym widowisku wypełnia obiekt, nadając mu znaczenie. Na skutek tego zjawiska generuje się w nim przestrzeń kulturotwórcza o oddziaływaniu metropolitalnym. Powstaje struktura, która wyrasta na styku ludzkich ambicji, tęsknot i marzeń. Ponieważ jej oddziaływanie nie jest już limitowane przez kontakt bezpośredni z widzem, architekt, który ją tworzy, musi spełnić szereg wymagań i wytycznych związanych z jej przystosowaniem do coraz bardziej ekspansywnych technologii i systemów transmisji danych. Jest to struktura dynamiczna, nacechowana przepływem informacji. Jako taka w pewnym sensie odwzorowuje ruch. Z jednej strony chcemy, żeby była symbolem, czyli znakiem, który w zmitologizowany sposób tworzy nową jakość punkt szczególny w przestrzeni. Z drugiej zaś dostrzegamy potrzebę jej otwartości, elastyczności na zmiany i adaptacje oraz strumień przepływających przez nią informacji i kodów kulturowych. Poszukujemy przestrzeni sportu zdefiniowanej przez to, co w sobie zawiera. Kaya Brzezicka Product designed by Sottsass Associati www.kaldewei.com Ekstremalnie p aski brodzik Cono at wyznacza nowe standardy prysznicowej przyjemno ci. Idealnie wkomponowany odp yw z emaliowan pokryw w jednej p aszczy nie z brodzikiem zapewnia komfort i bezgraniczn swobod ruchów. Wszystko to w niepowtarzalnym, eleganckim wzornictwie z wyj tkowej stali emaliowanej Kaldewei o grubo ci 3,5 mm. Z 30 letni gwarancj. IDEAŁ. POD PRYSZNICEM Conoflat Perfekcja u Twych stóp.

26 Fot. Piotr Krajewski Fot. Lech Kwartowicz 52 W numerze: SECESYJNE INSPIRACJE DLA WNĘTRZ 66 Klimt House w Warszawie FORMY W RUCHU 72 Rozbudowa Lotniska Okęcie w Warszawie WYDARZENIA 6 NOWOŚCI PRODUKTOWE 12 PROJEKT Z OKŁADKI INDYWIDUALIZM JAKO CZĘŚĆ CAŁOŚCI 16 19. Dzielnica w Warszawie 30 wiz. JSK Architekci Fot. Sebastian Oleksik 72 CZYTELNOŚĆ IDEI 80 Regionalne Centrum Dydaktyczno-Konferencyjne i Biblioteczno-Administracyjne Politechniki Rzeszowskiej SPECJALIZACJE ODWODNIENIA LINIOWE 86 W PRZESTRZENI MIEJSKIEJ REALIZACJE W POLSCE POSZUKIWANIA WŁAŚCIWEJ SKALI 26 Promenada w Międzyzdrojach HISTORIA I WSPÓŁCZESNOŚĆ EKSPOZYCJA STRUKTUR 88 Przebudowa schronu strzegomskiego na potrzeby Muzeum Współczesnego Wrocław GIGANT W ZIELENI 30 Stadion Narodowy w Warszawie WNĘTRZA MATERIALNE PRAWIE NIEMATERIALNE 46 Gmach Naukowo-Dydaktyczny Biotechnologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II KINO DLA KONESERA 52 Rozbudowa Kina Warszawa Dolnośląskie Centrum Filmowe we Wrocławiu ATMOSFERA CIENIA WIATRU 62 Regionalne Centrum Kulturalno-Biblioteczne w Brzesku 46 Fot. Paweł Mierzwa Fot. Sasinowska/Wójcicki 94 PLASTYCZNE STRUKTURY W SUROWYM 94 KONTEKŚCIE Restauracja zmianatematu w Łodzi Z WIZYTĄ W FIRMIE SUKCES TWORZĄ LUDZIE 100 Swegon sp. z o.o. 4 5

Wydarzenia Wydarzenia Mieszkanie pofabryczne Poznaliśmy dwie laureatki IV kategorii cyklu konkursów Drewno w architekturze, organizowanego przez firmę DLH Poland. To Sylwia Sobotka i Marta Socha, które wspólnie prowadzą Studencką Grupę Projektową SO.SA.ARCH. Zadanie polegało na zaprojektowaniu nowej aranżacji dowolnie wybranego wnętrza. Warunkiem uczestnictwa w konkursie było przesłanie fotografii wnętrza przed wprowadzonymi zmianami oraz projektu-zdjęcia, w którym wnętrze zaaranżowano na nowo, wykorzystując deski podłogowe DLH. Zwycięski zespół zainteresował się niszczejącą fabryką ślusarską i pokazał, jak zaniedbane pomieszczenia można przebudować w modne mieszkania. Laureatki wykorzystały wysokość wnętrza i pokusiły się o wprowadzenie antresoli. W projekcie prosty rysunek drewnianej podłogi wyraźnie kontrastuje z meblami. Efekt wyrazistości uzyskany został dzięki wykorzystaniu egzotycznego drewna podłogowego z orzecha amerykańskiego. www.dlh.pl Jubileusz Domu Korkowego 7 października br. firma świętowała 20-lecie istnienia. Impreza odbyła się w zabytkowym Dworze w Sierakowie, który położony jest pośród oryginalnego starego parku w gminie Dobczyce. Wśród zaproszonych gości byli m.in. Bogusław Kośmider przewodniczący Rady Miasta Krakowa, Andrzej Zdebski prezes IPH w Krakowie, a także klienci z Polski, Ukrainy, Białorusi, Litwy i Kalingradu. Dom Korkowy jest największym w Polsce dystrybutorem produktów z korka. W ofercie firmy znajdują się przede wszystkim podłogi i okładziny korkowe, podpodłogowe podkłady wygłuszające z korka i gumo-korka, korek aglomerowany w rolach i arkuszach, płyty izolacyjne z aglomerado negro, granulaty korkowe, zatyczki do butelek, kora surowa, a także cały szereg produktów komplementarnych (kleje, lakiery i środki konserwujące). www.wicanders.pl Architektura z wykorzystaniem szkła Firma Pilkington Polska opublikowała album Glass in Architecture, który prezentuje najciekawsze realizacje architektoniczne wykorzystujące szkło. W katalogu przedstawione zostały nowe realizacje obiektów biurowych, użyteczności publicznej oraz domów prywatnych, których projektanci połączyli funkcjonalność z ciekawym designem. Album prezentuje przykłady budynków, w których nowoczesność harmonizuje z dziedzictwem historycznym (jak w przypadku The Kymenlaakso University of Applied Sciences w Finlandii), infrastrukturą miejską (Presbyterian Hospital w centrum Nowego Jorku) czy pięknem przyrody (Hotel Spa Dr Irena Eris w Krynicy Górskiej). W każdym przypadku zastosowane rozwiązania szklane pełnią wiele różnych funkcji, które podnoszą estetykę oraz wartość użytkową pokazanych obiektów i wpisują je w nurt zrównoważonego budownictwa. www.pilkington.com W poszukiwaniu najlepszej przestrzeni Rozstrzygnięto tegoroczną edycję konkursu na Najlepszą Przestrzeń Publiczną Województwa Śląskiego. Zwycięzców wyłoniono spośród 60 zgłoszonych projektów z 34 gmin regionu. Za najlepszy projekt urbanistyczny uznano zagospodarowanie terenu rekreacji rodzinnej w Koziegłowach. Nagroda marszałka w kategorii architektura trafiła do architektów z Pracowni Projektowej Maćków za projekt wielofunkcyjnej hali sportowej Na Skarpie w Bytomiu. Podczas konkursu jury wyłoniło najlepsze przedsięwzięcia w kategorii rewitalizacji przestrzeni i obiektu. W pierwszym przypadku nagroda główna powędrowała do gminy Ornontowice za rewitalizację parku gminnego, w drugim zaś nagrodę przyznano za renowację Willi Fitznera w Siemianowicach Śląskich. Swojego faworyta wskazali również internauci, którzy oddali ponad 6 tys. głosów na przedsięwzięcia biorące udział w konkursie. Nagroda trafiła do Żor za projekt siłowni na wolnym powietrzu. Fasada Roku Organizowany rokrocznie przez firmę Baumit konkurs Fasada Roku docenia elewacje, na których zastosowano kompletną technologię tego producenta: system ociepleń, system tynkowy z wykończeniem lub program produktów renowacyjnych z wykończeniem. Termin zgłaszania do konkursu obiektów oddanych do użytku w 2011 roku upływa 31 stycznia 2012. Zwycięzcy zostaną wyłonieni w lutym. Jury ocenia dbałość i trudność wykonanych prac renowacyjnych, oszczędną, ale gustowną grę kolorów, a także podkreślanie walorów estetycznych remontowanych budynków. Dotychczasowe zwycięskie fasady to dopracowane w szczegółach, stonowane realizacje. Konkurs od 5 lat przyciąga architektów oraz inwestorów, którzy chcą się pochwalić swoimi realizacjami i zdobyć prestiżowy tytuł. Producenta cieszy coraz większa liczba zgłoszonych obiektów, a przede wszystkim świadomość, że nagradzane budynki poprawiają estetykę przestrzeni w całej Polsce. www.baumit.com www.fasadaroku.pl Wygraj konkurs Oras Firma Oras wprowadziła do sprzedaży superekologiczną baterię Eterna, która wskazuje idealny czas brania natrysku. Producent od lat jest liderem w projektowaniu armatury łączącej ekologiczne rozwiązania i nowoczesny design. Aby dodatkowo zachęcić Polaków do oszczędzania wody, firma ogłosiła właśnie konkurs. Poprzez formularz na stronie internetowej www.oras.com można zgłaszać ciekawe pomysły na to, jak oszczędzać wodę w domu. Uczestnicy powinni odpowiedzieć na pytanie: Jak moja rodzina oszczędza wodę i do końca listopada przesłać swoje zgłoszenie. Na autorów 10 najciekawszych odpowiedzi czekają ekonagrody: baterie łazienkowe Eterna, a także 5 elektronicznych wag do bagażu. Ogłoszenie wyników nastąpi 15 grudnia 2011 r. Ze szczegółami konkursu można zapoznać się na stronie: http://www.oras.com/pl/consumer/products/productfamilies/pages/rules.aspx www.oras.com Hydroizolacje Parkingi Dachy Zielone Fundamenty Izolacje Mostowe Dachy Przemysłowe Remonty Dachów VEDAG dostarcza perfekcyjne produkty Nasze produkty spełniają bardzo wysokie wymagania co do trwałości i skuteczności, umożliwiają także łatwą czystą i szybką obróbkę. Oprócz wymaganych właściwości, wykonawcy oczekują od naszych produktów zapewnienia maksymalnej efektywności pracy. Firma VEDAG jest niekwestionowanym specjalistą w zakresie dachów płaskich, spełniając złożone oczekiwania Klientów od 160 lat i tym samym należy w Niemczech do przedsiębiorstw przemysłowych o najbogatszej tradycji. Firma VEDAG działa w Polsce od 16 lat. Zdolność wytwórcza sięgająca 50 milionów metrów kwadratowych rocznie stawia VEDAG w pierwszym rzędzie największych europejskich producentów materiałów izolacyjnych z bitumu i polimeru. Ofertę uzupełniają membrany z tworzyw sztucznych. Wszystkie materiały znajdują zastosowanie w nowym budownictwie oraz przy remontach i modernizacjach budowli. VEDAG Polska Sp. z o.o. ul. Prądzyńskiego 20, 63-000 Środa Wielkopolska tel. 61 285 30 79, fax 61 285 30 78 vedag@vedag.com.pl Fachowe doradztwo sprzyja osiągnięciu sukcesu i długotrwałego zadowolenia W zależności od przeznaczenia produkty VEDAG muszą spełnić różne wymogi. Można je stosować szybko i pewnie, właściwie w każdym czasie, niezależnie od warunków atmosferycznych. Ważną rolę odgrywają przy tym serwis i doradztwo. VEDAG jako partner oferuje kompetentne wsparcie na wszystkich etapach, od początku do końca realizacji inwestycji: planowanie analiza danych dotyczących budowy opracowanie koncepcji projektowej instruktaż na budowie dla wykonawcy zapewnienie i kontrola jakości gwarancja Dach zielony Taras Parking Systemy z klasyfikacją nierozprzestrzeniania ognia (NRO) 6

Wydarzenia Szymon Ciach: W grupie Luxiona zachodzą duże zmiany, polegające głównie na łączeniu się poszczególnych marek. Jaki jest cel tej fuzji? Rafał Wesołowski: Mamy do czynienia z połączeniem polskiej firmy Aga Light z hiszpańską Troll. Zdecydowaliśmy się na to, ponieważ miały one bardzo podobną ofertę techniczną promowanie dwóch katalogów prezentujących zbliżone rozwiązania nie miało sensu. Podjęliśmy decyzję o powstaniu marki Aga Light-Troll oraz co za tym idzie wspólnego katalogu, który zawiera najlepsze rozwiązania tych producentów. Naszym celem jest również wyeksponowanie różnych marek w taki sam sposób na różnych rynkach. Chcemy osiągnąć synergię firm oświetleniowych, należących do grupy, pod jednym szyldem. Dzięki temu nasza firma Luxiona Poland będzie przygotowywać dla naszych klientów rozwiązania komplementarne. Z pewnością odegramy dużą rolę w grupie Luxiona. Wprowadzamy do niej bowiem prężnie rozwijający się zakład produkcyjny oraz zbudowaną przez nas sieć dystrybucji na rynkach Europy Środkowo-Wschodniej. Mamy wielu klientów w krajach o bardzo dużych wymaganiach jakościowo-technologicznych, takich jak: Niemcy, Francja, Szwecja, Holandia. W Polsce zbudowaliśmy silne centrum kompetencyjne, które realizuje rozwiązania oświetleniowe na światowym poziomie, łącznie z nowym, opartym na technologii LED, inteligentnym sterowaniu oświetleniem. Biuro Handlowe Luxiona Poland S.A. w Macierzyszu AGA LIGHT S.A. WSPÓŁTWORZY GRUPĘ LUXIONA O dynamicznym rozwoju firmy i sposobie jej funkcjonowania opowiada Rafał Wesołowski dyrektor generalny Luxiona Poland S.A. Dzięki obecności w Grupie i powiązaniu kapitału możliwy jest stabilny i optymalny rozwój produktów, prowadzący do stworzenia pełnej i zrównoważonej oferty, a także efektywnego zarządzania łańcuchem dostaw. SC: Co daje Luxionie Poland przynależność do hiszpańskiej grupy? RW: Aby odpowiedzieć na to pytanie, musimy przybliżyć nieco historię firmy. Aga Light S.A. powstała jako firma polska i do niedawna należała do polskich wspólników. W ciągu 20 lat swojej działalności zajmowała dobrą pozycję na polskim rynku oświetleniowym, oferując solidne produkty. Jednakże w zderzeniu z nowymi oczekiwaniami klientów, po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej, zaistniała potrzeba kompleksowego rozwoju oferty. Postanowiliśmy wejść na wyższy poziom funkcjonowania i dzięki wsparciu płynącemu z Grupy przeszliśmy drogę od dostawcy solidnych rozwiązań oświetleniowych do roli doradcy i eksperta współpracującego z architektami i inwestorami. To dla nas szansa na dalszy rozwój biznesu, który w dotychczasowej sytuacji był limitowany przez ograniczone możliwości badań i rozwoju technologii. Jako Aga Light zdobywaliśmy doświadczenie na przestrzeni 20 lat, a teraz jako grupa czerpiemy wiedzę od firm z 80-letnim stażem. Ponadto współpraca z wybitnymi projektantami, takimi jak Jean Nouvel czy Jaime Hayon, prowadzi do estetycznego uszlachetnienia solidnych rozwiązań technologicznych, które oferujemy. Dzięki temu stajemy się interesującym partnerem dla architektów, a to oni kreują otaczający nas świat. SC: Jaka przyszłość czeka zakład produkcyjny pod Ostrowcem Świętokrzyskim, czy w planach jest jego rozbudowa? RW: Luxiona Poland zatrudnia obecnie ok. 250 osób, z których dużą część stanowią pracownicy zakładu produkcyjnego pod Ostrowcem Świętokrzyskim. W momencie gdy dochodziło do fuzji, pojawiły się naturalne w tej sytuacji obawy o przyszłość zakładu i pracujących w nim ludzi. Wielu pracowników spodziewało się, że znaczenie zakładu zostanie zmarginalizowane i pozostaną bez pracy. Stało się jednak inaczej. Zapotrzebowanie na produkty, które wytwarzamy, wzrosło, rozwija się nasza sieć dystrybucji na rynki zachodnie. Obecnie planowana jest rozbudowa zakładu, aby wzmocnić produkcję, co wiąże się ze zwiększeniem zatrudnienia. Nasz zakład przejął kompetencje produkcyjne związane z oświetleniem tzw. powierzchni czystych, w szczególności sal operacyjnych oraz fabryk farmaceutycznych i chemicznych. SC: Czy mają Państwo w planach przejęcie innych polskich firm funkcjonujących w branży oświetleniowej? RW: Po wstąpieniu do Grupy Luxiona nasza oferta rozszerzyła się o kolejne segmenty produktów. Nadal brakowało jednak architektonicznego oświetlenia zewnętrznego. Rozważaliśmy współpracę z dostawcą produktów tego typu, ale nie znaleźliśmy odpowiedniego partnera. Polskie przestrzenie publiczne wymagają zmian w podejściu do iluminacji, która powinna stanowić element architektury, a nie tylko dawać światło zgodne z Polskimi Normami. Dlatego podpisaliśmy umowę z firmą Heper+Moonlight, która oferuje wysokiej jakości rozwiązania technologiczne, nie zapominając o architektonicznych walorach produktów. Są one porównywalne z ofertami światowej klasy producentów, ale w cenach przystających do realiów rynków, na których działamy. Obecnie nie planujemy przejmowania firm w Polsce, nie wykluczam jednak tego w Rosji. SC: Jakie obszary Państwa działalności mają największy potencjał rozwojowy? RW: W naszym rozwoju kładziemy nacisk na oświetlenie architektoniczne. Staramy się docierać do inwestorów i architektów tworzących piękne miejsca, których urodę chcemy podkreślać za pomocą światła. Technologia LED to tylko część naszej oferty, stanowiąca jej uzupełnienie, a nie główny cel. Widoczna jest tendencja do promowania technologii LED jako zastępstwa dla oświetlenia tradycyjnego. Aby jednak taki przeskok nastąpił, koszty obu rozwiązań musiałyby osiągnąć porównywalny poziom. Obecnie koszt oświetlenia np. supermarketu z użyciem wyłącznie źródeł LED jest cztery razy wyższy niż przy zastosowaniu rozwiązań tradycyjnych. Jeśli nawet nastąpiłoby powszechne zastąpienie tradycyjnych technologii przez LED-y, to stanie się to poprzez kanibalizację rynku, a nie jego znaczny rozwój. Technologia LED nie jest obecnie głównym motorem napędowym, a raczej wzbogaceniem dostępnej oferty. Sprawdza się idealnie w oświetleniu dekoracyjnym, iluminacyjnym oraz w przypadkach, gdy szczególnie ważne są niskie koszty eksploatacji i serwisu. Na tę chwilę ważne jest, by doradzać naszym klientom, gdzie opłaca się stosować te rozwiązania, w niektórych sytuacjach jest to bardziej uzasadnione niż rozwiązania świetlówkowe. Wiele firm przedstawia dzisiaj nieprawdziwe dane techniczne, próbując uzyskać nieuczciwą przewagę konkurencyjną. Gdyby jednak na życzenie naszych klientów przyszło nam się przezbroić na LED-y, jesteśmy na to gotowi. Warto podkreślić, iż w ramach Grupy mamy bardzo rozbudowane linie technologiczne, przeznaczone właśnie do ich produkcji. SC: Jak wygląda sieć sprzedaży (czy produkty Luxiona Poland trafiają także do sklepów typu Castorama itp.)? RW: Działalność Luxiona Poland skoncentrowana jest na segmencie B2B, pracujemy bowiem z profesjonalistami rynku elektrotechnicznego i architektami. Nie zamierzamy tego zmieniać, z uwagi na specyfikę i złożoność technologiczną naszej oferty. Sprzedaż tego typu rozwiązań jest tym trudniejsza, że nie zawsze oczywiste jest, kto przy danej inwestycji jest finalnym decydentem. Zakład Produkcyjny Luxiona Poland S.A. w Jacentowie Dlatego mamy rozbudowaną sieć przedstawicieli w całym kraju i docieramy do profesjonalistów, którzy oczekują nie tylko oferty produktowej, ale także wsparcia technicznego i doradztwa. W ten sposób sprzedajemy raczej usługi doradztwa niż same produkty, które coraz częściej stają się tylko narzędziem do uzyskania oczekiwanego efektu. Mamy również możliwości, aby stworzyć rozwiązania zaprojektowane specjalnie na potrzeby konkretnej inwestycji. Lista rozwiązań zawartych w katalogu to jedynie punkt wyjściowy do tworzenia projektu oświetleniowego. Zamierzamy rozwijać ten właśnie model działania, zamiast stać się jednym z wielu dostawców produktów do supermarketów budowlanych, bez możliwości zagwarantowania właściwego serwisu finalnemu odbiorcy. SC: Czy spółka często realizuje większe zlecenia, np. na oświetlenie budynków użyteczności publicznej, ulic i placów? RW: Realizujemy potężne i coraz bardziej prestiżowe, kompleksowe rozwiązania oświetleniowe, wymagające zastosowania nowoczesnych technologii. Dostarczyliśmy m.in. rozwiązania dla Dworca Centralnego w Warszawie. Inwestycja ta stanowiła dla nas duże wyzwanie, ponieważ założeniem było dostosowanie oferty do istniejących warunków technicznych. Oświetliliśmy również wiele innych realizacji, m.in.: halę Atlas Arena w Łodzi, Centrum Profilaktyki Nowotworów w Warszawie, biurowiec Catalina w Warszawie, sieć salonów Era GSM, sieć sklepów Levi s czy niedawno otwarty, pierwszy w Polsce sklep GAP. Jako Grupa możemy się również pochwalić dostarczeniem oświetlenia dla takich obiektów, jak katedra Sagrada Familia projektu Antonia Gaudiego czy Kompleks Sprawiedliwości zaprojektowany przez Davida Chipperfielda. Warto również wspomnieć, że jesteśmy niekwestionowanym liderem na rynku rozwiązań oświetleniowych, skierowanych do tzw. obiektów czystych, takich jak szpitale czy fabryki farmakologiczne w Polsce. SC: W jakich przetargach biorą Państwo udział? RW: Z uwagi na specyficzny przebieg procesu decyzyjnego nie możemy brać udziału w przetargach dotyczących inwestycji budowlanych. Pełnimy za to często funkcję dostawcy rozwiązań. Dostarczamy też nasze rozwiązania jako preferowany dostawca, co jest możliwe właśnie dzięki dotarciu do inwestorów, czyli do osób, które doceniają użyteczność naszych rozwiązań, oraz dodatkowe korzyści płynące z naszego serwisu, warunków gwarancyjnych i unikatowej jakości w akceptowalnych ramach finansowych. Naszą siłą jest szczególna oferta, nie staramy się jednak konkurować ceną. Uważamy, że producenci rozwiązań oświetleniowych powinni raczej stworzyć wspólny front i konkurować z innymi branżami, dążąc do rozwijania rynku oświetleniowego. Oświetlenie jest bowiem pozycją, na której wykonawcy starają się zaoszczędzić, podczas gdy udział kosztów tego elementu w całości inwestycji to zaledwie 2-5%. Można zastosować szereg najdroższych rozwiązań budowlano-architektonicznych, które tracą sens, jeśli nie nadamy im ostatecznego szlifu poprzez zastosowanie właściwego oświetlenia. SC: Dziękuję za rozmowę. Fot. archiwum Aga Light 8 9

w budynkach użyteczności publicznej, w których niezmiernie istotne są wymogi określone w warunkach technicznych, ze szczególnym uwzględnieniem przepisów przeciwpożarowych i bezpiecznej ewakuacji z obiektu. W ofercie dostępne są skrzydła w okleinie: drewnopodobnej PVC (płaskie i frezowane), CPL HQ (płaskie), naturalnej standard (płaskie i z ramkami), satin oraz select (płaskie z pionowym Z PLANU FILMOWEGO ułożeniem słojów). Łącznie 47 opcji kolorystycznych, a w tym 6 tegorocznych nowości. W sanitariatach zastosowano natomiast kolekcję okleinowaną CPL, w której zarówno skrzydło, jak i ościeżnica pokryte są okleiną CPL HQ. To rozwiązanie wraz z wykończeniem taśmą brzegową ABS zapewnia optymalną ochronę skrzydeł przed uszkodzeniami mechanicznymi, co sprawia, że stolarka jest chętnie stosowana w strefach intensywnie użytkowanych. Drzwi, jako istotny detal architektoniczny, podlegają starannemu projektowaniu nie tylko w przypadku łódzkiej realizacji. Dlatego tak ważne jest wsparcie architektów fachową poradą ekspertów w zakresie rozwiązań nietypowych. Kampus Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi powiększył się ostatnio o nowoczesny gmach Centrum Dydaktyki Nowych Mediów. Architektura obiektu nawiązuje do łódzkiej zabudowy industrialnej. Prostopadłościenna, czterokondygnacyjna i bardzo współczesna bryła budynku, z jedną kondygnacją ukrytą pod ziemią, idealnie wpisuje się w kontekst miejsca. Elewację kompleksu wykonano w całości z cegły klinkierowej i poprzecinano licznymi przeszkleniami doświetlającymi wnętrza. Zestawienie tych dwóch materiałów pobudza wyobraźnię oraz stanowi doskonałe tło dla funkcjonowania wydziału, kształcącego w zakresie nowych technologii wykorzystywanych w produkcjach filmowych i telewizyjnych. We wnętrzach zespołu dominuje spokojna, monochromatyczna kolorystyka. W aranżację tę idealnie wpisuje się indywidualnie dobrana stolarka marki PORTA KMI Poland, bazująca na szarej okleinie firmy Egger. Architekci musieli tak dobrać drzwi, aby kierunek otwierania skrzydeł, ich osadzenie w ścianie oraz odległość otworu od elementów wyposażenia nie utrudniały korzystania z obiektu. Ze względu na chęć zapewnienia komfortu dźwiękowego sale wykładowe oraz pomieszczenia biurowe zostały wyposażone w drzwi wewnętrzne o izolacyjności dźwiękowej R w =42 db. Rozwiązania tej serii montowane są wraz z metalową ościeżnicą i zapewniają odporność ogniową w klasie EI 30 oraz dymoszczelność. Drzwi doskonale sprawdzają się www.portacad.eu Wszystkie pytania dotyczące oferty niestandardowej prosimy kierować do Działu Kontraktów: tel. (+48) 58 6778 140, e-mail: kontrakt@porta.com.pl

Nowości produktowe Nowości produktowe GWARANCJA NA 100 000 PEŁNYCH CYKLI Stalowe bramy przemysłowe MakroPro 100 stworzono z myślą o firmach logistycznych oraz produkcyjnych. W porównaniu ze sprężynowymi rozwiązaniami produkty z tej serii są obliczone na wykonanie pięciokrotnie większej liczby cykli. Bramy można wyposażyć w drzwi przejściowe, okienka, panele przeszklone, kratki wentylacyjne czy klapę odciągu spalin. Korzystanie ułatwiają nowoczesne rozwiązania technologiczne, takie jak sterowanie za pomocą pilota, system kurtyny świetlnej, zamek szyfrowy oraz czytnik kart magnetycznych. STYL PROWANSALSKI WE WNĘTRZU Trend aranżacyjny, który odwołuje się do sielskiego klimatu francuskiej Prowansji, dąży do stworzenia domowego ciepła i przytulnych, choć z pewnością nie kiczowatych wnętrz. Do takiej idei nawiązuje stół Queen firmy Jadik. Produkt wykonany jest ręcznie z litego drewna. Ładnie będą na nim wyglądać wszelkie narzuty, np. boutis. Ozdobą stołu są oryginalne, lekko wygięte nogi. Dzięki manualnemu wykonaniu, na meblu widoczne są naturalne przebarwienia i sęki drewna. Queen w atmosferę Prowansji wpisuje się również tym, że jego powierzchnia jest niezwykle przyjemna w dotyku, a sam blat jest prosty i gładki. www.jadik.pl DESIGNERSKIE MEBLE DO WYNAJĘCIA Z NACISKIEM NA STRUMIEŃ WODY Deque nowa armatura łazienkowa firmy Dornbracht wyróżnia się surową formą, zredukowaną do płaskiej, szerokiej wylewki. Niska, znajdująca się tuż nad umywalką czy wanną bateria kieruje wzrok na formę strumienia wody. Seria reprezentuje kontynuację kanonu form tego producenta z awangardowym wzornictwem. W oczy rzuca się kontrast pomiędzy płaszczyzną wylewki a cylindrycznymi elementami obsługowymi. Obok rzeźby Deque zaprojektowano cztery indywidualne wersje różniące się rozmiarem, ale mające jednolity rys architektoniczny i stworzone z tych samych materiałów. Produkt jest dostępny w wersji chromowanej oraz matowej czarnej. Nowe, szczelne i energooszczędne płyty warstwowe Ruukki zmniejszają koszty ogrzewania budynków oraz redukują emisję dwutlenku węgla. Są to prefabrykowane elementy konstrukcyjne składające się z rdzenia izolacyjnego umieszczonego pomiędzy dwoma arkuszami blachy. System płyt tego producenta stanowi dobry wybór przy budowie m.in. obiektów przemysłowych, centrów logistycznych, magazynów oraz budynków handlowych. Rozwiązanie zapewnia także wyższą jakość powietrza wewnątrz obiektów, gdyż temperatura jest tam stała i nie występują zimne ciągi NIŻSZE KOSZTY EKSPLOATACJI www.ruukki.pl NOWA WERSJA LSC powietrza. W ofercie dostępne są trzy poziomy szczelności płyt do wyboru: Premium, Plus oraz Basic. www.wisniowski.pl STÓŁ W NOWEJ ODSŁONIE Marmurowe i granitowe blaty RR Granity charakteryzują się niepowtarzalną fakturą i głębią koloru, a także wytrzymałością na zadrapania i uderzenia. Twarda i gładka powierzchnia kamiennych płyt dzięki wdrażanej już w czasie obróbki surowca impregnacji skutecznie zabezpiecza materiał przed niszczącym działaniem wysokiej temperatury, środków czystości oraz detergentów. Elegancki i nasycony mleczną barwą marmur Coffee Cream z wdziękiem wpasuje się we wnętrza, które pełnią reprezentacyjną funkcję. Mniej oficjalny, lecz równie interesujący granit Imperial Gold ma odcień przetykany ciemnymi akcentami złocistomiodowymi. Design4rent udostępnia produkty światowej sławy firm i designerów. W ofercie ma m.in. meble Moroso, Kartell, Driade, Serralunga, Vitra czy Heller, zaś niektóre z nich zaprojektowali choćby: Verner Panton, Phi- Termalica z oferty Bruk-Bet to kompletny system budowlany z betonu komórkowego. W jego skład wchodzą elementy murowe, nadproża okienne i drzwiowe, stropy, a także pustaki szalunkowe do wznoszenia ścian fundamentowych i piwnicznych. Najnowszy produkt firmy, bloczek Termalica 350 o grubości 48 cm, dedykowany jest do wznoszenia murów jednowarstwowych bez dodatkowego ocieplania wełną lub styropianem. Energooszczędna ściana zbudowana z tego produktu charakteryzuje się rewelacyjnym współczynnikiem przenikania ciepła U=0,172 W/m 2 K. Niewielkie zapotrzebowanie bloczków na 1 m 2 ściany (6,67 szt.) oraz profilowanie typu www.design4rent.pl ENERGOOSZCZĘDNY BLOCZEK lippe Starck, Maarten Van Severea, Frank Gehry, Tokujina Yoshioka, Mario Bellini i Mika Astori. Duża część kolekcji została stworzona wyłącznie dla Design4rent. Większość mebli jest tak opracowana, aby można podświetlić je na wybrany kolor oraz obrendować. Firma proponuje produkty przyjazne środowisku z materiałów o najwyższej jakości mogą one służyć latami. Design4rent wynajmuje oryginalne meble na targi, prezentacje, konferencje, przyjęcia, wesela, sesje zdjęciowe, imprezy plenerowe, festiwale, premiery filmowe, muzyczne, teatralne itp. W ofercie znajduje się również profesjonalny serwis, m.in. obsługa, transport, montaż, a także pomoc firmowego koordynatora. pióro-wpust bez stosowania spoiny pionowej zapewniają szybkie wznoszenie ścian i oszczędność na kosztach robocizny. www.dornbracht.com www.dhpolska.pl W ofercie firmy D+H pojawił się system oddymiania szybów windowych LSC Basic przeznaczony do szybów o wysokości do 20 metrów. Jego zasada działania jest taka sama jak w przypadku tradycyjnego LSC, jednak parametry oraz komponenty zostały przystosowane do obiektów o mniejszej kubaturze. Dzięki temu połączono skuteczność dotychczasowego systemu ze stosunkowo niskimi kosztami. Nowa wersja ma możliwość rozbudowy, a jej funkcjonalność można rozszerzyć za pomocą takich elementów, jak regulator temperatury, sygnalizatory optyczne i akustyczne, przyciski, a nawet czujki pogodowe, które zapobiegają zalaniu szybu bądź uszkodzeniu klap lub okien oddymiających. www.rrgranity.pl www.bruk-bet.pl 12

FASADY ALUMINIOWE JAKO OCHRONA PRZED ZANIECZYSZCZENIAMI I SMOGIEM Alcoa Architectural Products wprowadziła na rynek aluminiową płytę fasadową Reynobond Reynolux with EcoClean. Płyta ta redukuje smog oraz samoistnie oczyszcza siebie i środowisko. Tym samym po raz pierwszy na świecie powstała aluminiowa fasada, która jest ekonomiczna i przyjazna dla środowiska. Pod wpływem słońca i wilgoci unieszkodliwia ona cząstki zanieczyszczeń i smogu, samooczyszczające się oraz czyszczące otaczające ją powietrze. Te właściwości fasady sprawiają, że budynek nie jest jedynie konstrukcją mówi Guy Scheidecker, dyrektor ds. sprzedaży i marketingu firmy Alcoa Architectural Products. Stosując płyty Reynobond Reynolux with EcoClean, architekci mogą tworzyć wysokojakościowe i trwałe projekty. Właściwości samooczyszczania obniżają koszty czyszczenia w okresie użytkowania budynku. Jedyną wadą tego rozwiązania jest nieco większy nakład pracy na etapie produkcji, który ma jednakże minimalny wpływ na całkowity koszt fasady. W zależności od rodzaju systemu fasadowego firma Alcoa zakłada wzrost ceny na poziomie od 1,5 do 5 procent. Nie powoduje to zwiększenia nakładu pracy na etapie obróbki i układania. Płyty te można obrabiać i montować tak samo łatwo, jak standardowe produkty fasadowe. Przy uwzględnieniu całkowitych kosztów generowanych w trakcie użytkowania płyty Reynobond lub Reynolux są nawet bardziej opłacalne. Ponadto dzięki ciągłemu samooczyszczeniu wzrasta i utrzymuje się atrakcyjność budynku Alcoa Architectural Products 1 rue du Ballon 68500 Merxheim, Francja tel. +33 (0) 3 89 74 47 63 fax +33 (0) 3 89 74 46 90 Reynobond.Service@alcoa.com Reynolux.Service@alcoa.com www.alcoaarchitecturalproducts.eu Aby uzyskać więcej informacji, Juliane Glauser team:penta GmbH & Co. KG Communication Seibertzweg 2 44141 Dortmund Niemcy tel. +49 (0) 231 55 69 52 68 e-mail: j.glauser@teampenta.de Duże zainteresowanie gospodarki i przemysłu Do właściwości samooczyszczania należy dodać możliwość oczyszczania powietrza. 1000 m 2 płyt Reynobond Reynolux with EcoClean niweluje przy tym tyle samo smogu, co 80 drzew. To odpowiada ilości spalin generowanej każdego dnia przez cztery samochody. W odniesieniu do bilansu ochrony środowiska fasada EcoClean może być interesującym i pozytywnym czynnikiem wizerunku każdego inwestora. Dlatego już dzisiaj otrzymujemy konkretne zapytania od przedsiębiorstw, które chcą wykorzystać ten efekt w swoich komunikatach rynkowych. Właściwości nowej powłoki są następujące pod wpływem promieni słonecznych i już przy niewielkiej wilgotności powietrza światłoczuła powłoka z dwutlenku tytanu, określana mianem EcoClean, działa jak katalizator. Elektrony uwolnione pod wpływem promieni UV tworzą rodniki, które rozkładają substancje organiczne, takie jak ptasie odchody, mech, spaliny i cząstki smogu. Dodatkowo powstaje superhydrofilowa (lubiąca wodę) i wyjątkowo gładka powierzchnia. Już przy niewielkiej ilości deszczu lub rosy rozłożone zanieczyszczenia po prostu ześlizgują się z budynku, pozostawiając fasadę czystą. Cztery lata trwały prace specjalistów amerykańskiego koncernu Alcoa, nad zastosowaniem technologii HYDROTECT japońskiej firmy TOTO, opartej na bazie dwutlenku tytanu, do lakierowanego aluminium. Dotychczas możliwe było pokrycie dwutlenkiem tytanu jedynie niektórych powierzchni, takich jak beton, szkło, tworzywo sztuczne bądź ceramika, ponieważ niszczy on każdą materię organiczną, a także warstwy lakieru. Metoda opracowana przez firmę Alcoa i zgłoszona do patentu zapobiega niszczeniu warstwy lakieru i umożliwia nanoszenie dwutlenku tytanu na aluminiowe płyty warstwowe Reynobond lub aluminiowe blachy Reynolux. Więcej informacji można znaleźć na stronie: www.excellence-in-innovation.eu. Alcoa Architectural Products w Merxheim we Francji jest spółką córką firmy Alcoa wiodącego na światowym rynku producenta aluminium. 59 000 pracowników w 31 krajach zajmuje się produkcją i dystrybucją szerokiej gamy produktów, sięgającej od płyt warstwowych do folii stosowanej w gospodarstwie domowym. This is how the EcoClean coating works. Otwarcie konkursu Terminy > > > cembrit.com/bullhorn 14

Projekt z okładki INDYWIDUALIZM JAKO CZĘŚĆ CAŁOŚCI 19. Dzielnica w Warszawie O stworzeniu przestrzeni, która zapewnia użytkownikom poczucie prywatności, a jednocześnie jest otwarta na otaczające miasto, opowiada Marcin Citko z pracowni architektonicznej Jems Architekci. Fasady budynków C i D 16 17

ZESPÓŁ MIESZKANIOWY GRZYBOWSKA 4, WARSZAWA NEWTON, EDISON, KRAKÓW Widok na wewnętrzny dziedziniec Kaya Brzezicka: Kompleks znajduje się w centrum Warszawy, na terenie sąsiadującym z ulicami Karolkową, Towarową i Kolejową. Pięć lat temu pracownia AMC wykonała projekt rozwoju dla tej części miasta, przewidujący przekształcenie nieużytków należących do PKP w nowoczesne, tętniące życiem tereny mieszkaniowe i usługowe. Jakie elementy tego projektu uwzględnili Państwo, planując realizację? Marcin Citko: Koncepcja urbanistyczna 19. Dzielnicy jest spójna z projektem Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego i z Autorskim Studium Przekształceń Rejonu Czyste arch. Andrzeja Chołdzyńskiego. Nasz projekt również zakłada dzielenie tego fragmentu miasta na kwartały zabudową o podobnej intensywności i skali. Ponadto zaproponowany przez nas sposób obsługi komunikacyjnej wpisuje się w planowany układ drogowy nowej dzielnicy. KB: Jakie czynniki miały znaczący wpływ na ukształtowanie urbanistyki założenia? Jaka była jej przewodnia idea? MC: Główną ideą było stworzenie otwartego fragmentu miasta z kwartałową zabudową w powściągliwej, miejskiej skali. Nie chcieliśmy tworzyć zamkniętej enklawy. Jednocześnie przyjęliśmy za konieczne zapewnienie mieszkańcom odpowiedniego poziomu prywatności. Od strony urbanistycznej koncepcja oparta jest na dwóch założeniach: wspomnianym podziale terenu na kwartały oraz pomyśle zorganizowania zabudowy wokół dwóch placów miejskich połączonych pasażem. Z tego wynikały następne decyzje projektowe. Wysokości zabudowy są tak kształtowane, aby najwyższe sekcje budynków siódma i ósma kondygnacja znalazły się na obrzeżach osiedla i stopniowo malały w kierunku jego centrum. Pojawiające się lokalnie podwyższenia zabudowy do dziesięciu kondygnacji służą podkreśleniu miejsc ważnych dla przestrzeni osiedla zamykają osie widokowe ulic lub placów. KB: W jaki sposób zaplanowano obsługę komunikacyjną terenu realizacji? MC: Lokalizacja osiedla na mapie miasta jest jedną z wielu zalet 19. Dzielnicy, położonej w bezpośrednim sąsiedztwie centrum Warszawy (odległość do Pałacu Kultury to tylko niecałe 1500 m). Stąd wynika możliwość łatwego korzystania ze wszystkich środków komunikacji miejskiej, łącznie z metrem, którego stacja właśnie powstaje w odległości 300 m od realizacji. Dla poruszających się samochodami osiedle podłączono do ul. Kolejowej, którą możemy dojechać do ul. Towarowej lub Prymasa Tysiąclecia oraz do ul. Karolkowej, przez którą dostaniemy się do ul. Prostej i Kasprzaka, a więc do głównych arterii miasta. Obecna sytuacja komunikacyjna będzie ulegała polepszeniu w miarę zbliżania się do końca prac związanych z budową metra i rozpoczęciem przebudowy skrzyżowania przy placu Zawiszy. KB: W odległości około 300 m od obszaru opracowania przebiegają tory kolejowe. Jak rozwiązali Państwo problem hałasu? MC: Na etapie projektu koncepcyjnego zleciliśmy wykonanie ekspertyz akustycznych badających wpływ otoczenia na planowaną zabudowę. Wyniki opracowań pokazały, że linia kolejowa stanowi mniejsze zagrożenie hałasem niż otaczające ulice i jej wpływ na komfort mieszkania w budynkach jest znikomy. Dzieje się tak głównie ze względu na zagłębienie torów poniżej otaczającego je terenu oraz fakt, że na tym odcinku pociągi poruszają się z niewielkimi prędkościami. Do wniosków i wytycznych z ekspertyz dostosowaliśmy parametry poszczególnych przegród budowlanych. Należy dodać, że wspomniane studium AMC zakłada przekrycie torów kolejowych na tym odcinku. KB: Projekt koncepcyjny został wykonany kompleksowo dla całości założenia. Czy praca nad projektem budowlanym została podzielona na etapy odpowiadające terminom realizacji poszczególnych obiektów? MC: Od początku projektowania zakładaliśmy podział zadania na etapy. Ich wielkość i kolejność realizacji to efekt koordynacji wielu różnych czynników występujących zarówno po stronie inwestora, jak i po stronie szeroko pojętego miasta, zaczynając od strategii sprzedaży mieszkań, kończąc na możliwości zaopatrzenia budynków w infrastrukturę. KB: W jaki sposób ukształtowano bryły poszczególnych obiektów i ich elewacje? MC: Układ i bryły poszczególnych budynków ujęte są w ramy całościowej koncepcji osiedla, o której już opowiadałem, natomiast architektura to każdorazowo inny pomysł zarówno pod względem kompozycji, jak i stosowanych materiałów. W pierwszym etapie pomysłem na ukształtowanie elewacji było złożenie budynku z klocków każde mieszkanie to osobny moduł na elewacji. Obserwując budynek, dzięki ciemnym otworom wyciętym w białej ścianie, widzimy jego strukturę. KB: Obecnie zakończono realizację pierwszego etapu. Powstały dwa budynki C i D. Jakie rozwiązania konstrukcyjne i materiałowe zastosowano? MC: Wbrew pozorom rozwiązania zastosowane przy projektowaniu i realizacji budynków w pierwszym etapie to klasyka budownictwa mieszkaniowego. Konstrukcję budynku stanowi regularny żelbetowy szkielet słupowo-płytowy z wypełnieniem ścianami murowanymi. Elewacje wykonano częściowo, używając tradycyjnego systemu izolacji ścian, częściowo w systemie elewacji wentylowanych z użyciem płyt z włóknocementu i paneli aluminiowych. KB: Osiedle nie jest ogrodzone, stanowi otwartą przestrzeń. Czy projekt kompleksu zakłada gradację stopnia prywatności poszczególnych obszarów? W jaki sposób zaprojektowano miejsca publiczne oraz strefy półprywatne? MC: Osiedle będzie funkcjonowało podobnie do klasycznego modelu miasta zabudowanego kwartałami kamienic, gdzie następuje gradacja: od publicznej przestrzeni ulic, poprzez półprywatne podwórka, do prywatnych wnętrz. Oczywiście opieramy się wyłącznie na zasadzie różnicowania przestrzeni, natomiast forma budynków jest całkowicie współczesna, odpowiadająca dzisiejszym standardom i przepisom. Układ komunikacyjny osiedla oparto na dwóch prostopadłych, ogólnodostępnych ulicach, połączonych z systemem dróg miasta, które umożliwiają dojazd do wszystkich kwartałów. Pozostałe ulice, połączone z placami, zaprojektowano w formie pasaży, z dopuszczeniem jedynie awaryjnego przejazdu, co pozwoliło na urządzenie ich w formie zieleńców i miejsc rekreacji. Przylegające do ulic partery we wszystkich budynkach zajmowane są wyłącznie przez lokale usługowe, które oddzielają przestrzeń zewnętrzna od znajdującej się powyżej części mieszkalnej. Fot. Andrzej Koperski Detal elewacji sztuka tworzenia elewacji FASADY ŚWIETLIKI OKŁADZINY ELEWACYJNE DREWNO ALUMINIUM ATELIER RESIDENCE WARSZAWA ZESPÓŁ MIESZKANIOWY DERENIOWA, WARSZAWA PLAZA, SOSNOWIEC AEROPARK OKĘCIE WARSZAWA PROJEKTOWANIE PRODUKCJA MONTAŻ CENTRUM BIUROWE KAZIMIERZ, KRAKÓW SALON BMW FUS, WARSZAWA DELL ZAKŁAD PRODUKCYJNY, ŁÓDŹ ATLAS ARENA, ŁÓDŹ AL-BUD Spółka z o.o., ul. Łukasiewicza 7B, 05-200 Wołomin tel. (22) 787 54 58, (22) 776 07 20 do 24, (22) 776 19 30, fax (22) 776 07 36, tel. produkcja, serwis (22) 787 36 03 www.albud.com.pl e-mail: albud@albud.com.pl 18

We wnętrzu każdego kwartału zaprojektowaliśmy zielony dziedziniec, który jest przeznaczony do wyłącznej dyspozycji mieszkańców poszczególnych budynków. Ich poziom wyniesiony jest o jedną kondygnację ponad otaczające je ulice, co dodatkowo wzmacnia efekt ich wyodrębnienia z przestrzeni ogólnodostępnej, a jednocześnie zmniejsza wysokość zabudowy od wnętrza kwartału. KB: Jak oceniają Państwo zjawisko tworzenia zamkniętych osiedli w przestrzeni miejskiej? MC: Decyzje o zamykaniu osiedli są bardzo często wynikiem troski inwestorów o bezpieczeństwo mieszkańców i są kompromisem pomiędzy zleceniodawcą a architektem. Osobiście uważam, że budowanie zamkniętych obszarów szkodzi przestrzeni miasta i wolę model osiedla otwartego. Nasz projekt udowadnia, że można pogodzić ze sobą te dwa podejścia projektowe: życie w przestrzeni miejskiej i korzystanie ze wszystkich jej zalet oraz użytkowanie przestrzeni prywatnego, kameralnego podwórka. KB: Jakie elementy małej architektury stanowią część Państwa projektu? Czy pomysł na poszczególne rozwiązania związane z kreatywnym rozwojem dzieci jest również Państwa autorstwa? MC: Pomysł na wychowanie młodzieży poprzez architekturę jest wspólną ideą architektów i inwestora stanowi odpowiedź na zapotrzebowanie przyszłych mieszkańców 19. Dzielnicy. Stosowaliśmy zarówno produkty z katalogów (np. charakterystyczne ławki na dziedzińcach), jak i elementy naszego pomysłu. KB: Realizacja kompleksu zakłada istnienie rozbudowanych powierzchni usługowych, stanowiących obsługę osiedla. Czy Państwa projekt definiuje lokalizację poszczególnych usług, czy są to powierzchnie przeznaczone pod swobodną aranżację, o której zadecydują najemcy? MC: Wspólnie z inwestorem uzgodniliśmy strategiczne dla funkcjonowania osiedla (szczególnie placów) lokale usługowe i stwierdziliśmy, że te miejsca warto przeznaczyć pod konkretny rodzaj usług (np. restaurację). Do tych założeń dostosowaliśmy projektowanie na etapie fazy budowlanej i wykonawczej. Oczywiście jest to model teoretyczny, który może być zweryfikowany przez rynek, ale dotychczasowy odzew ze strony klientów zdaje się potwierdzać słuszność naszych planów. Usługi w pozostałych lokalizacjach nie mają określonego programu i zostały zaplanowane w maksymalnie elastyczny sposób. KB: Jaki zakres usług podstawowych przewidzieli Państwo w projekcie? MC: Tak jak wspomniałem, nie określaliśmy konkretnego przeznaczenia lokali usługowych ten program ułoży życie z pomocą działu sprzedaży inwestora. Czując w pytaniu troskę o zaspokojenie potrzeb przyszłych mieszkańców osiedla, mogę powiedzieć, że w kwartale zlokalizowanym najbliżej stacji metra jest przewidywany duży sklep typu delikatesy. Inwestor rozważa również przeznaczenie części powierzchni budynku w jednym z kwartałów na potrzeby małego, lokalnego przedszkola. fot. archiwum Flowcrete WYPOWIEDŹ EKSPERTA Małgorzata Zajkowska architekt, Flowcrete Polska sp. z o.o. Parking podziemny w budynku mieszkalnym, jako część prywatnej przestrzeni, powinien zapewnić łatwy i komfortowy dostęp mieszkańców do ich samochodów. W związku z tym, zadaniem architektów jest zaprojektowanie go w taki sposób, aby niezależnie od wymagań technicznych, jakie musi spełniać, był miejscem przyjemnym w odbiorze, ciepłym i dobrze oświetlonym. Zastosowana w nim posadzka powinna być trwała, ładna, sucha, czysta i łatwo zmywalna. 19. Dzielnica jest wyjątkowym osiedlem, stwarzającym ekskluzywne warunki do mieszkania w samym centrum Warszawy. Dopełnieniem wysokiej klasy materiałów użytych do wykończenia budynków zrealizowanych w I etapie było zastosowanie w garażach powłoki z żywic syntetycznych firmy Flowcrete. Na powierzchni ok. 8000 m² dwupoziomowego parkingu podziemnego, na drogach jezdnych, miejscach postojowych i rampach zjazdowych wykonano posadzkę Deckshield w kolorze szarym. Jest to pięciowarstwowa, elastyczna powłoka o grubości 2 mm z bezrozpuszczalnikowych żywic poliuretanowych i piasku kwarcowego, zapewniająca wieloletnią trwałość posadzki garażowej dzięki takim cechom, jak: szczelność nawet przy mikropęknięciach podłoża, wodoodporność, nienasiąkliwość, odporność na ścieranie i zaplamienia, na działanie soli i wszelkiego rodzaju płynów samochodowych benzyny, oleju napędowego i silnikowego, płynu hamulcowego oraz płynu do spryskiwaczy. Odpowiednia antypoślizgowość posadzki Deckshield zapewnia bezpieczeństwo, zarówno w ruchu kołowym, jak i pieszym. Błyszcząca powierzchnia jest łatwa do utrzymania w czystości i odbija światło, dzięki czemu rozjaśnia wnętrze, a nawet pozwala na oszczędności w zużyciu energii na oświetlenie garażu. Elastyczna powłoka tłumi hałas, wynikający z ruchu pojazdów. Inwestorowi starającemu się o certyfikat LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) dla budynku Deckshield zapewnia dodatkowe punkty. Jest to rozwiązanie nowoczesne, estetyczne i podnoszące standard parkingu jako przedsionka mieszkania w budynku wysokiej klasy. 20 Elewacja od strony wewnętrznego dziedzińca

Elewacja zrealizowanej części założenia KB: Projekt uwzględnia istnienie parkingu podziemnego. Czy jego przestrzeń będzie podzielona na odrębne strefy, obsługujące poszczególne budynki? Jakiego przelicznika miejsc parkingowych użyto? MC: Podział parkingów podziemnych wynika z podziału funkcjonalnego na poszczególne budynki, jak i ze względu na przepisy przeciwpożarowe. Bilans miejsc postojowych wyliczono ze wskaźnika 1:1 w przypadku mieszkań i 15 miejsc na 1000 m 2 powierzchni w przypadku usług. Należy dodać, że potrzeby parkingowe użytkowników budynków są zaspokojone wyłącznie w parkingach podziemnych, a miejsca postojowe zlokalizowane na terenie nie były ujmowane w bilansach i są przeznaczone dla gości osiedla. KB: W jaki sposób zaplanowano strukturę mieszkań ich powierzchnie, ilość i sposób kształtowania przestrzeni? MC: Można powiedzieć, że strukturę mieszkań ukształtowały możliwości kredytowe Polaków. Większość mieszkań (ok. 75%) to powierzchnie w najpopularniejszym na rynku zakresie, czyli jedno- (średnia powierzchnia 38 m 2 ) i dwupokojowe (średnio 49 m 2 ). Strukturę uzupełniają chętnie kupowane mieszkania trzypokojowe (73 m 2 ) oraz pojedyncze mieszkania z czterema lub więcej pokojami. W ofercie znalazło się również kilka mieszkań dwupoziomowych. KB: Czy inwestor sprecyzował grupę docelową, stanowiącą potencjalnych mieszkańców osiedla? MC: Na początku naszej współpracy inwestor zlecił badania rynkowe, mające na celu określenie tzw. grupy docelowej, ale nie potrafię powiedzieć, w jaki sposób przełożyło się to na strategię marketingową. Myślę, że zdecydowana i niecodzienna formuła architektoniczna budynków sprawia, że ta grupa wykształca się sama. Z ostatnich raportów sprzedaży wynika, że jest całkiem spora. KB: Czy projekt osiedla przewiduje istnienie mieszkań w szczególności przystosowanych dla osób niepełnosprawnych? MC: To wymóg wynikający wprost z przepisów prawa budowlanego. Wszystkie części budynków, w tym mieszkania, są dostępne dla osób niepełnosprawnych, a więc każde z nich może być zaaranżowane dla osoby niepełnosprawnej. Standardowo mieszkania są sprzedawane w tzw. wykończeniu deweloperskim, a więc po stronie klienta pozostaje docelowe wykończenie i wyposażenie. Opcjonalnie inwestor oferuje wykończenie pod klucz i z pewnością wówczas możliwe będzie zamówienie przystosowania mieszkania do dowolnych potrzeb. KB: Czy wykonywali Państwo również projekt wnętrz obiektów? Jakie materiały wykończeniowe przewidziano? MC: Projektowaliśmy tylko tzw. części wspólne, czyli hole mieszkaniowe, korytarze etc. Generalnie, we wnętrzach zostały powtórzone materiały użyte na elewacjach, czyli płyty włóknocementowe i kamień. Dodatkowo pojawiło się drewno dla ocieplenia ich klimatu. KB: Co stanowiło największe wyzwanie projektowe dotyczące tego tematu? MC: Upakowanie zadanej przez inwestora struktury mieszkań w zaprojektowane kształty budynków [śmiech]. A mówiąc poważnie, nie potrafię wyróżnić konkretnego problemu natury projektowej. Każdy etap prac stawiał inne pytania, na które trzeba było znaleźć odpowiedzi. Myślę, że każdy z kolegów związanych z tym tematem mógłby poruszyć inną kwestię. Do każdego zadania staramy się podchodzić z maksymalnym zaangażowaniem. Gdyby jednak pytanie było zadane bardziej ogólnie i dotyczyło wszystkich zagadnień związanych z projektowaniem tego osiedla, jako największe wyzwanie wskazałbym przebrnięcie przez procedury urzędowe. 22 23

Fot. Pro Urba Piotr Tuora Rzut górnej kondygnacji, skala 1:800 Strefa wejściowa Lokalizacja/adres Warszawa, ul. Kolejowa 47 Pracownia projektowa Architekt prowadzący Architekci Jems Architekci Olgierd Jagiełło Małgorzata Charazińska, Marcin Citko, Marta Frejda, Paweł Gozdyra, Urszula Kos, Wojciech Kotecki, Piotr Lisowski, Paweł Majkusiak, Dariusz Wasak, Izabela Wencel Data opracowania 2006-2010 Data realizacji 2010-2011 Rzut dolnej kondygnacji, skala 1:800 Korytarz Inwestor Pro Urba Invest Rys. archiwum Jems Architekci Przekrój podłużny, skala 1:800 KB: Jakie elementy dobrej, przyjaznej użytkownikowi przestrzeni mieszkaniowej uważają Państwo za najważniejsze? MC: To bardzo szerokie zagadnienie. Trudno odpowiedzieć na to pytanie jednoznacznie i krótko. Myślę, że w każdym projekcie są to inne elementy, zależne od wielu czynników (chociażby takich, jak lokalizacja w mieście, otoczenie etc.). Te składniki każdorazowo staramy się wykorzystać i podkreślać w naszych projektach. Gdybym musiał wskazać konkretny, uniwersalny element, to myślę, że w przypadku budownictwa wielorodzinnego będzie to stworzenie takiej przestrzeni, która zapewnia użytkownikom poczucie prywatności, a jednocześnie jest otwarta na otaczające miasto. Mam nadzieję, że udało się to w przypadku 19. Dzielnicy. KB: Dziękuję za rozmowę. Powierzchnia całkowita 41 120 m 2 Powierzchnia zabudowy 4550 m 2 Kubatura brutto 127 000 m 3 Generalny wykonawca Kompleksowe wykonanie stolarki okiennej, projekt warsztatowy, produkcja, montaż Posadzki przemysłowe żywiczne Budimex SA AL-BUD sp. z o.o. Flowcrete Polska sp. z.o.o. 24 25

Realizacje w Polsce POSZUKIWANIA WŁAŚCIWEJ SKALI Promenada w Międzyzdrojach Ławki z elementami pergoli IDEA Atrakcyjność oraz funkcjonalność to podstawowe idee przyświecające nam w trakcie działań projektowych, zmierzających do stworzenia tej realizacji. Przede wszystkim chcieliśmy nadać przestrzeni i jej poszczególnym elementom właściwą skalę, budując nastrój miejsca, który zapewni poczucie komfortu mieszkańcom oraz odwiedzającym turystom. Podjęliśmy próbę stworzenia założenia budującego właściwe relacje z istniejącą zabudową. Efektem naszych działań jest przestrzeń publiczna o wysokich walorach architektonicznych, integrująca różne formy najczęściej eklektycznej zabudowy, nienawiązująca wyłącznie do jednej stylistyki przestrzennej, łącząca zróżnicowane formy. Ideowo rozwiązania projektowe nawiązują do trendów proekologicznych użycie dużej ilości naturalnych materiałów i stosowanie zieleni jako podstawowego składnika przestrzeni publicznej. PROMENADA GWIAZD O zadaniu stworzenia miejsca różnorodnych aktywności wpisanego w przestrzeń publiczną w sposób wprowadzający jej strefowanie i nadający rytm głównym traktom pieszym opowiada Wojciech Dunaj z pracowni Domino Grupa Architektoniczna. Przestrzeń placu Głównym elementem kształtującym Promenadę Gwiazd jest ciąg powtarzających się w różnych układach i konfiguracjach siedzisk i elementów fontann. Poszczególne elementy i rytm, w jakim występują, uczytelniają ciąg pieszy i stanowią umeblowanie pasażu. Początek i koniec głównego traktu pieszego zaakcentowaliśmy zespołem siedzisk z pergolą, fontanną oraz elementem informacyjnym w postaci słupa ogłoszeniowego. Pomiędzy dwoma zakończeniami ciągu pieszego zaprojektowaliśmy mniej rozbudowane siedziska z elementami pergoli. Ich ciąg został jedynie przerwany w obszarze placu, który zgodnie z historycznym położeniem zlokalizowaliśmy na wysokości mola. Obiekty małej architektury przybrały na tym odcinku formę ozdobnych, podświetlanych w czterech kolorach fontann nawiązujących do fal morskich. PLAC PRZED MOLO Przestrzeń placu została podzielona na trzy obszary: strefę komunikacji w formie głównego ciągu pieszego prowadzącego do mola, przestrzeń odpoczynku w formie kilku sektorów złożonych z terenów zieleni z miejscami do siedzenia i przestrzeń aktywności, zbudowaną ze sceny i widowni. W sąsiedztwie Domu Kultury i punktu informacyjnego zaprojektowano mały kameralny plac z siedziskami, mający swoją kontynuację po drugiej stronie promenady jako miejsce kameralnych imprez i spotkań. Fontanna wykorzystanie walorów krajobrazowych otoczenia, stworzenie żywego ciągu pieszego wpisanego w krwiobieg miejski, nawiązanie w projektowanym zagospodarowaniu terenu do krajobrazu nadmorskiego, stworzenie oryginalnego, niepowtarzalnego ciągu pieszego, będącego uzupełnieniem wysokich walorów krajobrazowych i przestrzennych miejsca, wprowadzenie elementów wzbogacających ciąg pieszy, zwiększających jego rangę, atrakcyjność, funkcjonalność, wytworzenie zarówno przestrzeni ogólnomiejskich, jak i kameralnych, ZAŁOŻENIA PROJEKTOWE: umeblowanie ciągu pieszego różnymi elementami małej architektury, tworzącymi salon miejski z atrakcyjnym wyposażeniem, uzupełnienie ciągu pieszego zielenią niską, średnią i wysoką, nadanie ciągowi pieszemu znaczenia miastotwórczego poprzez kształtowanie przestrzeni publicznych w oparciu o wysoką jakość rozwiązań przestrzennych i materiałowych, zastosowanie materiałów naturalnych, odnawialnych, w szczególności drewna, kamienia w postaci płyt i kostek, szkła oraz betonu architektonicznego i stali szlachetnej jako konstrukcji 26 27

Elementy tworzące Promenadę Gwiazd Uzupełnieniem projektowanego zagospodarowania terenu są pozostałe elementy małej architektury, współgrające z głównymi elementami tworzącymi Promenadę Gwiazd: kosze na śmieci, ławki, części oświetlenia ogólnego, jak również oświetlenia w posadzkach, siedziskach i fontannach. ZIELEŃ, ŚWIATŁO I GRADACJA PRZESTRZENI Jedną z podstawowych składowych kształtowania krajobrazu promenady jest zieleń istniejąca i projektowana. Ciąg pieszy został uzupełniony o zieleń wysoką, średnią i niską, a w przestrzeni placu przed molo wprowadziliśmy strefę tzw. odpoczynku, w której znajdują się drzewa, krzewy, trawniki i kwietniki. Nowe zagospodarowanie traktów wraz z elementami małej architektury oraz nowe nasadzenia drzew poprawiają walory wizualne otoczenia oraz stwarzają przyjazne warunki dla dodatkowych funkcji użytkowych przestrzeni jako miejsca spacerów i rekreacji oraz spotkań i aktywności mieszkańców i turystów. Zacienienie miejsc odpoczynku i naturalne wydzielenie przestrzeni publicznych oraz kameralnych stwarza komfortowe warunki zarówno dla relaksu, jak i integracji użytkowników. Uzupełnieniem elementów zagospodarowania jest oświetlenie zaprojektowane w formie lamp parkowych oraz opraw oświetleniowych, wbudowanych w nawierzchnie ciągów pieszych oraz konstrukcję siedzisk i fontann, a także ich iluminacje podwodne fontann i oświetlenie reflektorowe eksponujące zieleń i małą architekturę. Plac przed molo Ciąg fontann ROZWIĄZANIA MATERIAŁOWE Nawierzchnie, posadzki: płyty kamienne granitowe wielkoformatowe, kostka kamienna granitowa, fragmenty posadzki w sąsiedztwie siedzisk z drewna egzotycznego olejowanego. Siedziska w ciągu pieszym: główna konstrukcja wykonana z betonu licowego architektonicznego, pergole, siedziska z drewna klejonego, ławki z drewna egzotycznego olejowanego. Siedziska na placu głównym: drewno klejone i drewno egzotyczne olejowane. Fontanny: konstrukcja ze stali szlachetnej nierdzewnej szczotkowanej, ściany boczne i stropy wykonane ze szkła hartowanego. Zieleń: promenada: śliwa wiśniowa, plac przy molo: klon zwyczajny oraz na granicy placu w zachodniej części sosna czarna, jarząb pospolity jako uzupełnienie drzew na styku placu z promenadą. Wojciech Dunaj Domino Grupa Architektoniczna Lokalizacja/ adres Pracownia projektowa Architekt prowadzący Architekci Data opracowania Data realizacji Inwestor Powierzchnia całkowita terenu Generalny wykonawca Międzyzdroje, ul. Bohaterów Warszawy (Promenada Gwiazd) Domino Grupa Architektoniczna Wojciech Dunaj Wojciech Dunaj Izabela Chruściel, Maciej Borecki 2007-2009 2010-2011 Gmina Międzyzdroje ok. 2,5 ha Specjalistyczne Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych Henryk Mazur Fot. Piotr Krajewski 28 29

Realizacje w Polsce Bryła stadionu GIGANT W ZIELENI Stadion Narodowy w Warszawie W sąsiedztwie nie znajdziemy wysokich budynków. Stadion rzeczywiście mocno»wychodzi«do góry z zieleni. Można powiedzieć, że trudno, aby słoń udawał, że jest małym kotkiem o stadionie opowiada Mariusz Rutz z pracowni architektonicznej JSK. Fot. Bartosz Makowski 30 31

Kaya Brzezicka: Dyskusje na temat idei budowy Stadionu Narodowego w Warszawie trwały od połowy lat 90. Tematem spornym była jego lokalizacja. Duża kubatura oraz umieszczenie obiektu w niecce Stadionu Dziesięciolecia wywołuje wrażenie, że bardziej agresywnie drga on w otaczającej go zieleni i krajobrazie miejskim. Czy jego wycofanie na błonia złagodziłoby optycznie skalę założenia? Mariusz Rutz: On wcale nie byłby przez to mniejszy. I tak należałoby ustawić go na podobnej wysokości. Jednocześnie założenie urbanistyczne parku Skaryszewskiego przestałoby być zrozumiałe. Zignorowanie i niewykorzystanie układu funkcjonalnego istniejącego parku oraz postawienie stadionu obok niecki pierwotnie istniejącego obiektu, przy jednoczesnym niszczeniu drzew, uważam za nieuzasadnione. Nie wchodziło to z naszego punktu widzenia w rachubę. KB: Więc jest to sytuacja zbliżona do stadionu w Lipsku? MR: Rzeczywiście, tam też był stadion lekkoatletyczny budowla ziemna, w którą włożono nowy stadion. Jest tylko mniejszy od warszawskiego. KB: Czy wybór lokalizacji miał wpływ na kształtowanie bryły i programu funkcjonalnego? MR: Załącznikiem do naszej umowy z klientem były wyłącznie wymogi UEFA i PZPN dotyczące sposobu projektowania współczesnych stadionów. Zamówiono u nas stadion sztuk jeden i nic więcej. Musieliśmy zbadać działkę i możliwości, jakie daje lokalizacja stadionu w stadionie. Dzięki tej analizie powstały pewne założenia co do powierzchni i kubatury, które staraliśmy się realizować. KB: Stadion jest dosyć mocno podwyższony MR: W stosunku do warunków zabudowy? Nie, nie jest w stosunku do nich podwyższony. KB: Czy jego wysokość została zdeterminowana przez przyjętą pojemność, czy jest to zabieg estetyczny? MR: Wysokość wynika oczywiście z pojemności, z przyjętej koncepcji architektonicznej i z wybranego systemu konstrukcyjnego dla przekrycia dachu, który ma rozpiętość prawie 300 metrów, bez żadnego podparcia pośredniego. System konstrukcyjny dachu działa na zasadzie koła rowerowego opartego na słupach i wymagał masztów, które są wyższe. Kubatura stadionu, krawędź dachu i krawędź fasady są oczywiście niższe, ale maszty 72 słupy okalające stadion mają większą wysokość. KB: Czyli logika konstrukcji miała największy wpływ na sposób kształtowania obiektu? PROJEKTY ELEKTROAKUSTYCZNE PROFESJONALNE NAGŁOŚNIENIE OBIEKTÓW KONSULTING fot.: Robert Jaźwiński Struktura dachu Fot. www.stadionnarodowy.org.pl PGE ARENA - GDAŃSK, STADION MIEJSKI - WROCŁAW, STADION NARODOWY - WARSZAWA, TEATR IM. LUDWIKA SOLSKIEGO - TARNÓW, KANCELARIA PREZESA RADY MINISTRÓW - WARSZAWA, GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH - WARSZAWA, REGIONALNE CENTRUM KULTURY - KOŁOBRZEG, HALA WIDOWISKOWO - SPORTOWA - OSTROWIEC ŚWIĘTOKRZYSKI, SIEĆ SKLEPÓW H&M, FILHARMONIA BIAŁOSTOCKA - BIAŁYSTOK, FILHARMINIA SZCZECIŃSKA - SZCZECIN, ZAMEK KSIĄŻĄT POMORSKICH - SZCZECIN, KINOPLEX - GDAŃSK, KINO HELIOS - KATOWICE, KLUB PLATINIUM - WARSZAWA, RESTAURACJA SENSE - WARSZAWA 05-092 Łomianki-Dąbrowa ul. Graniczna 17, tel.: 22 751 42 46, faks: 22 751 31 39 www.essaudio.pl 32

MR: Projektując duży stadion, nie sposób pominąć systemu konstrukcyjnego. Tworząc ten projekt, przyjęliśmy pewne założenia na samym początku. Ubiegając się o to zlecenie, pokazaliśmy pierwsze koncepcje i zasady konstrukcyjne, pierwsze szkice, obrazujące, jak ma być zbudowany. To było kluczowe dla kwestii dachu wewnętrznego, czyli tego nad murawą. Cechą tego stadionu miała być jego elastyczność funkcjonalna, przejawiająca się możliwością zamykania wnętrza przeistoczenia obiektu w halę. Gra w piłkę nożną i oglądanie meczów nie jest jego jedynym przeznaczeniem. Dzięki zadaszeniu możemy uniezależnić widowiska od warunków atmosferycznych. Postanowiliśmy zbudować obiekt, który zaspokoiłby nie tylko ambicje, ale i potrzeby stolicy 40-milionowego kraju, który nie miał do tej pory takiej infrastruktury. KB: Koszt takiego przekrycia jest bardzo duży. Czy jego zastosowanie to Państwa pomysł czy nacisk ze strony inwestora? MR: Sprawa była w pewnym momencie otwarta. Ostatecznie była to decyzja podjęta przez inwestora. On o tym rozstrzyga i zamawia. System konstrukcyjny, który przyjęliśmy, sprawia, że stadion z dachem jest droższy jedynie o kilka procent od obiektu bez dachu. Jest on oparty na wspomnianej zasadzie koła rowerowego, które jest spięte w samym środku. Na nim oparliśmy lekką konstrukcję dachu ruchomego. Dach wewnętrzny to tkanina na bazie PVC, która może być, podobnie jak parasol, otwierana lub zamykana. Całość porusza się po stalowych linach, które są podpięte do systemu. KB: Wzniesiona konstrukcja została więc wykorzystana dodatkowo jako konstrukcja ruchomego dachu. Rozumiem, że dzięki temu cena przekrycia nie wpływała znacząco na cenę całego obiektu MR: To jest właściwa konkluzja. Gdybyśmy nie robili wewnętrznego dachu, liny można by skrócić i nie spinać ich wewnątrz osi, która wisi nad stadionem, tylko zrobić rozciągany pierścień, który kończyłby się na pierwszym rzędzie trybun. Oszczędność sprowadziłaby się do lin, przekrycia z tkaniny oraz oczywiście samego napędu i sterowania. KB: Jak przebiegało projektowanie elewacji? Czy inwestor od początku sugerował barwy biało-czerwone? MR: Inwestor na to nie nalegał. Zaproponowaliśmy taką kolorystykę przy powstaniu pierwotnej koncepcji. KB: Jest ona intensywna. Z czego wynikała ta decyzja? MR: Można długo na ten temat dyskutować, znajdzie Pani przeciwników i zwolenników tej idei. Niektórzy uważają, że kolorystyka zbyt dosłownie nawiązuje do polskiej flagi, kojarzy się z kolorami ostrzegawczymi. KB: Albo z flagą Monako MR: Tak [śmiech]. Trzeba dać ludziom trochę czasu, by obiektywnie i z perspektywy czasu ocenili naszą decyzję. Od początku nie zgadzaliśmy się z rozpowszechnioną opinią, że stadion tylko wtedy jest piękny, gdy jest podobny do Allianz Arena w Monachium. Szukaliśmy koncepcji, która do niego nie nawiązuje szukaliśmy motywu przewodniego dla naszego projektu. Intrygująca wydała nam się forma kosza, ale nie w ujęciu rustykalnym, lecz nowoczesnym. Fot. Bartosz Makowski Stadion nocą AGC GLASS EUROPE International Building Projects Team Wykorzystaj naszą sieć specjalistów do szkła architektonicznego AGC Glass Europe. AGC Flat Glass Polska Sp. z o.o. ul. Bysławska 73 04-993 Warszawa tel.: + 48 22 872 02 23 fax: + 48 22 872 97 60 e-mail: dariusz.podobas@eu.agc.com www.yourglass.com 34 35

Jakie produkty z Państwa oferty zostały zastosowane na Stadionie Narodowym? Co zadecydowało o ich wyborze? Na Stadionie Narodowym zastosowaliśmy panele systemowe ATOS na bazie płyty Fermacell w okleinie naturalnej, dzięki którym wnętrza loży prezydenckiej nabrały ekskluzywnego charakteru i zyskały ciepły klimat. Takie samo wykończenie zostało zastosowane w korytarzach i holach stadionu, aby nadać im elegancki wygląd oraz zapewnić optymalne warunki akustyczne. Wybrane dla tej realizacji panele spełniają wymagania stawiane wyrobom budowlanym stosowanym w obiektach użyteczności publicznej i mają atesty przeciwpożarowe oraz higieniczne. Dodatkowo, panele ATOS są trwałe, odporne na zniszczenia i długo zachowują swój wygląd, kształt i właściwości akustyczne. W jaki sposób prowadzą Państwo badania umożliwiające określenie współczynnika pochłaniania dźwięku paneli? Badania akustyczne określające współczynniki pochłaniania dźwięku przez różne typy paneli ATOS prowadzone są w Laboratorium Akustyki Technicznej Katedry Mechaniki i Wibroakustyki AGH w Krakowie, w specjalnie skonstruowanej w tym celu komorze pogłosowej. Za pomocą specjalistycznej aparatury wykonujemy pomiary, a następnie obliczenia i opracowanie wyników. Tworzymy również karty zawierające dane dotyczące metodyki oraz warunków, w jakich prowadziliśmy badania. WYWIAD Z EKSPERTEM Janusz Laskowski dyrektor handlowy ATOS BH sp. z o.o. Dysponując tablicami współczynników pochłaniania dla danych perforacji, jesteśmy w stanie oferować również pomoc i wykonanie profesjonalnego projektu adaptacji akustycznej wnętrza na drodze wielowariantowej symulacji z użyciem specjalistycznego oprogramowania. Umożliwia to dobór właściwych materiałów wykończeniowych odpowiednich rodzajów paneli czy ustrojów akustycznych, które pozwolą spełnić założenia projektowe. Jakie rodzaje wykończeń paneli mają Państwo w ofercie? Które z nich charakteryzują się najlepszymi parametrami akustycznymi? W naszych realizacjach stosujemy panele na bazie płyty Fermacell lub płyty MDF, a bogaty wybór ich wykończeń zaspokaja najbardziej wysmakowane gusta i uwzględnia różnorodne, często skomplikowane wymogi projektowe i rynkowe. Szeroka gama dostępnych oklein naturalnych, laminatów, melamin i lakierów sprawia, że nie jest możliwe zaprezentowanie w próbniku czy katalogu wszystkich typów i rodzajów wykończeń. Jeśli chodzi o parametry akustyczne paneli nie ma tu najlepszych ani najgorszych, w zależności od przeznaczenia pomieszczenia, dobieramy inne produkty panele o właściwościach pochłaniających lub odbijających i kierujących dźwięk w danym kierunku. Rozwiązanie jest dobierane pod kątem zapewnienia optymalnych parametrów akustycznych pomieszczenia. Odpowiednia perforacja paneli oraz rodzaj wypełnienia podkonstrukcji, zastosowanie fizeliny i wełny mineralnej o odpowiedniej grubości modyfikują akustykę pomieszczenia zgodnie z jego funkcją. Proszę opisać zalecany przez Państwa sposób montażu paneli. Panele ATOS montowane są na specjalnie zaprojektowanych profilach aluminiowych FIXAR chronionych patentem ATOS. Ich podkonstrukcję, montowaną bezpośrednio do ściany lub sufitu, stanowią stalowe profile, listwy drewniane lub sklejka. Dzięki wysokiej funkcjonalności systemu panele są odpowiednio przygotowane już na etapie produkcji, jedynie panele końcowe mogą zostać wykonane na miejscu, co pozwala na ich dopasowanie nawet do najbardziej nietypowych wnętrz. Sam sposób montażu jest efektywny, pozwala zredukować koszty oraz czas prac realizacyjnych. Czy współpracują Państwo z architektami na etapie tworzenia projektu, pomagając w wyborze systemów okładzin akustycznych optymalnie spełniających ich wymagania? Często bierzemy udział w tworzeniu realizacji budowlanych w zakresie projektowania i wykończenia wnętrz o specjalnych wymogach estetycznych i akustycznych. Dzięki temu zdobyliśmy doświadczenie i nasze produkty są znane i wybierane przez architektów i projektantów już na etapie koncepcyjnym. Współpracujemy z nimi przy tworzeniu projektów wykończeń wnętrz, wykorzystując zdobytą wiedzę i doświadczenie zarówno w zakresie aranżacji elementów akustycznych, jak i szczegółowych rozwiązań wykonawczych. Wykończenia pomieszczeń Nietypowe elementy wystroju wnętrz Panele ścienne i sufitowe ATOS to największy w Polsce producent paneli ściennych i sufitowych do wnętrz wielkopowierzchniowych obiektów użyteczności publicznej. Specjalizuje się w produkcji ustrojów akustycznych do pomieszczeń o szczególnych wymaganiach z zakresu akustyki. Oferuje nie tylko produkcję, ale również montaż produkowanych elementów z powodzeniem konkurujących jakością z producentami zagranicznymi. Produkty oferowane przez firmę ATOS są produktami polskimi. Fot. www.stadionnarodowy.org.pl Iluminacja stadionu 36 ATOS BH Sp. z o.o. ul. Skośna 12a 30-383 Kraków, Poland tel. (+48 12) 262 14 54 fax (+48 12) 633 60 97 e-mail: info@atos.com.pl www.atos.com.pl

Detal elewacji Wypracowaliśmy bryłę, która jest wyrazista, rozpoznawalna. Nie będzie można tego stadionu pomylić z żadnym innym. W bezpośrednim sąsiedztwie nie znajdziemy wysokich budynków. Stadion rzeczywiście mocno wychodzi do góry z zieleni. Można powiedzieć, że trudno, aby słoń udawał, że jest małym kotkiem. Jeśli spojrzymy na inne przykłady, np. Millenium Dome czy stadion Wembley w Londynie, to one też dominują nad otoczeniem. Można zresztą sięgnąć do klasyki: Koloseum w Rzymie. KB: Projektując stadion, należy zastanowić się, czy tworzyć obiekty monumentalne i długotrwałe czy tymczasowe i poddające się adaptacjom. Czy chcieli Państwo wprowadzić nową jakość, symbol wpisujący się w krajobraz Warszawy w sposób długowieczny? MR: To zależy od punktu odniesienia. Weźmy za przykład Londyn, gdzie kończy się budowa Stadionu Olimpijskiego a oprócz niego istnieje Wembley, stadiony Arsenalu, Chelsea i kilku innych klubów. I wszystkie są większe od Stadionu Narodowego w Warszawie. Stadion Olimpijski rzeczywiście będzie po olimpiadzie zmniejszony, ale Warszawa jest miastem głodnym tego typu infrastruktury, ponieważ teraz nie ma obiektów o takich rozmiarach. Jeżeli naszą arenę zamkniemy dachem, to można w niej zorganizować imprezę nawet na 75 tysięcy ludzi. To jest coś, czego w Polsce nigdy nie mieliśmy. Nie budowaliśmy oczywiście obiektu wyłącznie na Euro 2012, bo to tylko trzytygodniowa impreza. Naszym zadaniem było zbudowanie czegoś, co będzie służyć ludziom przez wiele lat i do różnych celów. KB: Jakie cechy obiektu czynią go wielofunkcyjnym? MR: Jest ich cały szereg, część odnosi się do samej konstrukcji widowni. Arenę można przekryć dachem, zorganizować tam koncert lub operę. To są klasyczne sposoby użytkowania. Nasz obiekt ma tę zaletę, że pod trybunami mamy 200 tys. m 2 powierzchni. Nie budowaliśmy stadionu zlokalizowanego na obrzeżach miasta, gdzie ludzie przyjeżdżają tylko na wielką imprezę. Jest on w samym centrum aglomeracji i chcieliśmy, aby codziennie tętnił życiem. Umieściliśmy w nim kilkanaście tysięcy metrów kwadratowych powierzchni biurowej, centrum konferencyjne, powierzchnię wystawienniczą. Będzie tam klinika rehabilitacyjna, cały szereg pomieszczeń sportowych i infrastruktura gastronomiczna usługi funkcjonujące niezależnie od siebie. W obrębie stadionu zaprojektowaliśmy 1800 miejsc parkingowych. KB: Jaki był ustalany przelicznik? MR: Był uzgadniany z miastem, proszę także pamiętać, że stadion znajduje się w centrum, więc jest i będzie dobrze powiązany z komunikacją miejską. Pod rondem Waszyngtona planowana jest stacja metra. Druga stacja ma powstać w połączeniu ze stacją Stadion. To będzie popularny dworzec w najbliższej przyszłości. Niezależnie od tego, chociażby dla samych biur i sali konferencyjnej, miejsca parkingowe są niezbędne. Jest ich 1800 i świadomie zaprojektowaliśmy je w obrębie bryły stadionu, żeby z parku Skarszewskiego nie zrobić gigantycznego parkingu. Jestem przekonany, że po zakończeniu prac ten park wróci do dawnego blasku. KB: Czy mógłby Pan opowiedzieć o rozwiązaniach funkcjonalnych? W jaki sposób zaprojektowano trybuny, aby funkcje, o których mówiliśmy, można pod nimi zmieścić, doświetlić i wentylować? MR: Zacznijmy od układu funkcjonalnego stadionu. Widownia składa się z dwóch trybun. Z głównej promenady, możemy się dostać albo na dolną trybunę, albo za pomocą schodów na górną promenadę, a z niej przez womitoria na główną trybunę, która ma 30 tysięcy miejsc. Dolna ma 28 tysięcy. Jeśli chodzi o widownię, współczesne standardy wyzna- 38 Fot. Bartosz Makowski