1. Wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania przeprowadzenia restrukturyzacji zadłużenia, 2. Szacowanie skumulowanego potencjału finansowego, 3. Szacowanie skumulowanego potencjału finansowego: finansowanie inwestycji w JST, 4. Prognozowanie poziomu zadłużenia przy wykorzystaniu skumulowanego potencjału finansowego.
Pierwszy etap przygotowania planu określenie docelowych optymalnych parametrów posiadanego oraz planowanego zadłużenia do zaciągnięcia długu. Dobór instrumentów dłużnych oraz jakość przygotowania budżetu i programów wieloletnich znacznie wpływają na kierunki i tempo rozwoju JST. Należy uwzględnić konieczność zintegrowanego traktowania wszystkich dokumentów strategicznych zwłaszcza strategii rozwoju JST, wieloletniego planu inwestycyjnego, wieloletniej prognozy finansowej wykazującej możliwość finansowania tego programu własnymi środkami budżetowymi oraz ekonomiczną zdolność do pozyskiwania środków zewnętrznych, w szczególności instrumentów rynku dłużnego
Unikanie przypisywania całości kosztów do jednego roku Unikanie przypisywania całości kosztów do jednego roku w przypadku projektów przynoszących korzyści przez wiele lat uzasadnia wprowadzanie złotej reguły fiskalnej. Stanowi to podstawę rozkładania w czasie kosztów zadłużenia. Dzięki temu tworzy się aktywa międzypokoleniowe, na które publiczne wydatki ponoszone są proporcjonalnie do otrzymywanych korzyści.
Ograniczenia związane z operacjami restrukturyzacyjnymi Obecnie obowiązujące przepisy limitujące obsługę zadłużenia JST ograniczają możliwość przeprowadzania operacji restrukturyzujących ich zadłużenie. Dotyczy to zwłaszcza pierwszego roku budżetowego prognozy, dla którego ustawowy limit spłaty zadłużenia wyliczany jest z danych historycznych z lat poprzednich: Trzeciego roku, Drugiego roku, Pierwszego roku (przy uchwalaniu budżetu na kolejny rok prognza na koniec trzeciego kwartału).
Ograniczenia związane z operacjami restrukturyzacyjnymi - efekty Zmniejszenie zakresu instrumentów i operacji możliwych do wykorzystania przez JST do optymalizacji zadłużenia. Możliwości te zwiększają się w kolejnych latach prognozy w ramach wieloletniego planu finansowego. Dla efektywnego przeprowadzania niezbędne jest odpowiednio wczesne prognozowanie przyszłego rozwoju sytuacji finansowej oraz zadłużeniowej JST.
Ocena wydana przez agencje ratingowe. Przed przystąpieniem do konstruowania programów restrukturyzacji posiadanego przez JST zadłużenia należy ustalić i określić jego pożądane docelowe parametry. W tym celu można wykorzystać doświadczenia uznanych międzynarodowych agencji ratingowych, które poprzez ocenę zdolności kredytowych JST określają ich maksymalny bezpieczny poziom zadłużenia. Warunkiem koniecznym do spełnienia przy ocenie zdolności kredytowej i analizie ratingowej JST jest zachowanie płynności finansowej w każdym z prognozowanych lat.
Czynniki oceny ratingowej JST: Środowisko operacyjne, PKB według parytetu siły nabywczej, zmienność PKB, wskaźnik sprawności państwa, Ramy instytucjonalne adekwatność podatkowa, fiskalna (dochodowa i wydatkowa), Kondycja finansowa (nadwyżka finansowa/deficytu), Profil zadłużenia.
Najistotniejsze relacje opisujące zadłużenie JST wykorzystywane w ocenach ratingowych: Udział zadłużenia bezpośredniego krótkoterminowego oraz długoterminowego o zmiennym oprocentowaniu w zadłużeniu bezpośrednim ogółem (w %), Średni ważony termin spłaty zadłużenia bezpośredniego (w latach), Poziom płynności.
Podstawę planu restrukturyzacji JST powinna stanowić rzetelna i obiektywna analiza wszystkich uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych w których funkcjonuje JST. Istotne zagrożenie stanowi podejmowanie decyzji: W warunkach niepełnej informacji, Niedoszacowania ryzyka potencjalnych zmian regulacyjnych, Uznaniowość władz JST, Uleganie naciskom określonych grup interesu.
Szczególne znaczenie ma rozpoznanie sytuacji na rynku finansowym i prawidłowe uwzględnienie zabezpieczenia zdefiniowanych ryzyk, które wpływają na przyszła realizację pozycji budżetowych. Negatywne skutki mogą być wywołane zarówno przez zbyt optymistyczne jak i zbyt negatywne szacunki.
Wstępne działania zmierzające do podwyższenia zdolności kredytowej. Wewnętrzne czynniki wpływające na zadłużenie JST to: Sprawność organizacyjna, Kompetencje i predyspozycje kadrowe, Metody szacowania dochodów i planowania wydatków, Wielkość dochodów i wydatków własnych.
Wstępne działania zmierzające do podwyższenia zdolności kredytowej. Często niezbędne jest podjęcie wstępnych działań pozwalających na zwiększenie przyszłej rezerwy limitowej niezbędnej do przeprowadzenia. Jak to zrobić? Ograniczyć wydatki remontowe przy równoczesnym przekazywaniu podobnej kwoty na wydatki majątkowe, aby nie ograniczać lokalnego rozwoju gospodarczego, Uzależnienie wysokości przekazywanych dysponentom budżetowym dodatkowych środków na wydatki inwestycyjne od skali redukcji wydatków bieżących.
Wstępne działania zmierzające do podwyższenia zdolności kredytowej. Drugi etap prac określenie obszarów racjonalizacji gospodarki budżetowej. Odnosi się to do poszczególnych źródeł dochodów oraz racjonalizacji wydatków (zwłaszcza bieżących). Priorytetem tego typu działań powinna stać się poprawa efektywności gospodarki budżetowej poprzez zorientowanie na wyniki a nie na procesy.
Wstępne działania zmierzające do podwyższenia zdolności kredytowej. Kolejny etap prac sporządzenie rzetelnej prognozy finansowej opartej na analizie historycznej kształtowania się poszczególnych pozycji dochodowych i wydatkowych oraz na wiarygodnych prognozach makroekonomicznych parametrów mających wpływ na kształtowanie się wielkości pozycji poszczególnych pozycji prognozy finansowej. Prognoza finansowa pozwala na określenie realnego skumulowanego potencjału finansowego, wyznaczającego granicę zdolności JST do spłaty zaciągniętych i planowanych do zaciągnięcia wszystkich zobowiązań.
Wstępne działania zmierzające do podwyższenia zdolności kredytowej. 6 elementów od których należy rozpocząć analizę szacowania zdolności JST do spłaty zobowiązań: Ustalenie poziomu nadwyżki operacyjnej i sposobów oddziaływania na jej wysokość, Oszacowanie wielkości deficytu budżetowego dla każdego z lat prognozy, Ustalenie niedopasowania i równoważenia budżetu bieżącego, Określenie skumulowanego potencjału finansowego, Opracowanie polityki krótko i długoterminowego długu, Przeprowadzenie analizy szokowej w ramach polityki zarządzania ryzykiem.
Wstępne działania zmierzające do podwyższenia zdolności kredytowej. Wieloletnia prognoza finansowa powinna uwzględniać: Kierunki alokacji wydatków publicznych wypracowane na drodze kompromisu pomiędzy oczekiwaniami interesariuszy, Długoletnie możliwości finansowe ustalone w ramach skumulowanego potencjału finansowego JST, Cele polityczne i społeczne władz JST oraz właściwy dobór instrumentów dłużnych.
Szacowanie skumulowanego potencjału finansowego Potencjał inwestycyjny oraz zadłużeniowy w poszczególnych latach można szacować w ujęciu wieloletnim na podstawie własnego skumulowanego potencjału finansowego. Stwarza to szansę wykorzystania przejściowych warunków zewnętrznych w celu osiągnięcia wyższej realizacji inwestycji lub w celu pobudzenia lokalnej gospodarki. W takich uwarunkowaniach przejściowych wzrost zadłużenia nie jest istotnym zagrożeniem dla bezpieczeństwa oraz równowagi budżetowej JST. Pojawia się natomiast konieczność określenia granicy planowanego zadłużenia po przekroczeniu której pojawia się problemy finansowe jednostki.
Szacowanie skumulowanego potencjału finansowego Najlepszy miernik wskazujący granicę planowanego zadłużenia możliwość całkowitej spłaty zadłużenia w ustalonym okresie, przy utrzymanej możliwości obsługi kosztów odsetkowych.
Szacowanie skumulowanego potencjału finansowego Konieczność spłaty całego zadłużenia w okresie prognozy powoduje, iż bez względu na rozłożenie w czasie wydatków majątkowych skumulowany potencjał inwestycyjny JST jest niezmienny i ustalony głównie dzięki właściwie oszacowanej sumie dochodów ogółem oraz wydatków bieżących.
Szacowanie skumulowanego potencjału finansowego: Finansowanie inwestycji w JST Inwestycje, realizowane przez wydatki majątkowe, w dowolnym roku budżetowym mogą być finansowane przez: Nadwyżkę z lat ubiegłych i wolne środki osiadane na koniec roku poprzedniego równe wynikowi budżetu z roku poprzedniego rozumianego jako wynik uzyskany po skorygowaniu nadwyżki/deficytu budżetowego o saldo przychodów. Nadwyżkę operacyjną planowaną w danym roku budżetowym, Dochody majątkowe planowane w danym roku budżetowym, Przychody pochodzące z zaciągniętego nowego długu, Inne przychody niepochodzące z zaciągniętego zadłużenia.
Szacowanie skumulowanego potencjału finansowego: Finansowanie inwestycji w JST Przychody pochodzące z zaciągniętego nowego długu mogą finansować spłatę starego zadłużenia. W poszczególnych latach może również następować spłata zadłużenia z własnych środków, dlatego przyrost zadłużenia może przybierać również wartość ujemną w roku t.
Szacowanie skumulowanego potencjału finansowego: Finansowanie inwestycji w JST Do innych przychodów zaliczamy natomiast przychody z prywatyzacji oraz przychody z tytułu zwrotu podatku VAT w roku t: s. 54.
Szacowanie skumulowanego potencjału finansowego: Finansowanie inwestycji w JST Sposób ewidencji rozliczeń z tytułu VAT powinien wynikać z dokumentacji opisującej politykę rachunkowości w zależności od przyjętych zasad. Trudno jednoznacznie wskazać model ewidencji rozliczeń z tytułu VAT w JST. Jeżeli w całości rozliczany jest w dochodach, wówczas przybierze wartość zerową.
Szacowanie skumulowanego potencjału finansowego: Finansowanie inwestycji w JST Po szacowaniu prognozowanych nadwyżek/deficytów budżetowych warto przeprowadzić indywidualną analizę niektórych pozycji kosztowych związanych z realizowanymi projektami inwestycyjnymi. Powinny być tu uwzględniane prognozowane koszty, jakie poniesie JST z tytułu zawartych umów PPP wraz z oszacowanym zabezpieczeniem realizacji ryzyk, wynikających z podpisania umów oraz prognozowane koszty utrzymania majątku trwałego, powstałego po realizacji planowanych inwestycji w latach prognozy poprzedzających rok t.
Szacowanie skumulowanego potencjału finansowego: Finansowanie inwestycji w JST Na kształtowanie się otrzymanej wartości zadłużenia w ostatnim roku prognozy w znacznym stopniu wpływają szacowane wielkości nadwyżek/deficytów budżetowych w poszczególnych latach całej prognozy. Uzyskanie optymalnej dodatkowej wielkości zadłużenia finansującego możliwe do realizacji w roku t inwestycje, osiągane jest głównie poprzez oddziaływanie na: Nadwyżki/deficyty budżetowe w okresie prognozy, głównie przez zmiany nadwyżek operacyjnych, Dochody majątkowe, Niezbędne do utrzymania zrównoważonego rozwoju wydatki majątkowe planowane w latach następnych po roku t sumę planowanych do realizacji inwestycji ze środków własnych po roku t.
Prognozowanie poziomu zadłużenia przy wykorzystaniu skumulowanego potencjału finansowego Prognozując optymalny poziom zadłużenia oraz jego strukturę należy uwzględnić ryzyko potencjalnej rozbieżności pomiędzy planowanymi wielkościami budżetowymi a ich rzeczywistą realizacją. W praktyce skutecznym działaniem jest ustalenie ogólnego parametru a dla nadwyżki/deficytu budżetowego. Uproszczonym sposobem ustalenia prawdopodobieństwa realizacji nadwyżki/deficytu budżetowego w poszczególnych latach prognozy może być przyjęcie średniej procentowej realizacji planowanego wyniku budżetu JST w ciągu ostatnich 7-8 lat. Można również oprzeć się na średniej dynamice realizacji dochodów oraz wydatków.
Sumę przychodów pomniejszoną o zadłużenie wykazywane na koniec okresu prognozy. Prognozowanie poziomu zadłużenia przy wykorzystaniu skumulowanego potencjału finansowego Wartość średniej można przyjąć jako parametr a. Ze względów bezpieczeństwa parametr a może zostać przyjęty na poziomie niższym od średniej historycznej. Konstrukcja WPF oraz zasady stosowane przy jej tworzeniu powodują, iż skumulowany potencjał finansowy jednostki samorządowej rozumiany jako zdolność do poniesienia wydatków inwestycyjnych oraz spłaty zadłużenia w okresie prognozy wyrażony wzorem (1) s. 55 Będzie wyznaczony przez: Odpowiednio skorygowaną sumę nadwyżek inwestycyjnych, Sumę dochodów majątkowych,
Prognozowanie poziomu zadłużenia przy wykorzystaniu skumulowanego potencjału finansowego Skumulowany potencjał finansowy można przedstawić w następującej postaci: (2) s. 55 Przy czym (2A) s. 55 Uwzględniając indywidualnie szacowane koszty bieżące utrzymania planowanych do realizacji obiektów oraz koszty projektów realizowanych w formule PPP otrzymamy: (2B) s. 56.