Klub Przyrodników Koło Poznańskie Os. Na Murawie 11d/19 61-655 Poznań Email: klubprzyrodnikow.poznan@gmail.com Tel. 509468846 Poznań, 05.03.2012 r. Dot. uwagi do projektu uchwały Rady Miasta Poznania w sprawie ustanowienia zespołu przyrodniczo-krajobrazowego Park Cytadela na Wzgórzu Winiarskim Klub Przyrodników Koło Poznańskie działając w ramach celów przewidzianych statutem Klubu składa następujące uwagi w sprawie ustanowienia zespołu przyrodniczokrajobrazowego Park Cytadela na Wzgórzu Winiarskim (zwanym dalej w skrócie ZP-K lub Park Cytadela). 1. Spis gatunków płazów stwierdzonych na przedmiotowym obszarze został przedstawiony w załączniku nr 4 do uchwały i są to: 1. Bufo bufo (ropucha szara), 2. Pseudepidalea viridis, syn. Bufo viridis (ropucha zielona), 3. Rana temporaria (żaba trawna), 4. Lissotriton vulgaris, syn. Triturus vulgaris (traszka zwyczajna), 5. Rana arvalis (żaba moczarowa), W rzeczywistości na obszarze Parku Cytadela populacja płazów zanika. Badania prowadzone przez nas w sezonach 2010 i 2011 potwierdziły występowanie jedynie kilkunastu osobników ropuch zielonej. Pozostałych gatunków nie stwierdzono. Jedyny zbiornik, z którego mogą korzystać płazy i odbywać w nim rozród na terenie obiektu jest misa wody w centralnej części Rosarium. Niestety charakter tego założenia architektonicznego powoduje dużą śmiertelność wśród świeżo przeobrażonych płazów wysokie progi nie do pokonania przez młode osobniki, rozdeptywanie przez nieświadomych spacerowiczów. Dodatkowo remonty przeprowadzone w ostatnich latach, a także zbyt późne napełnienie zbiornika wodą prawdopodobnie przyczyniło się do wyeliminowania płazów wczesnowiosennych jak żaby moczarowe, trawne i ropuchy szare. Obecność barier na potencjalnych szlakach, którymi mogą wnikać płazy z terenów ościennych sprawi, iż płazy przypuszczalnie nigdy w sposób naturalny nie odbudują populacji na wyżej wymienionym terenie. Stwierdzić należy że w chwili obecnej ze względu niską jakość pod względem przyrodniczym
zbiorników wody w Parku Cytadela (betonowe dno, brak pokrywy roślinnej, narażenie na nieustanne operowanie słońca, zaśmiecenie, penetrację przez ludzi i psy itd.) w tym ze względu na długookresowy brak wody, populacje wszystkich gatunków płazów stwierdzonych w opracowaniach PTOP Salamandra są na krawędzi zaniku. Płazy są grupą systematyczną dla której przynajmniej w okresie rozrodu niezbędna jest obecność w siedlisku odpowiedniej jakości zbiorników wodnych. Postulujemy by stworzyć lub przywrócić odpowiednie warunki do rozmnażania się płazów na terenie Parku Cytadela. W przeciwnym wypadku nieuzasadnione jest nazywanie ich gatunkami charakterystycznymi tego terenu co sugeruje ich trwałe, nierozerwalne związanie z tym terenem. W związku z powyższym zalecamy stworzenie alternatywnego zbiornika lub zbiorników, który służyć będzie rozrodowi płazów na przedmiotowym terenie, co pozwoli na odbudowanie ich populacji, z nielicznych potencjalnych osobników prawdopodobnie przebywających na terenie parku. Drugi zbiornik na tym obszarze pozwoli zmniejszyć antropopresję na tę gromadę zwierząt a jednocześnie poprawi warunki mikroklimatyczne i wpłynie na powiększenie bazy żerowej dla nietoperzy. Proponowana przez nas lokalizacja nowego zbiornika obejmuje zniszczony zbiornik z fontanną zlokalizowany części południowej. Jednocześnie należy podjąć działania z zakresu czynnej ochrony w stosunku do ropuch zamieszkujących Rosarium, to jest m.in. zainstalowanie kładek dla płazów, co pozwoli młodym ropuchom pokonać wysokie krawędzie zbiornika po przeobrażeniu i opuszczenie go. Kolejne zbiorniki wody podniosłyby także wartość wypoczynkową Parku, gdyż woda przyciąga ludzi i jest jedną z najcenniejszych wartości miasta (więcej na ten temat w opracowaniu Die Stadt am Wasser )
Rysunek 1. Zbyt wysoki próg jedna z wielu pułapek ekologicznych, stanowiąca barierę dla młodych płazów w zbiorniku w Rosarium 2. W 2 ust. 3 oraz w załączniku nr 4 używa się sformułowania gatunek charakterystyczny. W słownictwie nauk przyrodniczych pojęcie gatunku charakterystycznego oznacza, że gatunek ten występuje z wyraźnie większą częstością, i ma swój środek ciężkości występowania w określonym zbiorowisku (zwłaszcza jeśli gatunek charakterystyczny jest rośliną). Więcej na ten temat w W. Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006 Zespół przyrodniczo-krajobrazowy (ZP-K) jest pojęciem z ustawy o ochronie przyrody, i wobec tego uważamy, że w uchwale jak i załącznikach należy używać precyzyjnych pojęć z zakresu nauk o środowisku i jego ochronie. W 2 ust. 3 oraz w załączniku nr 4 można by używać sformułowania gatunki jakie stwierdzono na terenie, gatunki stwierdzone itp. 3. W uzasadnieniu napisano, że stwierdzono 50 gatunków ptaków lęgowych (w tym 12 gatunków chronionych), tymczasem wszystkie gatunki ptaków o jakich mowa są chronione (ochrona ścisła; ochrona częściowa; gatunek chroniony na podstawie prawa łowieckiego). 4. W uzasadnieniu do uchwały napisano, że wskazane jest tworzenie nowych nasadzeń drzew i krzewów, będących schronieniami dla fauny (doskonałe miejsce schronień i odbywania lęgów przez ptaki). Popieramy ten postulat. Należy także kształtować bazę
żerową dla ptaków. Ponieważ znaczna część gatunków awifauny żeruje na bezkręgowcach oraz nasionach roślin, proponujemy pozostawianie w wybranych obszarach Parku Cytadela niegrabionych przez cały rok liści; w butwiejących liściach jest dobre siedlisko do rozwoju bezkręgowców. Proponujemy także dla ptaków - ziarnojadów pozostawienie nieskoszonych fragmentów roślinności trawiastej. II. Z zakresu walorów estetycznych i rekreacyjnych przyszłego ZP-K: 1. Rosarium można by opisowo określić jako plac z betonu: - Róże od których ten plac wziął swoją nazwę są zbyt małe by optycznie pokonać ogromny plac o powierzchni około 30 000 m2 (3 ha)! Ponadto róże przez znaczną część roku pozostają w formie bezkwietnej. - Zbiornik wodny na dole Rosarium jest płytki, zaśmiecony, mało estetyczny i razi swoją sztucznością nawet oko laika. - W Rosarium zwłaszcza latem spacerowicz narażony jest na prawie niczym nie ograniczone promieniowanie słoneczne wzmożone jeszcze faktem gromadzenia i oddawania przez beton i kamień ciepła. Postulujemy na terenie Rosarium: - Obecnie nawet w małych przydomowych ogrodach prywatnych zakłada się oczka wodne stylizowane na naturalne. Podobnie można by uczynić w miejskim parku, profilując jego dno ze zmienną głębokością, obsadzając jego brzegi naturalną roślinnością wodną i przybrzeżną. Stworzyłoby to korzystne warunki do rozmnażania się i rozwoju płazów, być może także przynajmniej okresowo miejsce pobytu dla ptaków. - Pomiędzy kolejnymi tarasami na stokach rosarium postulujemy nasadzenie drzew odmian rodzimych, o normalnym pokroju korony i wysokości np. lipa, klon, jesion. Drzewa te po jakimś czasie stworzyłyby kurtynę przed słońcem, oraz zaciszne miejsce wypoczynku. Obecnie nasadzone drzewa karłowate nigdy tego efektu nie osiągną. - Należy ukryć w maksymalnym stopniu betonowe /kamienne /asfaltowe elementy Rosarium. 2. Postulujemy by na terenie Parku Cytadela uporządkować sytuację z rzeźbami. W chwili obecnej duża część z nich jest rozmieszczona chaotycznie, przedstawia niską wartość artystyczną i estetyczną. Przy części z rzeźb gdyby nie napis nie można by się zorientować co przedstawiają. Nie należy przeładowywać Parku rzeźbami. Jeśli będzie wola dostawienia kolejnej rzeźby należy w zamian usunąć jakąś inną. 3. Nie należy dopuszczać do ogławiania drzew, a kilka ogłowionych już i uschniętych drzew
po sprawdzeniu czy są siedliskiem chronionych gatunków zwierząt postulujemy usunąć i zastąpić nowymi nasadzeniami. 4. Obiekty mało estetyczne i nie pasujące do charakteru ZP-K, w tym bazę techniczną Zarządu Zieleni Miejskiej, należy zasłonić od widoku spacerujących ludzi przez obsadzenie wzdłuż jej płotu zieleni drzewiastej lub krzewiastej o wysokości min. 2 metrów i odpowiedniej gęstości. 5. Kosze na odpadki są elementem niezbędnym w Parku Cytadela. Powinny być jednak lokowane w pobliżu innych obiektów pochodzenia antropogenicznego np. przy lampach oświetleniowych, lub przy ławkach. W ten sposób w mniejszym stopniu są postrzegane przez obserwatora. 6. Na terenie ZP-K należy utworzyć i uzupełnić sieć utwardzonych ścieżek dla pieszych. Obecnie niektóre drogi zwłaszcza w dawnych fosach kończą się nagle lub przechodzą w błotniste ścieżki. 7. Należy zadbać by nocą w każdym kierunku można było przejść przez Park oświetloną drogą. Klub Przyrodników Koło Poznańskie zgłasza chęć udziału w konsultacjach projektów urządzania Parku Cytadela. Z poważaniem Tomasz Knioła Mikołaj Kaczmarski Klub Przyrodników Koło Poznańskie