PilotaŜowy program termomodernizacji budynków komunalnych w m. st. Warszawie Marcin Wróblewski Biuro Infrastruktury Urzędu m. st. Warszawy

1. Idea termomodernizacji Termomodernizacja budynków to modyfikacja ich konstrukcji i wyposaŝenia w celu zmniejszenia zuŝycia energii i, co za tym idzie, kosztów eksploatacji oraz negatywnego wpływu na środowisko związanego z kosztami ekologicznymi wytworzenia i przesyłu energii (budynki odpowiedzialne są za 40% światowej emisji dwutlenku węgla, a w duŝych miastach wskaźnik ten dochodzi do 70%). Termomodernizacja moŝe obejmować bardzo wiele róŝnych elementów. MoŜna tu wymienić: modernizację lub wymianę systemów wentylacji, wymianę oświetlenia na energooszczędne, ocieplenie ścian, dachów i stropodachów, modernizację lub wymianę instalacji grzewczej, opomiarowanie i rozliczanie zuŝycia energii, wymianę lub remont okien, wykorzystanie źródeł energii odnawialnej (kolektory słoneczne, piece na biomasę).

Pojęcie termomodernizacji i przykłady projektów instalację urządzeń zmniejszających zuŝycie wody, instalację inteligentnych systemów zarządzania budynkiem. Dzięki termomodernizacji moŝna osiągnąć oszczędności energii w wysokości 20% czy 30% rocznie, w skrajnych wypadkach więcej. W rezultacie programy termomodernizacyjne, równieŝ zakrojone na duŝą skalę, stają się coraz bardziej popularne w USA i w Europie Zachodniej. MoŜna tu wymienić choćby program termomodernizacji ok. 600 szkół w ParyŜu, 100 budynków miejskich w Londynie, termomodernizację Atrium Hospital w Neerlen (Holandia), zakładów Forda w Walencji (Hiszpania), budynków lotniska w Houston (Teksas) czy teŝ hotelu Vendome St. Honore w ParyŜu.

2. ESCO i EPC Kluczowe dla termomodernizacji pojęcie ESCO (Energy Service Company Przedsiębiorstwo Usług Energetycznych) jest róŝnie rozumiane w poszczególnych Państwach Członkowskich UE. Wskazówek dostarcza Dyrektywa 2006/32/WE w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych, zgodnie z którą (art. 3 lit. a) ESCO to przedsiębiorstwo świadczące usługi energetyczne lub dostarczające innych środków poprawy efektywności energetycznej, biorąc przy tym na siebie pewną część ryzyka finansowego.

ESCO w Unii Europejskiej Popularność ESCO w UE jest zróŝnicowana generalnie przewagę mają tu starzy członkowie Unii. Niemcy: ok. 500 firm z rocznym obrotem 2 mld euro (największe zamówienia od samorządu); Wielka Brytania: 20-24 największe firmy z rocznym obrotem (poza sektorem mieszkalnym) ok. 900 mln euro; Szwecja: 12-15 firm o rocznym obrocie (tylko z kontaktów EPC) 50 mln euro; Węgry: 30 ESCO operujących na rynku o wartości 150-200 mln euro rocznie; Litwa: 6 firm, rynek szacowany na 125 mln euro rocznie (nie licząc przemysłu); Polska: jedynie 5 firm (wszystkie będące oddziałami koncernów zagranicznych, jak Honeywell czy Johnson Controls), wartość kontraktów z grupy EPC w ostatnich latach to tylko 10 mln euro. Przyczyną są w duŝej mierze niejasne regulacje prawne.

EPC (Energy Performance Contract) Umowa o poprawę efektywności energetycznej (EPC) jest sztandarową formą działania ESCO. Klasyczna umowa EPC opiera się na mechanizmie, w którym beneficjent zaciąga kredyt na termomodernizację w banku. Spłata kredytu gwarantowana jest przez ESCO na podstawie wyników audytu energetycznego danego budynku. Zyski z oszczędności energii gwarantują zarówno spłatę kredytu, jak i uregulowanie naleŝności ESCO. ESCO gwarantuje uzyskanie określonych oszczędności energii i w przypadku ich nieuzyskania (jeśli nie zawiniła temu inna strona) ponosi za to odpowiedzialność finansową. Prawo UE definiuje EPC nieco inaczej: jak stwierdza art. 3 lit. j Dyrektywy 2006/32/WE, jest to umowa pomiędzy beneficjentem a dostawcąśrodków efektywności energetycznej, zgodnie z którą za inwestycje w te środki płaci się zgodnie z określonym w umowie poziomem poprawy efektywności energetycznej. (Taki model stosowany jest np. w Niemczech, gdzie firmy ESCO inwestują w termomodernizację ze środków własnych).

Koszty energii i O&M Fundusz inwestycyjny z oszczędności EPC Kontynuacja Oszczędności Koszty energii i O&M Koszty energii i O&M Obecnie W trakcie Realizacji EPC Po realizacji Kontraktu EPC Czas

EPC (Energy Performance Contract) c.d. ZbliŜona do w/w definicji EPC jest umowa finansowania przez stronę trzecią (art. 3 lit. k Dyrektywy); umowa, w której oprócz dostawcy energii i beneficjenta uczestniczy strona trzecia (moŝe nią być ESCO), dostarczająca kapitału na inwestycję, a następnie pobierająca za to opłatę stanowiącą część osiągniętych oszczędności energetycznych. Umowy z rodzaju EPC wywodzą się z USA, gdzie udowodniły swoją efektywność, będąc stosowanymi od około 25 lat. Wiodące ESCO dotrzymały gwarancji energetycznych w przypadku 99,7% umów! (W pozostałych 0,3% przypadków ESCO sfinansowały straty).

Kontrast procesów realizacji Standardowy Kontrakt Performance Contracting Wykonawczy Projekt Budowa Eksploatacja Projekt Systemowy projekt budowlany Instalacja NajniŜsze koszty eksploatacji wg projektu Eksploatacja i usługi Odpowiedzialne za wynik i koszty Projekt Budowa Eksploatacja Architekt/InŜynier Wykonawca Właściciel/Operator ESCO Krytyczne czynniki sukcesu Zakupy o najlepszej wartości vs. najniŝsze koszty początkowe finansowane z gwarantowanych oszczędności

3. Obecny model termomodernizacji w Polsce W Polsce dominuje model nie opierający się na zawieranych z ESCO kontraktach typu EPC, ale na współfinansowaniu przez państwo. Bank Gospodarstwa Krajowego dysponuje przekazanymi z budŝetu państwa środkami tworzącymi Fundusz Termomodernizacji. Jeśli dany podmiot dokonał termomodernizacji ze środków uzyskanych z kredytu komercyjnego, otrzymuje z Funduszu zwrot 25% wartości tego kredytu (premia termomodernizacyjna). Jednak nawet w przypadku posiadania środków własnych kredyt komercyjny stanowi element konieczny z uwagi na fakt, Ŝe procedury związane z jego uzyskaniem (np. audyt energetyczny dokonany przez uprawnionego audytora) stanowią gwarancję prawidłowości procesu termomodernizacji i jego rezultatów energetycznych.

Obecny model termomodernizacji w Polsce c.d. Jednostki samorządu terytorialnego w Polsce generalnie nie realizują całościowych projektów termomodernizacyjnych na duŝą skalę, poprzestając na projektach w rodzaju opomiarowania i monitorowania zuŝycia energii w budynkach komunalnych w Częstochowie. Wykorzystywane są głównie środki własne i z Funduszy Ochrony Środowiska, rzadsze jest wykorzystanie innych form finansowania: wyjątkiem jest Kraków, gdzie zrealizowano termomodernizację budynków na szeroką skalę przy wykorzystaniu środków Banku Światowego w ramach szerszego programu rewitalizacji budynków śródmiejskich. Natomiast Rada Miasta Torunia w 2006 r. przyjęła uchwałę zakładającą termomodernizację wszystkich budynków miejskich będących w odpowiednim stanie technicznym (ok. 120) zgodnie z klasyczną formułą EPC. Uchwała ta jest realizowana z pewnym opóźnieniem; obecnie wciąŝ trwają negocjacje z ESCO odnośnie warunków prawnych i finansowych programu.

Kredyt komercyjny na termomodernizację Kredyt ten udzielany jest: przez 15 banków komercyjnych współpracujących z Bankiem Gospodarstwa Krajowego, na okres do 10 lat, do wysokości 80% inwestycji termomodernizacyjnej, na przedsięwzięcia przynoszące zmniejszenie zapotrzebowania na energię o co najmniej 25% w przypadku kompleksowej termomodernizacji, 10% w przypadku modernizacji systemu grzewczego, 15% w przypadku ocieplenia przegród zewnętrznych i wymiany okien, w zakresie, w jakim zgodnie z audytem energetycznym moŝliwe będzie sfinansowanie go z uzyskanych oszczędności energii.

Wykorzystanie premii termomodernizacyjnych i kredytów komercyjnych Fundusz Termomodernizacji działa od 1999 r. Do dnia 30 września br.: Fundusz zasilony został z budŝetu państwa kwotą 911 mln zł, wpłynęło 13 808 wniosków o premie (w 1999 r. tylko 144, podczas gdy w 2007 r. 3314, co wskazuje na wzrost zainteresowania), przyznano 12 672 premii na kwotę ok. 718 mln zł, z uwzględnieniem zwrotów i dodatkowych wypłat, wypłacono 9400 premii na łączną kwotę 499 mln zł (wzrost z 3 premii w 1999 r. do 2203 w br.), zgodnie z wysokością przyznanych premii, banki udzieliły kredytów termomodernizacyjnych w wysokości ok. 2,88 mld zł.

4. Termomodernizacja w m. st. Warszawie Decyzje o termomodernizacji budynków komunalnych w Warszawie podejmowane są na poziomie dzielnic i lokalnych Zarządów Gospodarki Nieruchomościami. Termomodernizacja opiera się głównie na własnych środkach finansowych dzielnic i dotyczy przede wszystkim 2 grup: budynków oświatowych i komunalnych budynków mieszkalnych. Zakres, w jakim została do tej pory zrealizowana jest zróŝnicowany: w dzielnicy Włochy termomodernizacją objęto juŝ wszystkie zewidencjonowane placówki oświatowe, natomiast np. Bielany zgłaszają wciąŝ bardzo duŝe zapotrzebowanie odnośnie budynków oświatowych, a Wawer odnośnie budynków mieszkalnych.

ZałoŜenia nowego programu termomodernizacji Z uwagi na w/w dysproporcje między dzielnicami oraz niedobór środków finansowych i w związku z datującą się od lipca 2007 r. współpracą m. st. Warszawy z ekspertami Fundacji Clintona, promującymi prowadzony przez w/w Fundację Energy Efficient Building Retrofit Program w Biurze Infrastruktury zrodziła się koncepcja sformułowania ogólnowarszawskiego programu pilotaŝowego termomodernizacji, opartego na przetestowaniu w polskich realiach wypróbowanego na Zachodzie modelu Energy Performance Contracting (patrz wyŝej). Podczas wstępnych rozmów gotowość do współpracy w tym zakresie wyrazili przedstawiciele ESCO działających na naszym rynku.

ZałoŜenia nowego programu termomodernizacji c.d. W odpowiedzi na zapytania skierowane do dzielnic, Biuro Infrastruktury uzyskało dane dotyczące 120 budynków komunalnych wytypowanych do termomodernizacji. PoniewaŜ ideą było objęcie projektem pilotaŝowym głównie placówek oświatowych, na tym etapie programu planowane jest skupienie się wyłącznie na sektorze oświaty. Budynki urzędowe czy mieszkalne mogłyby ewentualnie zostać ujęte w drugim etapie programu (naleŝy dodać, Ŝe w przypadku budynków mieszkalnych typowanie ich do termomodernizacji i jej ewentualną realizację utrudnia indywidualne rozliczanie kosztów energii przez lokatorów).

ZałoŜenia nowego programu termomodernizacji c.d. Zgodnie z pierwotnie planowaną skalą programu (20-30 budynków) do dalszych prac wyznaczono 22 budynki oświatowe z 11 dzielnic. Przy ich typowaniu kierowaliśmy się przede wszystkim kryteriami: powierzchni i kubatury budynku, jego wieku i konstrukcji (np. odnośnie rodzaju ogrzewania czy okien), informacji o ewentualnie przeprowadzonych pracach termomodernizacyjnych. Generalnie, im budynek jest większy, starszy i w mniejszym stopniu został poddany termomodernizacji w przeszłości, tym łatwiej będzie uzyskać istotne oszczędności, co gwarantuje powodzenie programu.

Perspektywy na przyszłość Kwestia termomodernizacji budynków komunalnych w Warszawie, jako mająca znaczenie nie tylko ekonomiczne, ale równieŝ ekologiczne, ma stać się przedmiotem obrad powołanego przez Panią Prezydent Hannę Gronkiewicz-Waltz Zespołu do spraw ochrony klimatu (pierwsze posiedzenie 5 listopada br.). Wtedy teŝ moŝliwe będzie podjęcie decyzji odnośnie ewentualnego podjęcia negocjacji z firmami ESCO oraz z bankami.

Dziękuję za uwagę. www.um.warszawa.pl mwroblewski@um.warszawa.pl