Jak ograniczamy niską emisję? Działania Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku wpisują się w realizację międzynarodowych, krajowych oraz regionalnych polityk i zobowiązań wynikających z aktów prawnych i dokumentów programowych. Do najważniejszych z zakresu ochrony powietrza należy obecnie Dyrektywa CAFE4. W kontekście odnawialnych źródeł energii kluczowym jest uchwalony w 2007r. pakiet klimatyczno energetyczny zobowiązujący państwa członkowskie do zwiększenia udziału energii ze źródeł odnawialnych dla Polski wyznaczone minimum to 15%. Obszarami wykazującymi największy potencjał poprawy efektywności energetycznej są budownictwo (w tym publiczne i mieszkaniowe), ciepłownictwo oraz transport. W regionie istnieje potrzeba podejmowania działań związanych z modernizacją energetyczną budynków, promujących jej kompleksowy wymiar (tzw. głęboka modernizacja), z uwzględnieniem wysokosprawnych źródeł ciepła oraz modernizacji sieci dystrybucji ciepła, jako przynoszących najwyższy efekt oszczędności energii. Podejmowane są coraz liczniejsze kompleksowe i zintegrowane działania na rzecz efektywności energetycznej, wykorzystania odnawialnych źródeł energii, rozwoju mikro generacji rozproszonej, poprawy bezpieczeństwa energetycznego oraz innych zadań na rzecz przeciwdziałania zmianom i ociepleniu klimatu. Fundusz od początku istnienia wspiera szereg działań edukacyjnych. Jednym z nich, godnych polecenia, jest animowany film opracowany na zlecenie Zarządu Oddziału Wojewódzkiego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP województwa pomorskiego pt. Nie spalaj śmieci, spal się ze wstydu (udostępniony na kanale YouTube Gminy Łęczyce link: https://www.youtube.com/watch?v=vhl6lazy04g ). Ponadto WFOŚiGW w Gdańsku corocznie współorganizuje Pomorskie Dni Energii (PDE), których celem jest przybliżenie mieszkańcom możliwości wykorzystania alternatywnych źródeł energii oraz zasad i źródeł finansowania projektów ekoenergetycznych. Fundusz jako Terytorialny Koordynator Porozumienia Burmistrzów, zobowiązał się nie tylko do promocji Porozumienia między Burmistrzami wśród pomorskich gmin, ale także umożliwia wsparcie finansowe lub merytoryczne w opracowaniu i wdrażaniu Planów działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP - Sustainable Energy Action Plan) wyznaczają określone cele w zakresie redukcji emisji CO 2 i definiują konkretne działania, które władze lokalne podejmą, aby osiągnąć te cele do 2020 roku. W latach 2011-2015 Fundusz na zadania wspierające ochronę powietrza przeznaczył 87,69 mln zł. Program ochrony powietrza Wykonana w 2013 roku ocena jakości powietrza wykazała konieczność opracowania Programu Ochrony Powietrza w strefie pomorskiej, którą zaliczono do strefy C pod względem ochrony zdrowia mieszkańców w zakresie zanieczyszczeń pyłem zawieszonym PM2,5. Program ten otrzymał dofinansowanie z Funduszu, a w roku 2016 wykonana została aktualizacja Programów ochrony powietrza dla strefy aglomeracji trójmiejskiej i strefy pomorskiej, w których badania wykazały przekroczenie poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 oraz poziom docelowy benzo(a)pirenu. Głównym celem sporządzenia i wdrożenia Programu Ochrony Powietrza jest przywrócenie standardów jakości powietrza w stosunku do przekroczonego poziomu dopuszczalnego 1
pyłu zawieszonego PM10 oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu, a przez to poprawa jakości życia i zdrowia mieszkańców, podwyższenie standardów cywilizacyjnych oraz lepsza jakość życia w strefie pomorskiej. Czyste Powietrze Pomorza Od 2008 roku Zarząd Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku regularnie organizuje konkurs Czyste Powietrze Pomorza. Osoby fizyczne, wspólnoty i samorządy gminne, dzięki udziałowi w tym konkursie, otrzymują wsparcie finansowe na modernizację ogrzewania węglowego i zastąpienie go innymi źródłami ciepła. W miejscu starych pieców węglowych montowane są kotły na gaz, olej opałowy lub biomasę, a także pompy ciepła i kolektory słoneczne. Dofinansowywane są również inwestycje polegające na podłączeniu do miejskiej sieci ciepłowniczej, która jest jedną z najlepszych opcji ogrzewania na terenach miejskich. W wyniku realizacji dotychczasowych edycji konkursu Czyste Powietrze Pomorza nastąpiło zmniejszenie emisji pyłów ogółem ok. 200 Mg/rok, zmniejszenie emisji dwutlenku siarki ok. 90 Mg/rok, zmniejszenie emisji tlenków azotu o ok. 5 Mg/rok oraz zmniejszenie emisji dwutlenku węgla o ok. 13 600 Mg/rok. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku ogłosił już tegoroczną edycję konkursu Czyste Powietrze Pomorza. W 2017 roku beneficjenci mogą liczyć na 35% dotację na zadania polegające na wymianie źródeł węglowych na bardziej przyjazne środowisku. KAWKA dla Pomorza ograniczenie niskiej emisji Kolejnym sposobem walki z zjawiskiem niskiej emisji było realizowanie zadań mających na celu m.in. likwidację lokalnych źródeł ciepła opalanych paliwem stałym, rozbudowę sieci ciepłowniczej w celu podłączenia budynków, termomodernizację budynków wielorodzinnych oraz wykorzystanie OZE w ramach konkursu KAWKA dla Pomorza ograniczenie niskiej emisji. Konkurs realizowany był w oparciu o Program Priorytetowy NFOŚ. W 2015 roku, przy współpracy WFOŚiGW w Gdańsku zakończyły się działania mające na celu likwidację kotłowni przy ulicy Zawiślańskiej na Stogach. W ramach projektu zrealizowano budowę ponad 4 km nowoczesnej sieci ciepłowniczej, której trasa wymagała przekroczenia aż dwóch rzek. Wykonano skomplikowane zadanie przejścia pod Motławą wykorzystując technologię przewiertu sterowanego, w ramach którego konieczne było jednoczesne przeciągnięcie 4 rurociągów. To pierwsza taka realizacja w Europie. Sporym wyzwaniem było również podwieszenie ciepłociągu pod Mostem Siennickim. Wyłączenie kotłowni spowodowało likwidację 4 kotłów węglowych o łącznej mocy 23,26 MW, spalających rocznie ok. 10 000 Mg węgla. Likwidacja kotłowni Zawiślańskiej przyczyniła się do zmniejszenia emisji pyłów o ponad 37 Mg/rok oraz CO 2 o ponad 7 000 Mg/rok. Działania te bezpośrednio przełożą się na komfort życia i zdrowia mieszkańców dzielnic Stogi i Przeróbka. Również w 2015 roku przedsięwzięcia realizowane przez Gminę Miasta Wejherowo oraz Miejskie Przedsiębiorstwo Infrastruktury "KOS EKO" Sp. z o.o. w Kościerzynie przyczyniły się do likwidacji 114 pieców opalanych węglem. 21 budynków zostało podłączonych do sieci ciepłowniczej natomiast 2
w 9 zainstalowano dwufunkcyjne kotły gazowe. W 2014 roku Gmina Miejska Kościerzyna wykonała pierwszy etap prac polegający na termomodernizacji 6 budynków komunalnych. Zlikwidowanych zostało ok. 80 pieców kaflowych opalanych węglem, a obiekty wyposażono w dwufunkcyjne węzły ciepła i przyłączono do miejskiej sieci ciepłowniczej. Na budynkach zamontowano kolektory słoneczne oraz wykonano centralne instalacje c.o. i c.w.u.. Planuje się wykonanie całości robót w 2017r. Łączny zakres robót obejmie podłączenie 16 budynków wielorodzinnych: 10 miejskich i 6 wspólnot mieszkaniowych do sieci miejskiej, w tym 14 budynków zostanie poddanych termomodernizacji. Prosument dla Pomorza Zakup i montaż mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii edycja 2014-2015 Celem konkursu było upowszechnienie idei generacji rozproszonej przy zastosowaniu odnawialnych źródeł energii. Konkurs umożliwiał dofinansowanie zadań polegających na montażu instalacji odnawialnych źródeł energii dla wielorodzinnych budynków mieszkalnych. W latach 2015-2016 zakończono zadania, w ramach których zamontowano pompy ciepła o łącznej mocy 460 kw, a także instalacje fotowoltaiczne o łącznej mocy 301,74 kw w budynkach wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych. konkurs miał charakter pilotażowy Dzięki realizacji konkursu Prosument nastąpiło ograniczenie emisji CO 2 o 573,49 Mg/rok, a produkcja energii z odnawialnych źródeł energii wzrosła o 271,7 MWh/rok energii elektrycznej oraz 1.275,8 MJ/rok energii cieplnej. Słoneczne Pomorze Od 2009 do 2012 roku ogłaszany był z konkurs Słoneczne Pomorze służący dofinansowywaniu zadań wykorzystujących energię słoneczną w obiektach stanowiących własność pomorskich samorządów. Z każdą kolejną edycją konkurs zmienia się, tak by sprostać zapotrzebowaniu odbiorców oraz nowym trendom technologicznym. Początkowo dotacja przeznaczona była wyłącznie na kolektory słoneczne produkujące ciepłą wodę użytkowa bądź wspierające ogrzewanie. W kolejnych latach katalog przedsięwzięć rozszerzono najpierw o baterie fotowoltaiczne, a następnie, w edycji 2012, o urządzenia hybrydowe wykorzystujące do produkcji energii elektrycznej zarówno słońce jak i wiatr. TermoPomorze W ramach konkursu TermoPomorze dofinansowane zostały zadania z zakresu poprawy efektywności energetycznej w budynkach użyteczności publicznej. Kompleksowej termomodernizacji poddanych zostało 10 budynków przeznaczonych na potrzeby administracji publicznej, oświaty, kultury, opieki zdrowia, opieki społecznej i socjalnej z województwa pomorskiego. Termomodernizację realizowano w oparciu o audyty energetyczne, a działania spowodowały zmniejszenie rocznego zapotrzebowania budynków na energię, co z kolei przełożyło się na ograniczenie emisji dwutlenku węgla o ok. 430 Mg/rok. 3
Wartym podkreślenia jest fakt, że oprócz korzyści środowiskowych wynikających z ograniczenia niskiej emisji termomodernizacja niesie za sobą szereg korzyści ekonomicznych, społecznych oraz zdrowotnych. Rozpisanie konkursu miało zwrócić uwagę samorządów na konieczność poprawy efektywności energetycznej budynków użyteczności publicznej. Konkurs miał także na celu przygotowanie jst do ubiegania się o środki RPO WP 2014-2020. Inne zadania związane z ograniczeniem emisji Modernizacja układów odpylania WFOŚiGW w Gdańsku dofinansował 8 projektów związanych z modernizacją układów odpylania. Ze względu na fakt, że instalacje odpylania musiały do 2016r. spełniać standardy emisyjne z instalacji w zakresie wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza, kotłownia bez modernizacji układu odpylania nie mogłaby dalej działać. Realizacja zadań pozwoliła na zmniejszenie emisji pyłów do powietrza o ok. 320 Mg/rok. Efektywność energetyczna Typowym przykładem działań mających na celu poprawę jakości powietrza jest zwiększanie efektywności energetycznej poprzez termomodernizację budynków. Wsparcie Funduszu otrzymały projekty służące poprawie efektywności energetycznej w pomorskich placówkach służby zdrowia, budynkach mieszalnych, obiektach oświatowych i innych. W 2012 roku Fundusz dofinansował znaczące przedsięwzięcie z zakresu efektywności energetycznej, polegające na wykonaniu termomodernizacji i uporządkowaniu gospodarki energetycznej w siedmiu szpitalach województwa pomorskiego: Szpitalu Miejskim im. J. Brudzińskiego w Gdyni, Szpitalu Specjalistycznym im. F. Ceynowy w Gdyni, Pomorskim Centrum Chorób Zakaźnych i Gruźlicy w Gdańsku, Szpitalu Specjalistycznym Św. Wojciecha Adalberta w Gdańsku, Specjalistycznym Zespole Opieki Zdrowotnej nad Matką i Dzieckiem w Gdańsku, Wojewódzkim Szpitalu Psychiatrycznym im. Prof. Bilikiewicza w Gdańsku, Szpitalu Morskim w Gdyni oraz Szpitalu Miejskim im. PCK w Gdyni. W ramach zadania zamontowano między innymi 349 sztuk kolektorów słonecznych o łącznej powierzchni 842,12 m2, 1 pompę ciepła oraz blok kogeneracyjny o mocy elektrycznej 160 kw i cieplnej 217 kw. Ważnymi przedsięwzięciami są zadania związane z likwidacją tzw. niskiej emisji, polegające na rozbudowie, modernizacji sieci ciepłowniczej i podłączeniu do niej nowych obiektów. Jednym z takich zadań była modernizacji sieci cieplnych oraz węzłów cieplnych przez Komendę Wojewódzką Policji w Gdańsku w następujących obiektach Komendy Wojewódzkiej w Gdańsku: Ośrodek Prewencji Policji w Gdańsku ul. Harfowa 60, Komisariat Policji w Gdyni Chyloni ul. Owsiana 5, Komenda Powiatowa Policji w Tczewie ul. Kasprowicza 2. Dzięki środkom WFOŚiGW w Gdańsku, możliwa była realizacja licznych projektów przebudowy, rozbudowy lub modernizacja układów grzewczych. Modernizacja ogrzewania węglowego i zastąpienie go innymi źródłami ciepła. W miejscu pieców opalanych węglem montowane były kotły opalane gazem, olejem opałowy lub biomasę, a także pompy ciepła. 4
Niskoemisyjny Transport W ramach działań wspierania przyjaznych środowisku form transportu Funduszu zmodernizowano 3 lokomotywy spalinowe SM42, które nie spełniały norm środowiskowych dotyczących emisji spalin oraz hałasu. Dofinansowano również Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej w Gdyni, które zakupiło 17 sztuk autobusów zasilanych sprężonym gazem ziemnym CNG. Wspierając środki transportu odciążające tereny cenne przyrodniczo od ruchu samochodowego, Fundusz dofinansowuje także funkcjonowanie tramwajów wodnych kursujących z Trójmiasta na Półwysep Helski. Realizacja tych zadań przyczyni się do ograniczenia i uniknięcia emisji szkodliwych substancji do powietrza. Fundacja Agencja Regionalnego Monitoringu Atmosfery Aglomeracji Gdańskiej i Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku WFOŚiGW w Gdańsku corocznie uczestniczy w programie monitoringu atmosfery poprzez dofinansowanie zadań realizowanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku i Fundację Agencja Regionalnego Monitoringu Atmosfery Aglomeracji Gdańskiej (ARMAAG). Realizacja zadań pozwoli na sprawne prowadzenie monitoringu powietrza atmosferycznego, w ramach współpracy z WIOŚ, zaplanowanym zgodnie z programem Wojewódzkiego Monitoringu Środowiska na lata 2016-2020. Podstawowym zadaniem monitoringu jest dostarczanie wymaganej ilości danych organom odpowiedzialnym za jakość powietrza atmosferycznego w regionie. Informacje te pozwolą na szybkie reagowanie w przypadku przekroczeń dopuszczalnych stężeń substancji szkodliwych w powietrzu, tworzeniu programów ochrony powietrza, kontroli wykonania tych programów, a także na informowaniu społeczeństwa o aktualnej jakości powietrza. Zestawienie wyliczonych efektów ekologicznych w zakresie ochrony powietrza uzyskanych w latach 2011-2015 w wyniku realizacji przedsięwzięć z udziałem środków WFOŚiGW w Gdańsku przedstawiono w tabeli Rodzaj zanieczyszczenia Efekty uzyskane (redukcja w Mg/rok) pyły ogólne 434,795 SO 2 168,782 NO x 58,535 CO 602,186 CO 2 128 614,094 gazy ogółem 129 534,469 *(dane wg Sprawozdań z działalności Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku za lata 2011-2015) 5