Dostałeś bezpłatny przewodnik z 7 atrakcjami. Chcesz więcej? Za 2,46 zł otrzymasz wersję rozszerzoną z 21 miejscami.

- Pamięci dwóch sławnych Polaków Dostałeś bezpłatny przewodnik z 7 atrakcjami. Chcesz więcej? Za 2,46 zł otrzymasz wersję rozszerzoną z 21 miejscami. Kliknij w link: http://www.polskaniezwykla.pl/miniprzewodnik/generate.aspx?lat=53,2104435225352&lng=22,7741248730164

Aby zobaczyć mapę miejsc zawartych w mini przewodniku kliknij lub skopiuj do przeglądarki poniższy link: http://www.polskaniezwykla.pl/miniprzewodnik/map.aspx?lat=53.2104435225352&lng=22.7741248730164&pl=21 Pamięci dwóch sławnych Polaków Udający się do tykocińskiego zamku turyści z pewnością zauważą stojący na poboczu wyniosły krzyż, a tuż obok niego drewnianą figurę. Większość przejeżdża obok w przeświadczeniu, że to kolejne wotywne miejsce, jakich wiele nie tylko na Podlasiu. Zgarbiona postać przypomina z dala świątka lub pielgrzyma. Ma się wrażenie, jakby pilnowała krzyża. Jak złudna bywa nasza wyobraźnia, przekonamy się dopiero wtedy, gdy zdecydujemy się zjechać na parking i przeczytamy umieszczone tam inskrypcje. fotografii powstała na narwiańskich rozlewiskach, niemal na progu jego chałupy. Krzyż poświęcony Łukaszowi Górnickiemu i rzeźba Włodzimierza Puchalskiego stoją w miejscu po dawnym klasztorze bernardynów, niedaleko mostu na Narwi. 53 12'38"N 22 46'27"E na mapie:a Ta u stóp krzyża jest dla zwykłego turysty raczej mało czytelna. Bynajmniej nie dlatego, że napis jest zatarty. Po prostu z upływem wieków coraz mniej ludzi posługuje się na co dzień łaciną. Na szczęście wyżej umieszczono polskie tłumaczenie, które brzmi: Łukaszowi Górnickiemu, tykocińskiemu i wasilkowskiemu staroście czterech królów Polski Zygmunta Augusta, Henryka, Stefana Batorego, Zygmunta III, sekretarzowi wielkiemu na dworze i w Rzeczpospolitej mężowi, mały ten pomnik Jan i Łukasz, synowie ojcu (postawili). On sam duchem, umysłem pismami i obyczajami większą sobie i wieczną pamięć u ludzi zostawia. Zmarł roku pańskiego 1603 dnia 22 miesiąca lipca wieku swego 71 lat. Łukasz Górnicki - wspaniały kronikarz polskiego renesansu, poeta i pisarz - na trwałe zapisał się w historii ojczystej literatury. Kiedy na przełomie XVI i XVII wieku był tykocińskim starostą, podobno przyjeżdżał do niego w gości Jan z Czarnolasu. Górnicki zmarł w pobliskich Lipnikach. Zgodnie ze swą wolą pochowany został w ie, a synowie wznieśli pamiątkowy krzyż w pobliżu tamtejszego klasztoru bernardynów. Narew nie wyglądała wtedy tak jak dziś. Płynęła kilkunastoma plączącymi się odnogami, a klasztor i zamek stały na wystających ponad bagniska wyspach. W trakcie przeprowadzonej 50 lat temu melioracji rzekę wtłoczono w jedno koryto. Zniknęły fantastyczne rozlewiska, na których bezkrwawe łowy uprawiał pionier polskiej fotografii przyrodniczej Włodzimierz Puchalski. Stojącą w pobliżu krzyża rzeźbę poświęcono właśnie jego pamięci. Inskrypcja, umieszczona u stóp figury, jest następująca: W setną rocznicę urodzin 1909-2009 Włodzimierza Puchalskiego światowej sławy przyrodnika, fotografika i reżysera filmów przyrodniczych pod uznaną nazwą <<Bezkrwawe łowy>> 22.08.2009. Nie ma w tym nic dziwnego, ponieważ mistrz Włodzimierz - autor wielu albumów i książek przyrodniczych - upodobał sobie szczególnie podtykocińskie Morusy. Lwia część jego Alumnat, czyli dom weteranów Czworoboczny budynek z dziedzińcem znajdujący się pomiędzy mostem na Narwi a barokowym kościołem Świętej Trójcy to obiekt szczególny. Oprócz najstarszego pomnika ma również najstarszy w Polsce państwowy dom starców. Najstarszy, bo zbudowany w latach 1633-1636. Służył za ostatnie schronienie starym wiarusom, zasłużonym dla Rzeczypospolitej żołnierzom, którzy wojując za ojczyznę nie zdołali dorobić się własnego majątku. Obowiązek utrzymania alumnatu spoczywał na miejscowych starostach, dlatego można powiedzieć, że była to placówka państwowa. Obecnie w budynku działa restauracja. W miejscu, gdzie dożywali swych dni kombatanci spod Beresteczka i Chocimia, Zieleńców i Dubienki, można przenocować (tel. 085 718 16 49). 53 12'28"N 22 46'26"E na mapie:b 2

Jest zamek! W XVI w. tykociński zamek należał do najpotężniejszych w Polsce i mieścił główny arsenał Rzeczypospolitej. Zbudowany w połowie XV w. przez wojewodę Marcina Gasztołda i rozbudowany przez króla Zygmunta Augusta w latach 1550-1582, miał plan zbliżony do trapezu, dziedziniec oraz 4 cylindryczne baszty w narożach. W latach 1611-1632 został otoczony rozległymi, czworobocznymi fortyfikacjami bastionowymi o powierzchni ponad 6 ha. Długość jednego boku fortecy wynosiła około 250 m. Podczas najazdu szwedzkiego zamek obsadziły wojska Radziwiłłów, które przez ponad dwa lata odpierały oblężenie wojsk Jana Pawła Sapiehy, aż do stycznia 1657 r., kiedy to wybuch prochu spowodował częściowe zniszczenie zamku. 1 listopada 1705 r. doszło tu do spotkania polskiego króla Augusta II Sasa z carem Rosji Piotrem I. August II wystąpił wówczas z inicjatywą ustanowienia Orderu Orła Białego (przywrócony w 1992 r., jest obecnie najwyższym orderem Rzeczypospolitej). Po pożarze w 1734 r. zaczęto rozbiórkę zamku, dokończoną w czasie I wojny światowej przez wojska niemieckie. Z zamku na powierzchni nie pozostało nic. W 1965 r. na podstawie zachowanych fundamentów odtworzono jego przyziemie. Pomisjonarski zespół klasztorny z Kościołem św. Trójcy (1742-1750). Późnobarokowy zespół klasztorny pomisjonarski (XVIII w.) z kościołem Świętej Trójcy (1742-1750). Został zaprojektowany przez architektów hetmana Branickiego. Kościół ma piękną elewację frontową z dwoma wieżami, oraz świetnie zachowane wnętrze. Polichromie ścienne wykonał Sebastian Eckstein. Ołtarze i wyposażenie wnętrza powstało ok 1750 r. Obrazy w nawach bocznych namalowane zostały przez malarza polskiego baroku Szymona Czechowicza. Natomiast portrety małżonków Branickich pochodzą z pracowni Sylwestra Mirysa. Całość uzupełnia plebania wzniesiona w połowie XVIII wieku. 53 12'27"N 22 46'25"E na mapie:d Ostatnio białostocki biznesmen Jacek Nazarko postanowił odbudować zamek. Konserwator zabytków zatwierdził projekt autorstwa Agnieszki Dudy oparty na odnalezionych w archiwum w Petersburgu planach warowni. W trakcie budowy jej teren był nadzorowany przez archeologów. Odkryte znaleziska są być eksponowane w zamkowym muzeum. Od 2011 r. stał się kolejną atrakcją turystyczną miasta. Oprócz muzeum jest w nim restauracja i pokoje hotelowe. Zamek można zwiedzać codziennie w godzinach od 11.00 do 17.00 53 12'45"N 22 46'15"E na mapie:c Najstarszy pomnik Pogromcę Szwedów, hetmana polnego Stefana Czarnieckiego, Sejm Rzeczypospolitej uhonorował w uznaniu zasług nadaniem w 1661 r. dóbr tykocińskich, z ich ośrodkiem - em. Sto lat później prawnuk hetmana, Jan Klemens Branicki ufundował bohaterowi kampanii szwedzkiej pomnik. 3

Wzniesiony pośrodku tykocińskiego rynku w latach 1761-1763, należy do najstarszych polskich pomników postawionych na miejskim placu i dedykowanych postaci niebędącej hierarchą kościelnym czy koronowanym władcą. Barokowy monument hetmana dzierżącego złotą buławę to atrakcja turystyczna wyróżniająca i przydająca niezwykłości małemu miastu, które ze względu na swój urok, klimat i piękne zabytki bywa nazywane "podlaskim Kazimierzem". 53 12'28"N 22 46'21"E na mapie:e Barokowy układ przestrzenny miasta., to małe miasto niedaleko Białegostoku, z zachowanym do dzisiaj barokowym układem przestrzennym. Prawa miejskie otrzymał w 1425 r. Za czasów Zygmunta Augusta był siedzibą podlaskich dóbr królewskich. W tykocińskiej twierdzy umieszczono arsenał, skarbiec m. in. arrasy wawelskie, oraz bibliotekę. Po wygaśnięciu dynastii Jagiellonów, za wybitne zasługi dla Rzeczypospolitej miasto otrzymał hetman Stefan Czarniecki. W XVIII wieku, po pożarze został odbudowany w stylu barokowym i w takim układzie pozostał do dzisiaj. 53 12'27"N 22 46'24"E na mapie:f Sprawdz na sklep.polskaniezwykla.pl Dworek administratora Tuż nad Narwią stoi, zbudowany w połowie XVIII wieku przez J. K. Branickiego, dworek administratora. Dworek był częścią kompleksu tzw. "rezydencji ekonomicznej", stanowiącej siedzibę zarządu dóbr tykocińskich. Obecnie w budynku działa Dom Kultury. 53 12'30"N 22 46'42"E na mapie:g 4

Pamięci Markusa Zamenhofa Markus Mordechaj Zamenhof ojciec twórcy esperanto Ludwika Zamenhofa, urzędnik, prywatny nauczyciel w Białymstoku, później profesor Warszawskiej Szkoły Realnej. On także posiadał zdolności lingwistyczne odziedziczone po własnym ojcu Fabianie, nauczycielu języków obcych. Markus urodził się w ie. Na znajdującym się naprzeciw Wielkiej Synagogi domu umieszczono dwujęzyczną tablicę o treści Pamięci Marka Zamenhofa który urodził się 27-01-1837 r. w ie. Autor podręczników i nauczyciel języków francuskiego i niemieckiego. Ojciec Ludwika Zamenhofa, twórcy języka esperanto. Społeczeństwo miasta i gminy Ciekawostka: Markus Zamenhof do tego stopnia nie akceptował prób utworzenia przez syna sztucznego języka, że podczas jego pobytu poza domem (studia w Moskwie), zniszczył wszystkie notatki dotyczące esperanto. Zdanie zmienił dopiero w 1887 r., kiedy język ten został oficjalnie opublikowany. 53 12'26"N 22 46'04"E na mapie:h Wielka Synagoga Ciekawym zabytkiem jest Tykocińska Wielka Synagoga. Uważa się ją za drugą pod względem wielkości w Polsce, po Starej Synagodze w Krakowie. Jej budowę ukończono w 1642 r. Wielkość świątyni wynikała z roli a jako ponadlokalnego ośrodka społeczności żydowskiej. Żydzi po raz pierwszy osiedli w ie w 1522 r. Dość szybko zdominowali miejscowy handel oraz niektóre z rzemiosł, od XVIII w. do II wojny światowej stanowili blisko połowę mieszkańców miasta. W sierpniu 1941 r. za sprawą Niemców w połowie opustoszał. Obecni tu od ponad 400 lat Żydzi zniknęli, zostali rozstrzelani w lesie pod wsią Łopuchowo. Bardzo ciekawym dowodem istnienia żydowskiego a jest budynek Wielkiej Synagogi. Oparł się o dziwo kataklizmowi wojennemu i stał się atrakcją turystyczną dzięki wspaniałemu stanowi zachowania wnętrz. Mieści się tu Muzeum w ie (Oddział Muzeum Podlaskiego w Białymstoku), które warto zobaczyć. Oprócz bogatego zbioru judaików wnętrze zaskakuje wieloma oryginalnymi elementami wyposażenia. Bardziej religijny aniżeli muzealny nastrój zawdzięcza malowidłom ściennym, w tym wielu hebrajskim tekstom modlitewnym. Zlokalizowana pośrodku głównej sali bima (odpowiednik kazalnicy w kościele chrześcijańskim) sprawia wrażenie gotowej do wystąpienia rabina. Położony tuż obok XVIII-wieczny dawny Dom Talmudyczny także mieści Muzeum w ie. Oprócz galerii malarstwa można zobaczyć wnętrze starej apteki. W budynku działa restauracja "Tejsza", serwująca potrawy kuchni żydowskiej. Niewiele jest w Polsce miejsc, gdzie lepiej niż w ie można zrozumieć, czym było polsko-żydowskie sąsiedztwo. Dla dzisiejszego Polaka to pouczająca wycieczka w nieznany, miniony świat. 53 12'24"N 22 46'01"E na mapie:i 5

Jak smakuje słodki gulasz, warto spróbować w restauracji "Tejsza" w ie, gdzie potrawa podawana jest nie tylko w Nowy Rok. To ciekawe miejsce nazywa się tak nieprzypadkowo: w języku jidysz tejsza znaczy koza. Dla podlaskich Żydów była ona symbolem szczęścia i dostatku. Restauracja mieści się tuż obok synagogi, przy ulicy... Koziej. 53 12'23"N 22 45'58"E na mapie:k Dom Talmudyczny (Mała Synagoga) Mała Synagoga w ie, została zbudowana w XVIII wieku w stylu barokowym. Mieściła się tu szkoła kahalna i dom talmudyczny. Po zniszczeniach wojennych została odbudowana. Obecnie jest siedzibą Muzeum Kultury Żydowskiej. Oprócz judaików obejrzymy w nim wystawę poświęconą Zygmuntowi Glogerowi etnografowi i krajoznawcy, oraz galerię prac malarza Zygmunta Bujnowskiego. W piwnicy budynku mieści się restauracja "Tejsza" z przysmakami kuchni żydowskiej 53 12'24"N 22 45'58"E na mapie:j Wiatrak koźlak Drewniany wiatrak koźlak (1887). 53 12'15"N 22 46'42"E na mapie:l "Wstąp na cymes do kozy" Cymes to słodka, tłusta potrawa kuchni żydowskiej, spożywana z okazji święta Rosz-ha Szana (na Nowy Rok). Przyrządza się ją z marchwi, ziemniaków, suszonych śliwek, miodu, rodzynek oraz koszernego mięsa, zwykle wołowiny. Podsmażone mięso dusi się z marchewką, ziemniakami, suszonymi śliwkami i dodatkami (cynamon, olej, masło, miód itp.). Na końcu dodaje się zasmażkę bądź, po rozdrobnieniu, całe danie zapieka w piekarniku. Oczywiście każdy kucharz ma własny przepis na cymes. 6

Zespół klasztoru Bernardynów Klasztor w stylu barokowym zbudował Jan Klemensa Branicki w latach 1771-1790. Była to już trzecia tykocińska siedziba Ojców Bernardynów, sprowadzonych w 1479 roku przez litewskiego magnata i polityka Marcina Gasztołda. Klasztor pozostał niezmieniony do dzisiejszych czasów, do zabytków oprócz samego budynku klasztornego oraz kaplicy Św. Elżbiety zaliczone zostały również: dzwonnica, brama z ogrodzeniem, ogród z dziedzińcem i zabudowania gospodarcze. Z zabytkowego wyposażenia klasztoru pozostała Pasja Chrystusa (domniemane dzieło Wita Stwosza) oraz relikwiarz Drzewa Krzyża Świętego, obecnie znajdujący się w kościele św Trójcy. Obecnie w klasztorze mieści się dom księży emerytów. 53 12'13"N 22 46'15"E na mapie:m Kirkut (założony XV w.) Kirkut (założony XV w., najstarsze macewy - XVIII w.). 53 12'17"N 22 45'30"E na mapie:n -Pentowo - Europejska Wioska Bociania W 1991 r. wierzchołki połamanych przez huragan drzew w Pentowie upodobały sobie bociany. Na drzewach, a także na dachach domów i słupach pobudowały gniazda. Ponieważ były one źle umocowane, Północnopodlaskie Towarzystwo Ochrony Ptaków wybudowało we wsi specjalne platformy na gniazda dla 23 par bocianów. Prawdziwym rekordzistą jest gospodarstwo państwa Toczyłowskich, na którego terenie znajduje się aż 31 gniazd. Takie zbiegowisko bocianów warto zobaczyć. W 2001 r. Pentowo otrzymało od niemieckiej organizacji proekologicznej "Euronatur" tytuł Europejskiej Wioski Bocianiej. Wyróżnienie ma charakter prestiżowy, bowiem nadawane jest tylko jednemu miejscu w danym kraju i świadczy o jego wyjątkowych walorach ekologicznych. W Pentowie wzniesiono specjalną 12-metrową "bocianią" wieżę z zadaszoną platformą, z której można wygodnie i bezpiecznie obserwować życie rodzinne bocianów. W odremontowanej stodole państwa Toczyłowskich została otwarta unikatowa Galeria Bociania. Są tam zdjęcia bocianów autorstwa zawodowych fotografików, a także plakaty, pocztówki, ulotki, książki, albumy i inne przedmioty poświęcone tym ptakom. Warto wspomnieć, że co czwarty bocian spędza lato w naszym kraju. 53 12'17"N 22 44'15"E na mapie:o 7

Kiermusy Od czworaków po kasztel W Kiermusach podejmują gości zapewniając, że wszystko z czym się tu spotkają można uznać za kwintesencję staropolskiej szlacheckiej tradycji. Posilimy się w - sądząc z wyglądu - chyba prawdziwej "karczmie Rzym", gdzie nawet podawaną gorzałkę pędzi się wyłącznie na potrzeby kiermuskiej klienteli. Nigdzie indziej nie spróbujemy kiermusianki czy chrzanówki żurawinowej. Na spoczynek skierują nas, zależnie od zasobności portfela, do schludnych czworaków lub do "Dworku nad Łąkami". Na szczególne okazje zaprasza położony nad Narwią "Jantarowy Kasztel" - współczesna kamienna stanica na kresach, z basztami, bramą ze zwodzonym mostem i prawdziwą armatą na murach. Na gości czekają komnaty i sale rycerskie, z wielką dbałością o ich wygody uszykowane. W drodze z parkingu do kasztelu (ok. 600 m) możemy dowiedzieć się, którzy ze słynnych rodaków bywali tu przed nami. Wśród rzędu młodziutkich dębów znajdziemy drzewka sadzone ręką Krzysztofa Pendereckiego, Kazimierza Górskiego, Daniela Olbrychskiego, Janusza Gajosa czy Mirosława Hermaszewskiego. tel. 85 742 16 02 e-mail: dworek@dworek.com.pl 53 12'20"N 22 42'14"E na mapie:p Sprawdz na sklep.polskaniezwykla.pl Stelmachowo Pozostałości zespołu dworskiego (XIX w.) Pozostałości zespołu dworskiego (XIX w.) z parkiem dworskim. 53 09'41"N 22 44'37"E na mapie:q Złotoria Nieznanemu żołnierzowi wojny 1920 Kilkaset metrów od drogi Białystok- (przez Złotorię), tuż za widocznymi z niej zabudowaniami stoi na niewielkim, ziemnym kopczyku wykonany z polnych kamieni pomnik. Nietrudno trafić w to miejsce, wystarczy kierować się wskazaniami tablicy z napisem Pomnik żołnierzy poległych w wojnie 1920. Trzy ustawione jeden na drugim prostopadłościany z połączonych spoiwem kamieni wieńczy krzyż. We wspomnieniach mieszkańców Złotorii można znaleźć informację, że wcześniej był tutaj kopiec z drewnianym krzyżem, zastąpiony w 1930 r. ufundowanym przez strażaków ze Złotorii pomnikiem. Umieszczona na nim tablica (a właściwie dwie tablice stara i nowa) informują jednak nie o żołnierzach, tylko o poświęceniu go "Nieznanemu żołnierzowi poległemu za wolność ojczyzny w 1920 r. w dziesięciolecie zwycięstwa nad bolszewikami. Cześć bohaterowi. Strażacy w Złotorii. 1930 r." Podczas wojny polsko-bolszewickiej trwały tutaj zacięte walki o utrzymanie przyczółka mostowego na niewielkiej przeprawie przez Narew. Według przekazywanych ustnie opowieści, kopiec miał być usypany na mogile tych, którzy stracili w potyczce życie. Przedwojenne procesje zielonoświątkowe zawsze zatrzymywały się tutaj w drodze do kościoła w ie. 8

Ufundowany przez strażaków i zapomniany w okresie PRLu pomnik został w 2006 r. wyremontowany ze środków gminy Choroszcz (o co upominał się m.in. właściciel pola z mogiłą). Nieco później powstał tu też spory plac wyłożony przez mieszkańców kostką brukową (w czynie społecznym). Odbywają się w tym miejscu różne uroczystości rocznicowe, często przy udziale grup rekonstrukcyjnych. Informacja: Pomnik lokowany jest w Złotorii Piaskach, tuż przed wsią Siekierki. Znajduje się za widoczną z drogi stodołą. Dojazd bez problemów, dojście pewnie też (chociaż biega tam gromadka hałaśliwych psów) 53 11'41"N 22 54'03"E na mapie:r Zawady Kościół pw. Przemienienia Pańskiego Zawady to wieś w powiecie białostockim założona w 1413 roku. Pierwszy kościół zbudowano tu w pierwszej połowie XV wieku, a następne w roku 1515 i 1548. W 1743 roku wzniesiono drewniany kościół, który w związku z wybudowaniem świątyni murowanej przeniesiono w 1956 roku do pobliskiej wsi Cibory-Kołaczki. Projekt nowego murowanego kościoła w stylu neogotyckim powstał w 1938 roku; jego budowa trwała do 1956 roku z przerwą w latach 1939-48. 53 09'23"N 22 40'00"E na mapie:u Jeżewo Stare Pozostałości zespołu dworskiego (XIX w.) Pozostałości zespołu dworskiego (XIX w.). 53 08'06"N 22 44'28"E na mapie:s Zawady Kamienna Grota Matki Bożej ogrodzona XVIII-wiecznym murem W Zawadach do 1956 roku istniał jeden drewniany kościół. Był on ogrodzony kamiennym murem z neogotycką bramą zbudowanym w XVIII wieku. Po wzniesieniu nowego kościoła stary przeniesiono do pobliskiej wsi Cibory- Kołaczki. Pozostał plac z zabytkowymi drzewami, na którym w latach 1999-2000 zbudowano kamienną Grotę Matki Bożej. Obok groty w kwietniu 2011 roku posadzono dąb pamięci dla uhonorowania nadkomisarza Straży Granicznej Leopolda Weigela - więźnia obozu w Ostaszkowie zamordowanego przez NKWD w Twerze w 1940 roku. 53 09'21"N 22 40'05"E na mapie:t Autorzy zdjęć (w kolejności): bakhita, fot. arch. www.polskaniezwykla.pl, fot. J. Sawicki, fot. arch. www.polskaniezwykla.pl, fot. foto-nicewicz, fot. arch. www.polskaniezwykla.pl, km_nida, bakhita, fot. arch. www.polskaniezwykla.pl, fot. Betix, fot. Betix, fot. J. Sawicki, fot. arch. www.polskaniezwykla.pl, migjan, fot. M. Kalski, fot. Laguna, bakhita, km_nida, km_nida Przewodnik wygenerowany w serwisie www.polskaniezwykla.pl. Wszystkie prawa zastrzeżone. Żadna część ani całość Mini przewodnika nie może być reprodukowana ani przetwarzana w sposób elektroniczny, mechaniczny, fotograficzny i inny; nie może być użyta do 9