KOMENDA WOJEWÓDZKA PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ W POZNANIU 61-767 Poznań; ul. Masztalarska 3 PROJEKT PROGRAM POPRAWY PRZYGOTOWANIA PODMIOTÓW KRAJOWEGO SYSTEMU RATOWNICZO-GAŚNICZEGO DO DZIAŁAŃ ZWIĄZANYCH Z RATOWNICTWEM DROGOWYM Opracował: st. kpt. Jarosław Kuśmirek Sprawdził: mł. bryg. Adam Langner Poznań 2010 r.
I. WSTĘP Rozwój przemysłu motoryzacyjnego połączony z rozwojem gospodarczym, jaki miał miejsce w Polsce po 1989 roku, spowodował szybki wzrost liczby pojazdów poruszających się po polskich drogach. Niestety efektem tych przemian stały się coraz częściej przydarzające się kolizje i wypadki niosące za sobą poszkodowanych w wypadkach, w tym ofiary śmiertelne. Jednostki krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego województwa wielkopolskiego wyjeżdżają do wypadków i kolizji w komunikacji drogowej średnio 4-5 tysiąca razy rocznie. Zauważyć przy tym można nieznacznie rosnącą z roku na rok ilości interwencji w komunikacji drogowej. Powyższa tendencja wskazuje, że oprócz prowadzenia działań o charakterze prewencyjnym niezbędne jest doskonalenie systemu ratownictwa na drogach tak, aby pomoc poszkodowanym udzielana była jak najszybciej i jak najskuteczniej. Oprócz działań o charakterze ratowniczym na drogach realizuje się szereg czynności zabezpieczających powypadkowych służących ograniczaniu ryzyka powstania pożaru, emisji chemicznych, zagrożeń środowiskowych oraz innych miejscowych zagrożeń. Problem zagrożeń i skutków zdarzeń komunikacyjnych zauważony został wiele lat temu co znalazło swoje odzwierciedlenie w Krajowym Programie Poprawy Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego GAMBIT. Niniejszy program przygotowania do działań związanych z ratownictwem drogowym jest odpowiedzią na zmieniającą się dynamikę zdarzeń w kontekście zakresu kompetencyjnego podmiotów krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego. Optymalizacja i doskonalenie reagowania na zagrożenia w ruchu drogowym ujęte zostały w Strategii Rozwoju Ratownictwa i Ochrony Przeciwpożarowej na lata 2010 2020 dla województwa wielkopolskiego. W toku prac analitycznych zdefiniowano następujące obszary mające wpływ na bezpieczeństwo ruchu drogowego: 1. System powiadamiania ratunkowego, w tym przyjmowania i obsługi zgłoszeń alarmowych. 2. Wyszkolenie ratowników podmiotów KSRG. 3. Wyposażenie w sprzęt adekwatny do zagrożeń. 4. Mobilność i rozmieszczenie podmiotów ratowniczych, w tym czasy podjęcia skutecznej interwencji. 5. Mechanizmy monitorowania i kontroli funkcjonowania systemu. Zakłada się, że właściwie funkcjonujące komponenty systemu ratowniczego przekładają się na: zmniejszenie ilości ofiar śmiertelnych, ograniczenie stopnia niepełnosprawności, zminimalizowanie strat społecznych, ograniczenie pochodnych od zdarzeń traumatycznych. Zasadniczymi celami niniejszego programu są: zmniejszanie ilości ofiar śmiertelnych i przypadków kalectwa, ustalanie standardów i priorytetów szkoleniowo-sprzętowych, adresowanie środków na ratownictwo drogowe zgodnie z przyjętymi priorytetami,
II. Materiał analityczny II.1. Statystyka wyjazdowości. Przeprowadzona analiza pięcioletnia wykazała wzrostową tendencję zdarzeń w komunikacji drogowej (wg programu SWD-ST); ponadto rozbicie na poszczególne kwartały wskazuje, że okresem o największej ilości zdarzeń jest III kwartał czyli okres wakacyjny. 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 1 kwartał 2 kwartał 3 kwartał 4 kwartał RAZEM 2005 759 801 1003 977 3540 2006 911 1038 1182 1149 4280 2007 1136 1225 1330 1383 5074 2008 1223 1294 1328 1329 5174 2009 1300 1403 1582 1507 5792 2005 2006 2007 2008 2009 II.2. Rodzaj czynności ratowniczych, wykorzystywany sprzęt Działania ratownicze podczas wypadków drogowych polegają w głównej mierze na: Rozpoznaniu zagrożenia, określeniu stref zagrożenia przy pomocy przyrządów pomiarowych lub na podstawie relacji uczestników i świadków zdarzenia, Zabezpieczeniu miejsca prowadzonych działań ratowniczych przy pomocy właściwego ustawienia samochodów pożarniczych, taśm, pachołków oraz sprzętu oświetleniowego, Kierowanie ruchem drogowym - jeżeli na miejscu nie ma Policji, Udzieleniu kwalifikowanej pomocy medycznej, w tym wsparcie psychologiczne przy pomocy sprzętu ratownictwa medycznego (m.in. kołnierz ortopedyczny, zestaw do tlenoterapii, defibrylator, worek samorozprężalny, rurka ustno gardłowa), Rozginaniu, rozcinaniu konstrukcji pojazdów w celu uzyskania dostępu do poszkodowanych przy pomocy specjalistycznego sprzętu ratownictwa technicznego (narzędzi hydraulicznych, pneumatycznych, łańcuchów itp.),
Ewakuacji ludzi przy pomocy noszy, kamizelek KED itp., Ewakuacji zwierząt, Gaszeniu środków transportu, Neutralizacji, sorpcji rozlanych substancji chemicznych i innych przy pomocy sorbentów, neutralizatorów itp, Zbieraniu, usuwaniu, zmywaniu substancji chemicznych i innych, Wyciąganiu, podnoszeniu lub zabezpieczaniu podnoszenia środków transportu przy pomocy urządzeń pneumatycznych, wyciągarek lub dźwigów, Uszczelnianie zbiorników, cystern przy pomocy urządzeń pneumatycznych (poduszek, korków, tzw. bandaży itp.), Pompowanie substancji chemicznych przy pomocy specjalistycznych pomp chemicznych. Do najczęściej używanych narzędzi należą: Taśmy, pachołki oraz sprzęt oświetleniowy, Zestawy do stabilizacji pojazdu, zabezpieczenia poduszek powietrznych, platformy do samochodów ciężarowych, Hydrauliczne narzędzia ratownicze (nożyce, rozpieracze, rozpieracze cylindryczne, nożyco rozpieracze tzw. narzędzia kombi, łańcuchy itp.) Zestawy ratownictwa medycznego (m.in. nosze, kołnierz ortopedyczny, zestaw do tlenoterapii, defibrylator, worek samorozprężalny, rurka ustno gardłowa itp.), Mechaniczny sprzęt tnący (piły łańcuchowe do drewna, piły do betonu i stali), Sorbenty, neutralizatory, słoma, piasek itp, Sprzęt i armatura do podawania środków gaśniczych, Przyrządy pomiarowe (detektory napięcia, mierniki wielogazowe, pirometry, kamery termowizyjne itp.), Środki gaśnicze (woda, piana, proszek), Wyciągarki oraz dźwigi, Urządzenia pneumatyczne (butle powietrzne, poduszki, korki, bandaże itp.), Sprzęt ratownictwa chemiczno - ekologicznego.
Rozmieszczenie interwencji w komunikacji drogowej na przykładzie roku 2009 II.3 Potencjał ratowniczy Potencjał ratowniczy wykorzystywany na drogach oparty jest na Jednostkach Ratowniczo Gaśniczych Państwowej Straży Pożarnej oraz Ochotniczych Strażach Pożarnych włączonych do krajowego systemu ratowniczo gaśniczego. W województwie wielkopolskim funkcjonują 42 JRG oraz 313 OSP włączonych do KSRG (stan na 31 grudnia 2009 r.). Zgodnie z planem sieci KSRG do roku 2012 możliwe jest teoretyczne włączenie dodatkowych 72 OSP do KSRG * ; jednocześnie uwagę zwrócić należy na fakt, że w 6 gminach województwa wielkopolskiego nie ma żadnej OSP włączonej do KSRG. * W praktyce do roku 2012 włączonych zostanie maksymalnie kilkanaście OSP
Aktualne rozmieszczenie JRG PSP w woj. wielkopolskim Aktualne rozmieszczenie OSP w KSRG w woj. wielkopolskim
III. KONCEPCJA OPTYMALIZACJI PRZYGOTOWANIA. III.1. System (proces) powiadamiania ratunkowego. Aktualnie w województwie wielkopolskim znajduje się 16 Zintegrowanych Stanowisk Dyspozytorskich (stanowisk przygotowanych do pełnienia dyżuru przez dyspozytorów PSP i systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne PRM). Państwowa Straż Pożarna począwszy od 2005 roku przyjmuje zgłoszenia na numery alarmowe 112 i 998. Od tego czasu obsłużono około 8 mln zgłoszeń na numer 112, natomiast na numer alarmowy 998 średnio rocznie wpływa ok. 400 tys. zgłoszeń. W ramach doskonalenia systemu: Wprowadzono mechanizmy nadzoru nad poprawnością funkcjonowania infrastruktury teleinformatycznej, Wprowadzono system monitoringu i nadzoru przyjmowania zgłoszeń, Opracowano zasady wsparcia osób dzwoniących znajdujących się w stanie zagrożenia życia, Opracowano procedury dysponowania sił i środków krajowego systemu ratowniczo gaśniczego do zdarzeń, Na bieżąco prowadzony jest monitoring czasów dojazdu do zdarzeń oraz mobilności podmiotów ksrg (w 2009 r. średni czas dojazdu do zdarzenia wyniósł 9 min i 2 sek. * ), Jako pierwsze województwo w Polsce wprowadzono obsługę obcojęzyczną zgłoszeń alarmowych (3 języki). * dot. wszystkich zdarzeń
Plany optymalizacji SPR Docelowo planowane jest stworzenie systemu powiadamiania ratunkowego opartego na sieci zintegrowanych Centrów Powiadamiania Ratunkowego. Przewidywane skutki: skrócenie czasu reakcji na zagrożenia, szybsza wymiana informacji pomiędzy dyspozytorami / operatorami służb ratowniczych, skrócenie czasu dojazdu odpowiednich służb ratowniczych do zdarzeń, lepsze zrozumienie pomiędzy poszczególnymi służbami ratowniczymi (integracja), poprawa procesu koordynacji zdarzeń mnogich, masowych oraz pojedynczych z udziałem różnych służb, kompleksowe monitorowanie mobilności. III.2. Wyszkolenie podmiotów KSRG Strażacy Państwowej Straży Pożarnej (ok. 2200) zostali przeszkoleni w zakresie ratownictwa medycznego w ramach KSRG co stanowi prawie 100% całego stanu funkcjonariuszy PSP). W związku ze zmianą przepisów w województwie wielkopolskim rozpoczęto szkolenia w zakresie kwalifikowanej pierwszej pomocy medycznej (przeszkolonych dotychczas zostało 36 strażaków PSP). Ponadto 440 druhów * z Ochotniczych Straży Pożarnych włączonych do KSRG (średnio 1,4 na każdą OSP), ukończyło kurs kwalifikowanej pierwszej pomocy medycznej. Ponadto, ponad 2400 druhów odbyło w oparciu o poprzedni system przed zmianą przepisów kurs ratownictwa medycznego w KSRG, co daje wskaźnik 7,5 strażaka na 1 OSP w KSRG. Ważnym czynnikiem jest także umiejętność prowadzenia działań z zakresu ratownictwa technicznego. Wszyscy funkcjonariusze Państwowej Straży Pożarnej posiadają przeszkolenie w zakresie ratownictwa technicznego. Ponadto Komendy Miejskie / Powiatowe PSP oraz Ośrodek Szkolenia KW PSP organizują kursy dla druhów OSP z zakresu ratownictwa technicznego. Aktualnie przeszkolonych jest ponad 847 druhów Ochotniczych Strażach Pożarnych włączonych do KSRG. Na każdą OSP włączoną do KSRG przypada średnio prawie 3 druhów posiadających ukończony kurs. Kolejnym kursem niezbędnym do bezpiecznego prowadzenia działań ratowniczych jest kurs z zakresu kierowania ruchem drogowym. W chwili obecnej 1205 strażaków PSP ukończyło ww. kurs (ok. 53 % wszystkich funkcjonariuszy PSP). Spośród OSP włączonych do KSRG 407 druhów odbyło kurs kierowania ruchem drogowym (średnio 1,3 druha na każdą OSP). * wg stanu na 2009 r.
Plany optymalizacji wyszkolenia 1. Kwalifikowana pierwsza pomoc medyczna. Najważniejszym zadaniem jest przeszkolenie wszystkich strażaków PSP oraz odpowiedniej ilości druhów OSP w zakresie kwalifikowanej pierwszej pomocy medycznej. Zakładając w pierwszym etapie przeszkolenie średnio po 6 druhów na każdą OSP w KSRG niezbędne jest zorganizowanie kursu dla ponad 1300 druhów. 2. Kurs ratownictwa technicznego. W celu przeszkolenia średnio 12 druhów na każdą OSP w KSRG (2 obsady) należy zorganizować kursy ratownictwa technicznego dla ponad 2000 druhów. 3. Kurs kierowania ruchem drogowym. Przeszkolenie 53 % strażaków PSP z zakresu kierowania ruchem drogowym jest, zdaniem KW PSP w Poznaniu wystarczające do prawidłowego i bezpiecznego prowadzenia akcji ratowniczych. Zakładając przeszkolenie średnio 12 druhów z OSP w KSRG (2 obsady) posiadających ukończony kurs kierowania ruchem drogowym należy przeszkolić ponad 2400 druhów. Przewidywane skutki Przeszkolenie strażaków PSP oraz druhów OSP z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy, ratownictwa technicznego oraz kierowania ruchem drogowym doprowadzi do: o Zmniejszenia ilości ofiar śmiertelnych, o Zlikwidowania lub zmniejszenia stopnia kalectwa, o Skrócenia czasu udzielenia niezbędnej pomocy.
III.3. Doposażenie podmiotów KSRG w sprzęt stosownie do zagrożeń: Podstawowy sprzęt używany przez podmioty krajowego systemu ratowniczo gaśniczego oraz jego wykorzystanie. Pozycja Taśmy, pachołki oraz sprzęt oświetleniowy, Sprzęt ratownictwa medycznego (np. R-1) Narzędzia hydrauliczne Zestawy do stabilizacji pojazdu Zabezpieczenia poduszek powietrznych Platformy do samochodów ciężarowych Sorbenty, neutralizatory Sprzęt i armatura do podawania środków gaśniczych Przyrządy pomiarowe (detektory napięcia, mierniki wielogazowe, pirometry, kamery termowizyjne itp.) Środki gaśnicze (woda, piana, proszek) Mechaniczny sprzęt tnący (piły łańcuchowe do drewna, piły do betonu i stali) Wyciągarki oraz dźwigi Urządzenia pneumatyczne (butle powietrzne, poduszki, korki, bandaże itp.) Sprzęt ratownictwa chemiczno ekologicznego Crash Recovery System Wykorzystanie Wszystkie rodzaje dróg Interwencje na drogach z udziałem osób poszkodowanych Interwencje na drogach z osobami pozostającymi w pojazdach Każdy rodzaj wypadków drogowych Pojazdy wyposażone w poduszki powietrzne Interwencje z samochodami ciężarowymi Podczas wycieku paliw i płynów eksploatacyjnych Każdy rodzaj wypadków drogowych jako zabezpieczenie przed zapaleniem paliw i płynów eksploatacyjnych 1. Detektory napięcia każdy rodzaj wypadków drogowych. 2. Mierniki wielogazowe, pirometry, kamery termowizyjne pożary pojazdów, zdarzenia chemiczne. Pożary pojazdów Interwencje związane z przewróconymi drzewami na drogi bądź pojazdy, do wycinania barierek, słupków i innych elementów w celu uzyskania dostępu Do postawienia dużych pojazdów - ciężarowe, autocysterny, busy, autobusy itp. Podczas wypadków pojazdów przewożących subst. chemiczne Podczas wypadków pojazdów przewożących subst. chemiczne Każdy rodzaj wypadków drogowych
Należy przy tym zauważyć, że część ww. sprzętu ulega zużyciu lub zniszczeniu, co powoduje, że należy sukcesywnie uzupełniać wyposażenie Jednostek Ratowniczo Gaśniczych oraz Ochotniczych Straży Pożarnych w KSRG. Dotyczy to w szczególności drobnego sprzętu, takiego jak: o o Sprzęt do zabezpieczania terenu akcji (taśmy, pachołki), sprzęt ratownictwa medycznego (kołnierze ortopedyczne, nosze, opatrunki, opaski, bandaże, tlen medyczny, worki samorozprężalne, rurki ustno gardłowe itp.). Największe braki występują w zakresie: o Hydrauliczne narzędzia ratownicze (umożliwiające przecinanie elementów metalowych o dużych przekrojach), o Sprzętu ratownictwa medycznego: automatyczne lub półautomatyczne defibrylatory (aktualnie 17 szt. w całym województwie), zestawy do segregacji pierwotnej tzw. triage (aktualnie ok. 8 JRG i 10 OSP w KSRG posiada ww. zestaw), ambulans lub przyczepka ze sprzętem ratownictwa medycznego (na terenie województwa jedynie w Pleszewie funkcjonuje ambulans), o Sprzęt oświetleniowy do oznakowania terenu akcji (m.in. balony oświetleniowe, flary ostrzegawcze, laserowe flary ratownicze), o Urządzenia do zabezpieczenia poduszek powietrznych, o Zestawy do stabilizacji pojazdów po wypadkach, o Sprzęt do ratownictwa chemiczno - ekologicznego, o Przyrządy pomiarowe (detektory napięcia, mierniki wielogazowe, pirometry, kamery termowizyjne itp.), o Urządzenia pneumatyczne (butle powietrzne, poduszki, korki, bandaże itp.), o Pneumatyczne namioty ratownicze. W pierwszym etapie należy dążyć do uzyskania następujących wskaźników wyposażenia: Zestawy narzędzi hydraulicznych Sprzęt JRG PSP OSP w KSRG Wymiana niesprawnego techniczne oraz doposażenie do normatywu określonego w Rozporządzeniu MSWiA narzędzia ciężkie 1 zestaw dla każdej OSP w KSRG Sprzętu ratownictwa medycznego: Zestaw medyczny R-1 wg normatywu dla JRG dla każdej OSP w KSRG automatyczne lub półautomatyczne defibrylatory zestawy do segregacji pierwotnej tzw. triage ambulans lub przyczepka ze sprzętem ratownictwa medycznego Sprzęt oświetleniowy do oznakowania terenu akcji (balon oświetleniowy) min. 1 szt. na każdą JRG min. 1 szt. na każdą JRG min. 1 w województwie min. 1 na powiat dla każdej OSP w KSRG dla każdej OSP w KSRG nie przewiduje się nie przewiduje się
Urządzenia do zabezpieczenia poduszek powietrznych Zestawy do stabilizacji pojazdów po wypadkach Sprzęt do ratownictwa chemiczno - ekologicznego Przyrządy pomiarowe detektory napięcia mierniki wielogazowe Pirometry kamery termowizyjne Urządzenia pneumatyczne Pneumatyczne namioty ratownicze. Platformy do samochodów ciężarowych Crash Recovery System min. 2 szt. na każdą JRG min. 2 szt. na każdą JRG Zgodnie z normatywem dla Grup Chemiczno Ekologicznych Zgodnie z normatywem określonym w Rozporządzeniu MSWiA Zgodnie z normatywem określonym w Rozporządzeniu MSWiA Zgodnie z normatywem określonym w Rozporządzeniu MSWiA min. 1 szt. na każdą JRG Zgodnie z normatywem określonym w Rozporządzeniu MSWiA min. 1 szt. na każdy powiat min. 1 szt. na każdy powiat Min. 1 szt. na każdy powiat min. 1 szt. na każdą OSP w KSRG min. 1 szt. na każdą OSP w KSRG Szczegółowe dane dotyczące posiadanych narzędzi hydraulicznych z podziałem na wiek, a także priorytety doposażenia jednostek organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej w ww. sprzęt zawarto w załączniku nr 1.
Wyposażenie w narzędzia hydrauliczne jednostek organizacyjnych PSP woj. wielkopolskiego Załącznik nr 1 Lp JRG Średni wiek narzędzi Średni rok produkcji narzędzi Przynależność hydraulicznych [lat] hydraulicznych do WORD 1 Słupca 1,0 2009,0 Konin 2 Gniezno 1,7 2008,3 Poznań 3 Krotoszyn 3,0 2007,0 Kalisz 4 JRG 2 Kalisz 3,5 2006,5 Kalisz 5 Szamotuły 4,0 2006,0 Poznań 6 Oborniki 6,0 2004,0 Poznań 7 Kępno 6,0 2004,0 Kalisz 8 Leszno 6,3 2003,7 Leszno 9 Rawicz 6,7 2003,3 Leszno 10 Gostyń 7 2003,0 Leszno 11 Grodzisk Wlkp. 7,5 2002,5 Poznań 12 Jarocin 8,0 2002,0 Kalisz 13 Trzcianka 9,0 2001,0 Piła 14 JRG 1 Piła 9,0 2001,0 Piła 15 Wągrowiec 9,3 2000,7 Piła 16 Ostrzeszów 9,5 2000,5 Kalisz 17 JRG 5 Poznań 9,5 2000,5 Poznań 18 JRG 2 Poznań 9,5 2000,5 Poznań 19 JRG 6 Poznań 10,6 1999,4 Poznań 20 Ostrów Wlkp. 11,0 1999,0 Kalisz 21 Turek 11,3 1998,8 Konin 22 Środa Wlkp. 11,5 1998,5 Poznań 23 Chodzież 11,5 1998,5 Piła 24 Koło 11,7 1998,3 Konin 25 Pleszew 12,0 1998,0 Kalisz 26 JRG 7 Poznań 12,0 1998,0 Poznań 27 JRG 1 Kalisz 12,8 1997,3 Kalisz 28 Śrem 13,0 1997,0 Poznań 29 JRG 2 Piła 13,0 1997,0 Piła 30 Czarnków 13,0 1997,0 Piła 31 Nowy Tomyśl 13,5 1996,5 Poznań 32 JRG 1 Konin 13,5 1996,5 Konin 33 JRG 2 Konin 13,7 1996,3 Konin 34 Września 14,0 1996,0 Poznań 35 Międzychód 14,0 1996,0 Poznań 36 Kościan 14,0 1996,0 Leszno 37 JRG 1 Poznań 14,0 1996,0 Poznań 38 Złotów 14,5 1995,5 Piła 39 Wolsztyn 15,0 1995,0 Leszno 40 JRG 3 Poznań 15,7 1994,3 Poznań 41 JRG 4 Poznań 16,0 1994,0 Poznań 42 JRG 8 Poznań 17,0 1993,0 Poznań
Priorytety doposażenia w narzędzia hydrauliczne Poznań Piła Leszno Kalisz Konin JRG 8 Poznań Złotów Wolsztyn JRG 1 Kalisz JRG 2 Konin JRG 4 Poznań Czarnków Kościan Pleszew JRG 1 Konin JRG 3 Poznań JRG 2 Piła Gostyń Ostrów Wlkp. Koło JRG 1 Poznań Chodzież Rawicz Ostrzeszów Turek Międzychód Wągrowiec Leszno Jarocin Słupca Września JRG 1 Piła Kępno Nowy Tomyśl Trzcianka JRG 2 Kalisz Śrem Krotoszyn JRG 7 Poznań Środa Wlkp. JRG 6 Poznań JRG 2 Poznań JRG 5 Poznań Grodzisk Wlkp. Oborniki Szamotuły Gniezno