Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, (ang. North Atlantic Treaty Organization, NATO; organizacja politycznowojskowa powstała 24 sierpnia 1949 na mocy podpisanego 4 kwietnia 1949 Traktatu Północnoatlantyckiego. Początkowym celem istnienia NATO była obrona militarna przed atakiem ze strony Związku Radzieckiego i jego satelitów, z czasem jednak organizacja stała się elementem utrzymania równowagi strategicznej między Wschodem i Zachodem. Po rozpadzie Układu Warszawskiego pełni rolę stabilizacyjną, podejmując działania zapobiegające rozprzestrzenianiu konfliktów regionalnych.
Albania (od 2009) Belgia (od 1949) Bułgaria (od 2004) Chorwacja (od 2009) Czechy (od 1999) Dania (od 1949) Estonia (od 2004) Francja (od 1949) Grecja (od 1952) Hiszpania (od 1982) Holandia (od 1949) Islandia (od 1949) Kanada (od 1949) Litwa (od 2004) Luksemburg (od 1949) Łotwa (od 2004) Niemcy (od 1955/1990) Norwegia (od 1949) Polska (od 1999) Portugalia (od 1949) Rumunia (od 2004) Słowacja (od 2004) Słowenia (od 2004) Stany Zjednoczone (od 1949) Turcja (od 1952) Węgry (od 1999) Wielka Brytania (od 1949) Włochy (od 1949)
NATO liczy 28 członków. Najnowszymi członkami NATO są Albania i Chorwacja, które weszły w skład organizacji 1 kwietnia 2009. Potencjalnymi kandydatami do członkostwa w NATO są: Gruzja, Finlandia, Serbia, Szwecja. Oficjalnymi kandydatami do członkostwa w sojuszu są Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra i Macedonia. Państwa członkowskie nieuczestniczące w strukturach wojskowych NATO: Grecja od 14 sierpnia 1974 do 20 października 1980, Francja wystąpiła w 1966, częściowo powróciła w 1995, powróciła całkowicie podczas szczytu NATO w Strasburgu i Kehl 2009, Hiszpania od momentu przystąpienia do 1997. Każde z państw przystępuje do NATO dobrowolnie, po przeprowadzeniu debaty publicznej oraz stosownej ratyfikacyjnej procedury parlamentarnej. Pakt Północnoatlantycki gwarantuje swoim członkom suwerenne prawa, ale także nakłada zobowiązania międzynarodowe, które należy bezwzględnie respektować.
4 marca 1947: Wielka Brytania oraz Francja podpisały traktat z Dunkierki. 17 marca 1948: Benelux, Francja, oraz Wielka Brytania podpisały traktat brukselski, będący prekursorem Paktu Północnoatlantyckiego. czerwiec 1948: Rezolucja Vandenberga, uchwalona przez Senat Amerykański. Wzywała do tworzenia bloków militarnych. 4 kwietnia 1949: podpisanie w Waszyngtonie Traktatu Północnoatlantyckiego ustanawiającego NATO. 24 sierpnia 1949: wejście w życie Traktatu Północnoatlantyckiego i powstanie Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego.
wrzesień 1950: w czasie posiedzenia Rady NATO w Nowym Jorku przyjęto koncepcję tzw. wysuniętej strategii (forward strategy) zakładającej w wypadku wojny przeniesienie działań bojowych na terytorium państw bloku wschodniego. USA wysunęły propozycję remilitaryzacji Niemiec i włączenia ich w skład sojuszu. Propozycja ta została uznana przez państwa socjalistyczne za przyjęcie kursu konfrontacji i dążenie do odrodzenia militaryzmu niemieckiego. październik 1950: Komitet Obrony NATO zaakceptował plan utworzenia sił sojuszniczych złożonych z 50 dywizji, w tym: 20 francuskich, 10 amerykańskich, 10 włoskich, 5 brytyjskich i 5 z państw Beneluksu.
1951: Rada NATO postanowiła przyśpieszyć proces rozbudowy sił lądowych sojuszu, które miały stanowić tzw. tarczę zabezpieczającą przed ewentualnym atakiem. USA i Wielka Brytania miały utworzyć siły tzw. miecza złożone ze strategicznego lotnictwa bombowego dysponującego bombami jądrowymi. grudzień 1952: Rada NATO przyjęła zasady doktryny wojennej sojuszu oparte na amerykańskiej doktrynie odstraszania. kwiecień 1954: na sesji Rady NATO w Paryżu uznano, że dla zrównoważenia radzieckiej przewagi w wojskach lądowych konieczne jest oparcie strategii sojuszu na użyciu taktycznej broni jądrowej. W skład sił NATO w Europie weszły amerykańskie jednostki uzbrojone w taką broń.
październik 1954: na posiedzeniu Rady NATO podjęto decyzję o zakończeniu okupacji Niemiec Zachodnich, przyznaniu im prawa do odbudowy sił zbrojnych oraz przyjęciu RFN do sojuszu (tzw. układy paryskie). grudzień 1954: na sesji Rady NATO przyjęto amerykańską strategię zmasowanego odwetu zakładającą, w razie ewentualnego konfliktu, użycie broni jądrowej na dużą skalę. maj 1955: zakończono proces ratyfikacji układów paryskich, co zostało uznane przez państwa bloku wschodniego za pretekst do utworzenia Układu Warszawskiego, który miał być odpowiedzią na remilitaryzację RFN i przyjęcie jej do NATO. maj 1957: na posiedzeniu Rady NATO potwierdzono koncepcję użycia broni jądrowej w ewentualnym konflikcie. Środki przenoszenia broni jądrowej miały posiadać nie tylko siły zbrojne USA, ale i pozostałe państwa sojuszu, w tym RFN.
Wyk. ŁUKASZ KOWALEWSKI