Załącznik do Uchwały Nr IX/105/2012 Rady Powiatu Kłodzkiego z dnia 28 listopada 2012r. Zarząd Powiatu Kłodzkiego 57-300 Kłodzko, ul. Okrzei 1 RAPORT Z REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KŁODZKIEGO ZA LATA 2010 2011 Wydział Ochrony Środowiska i Rolnictwa
Kłodzko, listopad 2012 Spis treści I WSTĘP... 5 II CELE I ZADANIA PLANOWANE DO ROKU 2015... 6 1. Realizacja poszczególnych zadań własnych zawartych w Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Kłodzkiego...6 2. System transportowy...7 2.1. Wykaz zadań inwestycyjnych do realizacji przez Starostwo Powiatowe (Zarząd Dróg Powiatowych) oraz przedsięwzięć przewidzianych do realizacji przez jednostki administracji rządowej...7 2.2. Wykaz potrzeb inwestycyjnych w gminach...8 3. Przemysł i awarie przemysłowe...11 3.1. Cele średniookresowe i kierunki działań do 2015 roku... 11 3.2. Zakłady przemysłowe stanowiące największe zagrożenia dla środowiska...11 3.3. Awarie przemysłowe...11 3.4. Kierunki działań (według hierarchii ważności)... 11 4. Rolnictwo...14 4.1. Główne zagrożenia środowiska... 14 4.2. Kierunki działań minimalizujących zagrożenia (według hierarchii ważności)... 14 4.3. Cele średniookresowe (według hierarchii ważności)... 14 4.4. Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji przez Starostwo Powiatowe... 15 4.5. Zadania do realizacji przez gminy.... 15 5. Gospodarka wodno-ściekowa...16 5.1. Ochrona wód podziemnych... 16 5.2. Zapewnienie dostawy i dostępu do wody pitnej o wysokiej jakości dla wszystkich mieszkańców powiatu, w ilościach zabezpieczających bieżące potrzeby oraz rozwój jednostek osadniczych... 16 5.3. Poprawa jakości wód powierzchniowych poprzez porządkowanie gospodarki ściekowej... 17 6. Ochrona przed powodzią...18 6.1. Cel średnioterminowy i kierunki działań do 2015 roku... 18 6.2. Główne zagrożenia... 18 6.3. Kierunki działań... 18 7. Edukacja ekologiczna...20 7.1. Cele średniookresowe i kierunki działań... 20 7.2. Program Informacyjno-Edukacyjnym... 20 2
7.3. Współpraca z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi (POE)... 22 8. Ochrona powietrza atmosferycznego...23 8.1. Kryteria oceny stanu zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego... 23 8.2. Warunki klimatyczne i jakość powietrza... 24 8.3. Cele średniookresowe i kierunki działań do 2015 roku... 25 9. Turystyka i rekreacja...31 9.1. Cele średniookresowe i kierunki działań do 2015 roku... 31 III SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI ZADAŃ... 32 1. Gospodarka zasobami naturalnymi...32 1.1. Surowce skalne... 33 1.2. Wody lecznicze... 37 2. Rozbudowa systemu transportowego...40 2.1. Realizacja zadań przez Dolnośląską Służbę Dróg i Kolei we Wrocławiu w 2010 r.... 40 2.2. Realizacja zadań przez Dolnośląską Służbę Dróg i Kolei we Wrocławiu w 2011 r.... 41 2.3. Inwestycje i roboty utrzymaniowe zrealizowane w latach 2010-2011 na Drogach Krajowych na terenie powiatu kłodzkiego przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad... 41 2.4. Inwestycje i roboty utrzymaniowe zrealizowane w latach 2010 2011 na drogach powiatowych na terenie powiatu kłodzkiego przez Zarząd Dróg Powiatowych w Kłodzku... 43 2.5. Inwestycje drogowe zrealizowane przez gminy powiatu kłodzkiego... 45 3. Przemysł i awarie przemysłowe...55 3.1. Pozwolenia zintegrowane... 55 3.2. Awarie przemysłowe... 56 3.3. Aktualizacja tras przewozu substancji niebezpiecznych... 56 4. Rozwój rolnictwa...57 4.1. Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych... 57 4.2. Szkolenie rolników w zakresie wdrażania zasad wzajemnej zgodności oraz rolnictwa ekologicznego i agroturystyki... 62 4.3. Przedsięwzięcia zrealizowane przez Gminy dotyczące odbudowy i budowy dróg transportu rolnego oraz szlaków turystycznych i rowerowych oraz powołanie użytków ekologicznych.... 64 4.4. Informacja o zrealizowanych w 2010 i 2011 roku przedsięwzięciach i inicjatywach na obszarach wiejskich powiatu kłodzkiego... 67 5. Gospodarka wodno ściekowa...70 5.1. Przedsięwzięcia zrealizowane przez Starostwo Powiatowe w zakresie wód powierzchniowych odprowadzanie ścieków.... 70 3
5.2. Przedsięwzięcia zrealizowane przez poszczególne gminy powiatu kłodzkiego w dziedzinie gospodarki wodnej... 71 6. Ochrona przed powodzią...73 7. Ochrona przyrody i krajobrazu...75 7.1. Natura 2000... 75 7.2. Stan inwentaryzacji zasobów i walorów przyrodniczych w oraz rejestr obiektów i obszarów cennych przyrodniczo w gminach powiatu kłodzkiego... 77 7.3. Popularyzacja wiedzy krajoznawczej i przyrodniczej oraz rozwój turystyki i rekreacji na terenie Starostwa Powiatowego w Kłodzku... 78 7.4. Zadania realizowane przez Wydział Ochrony Środowiska w zakresie gospodarki leśnej.... 84 7.5. Wykonana przez nadleśnictwa przebudowa lasów w kierunku zgodnym z siedliskiem.... 85 8. Ochrona gleb i powierzchni ziemi...86 8.1. Likwidacja mogilników na terenie powiatu kłodzkiego... 86 9. Ochrona powietrza atmosferycznego... 88 9.1. Charakterystyka ogólna... 88 9.2. Przebieg zmian zanieczyszczenia powietrza... 89 9.3. Wyniki badań jakości powietrza, prowadzone w 2010-2011 r. na terenie powiatu kłodzkiego... 95 10. Edukacja Ekologiczna...97 11. Turystyka i Rekreacja...98 12. Podsumowanie...102 4
I Wstęp Na wniosek Zarządu Powiatu Kłodzkiego dnia 27 listopada 2008 r. Uchwałą Nr XXVI/362/2008 Rada Powiatu Kłodzkiego przyjęła Powiatowy Program Ochrony Środowiska Powiatu Kłodzkiego na lata 2008 2011. Uchwała została podjęta na podstawie art. 12 pkt 11 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jednolity Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 z póź. zm.) oraz art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. Nr 25 z 2008r. poz. 150 z późn. zm.). Obowiązek wykonania Programu ochrony środowiska wynikała z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Zgodnie z wymaganiami Program określa cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawnoekonomiczne i środki finansowe. Za cel strategiczny programu przyjęto Wzrost standardów życia mieszkańców powiatu z poszanowaniem wielokulturowego dziedzictwa, środowiska naturalnego i wykorzystaniem walorów turystycznych i uzdrowiskowych. W charakterystyce poszczególnych komponentów środowiska zrezygnowano ze szczegółowego opisu obecnego stanu środowiska, koncentrując się na przedstawieniu danych statystycznych i liczbowych, omówieniu działań i czynników, mających wpływ na środowisko w okresie sprawozdawczym oraz przedstawieniu trendów zmian i oceny aktualnego stanu środowiska. 5
Źródło własne II Cele i zadania planowane do roku 2015 1. Realizacja poszczególnych zadań własnych zawartych w Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Kłodzkiego W niniejszej części przedstawiono realizację zadań związanych z ochroną środowiska jakie wykonano na terenie powiatu kłodzkiego w latach 2010 2011. W sprawozdaniu opierano się na harmonogramie określonym w Aktualizacji Programu ochrony środowiska dla powiatu kłodzkiego na lata 2008 2011 opracowanym w sierpniu 2008 r. Zrezygnowano jednak ze szczegółowego odnoszenia się do konkretnych zadań wpisanych w harmonogramie lecz wyszczególniono jakie przedsięwzięcia zostały zrealizowane w poszczególnych kategoriach tematycznych. Jak określono w poprzedniej Aktualizacji programu ochrony środowiska dla powiatu kłodzkiego najważniejszym czynnikiem wpływającym na stan środowiska naturalnego Ziemi Kłodzkiej jest rozwój społeczny i gospodarczy. Przedstawiając ten proces perspektywicznie, w relacji do środowiska, wzięto pod uwagę następujące dziedziny rozwoju: Gospodarka zasobami naturalnymi. 6
Rozbudowa systemu transportowego. Przemysł i awarie przemysłowe. Rozwój rolnictwa. Gospodarka wodno-ściekowa. Zagrożenie powodziowe. Ochrona przyrody i krajobrazu, lasy. Ochrona gleb i powierzchni ziemi. Ochrona powietrza atmosferycznego. Edukacja ekologiczna i inne działania edukacyjne. Kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju przedstawiono średnioterminowe cele zintegrowane z ochroną środowiska. 2. System transportowy 2.1. Wykaz zadań inwestycyjnych do realizacji przez Starostwo Powiatowe (Zarząd Dróg Powiatowych) oraz przedsięwzięć przewidzianych do realizacji przez jednostki administracji rządowej: Przebudowa drogi powiatowej nr 3242D ul. Wolności w Szczytnej Przebudowa drogi powiatowej nr 3276D Poręba Poniatów Droga Śródsudecka Przebudowa drogi powiatowej nr 3243D Słoszów Kulin Gołaczów - Dańczów Droga Śródsudecka Przebudowa drogi powiatowej nr 3299D Jeleniów Jerzykowice Droga Śródsudecka Modernizacja drogi powiatowej nr 3335D Radków Tłumaczów Droga Śródsudecka Modernizacja drogi powiatowej nr 3356D Nowa Ruda Jugów Sokolec Droga Śródsudecka Budowa ścieżki rowerowej na trasie Kłodzko Wielisław Polanica Zdrój Przebudowa mostu w ciągu drogi powiatowej nr 3235D w Długopolu Zdroju (km 6+569) Przebudowa dróg powiatowych 3255D Bolesławów Kamienica, 3230D Bolesławów Stronie Śląskie dojazd do drogi Śródsudeckiej. 7
Modernizacja drogi powiatowej nr 3296D Kocioł Taszów Przebudowa dróg powiatowych w ciągu drogi Śródsudeckiej - II Etap, odcinek wschodni Remont drogi powiatowej nr 3281D Gorzanów Topolice. Droga Śródsudecka - transgraniczne powiązania na pograniczu kłodzko - orlickim. Budowa transgranicznej ścieżki rowerowej na pograniczu kłodzko - orlickim. Projekt European Development Corridor III "Via Regia". Budowa obwodnicy Nowej Rudy w ciągu drogi wojewódzkiej nr 381- etap II. Budowa obwodnicy Nowej Rudy w ciągu drogi wojewódzkiej nr 381- etap III. Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 388 Wambierzyce Polanica Zdrój. Przebudowa obiektów mostowych w ciągu drogi wojewódzkiej nr 389 w km 13+884, 17+486, 17+974 na odcinku Zieleniec Mostowice. Przebudowa mostu w ciagu drogi wojewódzkiej nr 392 km 25+634 w m. Stronie Śląskie Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 387 Kudowa Zdrój Karłów. 2.2.Wykaz potrzeb inwestycyjnych w gminach: BYSTRZYCA KŁODZKA: Odbudowa drogi ; Stary Waliszów; Odbudowa drogi; Stara Bystrzyca; Budowa obwodnicy między drogą krajową nr 33 ul. Unii Lubelskiej; Remont ul. Słonecznej; Długopole Zdrój; Remont drogi nr 598, 601, 582/2, 556; Pławnica; Remont drogi nr 116; Długopole Dolne; Odbudowa drogi lokalnej; Mielnik; Przebudowa drogi łącznika pomiędzy ul. Świerczewskiego i ul. Strażacką; Przebudowa ul. Sadowej; Długopole Zdrój; 8
Odbudowa drogi ul. Nadrzeczna; Gorzanów; Odbudowa drogi nr 119674 D do Kolonii Szychów; Stara Łomnica; Odbudowa drogi; Szczawina; Budowa dworca autobusowego i parkingów; Bystrzyca Kłodzka; Odbudowa kładki ul. Floriańska; Bystrzyca Kłodzka; Budowa drogi II etap; Spalona; Budowa drogi; Szklarka. DUSZNIKI ZDROJ: Budowa dróg na Miejskiej Górce: Modernizacja ul. Zdrojowej: Zagospodarowanie Placu Warszawy. KŁODZKO GMINA MIEJSKA: Budowa infrastruktury technicznej ulic Bukowej i Wierzbowej w Kłodzku: Przygotowanie niezbędnej dokumentacji technicznej oraz wykonanie niezbędnych prac przygotowawczych dla przedsięwzięcia Kłodzka Kolej Gondolowa : Przebudowa ulicy Zajęczej: Wykonanie chodnika ul. Kromera: Poprawa dostępności do centrów aktywności gospodarczej Kłodzka budowa parkingów, modernizacja mostu, budowa drogi dojazdowej i skrzyżowania o ruchu okrężnym. KUDOWA ZDRÓJ: Remont drogi Polna Główna: Polsko-czeskie połączenia drogowe dla ruchu pieszego, rowerowego oraz samochodowego na Pograniczu Kłodzkim. 9
LĄDEK ZDRÓJ: Przebudowa ul. Kopernika; Budowa drogi okrężnej ul. Niezapominajek; Parking pl. Curie Skłodowskiej; Droga 119809D Aleja Marzeń Zamkowa; Trzebieszowice droga od drogi powiatowej nr 3258 do drogi wojewódzkiej 392. Radochów droga na kolonie; Konradów droga dz. 433, 453, 457, 474 (do zabudowań p.lesickiego); Radochów droga dz. 455, 458 (do zabudowy p.stocha, jaskini); Skrzynka droga dz. 253 (do zabudowań p.jastrzębskiego); Skrzynka droga (do zabudowań p.szczepańskiego); Budowa parkingu ul. Śnieżna/Ogrodowa; Budowa zatok parkingowych przy ulicy Ogrodowej. LEWIN KŁODZKI Rozbudowa mostu na rzece Klikawa w Jeleniowie. MIĘDZYLESIE: Odbudowa drogi cz.dz.182 w Pisarach; Odbudowa drogi nr 283, cz. 281 w Kamieńczyku; Odbudowa drogi nr cz.137 w Różance; Dokumentacja kosztorysowa na odbudowę dróg transportu rolnego; Dokumentacja na remont drogi dz. Nr 197 dr Długopole Górne do Domaszkowa dz. Nr 884 droga 600 m; Dokumentacja na remont drogi Goworów - dz. Nr 192 dr. 223 dr. Szklarnia dz. Nr 37; Dokumentacja projektowo-kosztorysowa dróg miejskich; 10
Dokumentacja drogi osiedlowej nr 863 w Domaszkowie; Odbudowa drogowego obiektu mostowego zniszczonego przez powódź w ciągu drogi gminnej na działce nr 85 w Goworowie potok Goworówka; Odbudowa drogowego obiektu mostowego zniszczonego przez powódź w ciągu drogi gminnej na działce nr 76 w Goworowie potok Goworówka. NOWA RUDA GMINA MIEJSKA Przebudowa ul. Ogrodowej oraz Demokratów. POLANICA ZDRÓJ Obwodnica wschodnia miasta Polanicy-Zdroju; Przebudowa i modernizacja ul. Parkowej- etap II; Przebudowa i modernizacja ul. Bystrzyckiej, Rybnej i Spacerowej; Budowa drogi w ul. Wybickiego; Przebudowa ulicy Marii Dąbrowskiej w Polanicy Zdroju; Budowa drogi w ul. Sportowej/Okrzei. RADKÓW Ulepszanie infrastruktury komunikacyjnej Bożanov Radków; Remont i modernizacja drogi ul. Wiejska w Wambierzycach; Remont mostu w ciągu ulicy Leśnej w Radkowie. STRONIE ŚLĄSKIE Modernizacja drogi gminnej we wsi Stronie; Modernizacja mostów w Nowej Morawie. SZCZYTNA Budowa drogi gminnej łączącej ulicę Wolności (droga powiatowa) z ulicą Borowina (droga krajowa nr 8) w Szczytnej. 11
3. Przemysł i awarie przemysłowe 3.1. Cele średniookresowe i kierunki działań do 2015 roku: Wspieranie powstawania małych i średnich podmiotów gospodarczych nieuciążliwych dla środowiska. Kontrola zakładów przemysłowych, których działalność ujemnie wpływa na środowisko zlokalizowanych, w pobliżu jednostek osadniczych. Eliminowanie i zmniejszanie skutków dla mieszkańców i środowiska z tytułu poważnych awarii przemysłowych. 3.2. Zakłady przemysłowe stanowiące największe zagrożenia dla środowiska: 1. Kopalnia Gabra Słupiec w Nowej Rudzie Słupcu. 2. Fabryka Armatury Przemysłowej ZETKAMA S.A. w Ścinawce Średniej. 3. Huta Szkła SUDETY w Szczytnej obecny właściciel MINEX CEI S.A. 3.3. Awarie przemysłowe Generalnie obowiązki związane z awariami przemysłowymi spoczywają głownie na prowadzącym zakład o zwiększonym ryzyku lub o dużym ryzyku wystąpienia awarii oraz na organach Państwowej Straży Pożarnej, a także wojewodzie. Szczegółowy opis obowiązków podaje ustawa Prawo ochrony środowiska (art. 243-269). Awarie techniczne i chemiczne zwłaszcza w czasie transportu występując na dużą skalę mogą być przyczyną wprowadzenia stanu klęski żywiołowej. 3.4. Kierunki działań (według hierarchii ważności): 1. Większa aktywność zakładów na rzecz ochrony środowiska. 2. Sporządzenie planów operacyjno-ratowniczych dla terenów otaczających niektóre zakłady. 3. Rozwój przemysłu przyjaznego środowisku. 4. Restrukturyzacja przemysłu. 12
5. Właściwe gospodarowanie terenami przemysłowymi. 6. Aktualizacja tras przewozu substancji niebezpiecznych. 7. Uświadomienie społeczeństwa jak należy zachować się w sytuacji wystąpienia awarii przemysłowe lub zagrożenia w wyniku transportu materiałów niebezpiecznych. 13
4. Rolnictwo 4.1. Główne zagrożenia środowiska: 1. Niezadawalający stan gleb i użytków zielonych. 2. Niewłaściwe użytkowanie gruntów podatnych na erozję wodną i wietrzną. 3. Chemizacja i intensyfikacja rolnictwa. 4. Zły stan techniczny urządzeń wodnych oraz brak systemu melioracji pól. 5. Zanieczyszczenia obszarowe. 4.2. Kierunki działań minimalizujących zagrożenia (według hierarchii ważności): 1. Wykorzystanie pomocy Unii Europejskiej, np. w ramach Obszarów o Niekorzystnych Warunkach Gospodarowania. 2. Poprawa struktury jakościowej, wartości przyrodniczej i gospodarczej użytków rolnych, 3. Rozwój infrastruktury technicznej. 4. Rozwój rolnictwa ekologicznego. 5. Modernizacja i budowa systemów melioracyjnych pól. 6. Edukacji rolników, w tym wdrażanie Kodeksu dobrych praktyk rolniczych (działanie połączone z zagadnieniem Ochrona gleb ). 7. Selektywne powiększanie gospodarstw i koncentracja ziemi. 8. Umiarkowana intensyfikacja produkcji. 9. Zrównoważone nawożenie. 10. Zrównoważony pobór wody do celów nawadniania i produkcji rolnej. 4.3. Cele średniookresowe (według hierarchii ważności): 1. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich w oparciu o istniejące zasoby ludzkie, społeczne, przyrodnicze, historyczne, kulturowe, infrastrukturalne i wiedzę. 14
2. Racjonalne kształtowanie przestrzeni rolniczej z uwzględnieniem uwarunkowań środowiska. 3. Rozwój rolnictwa ekologicznego poprawa konkurencyjności gospodarki rolno żywnościowej. 4.4. Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji przez Starostwo Powiatowe: W myśl Strategii rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa w powiecie kłodzkim na lata 2004 2013, planowane są następujące priorytetowe działania: 4.4.1. W ramach wspierania zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich: Różnicowanie działalności w celu zapewnienia alternatywnych źródeł dochodów. Zachowanie walorów przyrodniczo krajobrazowych obszarów wiejskich. Poprawa infrastruktury społecznej. Rozbudowa infrastruktury technicznej. Rozwój zasobów ludzkich poprzez realizację programów Odnowa wsi i zachowanie dziedzictwa kulturowego oraz Leader+. 4.4.2. W ramach poprawy konkurencyjności rolnictwa: Poprawa efektywności i dochodowości gospodarstw rolnych poprzez ich modernizację i zmianę struktur rolnych. Wzmocnienie rozwoju instytucjonalnego. Wzmocnienie znaczenia i udziału rolników na rynku produktów rolnych. Wspieranie wyrobu produktów tradycyjnych i regionalnych. 4.5. Zadania do realizacji przez gminy. Szczegółowego wykazu zadań gmin nie przytacza się, ponieważ większość gmin nie określiła konkretnych zadań inwestycyjnych z zakresu rolnictwa w dostępnych dokumentach planistycznych. 15
5. Gospodarka wodno-ściekowa Cel średniookresowy i kierunki działań do 2015 roku w gospodarce wodno-ściekowej (według hierarchii ważności): 5.1. Ochrona wód podziemnych Rozbudowa i modernizacja systemów dystrybucji wody (sukcesywna wymiana i renowacja wyeksploatowanych odcinków sieci wodociągowej; wymiana istniejącej sieci wodociągowej zbudowanej z rur azbestowo-cementowych na rury PCV). Modernizacja i rozbudowa stacji uzdatniania wody w celu dostosowania jakości wody do picia do standardów UE. Połączenie (tzw. spięcie) istniejących gminnych (rejonowych) ujęć wody w celu wykorzystania dyspozycyjnych rezerw zasobów wody i poprawy jakości i równomierności dostaw wody. Ustalenie normatywnych wskaźników zużycia wody w gospodarce komunalnej stymulujących jej oszczędzanie. Wspieranie działań podmiotów gospodarczych w zakresie racjonalnego gospodarowania wodą, w tym eliminowanie nieuzasadnionego wykorzystania wód podziemnych do celów przemysłowych. Minimalizacja strat wody na przesyle wody wodociągowej. 5.2. Zapewnienie dostawy i dostępu do wody pitnej o wysokiej jakości dla wszystkich mieszkańców powiatu, w ilościach zabezpieczających bieżące potrzeby oraz rozwój jednostek osadniczych. Wprowadzenie zintegrowanego systemu zarządzania zasobami wodnymi na obszarze powiatu. Inwentaryzacja i kontrola stanu formalno prawnego ujęć. Wprowadzanie odpowiednich zapisów do planów zagospodarowania przestrzennego chroniących obszary szczególnie wrażliwe przed zainwestowaniem. 16
Monitoring studni gospodarskich (wykorzystywanych często po wybudowaniu sieci wodociągowej jako szamba) i ich prawidłowa likwidacja. Wprowadzenie zintegrowanego systemu zarządzania zasobami wodnymi na obszarze powiatu. 5.3. Poprawa jakości wód powierzchniowych poprzez porządkowanie gospodarki ściekowej: Budowa systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków (oczyszczalni lokalnych i sieci kanalizacyjnej). Promowanie pro środowiskowych zasad uprawy, chowu i produkcji. Zintensyfikowanie kontroli miejsc nielegalnych odprowadzeń ścieków do wód powierzchniowych (w tym kontrola stanu technicznego szamb). Usprawnienie systemów asenizacji indywidualnej w miejscach nie objętych zasięgiem sieci kanalizacyjnej - budowa oczyszczalni przyzagrodowych w tych miejscach. Budowa sieci kanalizacji deszczowej w miejscowościach, w których jej brak. Racjonalne dawkowanie i przestrzeganie agrometeorologicznych terminów stosowania nawozów sztucznych i środków ochrony roślin. 17
6. Ochrona przed powodzią. 6.1. Cel średnioterminowy i kierunki działań do 2015 roku: Zmniejszenie zagrożenia powodziowego na obszarze powiatu, Racjonalne wykorzystanie i zwiększenie zasobów wodnych w zlewniach, Odbudowa zdewastowanych obiektów małej retencji, Kontrola stanu wałów i urządzeń wodnych wraz z wytypowaniem odcinków do rekonstrukcji i modernizacji, Analiza przebiegu powodzi historycznych, jak również powodzi z lat 1997-1998 jednoznacznie udowadniają, że obszar ziemi kłodzkiej narażony jest na gwałtowne, katastrofalne w skutkach wezbrania potoków i rzek. 6.2. Główne zagrożenia: Lekceważenie małej retencji. Wycinka lasów. Szybki odpływ wód opadowych z terenów zurbanizowanych. Opóźnienia w realizacji Programu dla Odry - 2006. Brak funduszy na bieżące utrzymanie cieków wodnych. 6.3. Kierunki działań: zbudowanie systemu biernego i czynnego zabezpieczenia przeciwpowodziowego, prewencyjne zagospodarowania przestrzenne oraz renaturyzacja ekosystemów współpraca z instytucjami szczebla wojewódzkiego w zakresie stworzenia systemu informacji o gospodarce wodnej województwa dolnośląskiego ocena stanu urządzeń melioracyjnych opracowanie programu naprawy i monitoringu wałów bieżąca konserwacja cieków powierzchniowych, wałów i urządzeń hydrotechnicznych 18
ochrony przeciwpowodziowej kontrolowanie i regulowanie liczebności zwierząt przyczyniających się do niszczenia wałów przeciwpowodziowych ujęcie w planach zagospodarowania przestrzennego terenów zalewowych odtworzenie melioracji terenów rolnych zwiększenie zdolności retencyjnej zlewni poprzez mała retencje zbiornikowa, zalesienia, właściwe zabiegi agrotechniczne i melioracyjne 19
7. Edukacja ekologiczna 7.1. Cele średniookresowe i kierunki działań: Zapewnienie maksymalnej ochrony środowiska, oszczędnego gospodarowania i korzystania z jego zasobów poprzez wykształcenie u mieszkańców postawy przyjaznej środowisku. Aby w sposób właściwy realizować politykę ochrony środowiska konieczne jest włączenie się do tego zadania społeczności lokalnych. Związane to będzie ze zmianą podejścia do spraw rozwoju gospodarczego, przewartościowaniem hierarchii potrzeb i zrozumienia czym jest dla człowieka przyroda i środowisko, w którym przebywa. Dlatego już wśród dzieci i młodzieży koniecznym staje się wprowadzanie edukacji ekologicznej. Edukacja ekologiczna realizowana na terenie powiatu powinna obejmować również osoby dorosłe. Działalność edukacyjna powinna objąć następujące formy działania: teoretyczno praktyczne: szkolna edukacja ekologiczna, poznawcze: czynny udział w kształtowaniu środowiska, wycieczki krajoznawcze, popularyzacyjne: imprezy, festyny, konkursy. 7.2. Program Informacyjno-Edukacyjny Założenia Programu Informacyjno-Edukacyjnego określają potrzeby oraz formy i sposoby działań edukacyjnych dostosowanych do potrzeb informacyjnych powiatu i całej społeczności oraz harmonogram działań współgrających z harmonogramem Programu Ochrony Środowiska. Wyznaczone cele edukacyjne powinny się koncentrować na następujących zagadnieniach: 7.2.1. W gospodarce wodno ściekowej: zwiększenie liczby mieszkańców obejmowanych systemem kanalizacyjnym oraz budową przydomowych oczyszczalni ścieków; użytkowanie szamb zgodnie z wymogami ochrony środowiska; stosowanie dobrych praktyk rolniczych na terenie gospodarstw rolnych i użytkach rolnych; 20
zwiększenie udziału ludności w podnoszeniu jakości urządzeń melioracyjnych, małej retencji, stosowaniu właściwych zabiegów agrotechnicznych i zalesień. 7.2.2. W ochronie powietrza i ochronie przed hałasem: zwiększaniu liczby mieszkańców wprowadzających termomodernizację oraz wykorzystanie w budynkach jednorodzinnych gazu i oleju jako źródeł energii cieplnej, stosowanie przez mieszkańców racjonalnego zużycia energii w gospodarstwach domowych, zwiększeniu zastosowania energii ze źródeł odnawialnych, zmniejszanie emisji spalin przez użytkowników pojazdów indywidualnych, promowanie transportu rowerowego wśród mieszkańców i turystów, zwiększenie udziału mieszkańców w zakresie wprowadzenia pasów zieleni, izolacyjnej i ekranów akustycznych. 7.2.3. W ochronie zasobów przyrody i zasobów leśnych wzrost wiedzy mieszkańców o zasobach przyrodniczych powiatu, akceptacja mieszkańców dla istniejących i wprowadzanych form ochrony przyrody, eliminowanie takich sposobów użytkowania zasobów przyrodniczych, które powodują ich degradację i zanik, promocja właściwego użytkowania zasobów leśnych wśród właścicieli prywatnych. 7.2.4. W ochronie gleb i kopalin: zwiększenie udziału gospodarstw rolnych stosujących Dobrą Praktykę Rolniczą, ochrona biologicznego potencjału gleb poprzez stosowanie działań rolno-środowiskowych i rolnictwa ekologicznego, zapobieganie dzikiej eksploatacji kopalin przez mieszkańców na obszarach nieudokumentowanych. 21
7.3. Współpraca z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi (POE) Organizacje pozarządowe coraz częściej biorą udział w pracach nad programami ochrony środowiska, a przede wszystkim w działaniach związanych z edukacją i informacją ekologiczną. Oczekuje się, że organizacje ekologiczne, w oparciu o własne możliwości, wykażą inicjatywę ukierunkowaną na mieszkańców i placówki edukacyjne, takie jak szkoły podstawowe, gimnazjalne i ponadgimnazjalne, aby rozszerzyć edukację ekologiczną nastawioną na podniesienie świadomości ekologicznej oraz wdrożyć projekty pilotażowe i specjalne programy realizowane w ścisłej współpracy z samorządem wojewódzkim, powiatowym i samorządami gminnymi. 22
8. Ochrona powietrza atmosferycznego Zgodnie z dyrektywami Unii Europejskiej oraz przepisami Prawa ochrony środowiska, głównym celem działań w zakresie ochrony powietrza jest utrzymanie jakości powietrza w rejonach, gdzie spełnia standardy i dotrzymywania standardów pozostałych rejonach. Wymaga to prowadzenia stałej oceny jakości powietrza na całym terytorium kraju w sposób ujednolicony, porównywalny do metod stosowanych w krajach członkowskich UE. 8.1. Kryteria oceny stanu zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego Oceny dokonuje się z uwzględnieniem dwóch grup kryteriów: ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia ludzi, ustanowionych ze względu na ochronę roślin. Podstawę oceny jakości powietrza stanowią określone w Rozporządzeniu Ministra Środowiska (Dz.U.2008.47.281) poziomy substancji w powietrzu: dopuszczalne, docelowe, celów długoterminowych i alarmowe. W niektórych przypadkach w w/w rozporządzeniu określono dozwolona liczbę przekroczeń określonego poziomu, a także terminy, w których określony poziom powinien zostać osiągnięty. Poziom zanieczyszczenia powietrza na terenach pozamiejskich uzależniony jest w dużym stopniu od napływu zanieczyszczeń z dużych zakładów energetycznych i przemysłowych zlokalizowanych zarówno na terenie kraju, jak i poza jego granicami. Zanieczyszczenia emitowane z wysokich kominów, są przenoszone z masami powietrza na duże odległości i rozpraszane na znacznym obszarze, przyczyniając się do wzrostu zanieczyszczeń w rejonach oddalonych od źródeł emisji. Stacje pomiarowe, spełniające wymagania lokalizacji w odniesieniu do ochrony ekosystemów, są to tzw. stacje tła, kontrolujące poziom zanieczyszczenia powietrza poza bezpośrednim oddziaływaniem lokalnych źródeł emisji. Podstawowym zadaniem stacji ekosystemowych jest określenie stopnia narażenia roślin na zanieczyszczenia powietrza oraz dostarczanie informacji o ich transgranicznym przepływie. 23
Tabela 1. Poziomy dopuszczalne do oceny jakości powietrza dla terenu kraju. Substancja Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu [ g/m 3 ] Dopuszczalna częstość przekraczania poziomu dopuszczalnego w roku kalendarzowym Margines tolerancji w 2009 r. [ g/m 3 ] Poziom dopuszczalny + margines tolerancji [µg/m 3 ] Termin osiągnięcia poziomów dopuszczalnych Benzen rok kalendarzowy 5 /a 0 5 2010 r. Dwutlenek azotu jedna godzina 200 /a 18 razy 0 200 2010 r. rok kalendarzowy 40 /a - 0 40 2010 r. Tlenki azotu /d rok kalendarzowy 30 /b - 0 30 2003r. jedna godzina 350 /a 0 350 2005r. 24 godziny 125 /a Dwutlenek - 0 125 2005r. rok kalendarzowy 20 siarki /b - 0 20 2003 r. i pora zimowa (okres od 1 X do 31 III) Ołów rok kalendarzowy 0,5 /a - 0 0,5 2005r. Pył zaw. PM10 24 godziny 50 /a 35 razy 0 50 2005r. rok kalendarzowy 40 /a - 0 40 2005r. Tlenek węgla 8 godzin /c 5 /a 0 5 2010 r. a/ poziom dopuszczalny ze względu na ochronę zdrowia ludzi b/ poziom dopuszczalny ze względu na ochronę roślin c/ maksymalna średnia 8-godzinna, spośród średnich kroczących, obliczanych co godzinę z ośmiu średnich 1-godzinnych w ciągu doby d/ suma dwutlenku azotu i tlenku azotu w przeliczeniu na dwutlenek azotu. Tabela 2. Poziomy docelowe Substancja Dopuszczalna częstość Termin osiągnięcia Poziom docelowy Okres uśredniania przekraczania poziomu docelowego poziomu substancji wyników pomiarów dopuszczalnego w roku substancji w powietrzu w powietrzu kalendarzowym Arsen rok kalendarzowy 6 /a ng/m 3 2013 r. Benzo(a)piren rok kalendarzowy 1 /a ng/m 3 2013 r. Kadm rok kalendarzowy 5 /a ng/m 3 2013 r. Nikiel rok kalendarzowy 20 /a ng/m 3 2013 r. Ozon 8 godzin 120 /a µg/m 3 25 dni /c 2010 r. okres wegetacyjny (1 V 31 VII) 18000 /b /d g/m 3 h 2010 r. a/ poziom dopuszczalny ze względu na ochronę zdrowia ludzi b/ poziom dopuszczalny ze względu na ochronę roślin c/ liczba dni z przekroczeniami poziomu docelowego w roku kalendarzowym, uśredniona w ciągu ostatnich 3 lat. W przypadku braku danych pomiarowych z 3 lat dotrzymanie dopuszczalnej częstości przekroczeń sprawdza się na podstawie danych pomiarowych z co najmniej jednego roku d/ wyrażony jako współczynnik AOT 40 wartość uśredniona dla pięciu kolejnych lat (w przypadku braku danych pomiarowych z 5 lat dotrzymanie poziomu docelowego sprawdza się na podstawie danych pomiarowych z co najmniej 3 lat) 8.2. Warunki klimatyczne i jakość powietrza Klimat na terenie powiatu jest łagodny, jednak kształtuje go większy wpływ Oceanu Atlantyckiego w porównaniu ze środkowymi i wschodnimi rejonami kraju. Średnioroczna 24
temperatura powietrza wynosi 6,9 O C (2010r.). Najcieplejszym miesiącem jest lipiec ze średnia wieloletnią temperatura w Kłodzku 16,9 o C. Najmroźniejszym miesiącem jest styczeń ze średnia wieloletnia temp. w Kłodzku -2,4 o C. Roczna suma opadów atmosferycznych w 2010r. wyniosła 854 mm, natomiast średnie zachmurzenie w oktanach 5,7 (stopień zachmurzenia nieba od 0 - niebo bez chmur, do 8 - niebo całkowicie pokryte chmurami). Średnia prędkość wiatru w 2010r. wyniosła 3,0 m/s, dominująca rolę odgrywa tutaj fen tj. sudecki wiatr halny. Zróżnicowana rzeźba terenu w powiecie kłodzkim przyczynia się do znacznego urozmaicenia klimatów lokalnych, na ogół panuje tu ciepła i słoneczna pogoda. 8.3. Cele średniookresowe i kierunki działań do 2015 roku. 8.3.1. Cele średniookresowe (według hierarchii ważności): - Spełnienie wymagań ustawodawstwa UE w zakresie jakości powietrza na terenie całego powiatu, - opracowanie programu ochrony powietrza ze względu na ochronę zdrowia oraz ochronę roślin, celem poprawy klasy wynikowej jakości powietrza w strefie kłodzkiej. Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001r. (Dz. U. nr 25 poz.150 z 2008 r. z późn. zm.), przeniosła do polskiego systemu prawnego zapisy dyrektyw Unii Europejskiej, dotyczących ochrony powietrza. W 2008 r. opublikowana została Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (tzw. Dyrektywa CAFE). Dyrektywa ta zastąpiła Dyrektywę "ramowa" 96/62/WE, 4 dyrektywy "córki" dotyczące wartości dopuszczalnych dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenków azotu, pyłu, ołowiu, benzenu, tlenku węgla i ozonu w otaczającym powietrzu oraz decyzje Rady 97/101/WE dotycząca wzajemnej wymiany informacji i danych z monitoringu powietrza. Z kolei utrzymanie obecnej jakości powietrza jest zgodne z celem zdefiniowanym w dokumencie Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 (poprawa stanu zanieczyszczenia powietrza oraz dążenie do uzyskania norm emisyjnych, wymaganych przez przepisy Unii Europejskiej). 25
8.3.2. Emisja niska Na terenach, gdzie względy ekonomiczne ograniczają rozwój gazyfikacji i sieci ciepłowniczej, w znaczącym stopniu wykorzystywane powinny być lokalne zasoby energii odnawialnej (np. energia z biomasy) i wprowadzane takie źródła energii jak gaz i olej. Poza emisją zanieczyszczeń typowych przy spalaniu tradycyjnych paliw, duży problem stanowi spalanie odpadów (materiały opakowaniowe, plastik, folia) w paleniskach domowych i lokalnych kotłowniach, powodujących emisję substancji specyficznych do powietrza. Podstawowym celem redukcji emisji niskiej jest systemowe ograniczenie emisji substancji szkodliwych do atmosfery, szczególnie zmniejszenie emisji pyłu zawieszonego PM10 poprzez kompleksową likwidację istniejących, nieefektywnych źródeł ciepła. Docelowo system zaopatrzenia ludności gmin powiatu w ciepło ma być oparty o centralizację systemu ciepłowniczego, wykorzystanie lokalnych źródeł i zasobów paliw (w tym biopaliw) oraz podłączenie jak największej liczby mieszkańców do sieci ciepłowniczej. 8.3.2.1. W ramach systemu ciepłowniczego w szczególności należy: podejmować działania modernizacyjne związane z redukcją ubytku ciepła na przesyle (regulacje ciśnienia w sieci w celu zmniejszenia jej awaryjności, wymiana rurociągów, dostosować ilość produkowanego ciepła do faktycznych potrzeb odbiorców); popierać działania zmierzające do unowocześnienia w instalacji oczyszczania spalin (sprawdzanie szczelności kotłów, separatory); rozszerzyć rynki zbytu ciepła poprzez pozyskanie nowych odbiorców; kontynuować termomodernizację budynków (docieplenia ścian, wymiana okien, ocieplenia dachów); propagować i popierać przedsięwzięcia związane z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii. 8.3.2.2. Kierunki działań (według hierarchii ważności): - poprawa obecnej jakości powietrza, - wdrażanie w zabudowach jednorodzinnych gazu i oleju jako źródeł energii cieplnej, 26
- eliminacja ogrzewania węglowego w budynkach użyteczności publicznej, - edukacja społeczności lokalnych między innymi w zakresie zagrożeń wynikających ze spalania odpadów, racjonalnego wykorzystania energii (np. ulotki), - dalsza modernizacja i budowa miejscowych systemów cieplnych celem przyłączenia do sieci c.o. nowych odbiorców, - promowanie wykorzystania w energetyce lokalnej paliw ekologicznych (odnawialnych źródeł energii) np. biomasy, - termomodernizacja budynków i wprowadzanie ekonomicznych regulacji zużycia energii cieplnej, - dążenie do gazyfikacji poszczególnych miejscowości. 8.3.3. Emisja komunikacyjna Emisja ze źródeł komunikacyjnych stanowi rosnące zagrożenie zwłaszcza w rejonach gdzie drogi wojewódzkie (lub krajowe) przebiegają przez centra miejscowości. Zmniejszenie emisji komunikacyjnej będzie następować poprzez wyprowadzenie ruchu tranzytowego z obszarów miast, zmniejszenie ruchu samochodowego lokalnego i działania dotyczące zmniejszenia emisji zanieczyszczeń wraz ze spalinami. Wielkość emisji ze źródeł komunikacyjnych zależna jest od ilości i rodzaju samochodów oraz rodzaju stosowanego paliwa jak również od procesów związanych ze zużyciem opon, hamulców a także ścierania nawierzchni dróg. Kierunki działań (według hierarchii ważności): - modernizacja i rozbudowa układu drogowego (poprawa stanu technicznego dróg, odpowiednie utrzymanie czystości nawierzchni), - wyprowadzenie ruchu tranzytowego, co spowoduje zmniejszenie ruchu na drogach w miastach oraz na obszarach cennych przyrodniczo (w tym ochrona korytarzy ekologicznych), - wdrażanie reżimów emisji spalin przez użytkowników pojazdów, - edukacja ekologiczna mieszkańców nt. proekologicznych zachowań w zakresie korzystania ze środków transportu. 27
8.3.4. Emisja przemysłowa Zasady dążenia do zapobiegania i zmniejszania zanieczyszczenia powietrza spowodowanego emisją z zakładów przemysłowych zostały określone w dyrektywach Unii Europejskiej. Najnowszy sposób rozumienia tego zagadnienia jest zawarty w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontroli). W prawie wspólnotowym wymagania dotyczące jakości urządzeń ochronnych powiązane są ściśle z problematyką dopuszczalnej emisji emisja jest dopuszczalna, gdy nie można jej zlikwidować lub ograniczyć mimo zastosowania najlepszej dostępnej techniki (BAT / Best Available Techniques.). Rodzaje zanieczyszczeń emitowane z zakładów przemysłowych wynikają z rodzaju produkcji i stosowanej technologii. Kierunki działań (według hierarchii ważności): - Stosowanie technologii energooszczędnych i materiałooszczędnych, - wprowadzanie urządzeń do redukcji zanieczyszczeń powstałych w procesach technologicznych oraz poprawa sprawności obecnie funkcjonujących urządzeń, - zmniejszanie wpływu emisji odorów, - wypełnianie przez podmioty obowiązków wynikających z przepisów prawnych (kontrole podmiotów), - zintegrowanie programów ochrony powietrza z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego (dostosowanie ich do aktualnych wymogów prawa), - wprowadzanie i wdrożenie zintegrowanych pozwoleń w zakładach znajdujących się na liście instalacji IPPC, - wdrażanie nowoczesnych technologii, przyjaznych środowisku (BAT), - modernizacja procesów technologicznych (hermetyzacja i automatyzacja), - wprowadzanie systemów zarządzania środowiskiem (ISO 14000), - podejmowanie dobrowolnych działań na rzecz czystszej i bardziej przyjaznej środowisku produkcji. 28
8.3.5. Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji W poszczególnych gminach przewiduje się realizację następujących przedsięwzięć (zadanie; lata realizacji; koszt całkowity): BYSTRZYCA KŁODZKA (lata 2004 2013): sieć gazowa ul. Ludowa; Bystrzyca Kłodzka; LEWIN KŁODZKI: modernizacja i termomodernizacja obiektu Zespołu Szkolno Przedszkolnego i Gimnazjum w Lewinie Kłodzkim; MIĘDZYLESIE: zakup i montaż pieca c.o. w budynku Straży Pożarnej w Międzylesiu; remont instalacji c.o. - Biblioteka w Międzylesiu; NOWA RUDA GMINA MIEJSKA: gazyfikacja miasta Nowa Ruda - etap II: 2001 2020; termomodernizacja obiektów edukacyjnych; POLANICA ZDRÓJ: modernizacja i termomodernizacja obiektów oświaty: 2009 2010; RADKOW: budowa kanalizacji sanitarnej w Karłowie: 2009 2010; budowa kanalizacji sanitarnej wraz z przyłączami dla miasta Radkowa. Etap, VI, VII, VIII: 2011; budowa kanalizacji sanitarnej wraz z przyłączami dla miasta Radkowa. Etap, IX, X.: 2012. 29
8.3.6. Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji przez Starostwo Powiatowe: zakup wyposażenia dla Specjalistycznego Ośrodka Szkolno Wychowawczego w Długopolu Zdroju, z zakresu wykorzystania źródeł energii odnawialnej, dotacja na monitoring emisji zanieczyszczeń powietrza dla powiatu kłodzkiego dla WIOŚ, dotacja na program Odnawialne źródła energii, dotacja na program Usuwanie azbestu, montaż i zakup kotła c.o. gaz. dla DPS w Nowej Rudzie, modernizacja kotłowni ZSP w Nowej Rudzie. 30
9. Turystyka i rekreacja 9.1. Cele średniookresowe i kierunki działań do 2015 roku: 1. Powiat kłodzki jako subregion wypoczynkowy, turystyczny i uzdrowiskowy o wysokim standardzie usług. 2. Turystyka i wypoczynek jako podstawowy dział gospodarki powiatu. 3. Poprawa wizerunku powiatu w kraju i za granicą. 4. Rozwój współpracy z regionami przygranicznymi. 31
III Sprawozdanie z realizacji zadań 1. Gospodarka zasobami naturalnymi BUDOWA GEOLOGICZNA 3 (holocen) piaski, żwiry, mady rzeczne oraz torfy i namuły 82 (dewon środkowy) kwarcyty, łupki kwarcytowe, wapienie i fyllity 78 (dewon górny) zlepieńce, szarogłazy, iłowce, mułowce, wapienie 102 (kambr dolny i środkowy) zieleńce i łupki zieleńcowe 70 (karbon) zlepieńce, piaskowce, mułowce i iłowce 77 (dewon górny) menzogranity, granodioryty i granity 107 (kambr dolny i środkowy) wapienie krystaliczne 23 (plejstocen) iły, mułki i piaski zastoiskowe 11 (plejstocen) piaski, żwiry i mułki rzeczne 21 (plejstocen) piaski, żwiry i mułki rzeczne 51 (kreda górna)margle i piaskowce 86 (sylur-dewon dolny) diabazy 87 (sylur-dewon dolny) gabra 8 (czwartorzęd) lessy 32 (plejstocen) piaski i żwiry sandrowe 37 (miocen-pliocen) piaski, żwiry i mułki 108 (kambr dolny i środkowy) amfibolity 97 (kambr górny+ordowik dolny) granulity 50 (kreda górna)wapienie, margle, piaskowce 52 (kreda górna)margle i zlepieńce, piaskowce, 48 (kreda górna opoki, margle, mułowce, iłowce i piaskowce 66 (perm) zlepieńce, piaskowce, mułowce, wapienie, dolomity, 67 (perm) zlepieńce, piaskowce arkozowe, mułowce, iłowce 68 (pelsywan-cisural) trachyanezyty, trachybazalty, trachity i tufy 110 (kambr dolny i środkowy) fyllity, łupki serycytowe i metaryolity 10 (plejstocen) gliny, piaski i gliny z rumoszami, soliflukcyjnodeluwialne 34 (plejstocen) gliny zwałowe, ich zwietrzeliny oraz piaski i żwiry polodowcowe 71 (karbon) piaskowce, zlepieńce, mułowce, iłowce, tufy i węgiel kamienny 89 (ludlow+przydol) mułowce, łupki, piaskowce, szarogłazy, kwarcyty i zlepieńce 106 (kambr dolny i środkowy) łupki krystaliczne, kwarcyty, amfibolity, marmury 96 (kambr górny+ordowik dolny) ortognejsy, amfibolity, granitognejsy, granity, eklogity i granul źródło: PGI Zestawienia tabelaryczne poniżej obrazują gospodarkę zasobami naturalnymi w Powiecie Kłodzkim w okresie sprawozdawczym 2010-2011. 32
1.1. Surowce skalne Surowce dla budownictwa, drogownictwa i kolejnictwa Zestawienie bilansu zasobów 2010-2011 bazalt surowiec Bazalt nazwa złoża Lutynia Lutynia II Lądek Orłowice RAZEM gmina gmina Lądek-Zdrój gmina Lądek-Zdrój gmina Lądek-Zdrój Zasoby [tys. Mg.] 2 535 ---- 113 2 648 2010 Wydobycie [tys. Mg] 23 ---- ---- 23 dochód gmin [zł] 12 834 ---- ---- 12 834 Zasoby [tys. Mg.] 2 101 ---- 113 2 214 2011 Wydobycie [tys. Mg] 91 ---- ---- 91 dochód gmin [zł] 79 230 ---- ---- 79 230 Zestawienie bilansu zasobów 2010-2011 gabro Surowiec Gabro nazwa złoża Dębówka Słupiec Dębówka Ścinawka Dolna RAZEM Gmina miasto Nowa Ruda gmina Nowa Ruda gmina Nowa Ruda miasto Nowa Ruda gmina Kłodzko 2010 2011 zasoby [tys.] 184 300 183 000 1 064 368 364 wydobycie [tys.] ---- 1 335 ---- 1 335 dochód [zł] ---- ---- 758 443 4 265 ---- 762 707 zasoby [tys.] 184 300 181 303 1 064 366 667 wydobycie [tys.] ---- 1 697 ---- 1 697 dochód [zł] ---- ---- 584 035 ---- ---- 584 035 Zestawienie bilansu zasobów 2010-2011 - melafir nazwa złoża gmina Świerki gmina Nowa Ruda Tłumaczów Południe gmina Radków Tłumaczów Wschód gmina Radków Tłumaczów Gardzień gmina Radków Włodzicka Góra gmina Nowa Ruda RAZEM zasoby [tys. Mg.] 30 067 3 793 20 749 39 283 33 213 127 105 2010 wydobycie [tys. Mg] 620 ---- ---- 547 ---- 1 167 dochód gmin [zł] 453 091 ---- ---- ---- ---- 453 661 zasoby [tys. Mg.] 30 741 3 793 20 749 23 856 ---- 84 692 2011 wydobycie [tys. Mg] 759 ---- ---- ---- ---- 759 dochód gmin [zł] 430 680 ---- ---- ---- ---- 441 464 33
Zestawienie bilansu zasobów 2010-2011 - granity i granodioryty 2010 2011 Surowiec Granit granodioryt nazwa złoża Kudowa Chologierki RAZEM Rogówka Zamczysko RAZEM Gmina gmina Kudowa-Zdrój gmina Kłodzko gmina Kłodzko zasoby [tys. Mg.] 257 257 30 405 12 344 42 749 wydobycie [tys. Mg] ---- ---- ---- ---- ---- dochód gmin [zł] ---- ---- ---- ---- ---- zasoby [tys. Mg.] 257 257 30 405 12 344 42 749 wydobycie [tys. Mg] ---- ---- ---- ---- ---- dochód gmin [zł] ---- ---- ---- ---- ---- Zestawienie bilansu zasobów 2010-2011 - amfibolity 2010 2011 Surowiec Amfibolit nazwa złoża Gniewoszów Kłodzko Zagórze RAZEM Gmina gmina Międzylesie gmina Kłodzko zasoby [tys. Mg.] 74 ---- 74 wydobycie [tys. Mg] ---- ---- ---- dochód gmin [zł] ---- ---- ---- zasoby [tys. Mg.] 74 ---- 74 wydobycie [tys. Mg] ---- ---- ---- dochód gmin [zł] ---- ---- ---- Zestawienie bilansu zasobów 2010-2011 marmury 2010 2011 surowiec Marmur nazwa złoża gmina zasoby wydobycie dochód gmin zasoby wydobycie dochód gmin Romanowo Stronie Kletno Romanowo Romanowo Łysak Mielnik Rogóżka Waliszów Różanka Śląskie IV Górne Waliszów Płd Wieś RAZEM gmina gmina gmina gmina gmina gmina gmina gmina Stronie Stronie Bystrzyca Bystrzyca Bystrzyca Kłodzko Kłodzko Międzylesie Śląskie Śląskie Kł. Kł. Kł. gmina Stronie Śląskie [tys. Mg.] 4 370 31 105 1 399 8 442 132 037 63 539 3 370 7 568 336 252 166 [tys. Mg] ---- ---- ---- ---- ---- ---- 13 ---- ---- 13 [zł] ---- ---- ---- ---- ---- ---- 3 639 ---- ---- 3 639 [tys. Mg.] 4 370 31 105 1 399 8 442 132 037 63 539 3 355 7 568 336 252 151 [tys. Mg] ---- ---- ---- ---- ---- ---- 14 ---- ---- 14 [zł] ---- ---- ---- ---- ---- ---- 3 552 ---- ---- 3 552 34
Zestawienie bilansu zasobów 2010-2011 - marmury dolomityczne 2010 2011 Nowy Nowy Biała i Nowy Waliszów Waliszów nazwa złoża Zielona Waliszów soczewka soczewka Marianna C D gmina gmina gmina gmina gmina Stronie Bystrzyca Bystrzyca Bystrzyca Śląskie Kł. Kł. Kł. Ołdrzychowice Zelazno Podgórze Słupiec Wapniarka Romanowo I RAZEM gmina gmina gmina gmina gmina Duszniki- Kłodzko Kłodzko Kłodzko Kłodzko Zdrój zasoby [tys.mg.] 6 573 2 090 2 043 471 42 741 70 80 485 12 630 11 701 158 804 wydobycie [tys.mg] 1 ---- 7 ---- 523 ---- ---- ---- ---- 524 dochód gmin [zł] 1 956 ---- ---- ---- 721 764 ---- ---- ---- ---- 934 968 zasoby [tys.mg.] 6 571 2 090 2 087 471 42 164 70 80 485 12 630 11 701 158 269 wydobycie [tys.mg] 2 ---- ---- ---- 576 ---- ---- ---- ---- 578 dochód gmin [zł] ---- ---- ---- ---- 993 006 ---- ---- ---- ---- 993 006 Zestawienie bilansu zasobów 2010-2011 - łupki łyszczykowe i szarogłazy 2010 2011 Surowiec łupek łyszczykowy Szarogłaz nazwa złoża Jawornica RAZEM Młynów RAZEM Gmina gmina Lewin gmina Kłodzko Zasoby [tys. Mg.] 961 961 11 830 11 830 Wydobycie [tys. Mg] 1 1 30 30 dochód gmin [zł] 2 897 2 897 8 892 8 892 Zasoby [tys. Mg.] 960 960 11 781 11 781 Wydobycie [tys. Mg] 1 1 50 50 dochód gmin [zł] 684 684 21 120 21 120 Zestawienie bilansu zasobów 2010-2011 gnejsy 2010 2011 Surowiec Gnejs nazwa złoża Goworów Nowa Wieś RAZEM Gmina gmina Międzylesie gmina Międzylesie Zasoby [tys. Mg.] 102 1 428 1 530 wydobycie [tys. Mg] ---- 6 6 dochód gmin [zł] ---- 5 802 5 802 Zasoby [tys. Mg.] 102 1 398 1 500 wydobycie [tys. Mg] ---- 29 29 dochód gmin [zł] ---- 4 860 4 860 35
Zestawienie bilansu zasobów 2010-2011 - piaskowce 2010 2011 surowiec Piaskowiec Słupiec I Słupiec I Radków Słupiec Słupiec Szczytna Szczytna nazwa złoża Bieganów Bobrowniki Długopole Radków Wolany Złotno II Kościelec Kościelec Śląska Zamek RAZEM pole A pole B gmina gmina miasto miasto gmina gmina gmina gmina gmina gmina gmina gmina Nowa Nowa Nowa Szczytna Międzylesie Radków Radków Szczytna Szczytna Szczytna Szczytna Ruda Ruda Ruda zasoby [tys.mg.] 7 782 1 5 087 21 127 709 250 2 987 4 087 2 845 1 862 1 200 47 937 wydobycie [tys.mg] 0,82 ---- 5,32 10 ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- 16 dochód gmin [zł] 326 ---- 2 105 3 960 ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- 6 391 zasoby [tys.mg.] 7 774 1 5 053 21 095 709 250 2 987 4 087 2 844 1 862 1 200 47 862 wydobycie [tys.mg] 1 ---- 11 14 ---- ---- ---- ---- 1 ---- ---- 27 dochód gmin [zł] 252 ---- 2 048 4 080 ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- 6 380 Surowce dla przemysłu chemicznego Zestawienie bilansu zasobów 2007-2008 - wapienie krystaliczne, wapienie, margle 2010 2011 surowiec margiel wapień wapień krystaliczny wapienie Stara nazwa złoża Bystrzyca gmina gmina Bystrzyca Kł. Szczytna Łączna Śląska II RAZEM RAZEM gmina gmina Kłodzko Szczytna Piotrowice Piotrowice Południe Północ RAZEM gmina gmina Bystrzyca Bystrzyca Kł. Kł. Duszniki Gołogłowy Zdrój gmina gmina Duszniki- Kłodzko Zdrój Lutynia RAZEM gmina Lądek- Zdrój zasoby [tys.mg.] 1 709 1 709 1 632 403 2 035 1 587 3 033 4 620 1 126 263 86 1 475 wydobycie [tys.mg] ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- dochód gmin [zł] ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- zasoby [tys.mg.] 1 709 1 709 1 632 403 2 035 1 587 3 033 4 620 1 126 263 86 1 475 wydobycie [tys.mg] ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- dochód gmin [zł] ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- 36
Kruszywa naturalne i ceramika budowlana Zestawienie bilansu zasobów 2010-2011 - kruszywa naturalne 2010 2011 surowiec kruszywa naturalne Kłodzko Kłodzko Bierkowice Bierkowice Kudowa Kudowa Ścinawka Ścinawka Ścinawka nazwa złoża Bierkowice Gorzuchów Ustronie Ustronie I II Brzozowe Słone Dolna Dolna I Dolna II I II gmina gmina gmina gmina gmina gmina miasto miasto gmina gmina gmina gmina Kudowa- Kudowa- Kłodzko Kłodzko Kłodzko Kłodzko Kłodzko Kłodzko Radków Radków Radków Zdrój Zdrój Ścinawka Dolna Wschód RAZEM gmina Radków zasoby [tys.mg.] 9 399 6 649 2 991 1 759 41 337 377 240 2 319 445 240 88 24 885 wydobycie [tys.mg] ---- ---- --- ---- ---- ---- ---- 9 ---- ---- ---- ---- 9 dochód gmin [zł] ---- ---- --- ---- ---- ---- ---- 4 378 ---- ---- ---- ---- 84 033 zasoby [tys.mg.] 9 399 8 366 2 991 1 759 41 334 377 213 2 319 445 240 88 26 195 wydobycie [tys.mg] ---- 261 ---- ---- ---- 3 ---- 23 ---- ---- ---- ---- 287 dochód gmin [zł] ---- ---- 57 408 38 640 ---- ---- ---- 662 ---- 20 700 ---- 1 115 118 525 Zestawienie bilansu zasobów 2010-2011 - ceramika budowlana 2010 2011 surowiec ceramika budowlana nazwa złoża Leszczyna Słupiec Ścinawka Dolna Ścinawka Średnia RAZEM gmina gmina Kłodzko miasto Słupiec gmina Radków gmina Radków zasoby [tys.mg.] 1 033 87 460 1 759 3 339 wydobycie [tys.m 3 ] 12 ---- ---- ---- 12 dochód [zł] 13 805 ---- ---- ---- 13 805 zasoby [tys.mg.] 1 044 87 460 1 759 3 350 wydobycie [tys.m 3 ] 3 ---- ---- ---- 3 dochód [zł] 14 296 ---- ---- ---- 14 296 1.2. Wody lecznicze Wyjątkowość powiatu kłodzkiego pod względem występowania wód mineralnych i leczniczych o różnorodnym typie hydrochemicznym, potwierdza fakt, że niektóre z nich są unikalne w skali kraju. W granicach powiatu Kłodzkiego występują wody podziemne uznane za lecznicze i mineralne: 1. Polanica-Zdrój szczawy i wody kwasowęglowe HCO 3 Ca, - zasoby eksploatacyjne 46,42 m 3 /h; pobór 361 918 m 3 /rok, 2. Długopole-Zdrój szczawy i wody kwasowęglowe HCO 3 - Ca - Mg - Na, Fe, Rn oraz wody Fe, Rn, - zasoby eksploatacyjne 1,95 m 3 /h; pobór 13 285 m 3 /rok, 37
3. Szczawina szczawy i wody kwasowęglowe HCO 3 - Ca - Mg - Na, Fe oraz wody Fe, Rn, - zasoby eksploatacyjne 3,4 m 3 /h; pobór 3 292 m 3 /rok, 4. Kudowa-Zdrój -szczawy i wody kwasowęglowe: HCO 3 - Na - Ca, Fe, As, S; HCO3 - Na - Ca, Fe, As, S, B; HCO 3 - Na Ca, - zasoby eksploatacyjne 17,7 m 3 /h; pobór 32 200 m 3 /rok, 5. Jeleniów szczawy i wody kwasowęglowe HCO 3 - Ca - Na, Fe, As, - zasoby eksploatacyjne 11,40 m 3 /h; pobór b.d m 3 /rok, 6. Duszniki-Zdrój szczawy i wody kwasowęglowe HCO 3 - Ca - Na - Mg, Fe; HCO 3 - Ca - Mg; HCO 3 - Ca - Na; HCO 3 - Ca - Na Mg, zasoby eksploatacyjne 107,48 m 3 /h; pobór 329 173 m 3 /rok, 7. Lądek-Zdrój wody termalne S, F, Rn, zasoby eksploatacyjne 59,85 m 3 /h; pobór 344 724 m 3 /rok, 8. Rejon Gorzanowa szczawy i wody kwasowęglowe HCO 3 -Ca-Na - zasoby eksploatacyjne 30,06 m 3 /h; pobór b.d m 3 /rok, 9. Rejon Starego Wielisławia szczawy i wody kwasowęglowe HCO 3 -Ca-Na - zasoby eksploatacyjne 20,80 m 3 /h; pobór b.d m 3 /rok. W szeregu miejscowości Ziemi Kłodzkiej, a przede wszystkim w Kotlinie Kłodzkiej, występują ponadto wody potencjalnie lecznicze. Są to głównie szczawy i wody kwasowęglowe stwierdzone m.in.: w Szalejowie Górnym, Starym Wielisławiu Dolnym (k.polanicy), w Gorzanowie i w Bystrzycy Kłodzkiej. W Górach Bystrzyckich znajdują się szczawy: w Nowej Łomnicy i Nowej Bystrzycy oraz w Szczawinie. 38