Czy wiem Biuletyn informacyjno-teologiczny nr 37 styczeń 2014 Adres wydawcy: Augustinus Skr. Pocztowa 28 59-902 Zgorzelec 4 E-mail: augustinus@irs.nu Adres mailowy autora : ttjpieczko@gmail.com Strony internetowe: www.augustinus.pl http://blogpastoratomaszpieczko.blogspot.com/ Nota od Redakcji Drodzy Czytelnicy. Oddajemy w Wasze ręce nowy numer naszego biuletynu. Uwaga: postanowiliśmy dokonać pewnej zmiany w zawartości tematycznej naszego biuletynu Czy wiem. W związku z uwagami Czytelników, wydaje nam się istotnym uzupełnienie naszych publikacji o kwestie pastoralne, etyczne. A zatem, tematyka kolejnych numerów Czy wiem będzie w większym stopniu wolna, ujmująca także przedstawienie nauczania głównych nurtów protestantyzmu w kwestiach pastoralnych, etycznych. Od razu chcemy podać kilka uwag, aby uniknąć ewentualnych nieporozumień. Biuletyn nie aspiruje do bycia pozycją akademicką, ujmującą i przedstawiającą wszystkie możliwe niuanse w prezentowanej tematyce. Poruszane tutaj elementy nauczania Kościołów podane są w sposób skrótowy, punktowy. Chcemy poruszać tu niektóre kwestie, nie tylko związane z takim, czy innym aspektem nauczania wiary, ale chcemy przede wszystkim dostarczyć materiału do refleksji użytecznych dla życia praktycznego chrześcijan. A zatem, proszę potraktować nasze biuletyny jako szkic, zachętę do samodzielnego poszukiwania, pogłębienia rozumienia tych, czy innych nauk kościelnych. Jeszcze jedna ważna rzecz, jeszcze raz podkreślana: biuletyn nie aspiruje do pełnej neutralności wobec prezentowanych pozycji teologicznych. Publikacja nasza, będąc pisana przez autora/-ów protestanckich, związanych wyznaniem wiary, przekonaniami teologicznymi, ale i czysto emocjonalnie z nurtem Reformacji, w naturalny sposób szerzej i w niektórych sytuacjach z większym naciskiem będzie prezentowała bliskie im pozycje. Zapraszamy tych, którzy poczują niedosyt informacji, lub nie będą mieli poczucia zgody na prezentowane treści, do kontaktu z nami (maile kontaktowe podane wyżej), lub aby sami zdobyli się na dodatkowy wysiłek, zmierzający do pogłębienia podanej w tak dużym skrócie problematyki. Redakcja. Czy wiem nr 37 1 styczeń 2014
Kalwinizm, kilka zasad. Kalwinizm lub protestantyzm reformowany poza tym co wynosi, czy kontynuuje z dziedzictwa Huldrycha Zwingliego, stanowi system teologiczny w znaczącej części zbudowany na myśli i pismach Jana Kalwina. Dla kalwinizmu bardzo charakterystyczna jest teoria Pisma Świętego, będącego jedynym odniesieniem, przeciw wszystkim ludzkim mocom i władzom; tekst Pisma jest rozumiany jako ustrukturyzowany zgodnie z Bożym zamierzeniem Przymierza. Sakramenty są interpretowane jako zewnętrzne znaki łaski Bożej (do przyjmowania w Duchu), prezentując tym samym pozycję pośrednią między symbolizmem Zwingliego a konsubstancjacją Lutra. Organizacja Kościoła przechodzi przez sieć relacji wzajemnych, podkreślających szacunek do każdego członka Kościoła. Ma ona charakter ustrukturalizowany, ale o typie synodalnym (tzn. oparty o reprezentację wybranych delegatów kościelnych). W Genewie, autorytet episkopalny był wykonywany nie przez jedną osobę, ale przez tzw. Kompanię Pastorów i Konsystorz. Mówimy tu zatem o ministerium episkopalnym wykonywanym kolegialnie, a nie indywidualnie, co jest elementem bardzo charakterystycznym dla nurtu reformowanego. Jan Kalwin Niemniej, nie można zapomnieć, że jego główne elementy były już wyartykułowane przez Lutra, jak na przykład: - usprawiedliwienie przez wiarę bez dzieł - i zdanie się na Biblię, jako normę mającą priorytet nad tradycją i praktykami kościelnymi. Ideami szczególnie podkreślanymi przez kalwinizm są pierwszeństwo (suwerenność absolutna) lub transcendencja Boga. Ten element dominuje w kwestii zbawienia, w rozumieniu dzieła Chrystusa oraz jest ważniejszy niż sama siła wiary. W rozwoju Kościołów reformowanych wyraźnie widać zainteresowanie tym nurtem prezentowane przez nowo tworzące się klasy średnie, miejskie i mieszczańskie. Po śmierci Kalwina akcent zaczęto kłaść na doktrynę tzw. predestynacji, rozbudowaną przez Teodora Bezę (1519-1605) i opartą o akcentowanie sprawiedliwości i miłosierdzia Bożego, jako objawów suwerenności chwały Boga. Linia ta stanęła u podstaw postanowień Synodu w Dordrechcie (1618-1619), kiedy to system kalwiński został zaatakowany od wewnątrz. Ortodoksja kalwinistyczna zderzyła się z czasem z ortodoksją luterańską, szczególnie przywiązaną do tego, co głosi Czy wiem nr 37 2 styczeń 2014
Formuła Zgody z 1580 r.: To nie tylko jako Bóg, ale jako człowiek Chrystus wie i może wszystko, że jest obecny blisko wszystkich stworzeń. Kalwinizm kładzie dla odmiany akcent na wniebowstąpienie Chrystusa (który nie jest dzisiaj obecny, jak tylko via Duch Święty) i na rodzaj prymatu Ojca w samym sercu zbawienia. Kalwin pisze, że Chrystus zstąpił na ziemię w swoim wcieleniu i działał podczas swego śmiertelnego życia. Jezus Chrystus, jak jest powiedziane w Piśmie, wstąpił do nieba, ale Jego boskość nie opuściła nieba (por. IRC II, XIII, 4). Kalwiniści oczyszczający ich kościół z obrazów sakralnych To na podłożu kalwinizmu narodziły się purytanizm i metodyzm (a współcześnie także protestantyzm ewangeliczny), podczas gdy tzw. pietyzm pojawił się na gruncie luteranizmu. Wiara kalwinistyczna, poprzez mnogość teologii i systemów kościelnych, odniosła wielki sukces na całym świecie. Kalwinizm jest przede wszystkim obecny w Szwajcarii, Francji, Holandii, na Węgrzech, (także w niewielkim stopniu w Polsce), w Szkocji, Ameryce Północnej, Afryce Południowej, w Indonezji i Korei, gdzie został silnie naznaczony przez język i kulturę krajów, które go zaadoptowały. Myśl kalwińska szeroko przekroczyła granice Kościołów prezbiteriańskich lub reformowanych, które w oparciu o nią powstały. Ukazuje się ona np. w Trzydziestu dziewięciu artykułach (1563) Kościoła Anglikańskiego i w Confessio fidei (1629) patriarchy prawosławnego Cyryla Lukarisa (1572-1638), który okazywał głęboka sympatie wobec kalwinizmu. Dzisiaj w świecie, kalwinizm okazał się przede wszystkim religią klas średnich wykształconych, które zaangażowały się i miały oraz mają znaczące osiągnięcia w walce o rozwój prawa i praworządności, sprawiedliwości społecznej, edukacji i rozwoju etycznego społeczeństw, np. w rozwoju systemów demokratycznej reprezentatywności, zniesienie niewolnictwa, a także w powstanie Organizacji Narodów Zjednoczonych. Synod i Kanony z Dordrecht Synod Kościołów Reformowanych w Dordrechcie (w Holandii) odbył się w latach 1618-1619. Został on zwołany przez Stany Generalne, aby rozstrzygnąć problem tzw. arminian, którzy proponowali system teologiczny przydający wierze indywidualnej odpowiedzialność za zbawienie, w opozycji do doktryny kalwinistycznej, oficjalnie głoszącej wieczną predestynację. Holendrzy wezwali delegacje Kościołów z każdej prowincji i zaprosili także delegatów z Francji, Anglii, Szwajcarii, Genewy, Bremy, Emden, Palatynatu i Hesji. W Kanonach z Dordrechtu synod oskarżył system Arminiusa i zdefiniował predestynację w terminach, które wykluczają jakiekolwiek uczestnictwo ludzkie w dziele zbawienia. Czy wiem nr 37 3 styczeń 2014
Kanony te zostały zaakceptowane przez całość delegacji obecnych na Synodzie. Racja takiej zgody wynikała z pragnienia europejskich Kościołów reformowanych, by posiadać wspólną bazę teologiczną w tym czasie pełnym niepewności, a takim był początek Wojny Trzydziestoletniej. Maurycy z Nassau poparł te decyzje teologiczne, aby realizować swoje plany polityczne. Kanony te zostały przyjęte przez Kościoły zjednoczonych Prowincji, Genewy, kantonów szwajcarskich, Francji i stały się normatywnymi dla tych Kościołów. Niemniej, ich wpływ stał się mniejszym właśnie na skutek Wojny Trzydziestoletniej, która się rozpoczęła i związanych z nią przymierzy politycznych i militarnych, a które stały się ważniejsze niż kwestie teologiczne. Genewa, jako kolebka kalwinizmu, przyjęła Kanony z Dordrechtu w dużej części z powodu swojej zależności finansowej od Zjednoczonych Prowincji. W Europie wieku XVII, zdominowanej przez walkę między formującymi się państwaminarodami, uważanie Kanonów za narzędzie sprzyjające jedności Kościołów reformowanych dość szybko przestało być realistyczne Myśl reformowana już podówczas zaczęła ewoluować w kierunku bardziej pietystycznym, mniej sformalizowanym. Trzeba jednak podkreślić, że współcześnie odżywa zainteresowanie wagą pracy teologów z synodu z Dordrecht i wydaje się, że może ona być, pomimo upływu wieków, jeszcze bardzo inspirującą. Rycina przedstawiająca obrady Synodu w Dordrechcie Abraham Kuyper (1863-1931) Teolog, dziennikarz i polityk holenderski, który silnie wpłynął na życie kościelne nie tylko swojego kraju, ale także myśl teologiczną reformowaną w wielu krajach. Po wydaniu w 1866 r. dzieł Jana Łaskiego (1499-1560) Kuyper odszedł od dominującej wówczas teologii liberalnej i zwrócił się do dzieł Kalwina i Ojców ortodoksji kalwińskiej. Przeciwnie do ducha swego czasu postawił sobie za zadanie zaangażowanie się w przywrócenie czci i suwerenności Boga we wszystkich domenach życia kulturalnego, społecznego, politycznego i naukowego. Czy wiem nr 37 4 styczeń 2014
Postawił sobie cel niejako podwójny: z jednej strony rozwój kalwinizmu zaadoptowanego do świata współczesnego, a z drugiej edukację młodych elit, zdecydowanych na realizację takiego programu. Uniwersytetu Wolnego w Amsterdamie (1880). Stał się także głównym założycielem Kościoła reformowanego neokalwinistycznego (Gereformeerde Kerk), który decyzją podjętą w 1886 r. odłączył się od narodowego Kościoła o charakterze pluralistycznym. Kuyper był także premierem Holandii w latach 1901-1905 Jego pisma są świadectwem myśli, która podkreśla różnicę między Królestwem Boga i Królestwem Szatana i gdzie predestynacja realizuje się przez odrodzenie, które obejmuje i formuje całą sferę publiczną. Ogólna łaska pozwala na życie i na tworzenie społeczeństwa ludzkiego pozytywnego, nawet po grzechu i ukazuje się w sposób szczególny w kulturze schrystianizowanej. To ciało społeczne żywi się czerpiąc z życia Kościoła-instytucji, który dostarcza mu zasad. Oponując wobec wszechwładzy państwa, Kuyper promował ideę Kościoła wolnego w wolnym państwie. Abraham Kuyper Kuyper stał się więc fundatorem partii politycznej antyrewolucyjnej (1878) i Dalsze artykuły na ten i inne tematy oraz rozważania biblijne na blogu autora: http://blogpastoratomaszpieczko.blogspot.com/ Zamykając ten kolejny numer comiesięcznego biuletynu, poświęconego zarysowaniu zjawisk podobieństw i różnic różnych Kościołów, zachęcamy Was do lektury następnych artykułów o tej tematyce. Niech będzie ona wartościowa z jednej strony dla konfrontacji z wzajemnymi, krzywdzącymi stereotypami, a z drugiej motywująca do Waszych, osobistych poszukiwań. Oczywiście już teraz zainteresowani mogą zwrócić się z pytaniami zarówno do redakcji, jak i do autora(-ów) tekstów w kwestiach, które Was interesują. Pytania zadawane przez czytelników drogą mailową na adres redakcji podany pod tytułem (lub autora tekstów) mogą także wpłynąć na ostateczny kształt artykułów w kolejnych numerach pisemka, starającego się tym samym odpowiadać zasygnalizowanym potrzebom zainteresowanych. Czy wiem nr 37 5 styczeń 2014