INSTRUKCJA BEZPIECZNEGO WYKONYWANIA ROBÓT SANITARNYCH

INSTRUKCJA BEZPIECZNEGO WYKONYWANIA ROBÓT SANITARNYCH Dla budowy abc-hse.com strona 1

Strona tytułowa Nazwa i adres obiektu Nazwa Inwestora Adres Inwestora Wykonawca Budowa Podpisy Podwykonawca Kierownik Robót Nr uprawnień Telefon kontaktowy Data opracowania Rodzaj wykonywanych robót Budowa sieci wodnych i kanalizacyjnych Sporządził Kontrola i nadzór BHP ABC-HSE Piotr Oyrzanowski JR Służby BHP Wykonawców i Podwykonawcy we współpracy ze służbami Zamawiającego Przygotował: Data Podpis Sprawdził i Akceptował: Data Podpis Wykaz zmian i rewizji: Rewizja Data Powód rewizji Zmieniona część abc-hse.com strona 1

Spis treści: 1. Podstawy opracowania 2. Zapoznanie z. 3. Zakres opracowania. 4. Zakres robót 5. Opis technologii bezpiecznego wykonania robót wraz z określeniem: Terminu i czasu wykonania, Kolejności prac, Miejsc wykonywania robót. 6. Istotne ryzyka i ich ocena/ proponowane bezpieczne metody: Dostęp do miejsca pracy i drogi ewakuacyjne, Oświetlenie miejsca pracy podać proponowany sposób (jeśli wymagane), Sąsiedztwo/ zależność od innych wykonawców podać sposoby wydzielania miejsca pracy/ dodać rysunek, Upadek z wysokości szkice elementów pokazujących zabezpieczenia przed upadkiem, Upadek materiałów podać proponowany sposób zabezpieczeń, Ryzyka pożarowe wymienić środki, podać proponowany sposób zabezpieczeń, Ryzyka dla środowiska wymienić środki, podać proponowany sposób zabezpieczeń, załączyć kartę charakterystyki materiałów Inne ryzyka. 7. Wymagane środki: Rusztowania typ i dokumentacji producenta (DTR), Szalunki - typ i dokumentacji producenta (DTR), Urządzenia dźwigowe typ, UDT, Urządzenia/ sprzęt stwarzający zagrożenia pożarowe typ, Inne urządzenia wymagające odrębnych licencji/ dopuszczeń lub uprawnień do obsługi, Wymaganie specjalne środki ochrony osobistej inne niż ogólnie przyjęte na budowie. 8. Kontrola i nadzór: Wykaz osób z nadzoru, osób zastępujących w godzinach nie-normatywnych, Ilość brygad roboczych/ ilość pracowników, Pozwolenia na pracę, Wymagane szkolenia. 9. Postępowanie w przypadku wystąpienia wypadku 10. Zasady dystrybucji niniejszego dokumentu: Wyjaśnienie treści pracownikom abc-hse.com strona 1

1. Podstawy opracowania. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118, z późn. zm.) Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650, z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej (Dz. U. z 1996 r. Nr 62, poz. 287) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. 1997 r. Nr 109, poz. 704, z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. z 2003 r. Nr 47, poz. 401) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (Dz. U. z 2003 r. Nr 120, poz. 1126) Rozporządzenie Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 28 kwietnia 2006 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz. U. z 2006 r. Nr 83, poz. 578, z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. z 2002 r. Nr 191, poz. 1596, z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 20 września 2001 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 118, poz. 1263) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. z 2005 r. Nr 259, poz. 2173) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dn. 17.09.1999r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych ( Dz. U. z 1999r. Nr80 poz. 912) z późniejszymi zmianami. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 lipca w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu (Dz. U. 2002 nr 120 poz. 1021, ze zm. Dz. U. 2003 nr 28 poz. 240) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U. 2000 nr 26 poz. 313, ze zm.- Dz. U. 2000 nr 82 poz. 930) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej (Dz. U. 1996 nr 62 poz. 287) Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. 2004 nr 180 poz. 1860, ze zm. Dz.U. 2005 nr 116 poz. 972,- Dz.U. 2007 nr 196 poz. 1420) Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. 2006 nr 80 poz. 563) Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci (Dz. U. 2003 nr 89 poz. 828, ze zm. Dz. U. 2003 nr 129 poz. 1184, - Dz.U. 2005 nr 141 poz. 1189) Rozporządzenie Ministrów Pracy i Opieki Społecznej oraz Zdrowia z dnia 20 marca 1954 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze żurawi (Dz. U. 1954 nr 15 poz. 58) Rozporządzenie ministra gospodarki z dnia 27 kwietnia 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach spawalniczych. (Dz.U. 2000.40.470) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 czerwca 2002 r. w sprawie dziennika budowy, montażu i rozbiórki, tablicy informacyjnej oraz ogłoszenia zawierającego dane dotyczące bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia (Dz. U. 2002 nr 108 poz. 953, ze zm. Dz. U. 2004 nr 198 poz. 2042) Dyrektywa Rady 92/57/EWG z dnia 24 czerwca 1992 r. w sprawie wdrożenia minimalnych wymagań bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na tymczasowych lub ruchomych budowach Konwencja nr 167 oraz Dyrektywa 89/391/EWG w spr. bhp w budownictwie abc-hse.com strona 2

dokumentacja projektowa, specyfikacje techniczne. 2. Zapoznanie z Wykonawca i Podwykonawca zapewnia zapoznanie się z niniejszą INSTRUKCJĄ BEZPIECZNEGO WYKONYWANIA ROBÓT wszystkie osoby uczestniczące w realizacji robót lub osoby przebywające na trenie budowy z ramienia podwykonawcy. Pisemne potwierdzenie Potwierdzenie szkolenia wprowadzającego pracowników i zapoznania się. 3. Zakres opracowania. Niniejsze opracowanie obejmuje: określenie działań organizacyjno-technicznych, jakie zostaną zastosowane w trakcie realizacji robót dla zapewnienia bezpieczeństwa pracy dla pracowników własnych, firm współdziałających na placu budowy oraz osób trzecich (zamieszkałych w pobliżu realizacji robót, użytkowników dróg itd.) - na podstawie Instrukcji Bezpiecznego Wykonywania Robót oraz Informacji dotyczących Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia o przewidywanych zagrożeniach, jakie mogą wystąpić w trakcie realizacji robót, podstawowe wymogi organizacji i technologii robót objętych Specyfikacją Techniczną - Wymagania ogólne, Specyfikacje techniczne i wybrane rysunki techniczne. 4. Zakres robót: Podwykonawca w myśl zawartej umowy o wykonanie robót budowlanych, rozpocznie realizację robót związanych z: robotami ziemnymi robotami ogólnobudowlanymi montażem konstrukcji stalowych wykonaniem żelbetów budową dróg dojazdowych budową sieci wodnych i kanalizacyjnych W szczególności między innymi: Wykonanie prac ziemnych związanych z budową, przebudową infrastruktury Wykonanie obiektów lub ich fragmentów Prowadzenie prac ogólnobudowlanych związanych z projektem Montaż podestów, rusztowań i innych objętych projektem i zakresem robót abc-hse.com strona 3

5. Opis technologii bezpiecznego wykonania robót: Termin i czas wykonania Data rozpoczęcia prac: Przewidywana data zakończenia prac: Kolejność prac Prace będą prowadzone w kolejności ustalonej z Kierownictwem Budowy w oparciu o zatwierdzony harmonogram robót. Dla zachowania warunków technologicznych, bezpieczeństwa ruchu, pracowników realizujących zadania robocze jak i osób trzecich mogących znajdować się w rejonie prowadzonych prac (ciekawskich, przechodniów, dzieci itd.) podwykonawca będzie prowadził roboty budowlane przy zachowaniu odpowiedniej kolejności robót przewidującej wykonanie prac przygotowawczych związanych z wygrodzeniem, oznakowaniem, zabezpieczeniem obszarów niezbędnych do bezpiecznego i efektywnego prowadzenia prac: 1. Przejęcie terenu przeznaczonego pod inwestycję przez podwykonawcę, 2. Organizacja zaplecza budowy, 3. Przejęcie osnowy geodezyjnej i wykonanie pomiarów kontrolnych, 4. Zabezpieczenie terenu, budowa i instalacja urządzeń infrastruktury technicznej 5. Roboty saniratne, 6. Budowa i doprowadzenie instalacji i sieci, 7. Prace porządkowe i likwidacja zaplecza budowy. Wszystkie strefy niebezpieczne strefy wykopów, strefy pracy maszyn, strefy montażowe, miejsca przemieszczania się pojazdów itp. będą na bieżąco wygradzane, oznakowywane i zabezpieczane. Odpowiedzialni za to są Kierownicy Robót. Zabezpieczenie rejonu stref niebezpiecznych odbywać się będzie za pomocą trwałych wygrodzeń i oznakowania rodzaju zagrożeń. Każde wejście w strefę niebezpieczną pracy maszyny musi być bezwzględnie zasygnalizowane operatorowi maszyny przed wejściem w strefę niebezpieczną pracy maszyny tak by operator wiedział że człowiek znajduje się w pobliżu maszyny nie wolno stawać i zbliżać w strefie pracy maszyny i w jej bezpośrednim sąsiedztwie z tyłu gdy operator nie ma kontaktu wzrokowego z człowiekiem w pobliżu maszyny. Pracownicy przestrzegają Instrukcji Obsługi Maszyn i Sprzętu Budowlanego i Instrukcji Stanowiskowych na poszczególnych stanowiskach pracy Miejsca pracy przy czynnych odcinkach jezdni są oznakowane, zabezpieczone i zorganizowane w sposób zabezpieczający pracowników przed potrąceniem przez pojazdy Pracownicy użytkujący sprzęt i maszyny wymagający uprawnień posiadają aktualne uprawnienia Pracownicy pilnują wydzielenia i zabezpieczenia niebezpiecznych stref pracy sprzętu, odsuwają osoby niepowołane ze stref niebezpiecznych. Pracownicy stosują się do Zasad Bezpieczeństwa Pracownicy przestrzegają Dokumentacji Techniczno-Ruchowej i procedur dla urządzeń i instalacji. Pracownicy zachowują bezpieczną odległość od przewodów elektrycznych, pojazdów i ludzi. Pracownicy wypełniają polecenia i wskazówki przełożonych Jeżeli wykop osiągnie głębokość większą niż 1 m od poziomu terenu zostaje wykonane bezpieczne zejście (szer. 0,7 m) w ścianie wykopu o nachyleniu max 45.lub są stosowane drabinki o nachyleniu max 42. Ściany wykopu są zabezpieczone przed obsunięciem się poprzez zastosowanie obudowy lub ukosowania z pochyleniem (klin odłamu gruntu ) zależnym od kategorii gruntu. abc-hse.com strona 4

Deskowanie zabezpieczające wykop wystaje minimum 15 cm ponad krawędź wykopu. W odległości mniejszej od 0,5 m od istniejącej instalacji, roboty są prowadzone ręcznie. Wykopy są wygrodzone barierami o wysokości 1,10 m z poprzeczką na wysokość 0,6 m, w odległości co najmniej 1 m od krawędzi wykopu. W miejscu wykonywania prac umieszczona tablica informacyjną: "Osobom postronnym wstęp wzbroniony", w nocy czerwone światło ostrzegawcze. Maszyny zachowują odległość 0,6 m poza klinem odłamu dla danej kategorii gruntu. Pracownicy i sprzęt zachowują bezpieczną odległość od krawędzi zboczy, nawisów, śliskiego terenu Maszyny przemieszczają się w odległości większej (licząc w poziomie od skrajnych przewodów napowietrznych linii elektroenergetycznych) niż: 2 m od linii niskiego napięcia, 5 m od linii wysokiego napięcia do 15 kv, 10 m od linii wysokiego napięcia do 30 kv, 15 m od linii wysokiego napięcia powyżej 30 kv 30 m od linii wysokiego napięcia powyżej 110kV Prace pod napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi są prowadzone tylko w obecności Nadzoru właściciela oraz Nadzoru podwykonawcy Montaż i demontaż podestów, rusztowań odbywa się jedynie gdy jest wyłączone zasilanie sieci w rejonie której odbywa się montaż przy zachowaniu bezpiecznej odległości i zasad bezpiecznej pracy Pracownicy nie przemieszczają się w strefach gdzie mogą zostać potrąceni przez pojazdy np. w pasie ruchu, przy torach W miejscu wykonywania prac otwory technologiczne są skutecznie zabezpieczone przed możliwością wpadnięcia do nich ludzi Wszelkie roboty budowlane stwarzające ryzyko wypadku, prace niebezpieczne prowadzone są pod nadzorem powołanego Kierownika Robót. Przepisy ogólne 1. Każde urządzenie elektroenergetyczne przed dopuszczeniem do eksploatacji powinno posiadać wymagany odrębnymi przepisami certyfikat na znak bezpieczeństwa, o ile taki obowiązek istnieje, albo posiadać deklarację zgodności z Polskimi Normami wprowadzonymi do obowiązkowego stosowania oraz wymaganiami określonymi odrębnymi przepisami. 2. Obiekty z zainstalowanymi urządzeniami elektroenergetycznymi oraz urządzenia, instalacje i sieci elektroenergetyczne stwarzające zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego powinny być oznakowane znakami ostrzegawczymi i/lub tablicami zakazu wstępu osobom nieupoważnionym. 3. Pomieszczenia lub teren ruchu elektrycznego powinny być dostępne tylko dla osób upoważnionych. 4. Urządzenia, instalacje i sieci stwarzające zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego należy zabezpieczyć przed dostępem osób nieupoważnionych. 5. Prowadzący eksploatację urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych obowiązany jest do opracowania zasad i prowadzenia gospodarki kluczami tj. aktualnej ewidencji wydawania kluczy, zasad przekazywania kluczy do zamkniętych pomieszczeń lub terenu ruchu elektrycznego, wyznaczania osób upoważnionych do ich otrzymywania. 6. Urządzenia i instalacje elektroenergetyczne powinny być eksploatowane tylko przez uprawnionych pracowników z zachowaniem postanowień określonych w ROZPORZĄDZENIU MINISTRA GOSPODARKI z dnia 17 września 1999 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych. (Dz. U. Nr 80, poz. 912). 7. Prace rozruchowe, próby techniczne urządzeń powinny być prowadzone zgodnie z wymaganiami Polskich Norm, zasad eksploatacji oraz uzgodnione z prowadzącym eksploatację tego urządzenia. abc-hse.com strona 5

8. Miejsce pracy powinno być właściwie przygotowane, oznaczone i zabezpieczone w sposób zapewniający bezpieczne wykonanie pracy. 9. W każdym miejscu pracy, w którym wykonuje prace zespół pracowników, powinien być wyznaczony kierujący tym zespołem. 10. Urządzenia, instalacje i sieci lub ich części, przy których będą prowadzone prace konserwacyjne, remontowe lub modernizacyjne, powinny być wyłączone z ruchu, pozbawione czynników stwarzających zagrożenia, specjalnie oznakowane i skutecznie zabezpieczone. 11. Jeżeli ruch urządzeń, instalacji i sieci znajdujących się w pobliżu miejsca wykonywania prac, o których mowa w ust. 10 lub w pobliżu miejsca instalowania urządzeń, zagraża bezpieczeństwu pracowników to urządzenia te powinny być wyłączone z ruchu na czas wykonywania tych prac. 12. Nie jest dopuszczalne sytuowanie stanowisk pracy, składowisk wyrobów i materiałów lub maszyn i urządzeń budowlanych bezpośrednio pod napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi oraz w rejonie trakcji lub w odległości mniejszej niż: a) 3 m - dla linii o napięciu znamionowym nieprzekraczającym 1 kv; b) 5 m - dla linii o napięciu znamionowym powyżej 1 kv, lecz nieprzekraczającym 15 kv; c) 10 m - dla linii o napięciu znamionowym powyżej 15 kv, lecz nieprzekraczającym 30 kv; d) 15 m - dla linii o napięciu znamionowym powyżej 30 kv, lecz nieprzekraczającym 110 kv; e) 30 m - dla linii o napięciu znamionowym powyżej 110 kv. 13. Wykonywanie prac z wykorzystaniem sprzętu w odległościach mniejszych niż podane w pkt 12 jest dopuszczalne po opracowaniu i zatwierdzeniu szczegółowych instrukcji stanowiskowych. 14. W czasie wykonywania robót budowlanych z zastosowaniem żurawi lub urządzeń załadowczowyładowczych powinny być zachowane odległości, o których mowa w pkt 12, mierzone do najdalej wysuniętego punktu urządzenia wraz z ładunkiem. 15. Przy wykonywaniu robót budowlanych przy użyciu maszyn lub innych urządzeń technicznych, bezpośrednio pod linią wysokiego napięcia, należy uzgodnić bezpieczne warunki pracy z prowadzącym eksploatację. 16. Przy wykonywaniu prac na urządzeniach, instalacjach i sieciach lub w ich pobliżu pracownicy obowiązani są stosować ochrony osobiste, odzież sygnalizacyjną. 17. W przypadku prowadzenia prac przy czynnym szlaku kolejowym, przed przystąpieniem do pracy kierownik robót zapoznaje pracowników ze schematem postępowania przy prowadzeniu prac w strefie ruchu pociągów. Zasady bezpiecznego wykonywania pracy. 1. Prace przy urządzeniach, instalacjach i sieciach mogą być wykonywane tylko przy zastosowaniu sprawdzonych metod i technologii. Dopuszcza się wykonywanie prac przy zastosowaniu nowych metod i technologii pod warunkiem wykonywania tych prac w oparciu o opracowane specjalnie dla nich instrukcje. 2. Prace przy urządzeniach, instalacjach i sieciach, w zależności od zastosowanych metod i środków zapewniających bezpieczeństwo pracy, powinny być wykonywane zgodnie z zasadami bezpiecznej pracy. 3. Odległości wokół nieosłoniętych urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych lub ich części znajdujących się pod napięciem oraz w rejonie trakcji, wyznaczające strefy prac w pobliżu napięcia i strefy prac pod napięciem wynoszą: abc-hse.com strona 6

Napięcie znamionowe Strefa urządzenia prac pod napięciem prac w pobliżu napięcia prac w odległości bezpiecznej [kv] [m] A B c D do 1 do 0,3 powyżej 0,3 do 0,7 powyżej 0,7 powyżej 1 do 30 do 0,6 powyżej 0,6 do 1,4 powyżej 1,4 powyżej 30 do 110 do 1,1 powyżej 1,1 do 2,1 powyżej 2,1 220 do 2,5 powyżej 2,5 do 4,1 powyżej 4,1 400 do 3,5 powyżej 3,5 do 5,4 powyżej 5,4 Tabela nr 1 Odległości dla urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych do 1 kv, dotyczą tylko linii napowietrznych. 4. Prace w pobliżu napięcia powinny być wykonywane przy użyciu środków ochronnych odpowiednich do występujących warunków pracy. 5. Prace pod napięciem należy wykonywać w oparciu o właściwą technologię pracy i przy zastosowaniu wymaganych narzędzi i środków ochronnych, określonych w instrukcji wykonywania tych prac. 6. Wyłączenie urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych spod napięcia powinno być dokonane w taki sposób, aby uzyskać przerwę izolacyjną w obwodach zasilających urządzenia, instalacje i sieci. 7. Za przerwę izolacyjną o której mowa w ust. 6 uważa się: a) otwarte zestyki łącznika w odległości określonej w Polskiej Normie lub w dokumentacji producenta, b) wyjęte wkładki bezpiecznikowe, c) zdemontowane części obwodu zasilającego, d) przerwanie ciągłości połączenia obwodu zasilającego w łącznikach o budowie zamkniętej, stwierdzone w sposób jednoznaczny w oparciu o położenie wskaźnika odwzorowującego otwarcie łącznika. 8. Odpowiednim zabezpieczeniem przed przypadkowym załączeniem napięcia jest: a) w urządzeniach o napięciu znamionowym do 1 kv - wyjęcie wkładek bezpiecznikowych w obwodzie zasilającym lub zablokowanie napędu otwartego łącznika, b) w urządzeniach o napięciu znamionowym powyżej 1 kv - unieruchomienie i zablokowanie napędów łączników lub wstawienie przegród izolacyjnych między otwarte styki łączników. 9. Przy wykonywaniu pracy przez jeden zespół pracowników kolejno w kilku miejscach pracy dopuszczenie w nowym miejscu pracy może nastąpić po zakończeniu pracy w poprzednim miejscu. 10. Uziemienia należy wykonać tak, aby miejsce pracy znajdowało się w strefie ograniczonej uziemieniami. Co najmniej jedno uziemienie powinno być widoczne z miejsca pracy. W przypadku braku możliwości założenia uziemiacza w miejscu pracy należy uziemienie założyć w miejscu zasilania. W razie zasilania wielostronnego, uziemienia powinny być wykonane od każdej strony zasilania. 11. Za uziemienie miejsca pracy przyjmuje się zamknięcie uziemników stałych, których położenie odzwierciedla tablica synoptyczna rozdzielnicy oraz wskaźnik położenia dźwigni uziemnika lub odwzorowanie zamknięcia uziemnika na monitorze. 12. Prace ziemne, drogowe, na wysokości, muszą być wykonywane przez dwie osoby. Przebywanie w strefie bezpośredniego zagrożenia jest niedopuszczalne. 13. Podczas prowadzenia prac niezbędne jest właściwe oświetlenie. Musi ono zapewniać prawidłowe i bezpieczne wykonywanie pracy oraz umożliwiać jej sprawdzenie. Ocena oświetlenia miejsca pracy leży w abc-hse.com strona 7

kompetencji kierującego zespołem pracowników. Prace zabronione. Zabronione jest: 1. Eksploatowanie urządzeń bez przewidzianych dla tych urządzeń środków ochrony i zabezpieczeń, 2. Dokonywanie zmian środków ochrony i zabezpieczeń przez osoby nieupoważnione, 3. Podczas pracy wykonywanie jakichkolwiek czynności wymagających zdejmowania osłon i barier ochronnych, wchodzenia w strefę martwą pracy sprzętu, na konstrukcje, zbliżania się do nieosłoniętych części urządzeń, instalacji i sieci, powodowania zagrożenia dla ludzi. 4. Przy wykonywaniu prac na polecenie: a) rozszerzanie pracy poza zakres i miejsce określone w poleceniu, b) dokonywanie zmian położenia napędów, aparatury i armatury odcinającej, użytej do przygotowania miejsca pracy, usuwanie ogrodzeń, osłon, zaślepek i tablic ostrzegawczych oraz zdejmowanie zabezpieczeń, jeżeli ich zdjęcie nie zostało przewidziane w poleceniu, 5. Wykonywanie prac na obiektach, urządzeniach, instalacjach i sieciach w porze wieczorowo-nocnej, gdy miejsce pracy nie jest dobrze oświetlone. 6. Samowolne zmienianie miejsca pracy, 7. Wystawianie polecenia na pracę, jeżeli poleceniodawca nie zna warunków, w jakich będzie wykonywana praca i nie jest w stanie określić niezbędnych warunków zapewniających bezpieczne wykonanie pracy. 8. Powodowanie zagrożenia dla życia i zdrowia ludzkiego. 9. Lekceważenie lub nieprzestrzeganie zasad bezpiecznej pracy. Prace wykonywane sprzętem zmechanizowanym. 1. Prace przy użyciu dźwignic (maszyn i urządzeń przemysłowych takich jak urządzenia dźwigowotransportowe, maszyny i urządzenia do robót ziemnych, itp.)-w pobliżu czynnych linii elektroenergetycznych oraz w rejonie trakcji można wykonywać przy zachowaniu dopuszczalnych odległości. 2. Dopuszczalna odległość dźwignicy (pozioma lub pionowa) od linii elektroenergetycznej oraz w rejonie trakcji - jest to odległość skrajnego nieuziemionego przewodu tej linii od strefy działania dźwignicy. 3. Strefa działania dźwignicy-jest to przestrzeń wyznaczona skrajnymi położeniami elementów dźwignicy łącznie z przemieszczanym ładunkiem (z uwzględnieniem wahania ładunku). 4. Odległość pozioma -jest to odległość między rzutami pionowymi: strefy działania dźwignicy i skrajnego nieuziemionego przewodu linii elektroenergetycznej oraz trakcji. 5. Odległość pionowa -jest to odległość między rzutami poziomymi strefy działania dźwignicy i skrajnym nieuziemionym przewodem linii elektroenergetycznej oraz trakcji. 6. Prace przy użyciu dźwignic zmieniających miejsce lokalizacji (podnośniki samochodowe, dźwigi samojezdne, koparki itp.), w pobliżu niewyłączonych spod napięcia urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych, oraz trakcji mogą być wykonywane pod warunkiem zachowania odległości poziomych większych od podanych w tabeli nr 2: Napięcie Odległości poziome dźwignic zmieniających miejsce lokalizacji Prace bez nadzoru Prace pod nadzorem [kv] [m] [m] A B C abc-hse.com strona 8

do 1 powyżej 3 powyżej 1 do 3 powyżej 1 do 15 powyżej 5 powyżej 2 do 5 powyżej 15 do 30 powyżej 10 powyżej 2 do 10 powyżej 30 do 110 powyżej 15 powyżej 3 do 15 220 powyżej 30 powyżej 5 do 30 400 powyżej 30 powyżej 6 do 30 Tabela nr 2 7. Praca dźwignic pod liniami elektroenergetycznymi, w rejonie trakcji będącymi pod napięciem oraz w odległościach poziomych mniejszych od podanych w kolumnie C w tabeli nr 2 jest dozwolona po opracowaniu i zatwierdzeniu szczegółowych instrukcji. 8. Poleceniodawca wyznaczony przez prowadzącego eksploatację urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych, trakcji zezwalając na pracę dźwignicy w odległościach określonych w kolumnie C tabeli nr 2, ma obowiązek: a) wydać polecenie pisemne, b) określić na szkicu, który stanowić będzie załącznik do polecenia miejsce ustawienia dźwignicy i stref jej działania, c) wyznaczyć nadzorującego prace dźwignicy. 9. Operator ma obowiązek ustawić sprzęt w wyznaczonych miejscach w taki sposób, aby mógł bez przeszkód ocenić odległość poziomą wysięgnika od części urządzeń lub przewodów pod napięciem. Ustala również z nadzorującym sposób porozumiewania się przy pomocy jednoznacznie zrozumiałych sygnałów. 10. Zabrania się pracy sprzętem uszkodzonym o niepełnej sprawności i bez aktualnego świadectwa UDT (Urzędu Dozoru Technicznego) oraz osobom bez uprawnień. 11. Wszystkie fabrycznie zainstalowane automatyczne układy ograniczające i zabezpieczające dźwignicy muszą być sprawne. 12. Nie wolno przekraczać dopuszczalnych obciążeń i udźwigów oraz stosować zawiesi uszkodzonych lub o nieoznaczonym dopuszczalnym obciążeniu roboczym (DOR). 13. Zabrania się przebywania osób w zasięgu ramienia dźwigu, podnośnika, koparki podczas ich pracy. 14. Praca ludzi w koszu podnośnika dozwolona jest przy zamkniętych barierkach i w szelkach bezpieczeństwa. W przypadku wychylania się poza obręb kosza należy przypiąć się linką asekuracyjną do barierki kosza lub innego stałego punktu gwarantującego ochronę przed upadkiem z wysokości. 15. Pracownicy pracujący w koszu podnośnika muszą mieć aktualne badania wysokościowe. 16. Zabrania się przewożenia ludzi w koszu podnośnika. 17. Dopuszcza się czasową pracę sprzętu zmechanizowanego jeżeli polecenie na pracę to przewiduje. Zmiana w składzie osobowym brygady powinna być odnotowana w poleceniu. 18. Pracownicy wykonujący zadania nie przebywają z tyłu sprzętu w bezpośrednim zasięgu obrotu i pracy koparek, ładowarek, samochodów ciężarowych, spychaczy, walców i innego sprzętu budowlanego, nie pracują, wchodzą, przechodzą, przebywają w strefach martwych sprzętu gdzie nie mogą być zauważeni, nie podchodzą z tyłu lub z boku maszyny gdy nie są widoczni, nawet jeśli maszyna budowlana w danej chwili nie pracuje. Wymogi szczególne przy wykonywaniu wykopów: Wykonawca przed rozpoczęciem robót powiadomi na piśmie wszystkie zainteresowane strony, zgodnie z uzgodnieniami z Inżynierem i przepisami Prawa budowlanego o terminie rozpoczęcia prac oraz o przewidywanym terminie ich zakończenia. abc-hse.com strona 9

Wykopy wykonywane będą sposobem mechanicznym (poza wykopami kontrolnymi dla oznaczenia uzbrojenia podziemnego wykonywanymi ręcznie) z użyciem koparek pod i przedsiębiernych. Wykopy w terenie zabudowanym, wzdłuż dróg i chodników wykonywane będą, jako wąsko przestrzenne z odwozem gruntu z wykopów do wyznaczonych w porozumieniu z Inżynierem miejsc jego składowania. W terenie wolnym od zabudowy wykopy wykonywane będą, jako szerokoprzestrzenne z nachyleniem skarpy odpowiednim do rodzaju gruntu. Wykopy na gruntach ornych poprzedzone zostanie zdjęciem warstwy humusu, który po zakończeniu prac zostanie ponownie rozplantowany w tym samym miejscu. W przypadku ujawnienia się większego napływu wody gruntowej lub pojawienia warunków kurzawkowych" nastąpi przerwanie pogłębiania wykopu oraz zastosowanie odwodnienia metodą drenaży poziomych z rur perforowanych ułożonych na dnie wykopu w obsypce żwirowej bądź przy użyciu pomp zatapialnych z odprowadzeniem do kanalizacji ogólnospławnej, rowów melioracyjnych lub innych miejsc uzgodnionych z Inspektorem Nadzoru (np. jeżeli odwodnienie powierzchniowe dna wykopu nie było by wystarczające). Bez względu na przyjęty sposób odwodnienia, wykonawca dbać będzie o to, aby nie następowało wypłukiwanie najdrobniejszych frakcji gruntu w rejonach, gdzie grunt ma cechy "kurzawki, co wyeliminuje zagrożenie upłynnienia gruntu oddziałujące na konstrukcje umocnień wykopów czy przyległych do miejsc ich wykonywania istniejącej zabudowy. Stosuj bezpieczne metody pracy i procedury bezpieczeństwa lub instrukcje dla poszczególnych rodzajów prac (np. zachowaj bezpieczny odstęp, nie zdejmuj osłon obracających się elementów i części maszyn,stosuj ochrony zbiorowe i indywidualne). Nie operuj kończynami w strefach niebezpiecznych. Napraw i konserwacji dokonuj tylko przy wyłączonych układach napędowych ( z wyjątkami przewidzianymi w DTR). Zachowaj bezpieczną odległość od pracującego sprzętu, usuwaj osoby niepowołane ze stref niebezpiecznych. Manewry maszynami wykonuj w spokojny i rozważny sposób, szczególnie przy zbliżającym się krytycznym przechyle pojazdu. Upewnij się, że przebywasz w bezpiecznej odległości podczas pracy maszyny. Podnosząc ciężar na zawiesiach upewnij się, że są nieuszkodzone i odpowiednie do danego zadania. Dostosuj prędkość do panujących warunków. Używaj sprawnych drabin, rusztowań i podestów oraz zabezpieczeń indywidualnych w czasie wykonywania pracy na wysokości, Podłoże gdzie rozstawiasz drabinę musi być stabilne i nie śliskie. Nie wchodź sam do wykopów powyżej 2m, pracuj poza klinem odłamu gruntu. Używaj ochron osobistych podczas pracy z czynnikami niebezpiecznymi (stosuj okulary, rękawice ochronne, ochrony górnych dróg oddechowych). Substancje niebezpieczne stosuj zgodnie z kartą charakterystyki substancji niebezpiecznej lub zgodnie z instrukcją bezpieczeństwa produktu. Przemieszczając się uważaj na nierówności terenu, stosuj sprawne obuwie robocze, zachowaj szczególną ostrożność poruszając się po drogach, którymi jeżdżą środki transportu lub maszyny budowlane. Wchodząc lub schodząc po schodach, podestach lub drabinie asekuruj się jedną wolną ręką lub poproś inną osobę o pomoc. Urządzeń i instalacji elektrycznych nie używaj gdy są uszkodzone, niesprawne, zawilgocone, zapoznaj się z dokumentacją terenu robót, przy uszkodzeniu przewodów energetycznych nie wychodź z kabiny. Stosuj bezpieczne odległości od napowietrznych linii energetycznych. Stosuj zawsze ochronniki słuchu pracując przy maszynach i urządzeniach generujących hałas. Przy pracy w zapyleniu lub z gorącymi powierzchniami stosuj ochrony osobiste. Ciężkie przedmioty przenoś z zachowaniem norm dźwigania, zasad ergonomii oraz stosuj się do instrukcji wykonywania ręcznych prac transportowych Zapoznaj się z instrukcją postępowania na wypadek znalezienia niewybuchu i dokumentacją terenu wykopów, pracuj ze wzmożoną uwagą. Każde wejście w strefę niebezpieczną pracy maszyny musi być bezwzględnie zasygnalizowane operatorowi maszyny przed wejściem w strefę niebezpieczną pracy maszyny tak by operator wiedział że jesteś w pobliżu maszyny. Przestrzegaj Instrukcji Obsługi i Instrukcji Stanowiskowych Dopilnuj wydzielenia i zabezpieczenia niebezpiecznych stref pracy sprzętu, odsuwaj osoby niepowołane ze stref niebezpiecznych. Stosuj się do Zasad Bezpieczeństwa Przestrzegaj Dokumentacji Techniczno-Ruchowej i procedur dla urządzeń i instalacji. Zachowaj bezpieczną odległość od przewodów elektrycznych, pojazdów i ludzi. abc-hse.com strona 10

Wypełniaj polecenia i wskazówki przełożonych Jeżeli wykop osiągnie głębokość większą niż 1 m od poziomu terenu wykonaj bezpieczne zejście (szer. 0,7 m) w ścianie wykopu o nachyleniu max 45.lub stosuj drabinki o nachyleniu max 42. Zabezpiecz ściany wykopu przed obsunięciem się poprzez zastosowanie obudowy lub ukosowania z pochyleniem (klin odłamu gruntu ) zależnym od kategorii gruntu. Deskowanie zabezpieczające wykop powinno wystawać minimum 15 cm ponad krawędź wykopu. W odległości mniejszej od 0,5 m od istniejącej instalacji, roboty prowadź ręcznie. Wykopy powinny być wygrodzone barierami o wysokości 1,10 m z poprzeczką na wysokość 0,6 m, w odległości co najmniej 1 m od krawędzi wykopu. Umieść tablicę informacyjną: "Osobom postronnym wstęp wzbroniony", w nocy czerwone światło ostrzegawcze. Maszyny powinny zachować odległość 0,6 m poza klinem odłamu dla danej kategorii gruntu. Zachowaj bezpieczną odległość od krawędzi zboczy, nawisów, śliskiego terenu Utrzymuj maszynę w odległości większej (licząc w poziomie od skrajnych przewodów napowietrznych linii elektroenergetycznych i trakcji) niż: o 2 m od linii niskiego napięcia, o 5 m od linii wysokiego napięcia do 15 kv, o 10 m od linii wysokiego napięcia do 30 kv, o 15 m od linii wysokiego napięcia powyżej 30 kv o 30 m od linii wysokiego napięcia powyżej 110 kv Objazdy, przejazdy i organizacja ruchu: Wykonawca przed przystąpieniem do robót budowlanych opracuje i uzgodni z właściwymi organami (władzami samorządowymi, policją) projekt organizacji ruchu na czas trwania budowy. Projekt organizacji ruchu będzie zawierał wszystkie wymogi - łącznie z ustawieniem znaków poziomych i pionowych, ewentualnego oświetlenia miejsc wykonywania robót (po zmierzchu lub na nocnej zmianie) zapewniający bezpieczeństwo dla pracowników budowy i użytkowników dróg. Roboty sanitarne Realizacja robót drogowych wymagać będzie wykonania: 1. Robót Przygotowawczych, 2. Robót Ziemnych, 3. Podbudowy, 4. Nawierzchni, 5. Robót Wykończeniowych, 1. Roboty przygotowawcze W ramach robót przygotowawczych wykonane zostanie: a) Odtworzenie trasy i punktów wysokościowych b) Usunięcie drzew i krzaków c) Zdjęcie warstwy humusu d) Rozbiórka, przebudowa elementów dróg i ulic 1a) Odtworzenie trasy i punktów wysokościowych Zakres robót: W zakres robót pomiarowych, związanych z odtworzeniem (wyznaczeniem) trasy i punktów wysokościowych wchodzą: wyznaczenie sytuacyjne i wysokościowe punktów głównych osi trasy i punktów wysokościowych (reperów roboczych założonych w terenie, dowiązanych do reperów państwowych), uzupełnienie osi trasy dodatkowymi punktami, abc-hse.com strona 11

wyznaczenie dodatkowych reperów roboczych, za stabilizowanie punktów w sposób trwały, ochrona ich przed zniszczeniem oraz oznakowanie w sposób ułatwiający ich odszukanie i ewentualne odtworzenie; wyznaczenie przekrojów poprzecznych; wyznaczenie przekrojów porzecznych, (co 20 m) do prowadzenia pomiarów kontrolnych (geodezyjnych) każdej warstwy, oznaczenie pikietażu w sposób trwały oraz odtwarzanie uszkodzonych punktów na bieżąco do końca okresu gwarancyjnego, sprawdzenie lokalizacji sieci uzbrojenia terenu, obiektów (w tym ich posadowień), skrajni na każdym etapie robót. Po wykonaniu robót budowlanych należy wykonać: wznowienie punktów granicznych pasa drogowego, wyznaczenie i utrwalenie na gruncie nowych punktów granicznych znakami granicznymi, według zasad określonych w przepisach dotyczących geodezji i kartografii, okazać granicę właścicielom nieruchomości przylegających do pasa drogowego, protokoły. Sprzęt: Do odtworzenia sytuacyjnego trasy i punktów wysokościowych należy stosować następujący sprzęt: teodolity lub tachimetry, niwelatory dalmierze, tyczki, łaty, taśmy stalowe, szpilki, ruletki, samochód dostawczy, 1b) Usunięcie drzew i krzaków Zakres robót: karczowanie i usunięcie drzew karczowanie i usunięcie krzewów, karczowanie i usunięcie zadrzewień. Sprzęt: piły spalinowe, ciągniki z wyciągiem do karczowania drzew tzw., Lebiodka", rębaki do zrąbkowania gałęzi, koparki typu Caterpillar, spycharki, samochody do wywozu pociętych pni i gałęzi. 1c) Zdjęcie warstwy humusu Zakres prac: W ramach robót dokonane zostanie zdjęcie warstwy humusu z pasa robót ziemnych (na całą głębokość jej zalegania śr. 20 cm) obejmujących: drogę ekspresową, drogi dojazdowe, drogi poprzeczne i węzły, urządzenia ochrony środowiska, Sprzęt: spycharki, abc-hse.com strona 12

równiarki, łopaty, szpadle, i inny sprzęt - w miejscach gdzie prawidłowe wykonanie robót sprzętem zmechanizowanym nie jest możliwe, koparki i samochody samowyładowcze do transportu humusu do usuwania darniny, noże do cięcia darniny. 6. Istotne ryzyka i ich ocena/ proponowane bezpieczne metody: Dostęp do miejsca pracy i drogi ewakuacyjne Dostęp do miejsc pracy będzie się odbywać z istniejących ciągów komunikacyjnych oraz dróg serwisowych. Drogi ewakuacyjne z miejsc wykonywania prac będą przebiegać w miejscach wyznaczonych przez kierowników odcinków. Oświetlenie miejsca pracy W trakcie prowadzenia prac podwykonawca będzie stosować oświetlenie naturalne i sztuczne oraz w razie potrzeby oświetlenie ostrzegawcze Sąsiedztwo/ zależność od innych wykonawców sposoby wydzielania miejsca pracy Miejsca prowadzenia prac będą oznakowane np. taśmą sygnalizacyjną, w razie potrzeby wygrodzone oraz zabezpieczone przed dostępem osób nieupoważnionych. Upadek materiałów proponowany sposób zabezpieczeń, Materiały będą składowanie poza strefą niebezpieczną w sposób eliminujący ryzyko upadku elementu z wysokości. Transport materiałów będzie się odbywał przy użyciu sprawnego sprzętu, z zachowaniem zasad bezpiecznej pracy. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, zagrożenia praca będzie przerywana. Ryzyka pożarowe środki zabezpieczające, proponowany sposób zabezpieczeń, Miejsca wykonywanych prac będą zabezpieczone podręcznymi środkami gaśniczymi, każdy samochód jest wyposażony w sprawną gaśnicę ABC. Prace niebezpieczne pożarowo np. podgrzewanie izolacji termokurczliwej przewodów, prace spawalnicze będą prowadzone zgodnie z zasadami bezpieczeństwa pożarowego z uwzględnieniem warunków terenowych, pogodowych i pory roku. Ryzyka dla środowiska środki, proponowany sposób zabezpieczeń, karta charakterystyki materiałów Wyciek oleju napędowego, smarów. Okresowe kontrole stanu technicznego maszyn i sprzętu. Inne ryzyka. prace przy trakcji, liniach energetycznych ryzyko porażenia prądem, prace ziemne ryzyko przysypania, potrącenie przez przemieszczające się pojazdy i sprzęt Ryzyko porażenia prądem. Pracownicy stosują się do zasad bezpiecznej pracy, stosują ochrony osobiste, zachowują szczególną ostrożność przy pracy w rejonie gdzie może pojawić się napięcie oraz przy strefach niebezpiecznych. Stosują się do instrukcji stanowiskowej. W razie stwierdzenia zagrożenia dla życia lub zdrowia opuszczają strefę niebezpieczną, abc-hse.com strona 13

powstrzymują się od wykonywania pracy artykuł 210 kodeksu pracy. Ryzyko przysypania. Pracownicy stosują się do zasad bezpiecznej pracy, stosują ochrony osobiste i skutecznie zabezpieczają ściany wykopu przed zawaleniem. Pracownicy nie wchodzą do niezabezpieczonych wykopów. Pracownicy stosują się do instrukcji prowadzenia prac ziemnych. W razie stwierdzenia zagrożenia dla życia lub zdrowia opuszczają strefę niebezpieczną, powstrzymują się od wykonywania pracy artykuł 210 kodeksu pracy.praca w prawidłowo zabezpieczonych wykopach, Przy zachowaniu zasad bezpiecznej pracy i organizacji prac w sposób przemyślany, przewidując zagrożenia, ryzyko i możliwe skutki ryzyko opisanych powyżej zagrożeń przy prowadzonych pracach jest na poziome akceptowalnym 7. Wymagane środki: abc-hse.com strona 14