Różnorodność produktów giełdowych

Piotr Szeliga Wiceprezes Zarządu sprawuje bezpośredni nadzór nad Działem Notowań. Vice President of the Exchange Management Board directly supervises the Trading Department. Różnorodność produktów giełdowych A diverse line of Exchange-listed products Dzia Notowaƒ to jeden z kluczowych dla funkcjonowania i rozwoju rynku dzia ów na gie dzie. Czym konkretnie zajmujà si jego pracownicy? Prace Dzia u Notowaƒ skupiajà si g ównie na dwóch obszarach: na dzia alnoêci operacyjnej zwiàzanej g ównie z organizacjà i obs ugà sesji oraz na dzia alnoêci rozwojowej obejmujàcej prace zwiàzane z rozwojem produktów gie dowych, metod obrotu, systemu Warset i licznych narz dzi wspierajàcych, umo liwiajàcych sprawny przebieg notowaƒ. The Trading Department is one of the Exchange s key departments with regard to the market s functioning and development. What specifically do its employees do? The work of the Trading Department focuses mainly on two areas: operational activities concerned mainly with the organisation and running of trading sessions; and development activities encompassing work connected with the development of Exchange products, transaction methods, the Warset system, and the numerous support tools which ensure that trading goes smoothly and efficiently. 18

Przez lata Gie da systematycznie wzbogaca a ofert produktów gie dowych. Czy w roku 2001 pojawi si jakiê nowy instrument? Zupe nie nowym instrumentem sà jednostki indeksowe na WIG20 MiniWIG20, wprowadzone do obrotu w listopadzie 2001 roku. Jest to instrument umo liwiajàcy atwe inwestowanie i zapewniajàcy zwrot z inwestycji taki sam, jak w przypadku inwestycji w spó ki z indeksu WIG20. W styczniu 2001 roku wesz y do obrotu pierwsze kontrakty terminowe na akcje spó ek TPSA, Elektrimu i PKN Orlen, zaê w paêdzierniku na akcje kolejnych pi ciu spó ek: For years, the Exchange has been steadily expanding and improving its range of products. Did any new instrument make an appearance in 2001? One completely new instrument is the WIG20 index participation unit the MiniWIG20, introduced to trading in November 2001. This instrument facilitates the investment process, and ensures the same return on investment as with investments in companies from the WIG20 index. In January 2001, trading commenced in the first individual stock futures for TPSA, Elektrim and PKN Orlen companies; and in October, for another five companies: Agora, Wprowadziliśmy kolejne instrumenty giełdowe jednostki indeksowe MiniWIG20, kontrakty terminowe na akcje, warranty typu amerykańskiego, zagraniczne obligacje korporacyjne We have introduced the following new Exchange-listed instruments: MiniWIG20 index units, individual stock futures, American-style warrants, corporate bonds issued by foreign entities Agory, KGHM, Pekao SA, Prokomu i BRE. W ubieg ym roku nastàpi równie gie dowy debiut warrantów typu amerykaƒskiego, a ponadto pojawi si na naszej gie dzie pierwszy zagraniczny emitent Europejski Bank Inwestycyjny w Luksemburgu, który wprowadzi na rynek obligacje. Tak wi c w kwestii urozmaicania produktów dzia o si niema o. JednoczeÊnie w ca ym roku na gie d wesz o dziewi ç spó ek. To mniej ni w poprzednich latach... To wynik ogólnie z ej sytuacji, nie tylko w Polsce, ale tak- e w ca ej Europie Ârodkowowschodniej i na Êwiecie. Na gie dzie w Pradze nie by o w ogóle nowych spó ek. W 2001 roku do zaledwie kilku debiutów dosz o w Budapeszcie, u nas by o ich dziewi ç. Podobnie sytuacja wyglàda a na innych gie dach europejskich. JeÊli wi c uwzgl dniç te tendencje ponadkrajowe, ponadregionalne oraz coraz s abszà koniunktur gospodarczà w Polsce, Europie i na Êwiecie, to dziewi ç debiutów w Warszawie w ca ym 2001 roku nale y uznaç za ca kiem dobry wynik. KGHM, Pekao SA, Prokom and BRE. Also last year American-style warrants started trading on the Exchange. Moreover, the first foreign issuer the European Investment Bank in Luxembourg made its appearance on the Warsaw Stock Exchange, listing bonds. So, with regard to diversifying the product line much has been achieved. At the same time nine new companies were listed on the Exchange in the course of the year. This is less than in previous years... This is due to the generally bad market situation, not only in Poland, but also throughout Central and Eastern Europe and the world. For example no new companies at all debuted on the Prague Stock Exchange. In 2001, only a few debuts were made in Budapest, while we had nine. The situation was similar on other European exchanges. If, therefore, we take into account these regional and global trends, as well as the worsening economic situation in Poland, Europe and the rest of the world, then the total of nine debuts in Warsaw in 2001 should definitely be seen as a good result. 19 Różnorodność produktów giełdowych A diverse line of Exchange-listed products

Czy ta zbli ajàca si dekoniunktura by a widoczna na GPW ju wczeêniej? Istotnie, gie da jest takim specyficznym barometrem, pokazujàcym z pewnym wyprzedzeniem ciênienie, którego jeszcze nie ma. To jest fenomen rynku gie dowego, e mo na na nim zaobserwowaç wczeêniej pewne trendy, które w ca ej gospodarce pojawià si dopiero za kilka miesi cy. Pierwsze sygna y mówiàce o pogorszeniu si nastrojów i sytuacji makroekonomicznej dop ywa y z gie dy ju rok, pó tora roku wczeêniej. Na gie dzie dzia ajà profesjonaliêci i potrafià z takich sygna ów wysnuç odpowiednie wnioski. Analizujà wskaêniki makroekonomiczne i podejmujà w aêciwe decyzje, tak e dotyczàce inwestycji, stàd dochodzi do och odzenia nastrojów na gie dzie. Czy dlatego zamiast debiutów dominowa a tendencja do og aszania wezwaƒ, zazwyczaj przez du ych inwestorów, na sprzeda akcji spó ek? W 2001 roku by a ich rekordowa liczba 35. Zgodnie z ustawà o publicznym obrocie papierami wartoêciowymi ka dy inwestor, który przekroczy w spó ce Was the coming slowdown visible on the WSE beforehand? Very much so. The stock market is a peculiar kind of barometer, one able to indicate with some advance notice pressure which is not actually present yet. This is a phenomenon of the stock market that certain trends can be observed there beforehand which only appear in the economy as a whole a few months later. The first signals of a deterioration in moods and a worsening macroeconomic situation were already emanating from the stock market one-and-a-half years earlier. Those active on the Exchange are professionals capable of drawing the appropriate conclusions from such signals. They analyse macroeconomic indicators and make appropriate decisions, including those concerning investments. Is this why instead of debuts we witnessed announcements of invitations to sell shares, usually by large investors? In 2001, there was a record number of such announcements 35. According to the Law on Public Trading in Securities, 20

okreêlonà liczb g osów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, musi og osiç wezwanie na sprzeda akcji, aby np. mniejsi inwestorzy mogli wycofaç si z inwestycji. Choç liczba przeprowadzonych wezwaƒ w 2001 roku by a istotnie du a, cz Êç z nich zakoƒczy a si niepowodzeniem. Nie widaç te wzmo onej ch ci inwestorów do wycofywania spó ek z gie dy. Fala takich wezwaƒ przesz a przez rynek w poprzednich latach. any investor exceeding a specific number of votes at the General Shareholders Meeting must issue an invitation to sell shares so that, for example, smaller investors can withdraw their investments. Although the number of invitations in 2001 was high, some of them were unsuccessful. There is also no visibly increased desire among investors to withdraw companies from the Exchange. A wave of such invitations passed through the market in previous years. A mo e na tak trudnym rynku, w 2001 roku, skoƒczy si okres prostego inwestowania jedynie w akcje spó ek i obligacje skarbu paƒstwa? Mo e wraz z przyrostem bardziej profesjonalnych inwestorów powinno przybywaç bardziej wyrafinowanych instrumentów? Jedna z podstawowych zasad dzia ania GPW polega na tym, e staramy si aktywnie reagowaç na potrzeby rynku. Stàd, jeêli inwestorom brakuje bardziej wyrafinowanych instrumentów, gie da stara im si je dostarczyç. Jednak sukces nowych instrumentów zale y od wielu czynników, na które gie da na ogó nie ma wp ywu, dlatego nie wszystkie wychodzà, nie wszystkie odpowiadajà klientom. Na rozwini tych rynkach kapita owych przyjmuje si nawet, e oko o 80 proc. takich instrumentów nie znajduje nabywców i ponosi kl sk. Przyk adowo w Polsce zupe nie nie uda y si kontrakty na waluty, niewielkim zainteresowaniem cieszà si kontrakty na TechWIG. Jednak Êredni sesyjny wolumen obrotu kontraktami w roku 2001 by blisko trzykrotnie wy szy ni w roku 2000, a najwi kszym powodzeniem u inwestorów cieszy y si kontrakty na WIG20. OczywiÊcie gie da mo e jeszcze sporo zrobiç w zakresie prowadzenia akcji informacyjnej czy marketingowej na rzecz nowych instrumentów, ale najwa niejsze, aby rynek ciàgle otrzymywa nowe propozycje. W 2001 roku gie da prowadzi a tak e prace nad wprowadzeniem do obrotu tzw. ETF-ów. Co to sà za instrumenty i kiedy mogà znaleêç si w obrocie gie dowym w Warszawie? Jest to zast pcza forma inwestowania w akcje. Najwi ksze instytucje finansowe tworzà fundusz, który powstaje np. z akcji ulokowanych przez inwestorów. Za te akcje, odpowiadajàce np. indeksowi WIG20, inwestorzy otrzymujà Aktywnie reagujemy na potrzeby rynku We are actively responding to market needs Perhaps on the difficult market of 2001, we saw an end to the trend of investing in equity and debt instruments alone? Perhaps with the rising number of more professional investors, there ought to be a greater number of more sophisticated instruments? One of the basic principles governing WSE operations is that we try to respond actively to the needs of the market. Hence, if investors lack more refined instruments, the Exchange tries to provide them. The success of new instruments, however, depends on many factors over which the Exchange generally has no control; therefore, not all of them work not all of them suit customers needs. On developed capital markets, it is even accepted that approximately 80% of such instruments do not find buyers, and fail. In Poland, for example, currency futures were completely unsuccessful; TechWIG futures also attracted little interest. However, on average, daily futures turnover volume was almost three times higher in 2001 than in 2000, and WIG20 futures enjoyed the most success among investors. Obviously, the Exchange can do quite a bit in the area of information or marketing campaigns for new instruments, but the most important thing is for the market to constantly receive new offers. In 2001, the Exchange also made preparations for launching trading in so-called ETFs. What kind of instruments are these, and when will they be available for trading on the Warsaw Stock Exchange? This is an alternative form of investing in shares. The largest financial institutions create a fund based, for example, on shares deposited by investors. In exchange for these shares, corresponding, for example, to the WIG20 index, investors obtain investment certificates reflecting this port- 21 Różnorodność produktów giełdowych A diverse line of Exchange-listed products

certyfikaty inwestycyjne odzwierciedlajàce ten portfel, czyli ETF-y, które mo na sprzedawaç, kupowaç, umarzaç. Jest to atwiejsza i bardziej przyst pna forma inwestowania. Zgodnie z trendami europejskich rynków kapita owych, gdzie takie instrumenty funkcjonujà od oko o pó tora roku, w 2001 roku GPW prowadzi a intensywne prace nad ETF-ami na zagraniczne indeksy i licz, e w 2002 roku znajdà si one w obrocie w Warszawie. Mimo usuni cia prawie wszystkich mo liwych barier, nowa forma inwestowania, jakà jest krótka sprzeda, nie rozwin a si w 2001 roku. Dlaczego? Wprowadzenie krótkiej sprzeda y le y nie tylko w gestii GPW. Istniejà ju mo liwoêci prawne wprowadzenia krótkiej sprzeda y, ale w aêciwe funkcjonowanie tego instrumentu zale y tak e od domów maklerskich. Wa ny jest tutaj sprawny system po yczek papierów wartoêciowych. Paradoksalnie, najpowa niejsi gracze na rynku krótkiej sprzeda y, którzy mogliby skorzystaç z takiej mo liwoêci, lub sà potencjalnymi po yczkodawcami papierów wartoêciowych, nie wiedzà, e mogà to ju robiç. ycie nie znosi pró ni, gie da tak e. Stàd instrumenty, które wczeêniej przedstawia em, zast pujà w aênie krótkà sprzeda, czyli zapewniajà inwestorom mo liwoêç zarabiania na spadkach. Ta sytuacja pokazuje, e krótka sprzeda to instrument, którego wprowadzenie wymaga du ego wysi ku nie tylko od Gie dy... Dobre funkcjonowanie tego instrumentu zale y w jeszcze wi kszym stopniu od poêredników. W stosowaniu krótkiej sprzeda y nie ma ju praktycznie adnych barier. Po yczek mogà udzielaç fundusze inwestycyjne, firmy ubezpieczeniowe. Czekamy jeszcze na rozstrzygni cie, czy mogà to te robiç fundusze emerytalne. Dotyczy to jednak du ych graczy na rynku. Znacznie pro- Êciej wyglàdajà te mo liwoêci dla drobnych, nieinstytucjofolio, i.e. ETFs, which can be sold, bought or redeemed. This is an easier and more accessible form of investment. Following trends on European capital markets, where such instruments have been present for approximately one-anda-half years, the WSE carried out intensive work on ETFs based on foreign indices in 2001, and I hope that they will be introduced to trading in Warsaw during 2002. Despite the removal of almost all possible barriers, the new form of investment known as the short-selling did not develop in 2001. Why? The introduction of the short-selling does not lie solely within WSE management s sphere of influence. Legal possibilities for introducing short-selling already exist, but the functioning of this instrument depends also on brokerage houses. An efficient securities lending system is important here. Paradoxically, the most important players on the short-selling market who could make use of such a possibility, or who are potential lenders of securities, are unaware that they can already do this. Life cannot stand a vacuum, and the same is true for the stock market. Hence, the instruments, which I presented earlier, are replacing the short-selling, i.e. they provide investors with the opportunity to make money when the market experiences a downturn. Prowadzimy intensywne prace nad nowym instrumentem ETF-ami na zagraniczne indeksy We are working on a new instrument ETFs based on foreign indices Usuwamy bariery krótkiej sprzedaży We are removing barriers to short-selling This situation shows that short-selling is an instrument whose introduction requires much effort, and not only from the Exchange... The proper functioning of this instrument depends even more on the intermediaries. There are now practically no barriers impeding the application of short-selling. Securities lending may be provided by investment funds and insurance firms. We are still waiting for a decision on whether pension funds may also lend securities. This situation, however, concerns the big players on the market. The opportunities for small, non-institutional 22

nalnych inwestorów, a mimo to wcià nie mogà dywersyfikowaç sposobów zarabiania na gie dzie. A byç mo e przyczyna le y jeszcze w wàtpliwoêciach podatkowych zwiàzanych z krótkà sprzeda à? Na czym one polegajà? Dotyczy to niewyjaênionej jeszcze ostatecznie koniecznoêci uiszczania podatku od zysków kapita owych. Do koƒca 2003 roku zwolnione z niego sà papiery nabyte na rynku regulowanym. Gdy zaê inwestor po ycza papiery i je potem odkupuje, to zarabia nie na swoich walorach, ale na po yczonych. Nie wiadomo wi c, czy taki obrót nie podlega opodatkowaniu. Problem ten wymaga jeszcze interpretacji Ministerstwa Finansów. investors are much simpler, but despite this, they are still unable to diversify their methods of making money on the stock market. Or perhaps, the cause lies beyond this in the ambiguous tax situation associated with short-selling? What does this problem entail? It concerns the need to pay capital gains tax, a fiscal obligation that has not been fully clarified. Until the end of 2003, securities purchased on the regulated market are exempt from this tax. However, when an investor borrows securities and later buys them back, he/she makes money not on his/her own assets, but on those borrowed. We don t know, therefore, whether such a transaction is subject to taxation. This problem still requires interpretation from the Ministry of Finance. 23 Różnorodność produktów giełdowych A diverse line of Exchange-listed products

Wskaźniki giełdowe 2001 Market indicators 2001 WartoÊç rynkowa notowanych spó ek (na koniec roku) 103,4 mld z Market capitalisation (at year-end) PLN 103.4 bn WartoÊç obrotów rynek kasowy 91,3 mld z Turnover value cash market PLN 91.3 bn WartoÊç obrotów rynek terminowy 98,6 mld z Turnover value futures market PLN 98.6 bn WartoÊç obrotów na sesj (wszystkie papiery wartoêciowe) 760 mln z Session turnover value (all securities) PLN 760 mil. Liczba transakcji na sesj (rynek akcji) Liczba spó ek wprowadzonych do obrotu gie dowego w 2001 r. 12,5 tys. 9 Number of transactions per session (equity market) Number of newly-listed companies in 2001 12.5 thous. 9 Liczba notowanych spó ek na koniec roku 230 Number of listed companies at year-end 230 Zmiany indeksów w ciàgu roku: Index movements during the year: WIG20 MIDWIG WIG TechWIG NIF WIRR -33,46% 1,57% -21,99% -59,48% -1,32% -35,83% WIG20 MIDWIG WIG TechWIG NIF WIRR -33.46% 1.57% -21.99% -59.48% -1.32% -35.83% Wskaênik C/Z (na koniec roku, bez NFI) Wskaênik C/WK (na koniec roku, bez NFI) 58,4 1,31 P/E ratio (at year-end, excluding NIFs) P/BV ratio (at year-end, excluding NIFs) 58.4 1.31 24

25 Rozwiązania informatyczne pomostem do Europy Computerised solutions a bridge to Europe