Ocena stanu przygotowania Obrony Cywilnej w Polsce

2011 SZEF OBRONY CYWILNEJ KRAJU KOMENDA GŁÓWNA PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ Ocena stanu przygotowania Obrony Cywilnej w Polsce Raport - stan na dzień 31 grudnia 2010 r. Opracowano w Biurze do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej Warszawa, maj 2011

SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI... 2 1. WSTĘP... 3 2. REALIZACJA ZADAO OBRONY CYWILNEJ W WOJEWÓDZTWACH... 5 2.1. System wykrywania, ostrzegania i alarmowania... 5 2.2. Ewakuacja ludności na wypadek masowego zagrożenia życia i zdrowia... 8 2.3. Stan budownictwa ochronnego... 11 2.4. Stan zaopatrzenia organów i formacji obrony cywilnej... 14 2.5. Stan przygotowania punktów do likwidacji skażeo... 23 2.6. Planowanie obrony cywilnej... 27 2.7. Zapewnienie dostaw wody pitnej oraz ochrony ujęd i urządzeo wodnych... 29 2.8. Finansowanie zadao obrony cywilnej... 31 2.9. Szkolenie z zakresu obrony cywilnej... 34 3. WNIOSKI OGÓLNE ORAZ PROPOZYCJE ROZWIĄZAO... 42 4. SPIS TABEL... 44 5. SPIS WYKRESÓW... 45 Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 2

1. WSTĘP Podstawę opracowania przedmiotowego materiału stanowi 12 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 czerwca 2004 r. w sprawie warunków i trybu planowania i finansowania zadao wykonywanych w ramach przygotowao obronnych paostwa przez organy administracji rządowej i organy samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2004 r. Nr 152, poz. 1599 z późn. zm.), zgodnie z którym Szef Obrony Cywilnej Kraju dokonuje oceny przygotowao w zakresie ochrony ludności i obrony cywilnej. Ponadto, zgodnie z 2 ust. 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju, szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin (Dz. U. z 2002 r. Nr 96, poz. 850) do zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju należy dokonywanie oceny stanu przygotowao obrony cywilnej województw, powiatów i gmin, natomiast zgodnie z 6 ust. 1 rozporządzenia składa informację z realizacji zadao obrony cywilnej na żądanie ministra właściwego do spraw wewnętrznych lub Prezesa Rady Ministrów. W 2007 roku, w Biurze ds. Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej Paostwowej Straży Pożarnej opracowany został Raport nt. zadao i przedsięwzięd w zakresie ochrony ludności i obrony cywilnej, realizowanych przez Komendę Główną Paostwowej Straży Pożarnej w latach 2000 2007. Raport stanowi próbę kompleksowej oceny przedsięwzięd zrealizowanych w wyżej wymienionym zakresie przez komórki organizacyjne Komendy Głównej PSP oraz zawiera szereg wniosków i propozycji zmierzających do usprawnienia sposobu realizacji przedmiotowych zadao. Nadmienid należy, iż przedmiotowy materiał w znacznym stopniu stanowi kontynuację prac dotyczących koncepcji nowego podejścia oraz realizacji zadao ochrony ludności i obrony cywilnej. W 2010 r. opracowano kompleksowy materiał pt. Ocena stanu przygotowania obrony cywilnej w Polsce stan na 31 grudnia 2009 r., obejmujący uwarunkowania i przeobrażenia na przestrzeni ostatnich lat, a także obecny stan realizacji zadao obrony cywilnej oraz Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 3

propozycje systemowych rozwiązao w tym zakresie. Przyjęto niniejszy materiał jako bazowy, do którego odnosid się będą następne edycje, zatem niniejsze opracowanie Ocena stanu przygotowania obrony cywilnej w Polsce stan na 31 grudnia 2010 r. - odnosi się do powyższego dokumentu. W analizowanym okresie (tj. 2010 rok) nie wprowadzono nowych aktów prawnych określających zasady realizacji poszczególnych zadao obrony cywilnej. Biorąc pod uwagę obowiązujące regulacje prawne Szef Obrony Cywilnej Kraju oraz terenowi szefowie obrony cywilnej koordynowali realizację zadao obrony cywilnej poprzez wydawanie zarządzeo, wytycznych i instrukcji. Należy jednak podkreślid potrzebę pilnego uregulowania sfery ochrony ludności z uwzględnieniem uwarunkowao i powinności wynikających z członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Prace w tym kierunku podejmowano w różnych okresach, przy czym na przełomie 2009 i 2010 przygotowano całościową koncepcję i założenia rozwiązao legislacyjnych obejmującą sferę ochrony ludności i obrony cywilnej. Niniejszy materiał opracowany został we współpracy i na podstawie materiałów otrzymanych od szefów obrony cywilnej w województwach. Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 4

2. REALIZACJA ZADAO OBRONY CYWILNEJ W WOJEWÓDZTWACH 2.1. System wykrywania, ostrzegania i alarmowania W 2010 roku Szef Obrony Cywilnej Kraju wydał Wytyczne w sprawie ogólnych zasad przygotowania i zapewnienia działania systemu wykrywania i alarmowania zwanego dalej SWA oraz systemu wczesnego ostrzegania o zagrożeniach zwanego dalej SWO w województwach, powiatach i gminach. Wytyczne określają ogólne zasady tworzenia wojewódzkich SWO i SWA, ich współdziałanie z elementami składowymi funkcjonującymi w powiatach i gminach oraz koordynację realizacji zadao z zakresu alarmowania i ostrzegania ludności o zagrożeniach z Krajowym Systemem Wykrywania Skażeo i Alarmowania oraz systemem powszechnego ostrzegania wojsk i ludności cywilnej o zagrożeniu uderzeniami z powietrza. Wytyczne umożliwiają ujednolicenie tworzonych na terenie województw nadzorowanych przez wojewodów: 1. Wojewódzkich Systemów Wczesnego Ostrzegania o zagrożeniach (SWO) funkcjonujących w czasie pokoju; 2. Wojewódzkich Systemów Wykrywania i Alarmowania (SWA) działających w stanie kryzysu i stanie wojny; Stan systemu ostrzegania i alarmowania oraz jego elementów przedstawiają poniższe wykresy. Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 5

13% 87% procent ludności objętej działaniem systemów procent ludności nie objętej działaniem systemów Wykres 1. Procent ludności objętej działaniem systemów alarmowania i ostrzegania w stosunku do liczby mieszkaoców kraju 1 Z danych otrzymanych z województw wynika, że ludnośd nie objęta działaniem systemów ostrzegania i alarmowania to ludnośd obszarów słabo zaludnionych, wiejskich i stanowi 12,9% ogólnej liczby mieszkaoców kraju. Wykres 2. Procent ludności objętej działaniem systemów ostrzegania i alarmowania za pomocą różnych środków 1 Liczba mieszkaoców kraju 38 186 860 mieszkaoców dane GUS stan na dzieo 30.06.2011 r. Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 6

Głównym narzędziem do ostrzegania i alarmowania są stacjonarne syreny alarmowe, za pomocą których możliwe jest ostrzeganie ok. 79% ludności. Ok. 8,1% ludności objętej działaniem systemu ostrzegania i alarmowania (patrz wykres 1) znajduje się w strefie umożliwiającej ostrzeganie za pomocą ruchomych zestawów oraz innych narzędzi, takich jak zestawy głośnomówiące, dzwony, gongi itp. Wykres 3. Liczba syren elektrycznych i elektronicznych uruchamianych ręcznie i radiowo Jak przedstawiono na powyższym wykresie zdecydowaną większośd funkcjonujących syren stanowią syreny elektryczne (mechaniczne). Są to urządzenia starego typu, nie posiadające możliwości awaryjnego zasilania oraz przekazywania komunikatów głosowych. Obowiązujące sygnały alarmowe są określone w załączniku do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 października 2006 r. w sprawie systemów wykrywania skażeo i właściwości organów w tych sprawach (Dz. U. z 2006 r., Nr 191, poz. 1415). Tryb i sposób ogłoszenia ww. sygnałów w obecnej formie dopuszcza dowolnośd interpretacji przy ich emitowaniu przez istniejący system ostrzegania ludności, który w zdecydowanej większości zbudowany jest w oparciu o wirnikowe syreny elektryczne. Skutkuje to brakiem czytelności w odbiorze sygnałów przez obywatela. Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 7

Obecna infrastruktura techniczna stwarza duże ograniczenia w zakresie poprawnego emitowania, określonych w wyżej przytoczonym rozporządzeniu, sygnałów alarmowych. Na przykład jednominutowy sygnał modulowany jest za krótki, a w odniesieniu do modulowanego sygnału przerywanego nie został określony czas jego emitowania. Ponadto jego wyemitowanie przez wirnikowe syreny elektryczne jest w praktyce niemożliwe. Wnioski: 1. Obowiązujące sygnały alarmowe, określone w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 października 2006 r. w sprawie systemów wykrywania skażeo i właściwości organów w tych sprawach, nie gwarantują w pełni skutecznego ostrzegania i alarmowania ludności. 2. Brak technicznych możliwości wygenerowania, za pomocą syren mechanicznych, sygnałów alarmowych obowiązujących zgodnie z wymienionym wyżej rozporządzeniem powodują koniecznośd ich wymiany, co generuje potrzeby zapewnienia dodatkowych środków na ten cel /wielkośd środków finansowych aktualnie przeznaczanych na modernizację i utrzymanie syren, w praktyce nie wystarcza na właściwą ich konserwację i utrzymanie oraz wymianę np. syren elektrycznych na elektroniczne/. 2.2. Ewakuacja ludności na wypadek masowego zagrożenia życia i zdrowia Plany ewakuacji stanowią integralną częśd planów obrony cywilnej (ewakuacja III stopnia) i planów zarządzania kryzysowego (ewakuacja II stopnia). Szef Obrony Cywilnej Kraju opracował, przy współudziale przedstawicieli Szefów Obrony Cywilnej Województw, Instrukcję w sprawie zasad ewakuacji ludności, zwierząt i mienia na wypadek masowego zagrożenia. Wykonana została delegacja Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji dotycząca ewakuacji II stopnia. Instrukcja została przekazana do stosowania wytycznymi Szefa Obrony Cywilnej Kraju z dnia 17 października 2008 roku. Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 8

Przedmiotowe wytyczne obligują do opracowania planów ewakuacji na nowo. We wszystkich województwach proces opracowania planów trwa nadal, jednak stopieo ich zaawansowania w poszczególnych województwach jest zróżnicowany. Ocenia się, że proces ten może potrwad do kooca roku. Trwa również systematyczne doposażanie miejsc czasowego pobytu przewidzianych dla osób ewakuowanych. Terenowe organy obrony cywilnej zgłaszały problemy, wynikające z kontaktów z organami wojskowymi, związane z opracowywaniem planów ewakuacji. Problemy dotyczyły głównie dróg i rejonów zastrzeżonych. Problem został rozwiązany w kontaktach ze Sztabem Generalnym WP, a o efektach tych ustaleo powiadomione zostały terenowe organy obrony cywilnej oraz wojskowe. W stosunku do 2009 roku częśd województw zweryfikowało liczbę ludności przewidzianej do ewakuacji lub zmieniono podejście, nie naliczając liczby ewakuowanych (województwo wielkopolskie), planując tylko miejsca przyjęcia ewakuowanych. W koncepcji ewakuacji zaproponowanej przez Szefa Obrony Cywilnej Kraju w Instrukcji w sprawie zasad ewakuacji ludności, zwierząt i mienia na wypadek masowego zagrożenia przyjęto, że podstawę ewakuacji stanowi samoewakuacja, oparta na własnych środkach transportowych. Najwięcej osób przewidziano do ewakuacji w województwie małopolskim - 751 tys. mieszkaoców, przy ogólnym zaludnieniu województwa wynoszącym 3 mln 304 tys. osób. W skali kraju właściwe organy uwzględniły w planach 5 mln 557 tys. osób przewidzianych do ewakuacji, co stanowi 14,6 % wszystkich obywateli kraju. Z czego przyjęto, że 3 mln 117 tys. osób uczestniczyd będzie w procesie ewakuacji wykorzystując własne środki transportowe, zakwaterowania, itp., co stanowi 56,1% wszystkich ewakuowanych. Na poniższym wykresie przedstawiono procentowy udział samoewakuacji w całym procesie ewakuacji w skali kraju. Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 9

Wykres 4. Ewakuacja w skali kraju Wykres 5. Liczba miejsc czasowego pobytu w zestawieniu z liczbą mieszkaoców przewidzianych do ewakuacji bez mieszkaoców przewidzianych do samoewakuacji (dane liczbowe podano w tys.) Powyższy wykres przedstawia liczbę mieszkaoców przewidzianych do ewakuacji bez uwzględniania osób podlegających samoewakuacji (2 mln 440 tys. osób) w stosunku do miejsc czasowego pobytu zabezpieczonych przez terenowe organa obrony cywilnej (1 mln 922 tys. miejsc). Z danych uzyskanych z urzędów wojewódzkich wynika, że w skali kraju, dla 78,8 % osób przewidzianych do ewakuacji są zapewnione miejsca czasowego pobytu w Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 10

sytuacji przeprowadzenia ewakuacji ludności na wypadek masowego zagrożenia życia i zdrowia. Wnioski: 1. Proces planowania może potrwad do kooca br., po czym należy rozpocząd proces szkolenia personelu funkcyjnego przewidzianego do obsługi ewakuacji oraz weryfikacji procedur. 2. Dla skutecznego przebiegu planowania i szkolenia w zakresie przeprowadzania ewakuacji należy rozwijad współpracę z organami wojskowymi i innymi, których udział w procesie ewakuacji jest niezbędny. 2.3. Stan budownictwa ochronnego W ramach porządkowania prawa, obwieszczeniem Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2001 r. w sprawie wykazu uchwał Rady Ministrów, zarządzeo i innych aktów normatywnych Prezesa Rady Ministrów, ministrów i innych organów administracji rządowej, które utraciły moc z dniem 30 marca 2001 r. (M.P. z 2001 r. Nr 47, poz. 782) utraciły moc m.in. - Zarządzenie Nr 15 Ministra Budownictwa, Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej z dnia 3 listopada 1986 r. w sprawie zasad wykorzystywania i eksploatacji budowli ochronnych, zmienione zarządzeniem Nr 6 z dnia 26 listopada 1990 r. określającym zasady modernizacji budowli ochronnych. - Zarządzenie Nr 16 Ministra Budownictwa, Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej z dnia 12 grudnia 1986 r. w sprawie zasad planowania przygotowania budowli ochronnych. W miejsce powyższych aktów prawnych nie zostały wprowadzone nowe unormowania określające tryb i zasady budowy i utrzymywania budownictwa ochronnego. Ponadto, ustawa Prawo Budowlane nie dokonuje podziału budowli ochronnych na schrony i ukrycia. Terminologia ta stosowana jest zwyczajowo. Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 11

Budowle ochronne w zależności od odporności i konstrukcji na obciążenia wyjątkowe powodowane gruzem walących się budynków oraz stopnia osłabienia promieniowania jonizującego dzielą się na 2 : a) schrony - odporne na zagruzowanie, przy K 100 przy czym dla schronów wolno stojących, usytuowanych poza strefą zagruzowania, wartośd P powinna wynosid co najmniej 0,02 MPa; b) ukrycia - zapewniające ochronę jedynie przed promieniowaniem jonizującym, przy K 100. Wykres 6. Procentowe zestawienie miejsc w budowlach ochronnych w stosunku do liczby mieszkaoców kraju 3 Na terenie 15 województw (brak danych z województwa mazowieckiego) znajduje się 35467 budowli ochronnych, których pojemnośd ogółem wynosi 1667970 miejsc ochronnych. Z ogólnej liczby budowli tylko 5574 stanowią schrony, w których znajduje się ogółem 875762 miejsc ochronnych. Pozostałe 29893 budowle to ukrycia, w których może się schronid ogółem 792208 osób. 2 Na podstawie Wytycznych Szefa Obrony Cywilnej Kraju z dnia 15 września 1994 w sprawie wymagao obrony cywilnej do planowania, projektowania oraz utrzymania budowli ochronnych. 3 Liczba mieszkaoców kraju wynosi 38 186 860 dane GUS stan na dzieo 30.06.2011r. Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 12

Istniejące schrony i ukrycia zapewniają ogółem zaledwie 4,37% potrzeb w zakresie miejsc ochronnych w skali kraju. Wykres 7. Porównanie ilościowe budowli i miejsc ochronnych w skali kraju w latach 2009 i 2010 Brak jednoznacznych przepisów prawa odnośnie budowli ochronnych ma znaczący wpływ na proces tworzenia nowych obiektów spełniających kryteria budowli ochronnych i ich utrzymania. Ogólne przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 j.t. zpóźn. zm.) nakładają na właściciela lub zarządcę obiektu budowlanego wymagania w zakresie użytkowania obiektu w sposób zgodny z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony środowiska oraz utrzymywania w należytym stanie technicznym, nie dopuszczając do nadmiernego pogorszenia jego właściwości użytkowych i sprawności technicznej. Jednak przepisy te nie są wystarczające dla zapewnienia walorów funkcjonalnych istniejących zasobów budowli ochronnych. Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 13

Wykres 8. Porównanie nakładów finansowych poniesionych na budownictwo ochronne w latach 2009 i 2010 w skali kraju Jak widad z przedstawionych wykresów rok 2010 przyniósł dalszy spadek ilościowy budowli ochronnych, szczególne dotyczy to ukryd, których ilośd zmalała o ponad pięd tysięcy. Trzykrotnie zmniejszyły się natomiast wydatki na budowle ochronne. Wnioski: 1. Zasadnym jest rozważenie ujęcia problematyki budowli ochronnych w dokumentach odnoszących się do strategii bezpieczeostwa RP. 2. Problematykę dotyczącą budowli ochronnych uwzględniono w pracach na 2011 rok celem przygotowania propozycji stosownych rozwiązao w tym zakresie. 2.4. Stan zaopatrzenia organów i formacji obrony cywilnej W 2010 r. nie wprowadzono zmian w przepisach prawnych w zakresie funkcjonowania formacji obrony cywilnej. Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 14

W 2010 roku formacje obrony cywilnej były wykorzystywane w województwach mazowieckim i podkarpackim, do wsparcia profesjonalnych służb ratowniczych. Formacje oparto na ochotniczych strażach pożarnych. Wykres 9. Porównanie stanu ilościowego formacji obrony cywilnej oraz ich liczebności w skali kraju w latach 2009 i 2010 Z informacji otrzymanych od terenowych organów obrony cywilnej wynika, że liczba formacji obrony cywilnej i osób do nich powołanych systematycznie maleje. Odchodzi się od tworzenia dużych formacji (oddziałów) na rzecz mniejszych (pododdziałów). Za takim podejściem przemawia fakt, iż organizacyjnie łatwiej jest zapewnid zasoby ludzkie oraz warunki organizacyjne funkcjonowania tych formacji ( m.in. szkolenie, wyposażenie). Stan bazy magazynowej Zagadnienie stanu bazy magazynowej szczegółowo zostało opisane w przygotowania Obrony Cywilnej w Polsce za 2009 r. Ocenie stanu W magazynach obrony cywilnej przechowywany jest sprzęt stanowiący wyposażenie formacji obrony cywilnej. Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 15

Szczegółowe dane o stanie bazy magazynowej OC w skali kraju za 2010 r. przedstawia tabela 1. RODZAJ MAGAZYNU POTRZEBY DOCELOWE ilośd pow. / m 2 / STAN FAKTYCZNY OBSADA OSOBOWA ilośd pow. / m 2 / magazyn warsztat ilośd etatów ilośd zatrudnio nych ilośd etatów ilośd zatrudnio nych Wojewódzki 22 20 704,00 25 22 469,70 30,25 31,00 22,00 23,00 Powiatowy 230 13 166,20 163 8 855,09 12,25 29,00 0,00 0,00 Gminny 2 125 106 2 362 104 645,32 139,59 359,00 0,50 2,00 686,11 Zakładowy 3 827 95 398,27 3 508 85 735,56 309,25 627,00 6,00 7,00 Ogółem 6 204 235 6 058 221 705,67 491,34 1 046,00 28,50 32,00 954,58 Tabela 1. Zestawienie danych o stanie bazy magazynowej i warsztatach OC w skali kraju, według stanu na 31 grudnia 2010 roku W skali kraju ogólna liczba magazynów w 2010 r. zmalała o 239, a powierzchnia magazynowa uległa zmniejszeniu o 5 206,63 m 2. Najwięcej każdego roku zmniejsza się liczba magazynów zakładowych. W 2010 r. ich liczba zmniejszyła się o 247, a powierzchnia o 6 650,23 m 2. Liczba magazynów wojewódzkich zmniejszyła się o 1, a powierzchnia o 10,7 m 2. W magazynach powiatowych liczba zmniejszyła się o 1, natomiast powierzchnia wzrosła o 1 002,71 m 2. W magazynach gminnych nastąpił wzrost liczby o 10 i powierzchni o 451,59 m 2. Stan faktyczny magazynów w latach 2009 i 2010 przedstawiają poniższe wykresy. Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 16

Wykres 10. Porównanie liczby magazynów OC w latach 2009 i 2010 Wykres 11. Porównanie powierzchni magazynowej OC w latach 2009 i 2010 Pokrycie potrzeb powierzchni magazynowych w skali kraju w latach 2009 i 2010 ilustruje wykres 12. Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 17

Wykres 12. Porównanie pokrycia potrzeb powierzchni magazynowych, w skali kraju w latach 2009 i 2010 Pokrycie potrzeb w zakresie powierzchni magazynowych w 2010 r. nieznacznie uległo poprawie w stosunku do roku 2009, ponieważ określone zostały mniejsze potrzeby tych powierzchni z wyjątkiem magazynów powiatowych. Nadal w magazynach wojewódzkich występuje nadwyżka powierzchni o 1 765,7 m 2. W pozostałych magazynach odnotowuje się braki powierzchni magazynowych. W magazynach powiatowych braki wynoszą 33% tj.4 311,1 m 2, w magazynach zakładowych 10% tj.9 662,71 m 2 oraz magazynach gminnych 2% tj. 2 040,79 m 2. Stan sprzętu obrony cywilnej Problematyka sprzętu obrony cywilnej szczegółowo zostało przedstawiona w Ocenie stanu przygotowania OC w Polsce za 2009 r. Zestawienie wybranego sprzętu znajdującego się w magazynach OC w skali kraju przedstawia tabela 2. Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 18

SPRAWNY TECHNICZNIE PRZEWIDZIANY DO LIKWIDACJI PRZEWIDZIANY DO UTYLIZACJI Ocena stanu przygotowania Obrony Cywilnej w Polsce Lp. NAZWA SPRZĘTU jm. STAN TECHNICZNY SPRZĘTU 1 2 3 4 5 6 I. Indywidualne środki ochrony dróg oddechowych 1 Maski p-gaz. /różne/ kpl 1 021 358 543 387 978 223 II. Indywidualne środki ochrony skóry 2 Odzież ochronna /różne/ kpl 112 479 53 443 28 257 III. Sorty mundurowe 3 Mundury dwiczebne OC /różne/ kpl 29 052 9 063 8 298 4 Rękawice /różne/ par 54 118 11 112 5 376 5 Buty /różne/ par 63 325 12 953 9 549 IV. Sprzęt rozpoznania skażeo chemicznych 6 Przyrząd rozpozn.chemicz.pchr-54m kpl 12 367 2 401 1 814 7 Kolorymetry polowe PK-56 kpl 3 972 1 114 1 010 8 Dozymetry chemiczne /różne/ szt 9 293 10 659 12 957 V. Sprzęt rozpoznania skażeo promieniotwórczych 9 Rentgenoradiometry /różne/ kpl 2 683 347 137 10 Rengenometry /różne/ kpl 1 534 85 191 11 Radiometry /różne/ kpl 628 25 32 12 Sygnalizatory prom./różne/ kpl 12 928 949 695 13 System automatyczny pom.skażeo SAPOS-90 kpl 24 3 1 /różne/ VI. Sprzęt służby zdrowia 14 Torby sanitariusza /różne/ szt 27 961 2 991 1 322 15 Nosze sanitarne /różne/ szt 26 779 2 349 349 16 Opatrunki osobiste /różne/ szt 633 333 61 444 98 065 VII. Środki i sprzęt do likwidacji skażeo 17 Indywidualne pakiety p.chem.ipp szt 76 568 69 543 24 600 18 Indywid.zestawy samochodowe IZS kpl 5 588 695 139 19 Kabiny dekontaminacyjne szt 10 0 0 VIII. Sprzęt radiotelefoniczny, łączności przewodowej i inny 20 Radiostacje lotnicze /różne/ kpl 29 0 0 21 Radiotelefony /różne/ kpl 3 391 82 6 22 Odbiorniki radiowe /różne/ kpl 222 12 3 23 Anteny /różne/ szt 1 050 24 0 24 Radiowe urządzenie sterujące /różne/ kpl 182 16 0 25 Urządzenie sterujące syrenami RUSS-3000 szt 240 0 0 26 Radiowe centrale alarmowe /różne/ szt 160 3 1 27 Centrale alarmowe /różne/ kpl 149 13 5 28 Urządzenie włączające /różne/ szt 710 48 1 29 Aparaty tel.polowe /różne/ szt 24 919 1 769 370 30 Aparaty telefoniczne /różne/ szt 5 660 409 449 Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 19

31 Łącznice tel./różne/ kpl 4 714 498 167 IX Sprzęt i urządzenia do ostrzegania i alarmowania 32 Syreny alarmowe /różne/ kpl 2 075 11 2 33 Syreny elektroniczne /różne/ szt 351 1 0 34 Radiowe urządzenie sterujące syreną kpl 335 8 0 35 Radiowe urządzenie włączające syrenę szt 782 7 0 X. Sprzęt żywnościowy 36 Kuchnie polowe /różne/ kpl 514 39 4 37 Kontener 1000 l na wodę szt. 113 0 0 XI. Sprzęt p/powodziowy 38 Łodzie /różne/ szt 297 1 0 39 Osuszacze /różne/ szt 825 183 0 40 Pakowarki piasku/różne/ szt 135 0 0 41 Folia p.powodziowa m2 68 069 0 0 42 Geowłóknina /różne/ m2 89 714 0 0 43 Worki na piasek /różne/ szt 4 688 2 635 0 528 XII. Sprzęt kwatermistrzowski 44 Namioty /różne/ szt 865 33 0 45 Łóżka polowe i inne szt 5 212 62 0 46 Śpiwory /różne/ szt 6 649 118 0 47 Koce szt 13 832 301 0 48 Koce termoizolacyjne szt 21 336 0 0 XIII. Sprzęt saperski 49 Agregaty prądotwórcze /różne/ szt. 399 2 0 50 Piły /różne/ szt 2 131 102 2 XIV. Sprzęt p/pożarowy 51 Motopompy /różne/ szt 175 0 0 52 Pompy /różne/ szt 165 1 0 Tabela 2. Zestawienie wybranego sprzętu obrony cywilnej znajdującego się w magazynach obrony cywilnej, w skali kraju, według stanu na 31 grudnia 2010 r. Trwa proces wycofywania z magazynów OC sprzętu, który utracił parametry eksploatacyjno-techniczne. W miarę posiadanych środków finansowych częśd sprzętu podlega utylizacji. W 2010 r. na zakup sprzętu OC przeznaczono ok. 10 mln zł. Środki finansowe w wysokości ok. 8 mln zł pochodziły głównie z budżetu województwa i środków samorządowych. Pozostałe środki pozyskane zostały z programów Unii Europejskiej, Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz z zakładów pracy. Środki finansowe przeznaczane były na zakup przede wszystkim następującego sprzętu: Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 20

ok. 4 mln zł na sprzęt p/powodziowy (łodzie, pontony zapory przeciwpowodziowe, pakowarki piasku, worki na piasek itp.);. ok. 2,5 mln zł na sprzęt i urządzenia do ostrzegania i alarmowania; ok. 0,7 mln zł na sprzęt kwatermistrzowski (namioty, łóżka, koce, śpiwory itp.); ok. 0,5 mln zł na sprzęt saperski (agregaty prądotwórcze, osuszacze itp.); ok. 0,5 mln zł na sprzęt p/pożarowy. Najwięcej środków na zakup sprzętu OC w 2010 r. przeznaczyły województwa: mazowieckie ok. 2,2 mln zł; śląskie ok. 1,9 mln zł; dolnośląskie ok. 1,3 mln zł. Zestawienie wydatków w latach 2009/2010 na zakup sprzętu o wysokim stopniu przydatności, przedstawia wykres 13. Wykres 13. Porównanie wydatków na zakup wybranego sprzętu OC w skali kraju, w latach 2009 i 2010 Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 21

Wzrost wydatków na zakup wybranego sprzęt OC w 2010 r. wynika ze wzrostu przeznaczonych na ten cel środków finansowych, co przedstawia wykres 14. Wykres 14. Porównanie nakładów finansowych poniesionych na zakup wybranego sprzętu OC w skali kraju, w latach 2009 i 2010 Wnioski: 1. Brak jednolitego podejścia do kwestii związanej z prowadzeniem baz danych i monitoringiem sprzętu obrony cywilnej. 2. Należy kontynuowad wycofywanie i utylizację najstarszych grup sprzętu. Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 22

2.5. Stan przygotowania punktów do likwidacji skażeo Problematyka likwidacji skażeo i zakażeo szczegółowo została opisana w Ocenie stanu przygotowania Obrony Cywilnej w Polsce za 2009 r. Liczbę planowanych punktów do likwidacji skażeo, ich możliwości (przepustowośd), przygotowanie obsługi punktów, zabezpieczenie w środki do likwidacji skażeo oraz przewidywane potrzeby w skali kraju w 2010 roku przedstawia tabela 3. Lp. Nazwa punktu Przewidywa ne potrzeby w zakresie likwidacji skażeo Punkty do likwidacji skażeo Przeszkolon a liczba obsad, w % Zabezpieczenie w środki chemiczne do likwidacji skażeo, w % z zasobów woj. na okres 3 dni liczba przepustowoś d odkażalniki 1 2 3 4 5 10 11 12 1. PZSan 3 473 830 1 879 1 450 339 25,23 32,42 19,71 dezaktywatory 2. POO 14 178 407 951 1 286 444 17,63 27,49 18,68 3. PZTsam 529 458 1 313 56 891 21,62 22,89 20,39 4. PZTkol 270 18 197 24,21 26,07 28,76 5. PZTwod 476 3 20 0,00 25,00 25,00 6. PZWet 815 877 826 99 840 14,13 24,44 14,56 Tabela 3. Informacja o punktach do likwidacji skażeo w skali kraju, według stanu na 31 grudnia 2010 roku Skróty i określenia użyte w tabeli oznaczają: PZSan punkty zabiegów sanitarnych: potrzeby - liczba osób; przepustowośd - liczba odkażanych osób/8godz. POO punkty odkażania odzieży: potrzeby - kg odzieży; przepustowośd - kg odkażanej odzieży/16godz. PZTsam punkty zabiegów transportu samochodowego: potrzeby - szt. samochodów ciężarowych; przepustowośd - szt. odkażanych samochodów ciężarowych/16 godz. Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 23

PZTkol punkty zabiegów transportu kolejowego: potrzeby - liczba składów; przepustowośd - liczba odkażanych składów/16 godz. PZTwod punkty zabiegów transportu wodnego: potrzeby- liczba jednostek pływających; przepustowośd liczba odkażanych jednostek pływających/16godz. PZWet punkty zabiegów weterynaryjnych: potrzeby - szt. zwierząt dużych; przepustowośd - szt. odkażanych zwierząt dużych/8 godz. Z analizy danych za 2010 r. wynika, że możliwości punktów do likwidacji skażeo w stosunku do przewidywanych potrzeb są niewystarczające. Wskaźnik pokrycia potrzeb przeprowadzenia zabiegów w poszczególnych punktach w latach 2009/2010 ilustruje wykres 15. Wykres 15. Porównanie wskaźników pokrycia potrzeb przeprowadzania zabiegów w poszczególnych punktach, w latach 2009 i 2010 W 2010 r. wskaźnik zabezpieczenia przeprowadzenia zabiegów: sanitarnych, transportu samochodowego i transportu kolejowego uległ niewielkiemu zmniejszeniu. W latach 2009/2010 wskaźnik pokrycia potrzeb przeprowadzania zabiegów odkażania transportu wodnego i zabiegów weterynaryjnych w nie uległ zmianie. W 2010 r. odnotowano jedynie 1% wzrost wskaźnika dla punktów odkażania odzieży. Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 24

Zmniejszające się możliwości przeprowadzania zabiegów likwidacji skażeo, spowodowane są zmniejszającą się liczbą planowanych punktów zabiegów specjalnych. W latach 2009 i 2010 liczbę planowanych punktów zabiegów specjalnych przedstawia wykres 16. Wykres 16. Porównanie liczby punktów zabiegów specjalnych w latach 2009 i 2010 W latach 2009 i 2010 liczba punktów zabiegów specjalnych, zmniejszyła się o: PZSan - 102; POO - 2; PZTsam - 86; PZWet - 104. Zmniejszenie liczby punktów wpłynęło na zmniejszenie możliwości punktów, których przepustowośd zmniejszyła się odpowiednio o: PZSan - 87 896 (liczba osób /8 godz.); PZTsam - 11 196 (szt. samochodów /16 godz.); Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 25

PZWet - 1 636 ( szt. zwierząt dużych/8 godz.) Natomiast w POO, mimo zmniejszenia liczby punktów, nastąpił wzrost przepustowości o 60 622 kg odzieży/16 godz. W punktach PZTkol zarówno w ich liczbie jak i przepustowości nastąpił niewielki wzrost. Liczba zwiększyła się o 6, a przepustowośd o 22 szt. składów pociągów/16 godz. W PZTwod nie zastąpiły żadne zmiany. Możliwości (przepustowośd) punktów zabiegów specjalnych w latach 2009/2010 przedstawia wykres 17. Wykres 17. Porównanie przepustowości punktów zabiegów specjalnych w latach 2009 i 2010. W latach 2009 i 2010 wskaźnik przygotowania liczby obsad do obsługi punktów zabiegów specjalnych ulegał zmianom w granicach 1-6%, a wskaźnik zabezpieczenia punktów w środki do likwidacji skażeo wahał się w granicach 2-3%. Wielkości te nie będą miały istotnego wpływu na zmianę funkcjonowania punktów zabiegów specjalnych. Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 26

Wnioski : 1. Brak przepisów prawa regulującego przygotowywanie punktów zabiegów specjalnych powoduje, że generalnie zauważalny jest trend corocznego zmniejszania się ich zasobów. 2.6. Planowanie obrony cywilnej Plany Obrony Cywilnej Struktura i treśd planów obrony cywilnej określone zostały wytycznymi Szefa Obrony Cywilnej Kraju z dnia 13 października 1999 r. w sprawie zasad opracowania planu obrony cywilnej województw, powiatów, gmin i zakładów pracy. Taka struktura planów utrzymywana jest do chwili obecnej. Plany podlegają corocznej aktualizacji w oparciu o wymienione wyżej wytyczne. Należy jednak stwierdzid, że zakres ich stosowania jest fakultatywny, w zakresie nie wchodzącym w kolizję z obowiązującymi aktami prawa (wytyczne stosowane są jako materiał instruktarzowy). Obecna struktura i treśd planów nie przystaje do aktualnych wymogów w zakresie ochrony ludności, między innymi poprzez niemal identyczną strukturę planów na poszczególnych szczeblach administracji. W związku z istniejącymi różnicami w zadaniach i kompetencjach z zakresu ochrony ludności, dla poszczególnych szczebli administracji, struktura i treśd planów powinna to odzwierciedlad. Pomimo dokonywanych zmian i korekt w istniejących planach obrony cywilnej, ich struktura i treśd nie odpowiada aktualnym oczekiwaniom. Szczegółowy opis sytuacji oraz propozycję możliwych kierunków zmian przedstawiono w ocenie stanu za 2009 rok. Ponadto zaznaczyd należy, że wielośd opracowywanych planów na poszczególnych szczeblach podziału administracyjnego paostwa, związanych z bezpieczeostwem ludności nie służy zwiększeniu skuteczności prowadzonych działao. Powoduje powielanie treści i procedur. Struktury terenowe wskazują na zasadnośd opracowania jednego planu służącego ochronie ludności, uwzględniającego sferę analizy zagrożeo, przygotowania adekwatnych Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 27

zasobów i procedur reagowania. Pozwoliłoby to na wyeliminowanie dublujących się informacji i danych dotyczących miedzy innymi oceny zagrożenia, zestawieo sił i środków. Szef Obrony Cywilnej Kraju przedstawił propozycje rozwiązao w projekcie ustawy o ochronie ludności i ustawy o zarządzaniu kryzysowym, ukierunkowane miedzy innymi na integrację planów obrony cywilnej z planami zarządzania kryzysowego. Kwestia ta nie została jeszcze ostatecznie rozstrzygnięta. W związku z tym podjęto działania w celu przygotowania nowych wytycznych do opracowania planów obrony cywilnej, zgodnych z obecnymi uregulowaniami prawnymi. Inną kwestią mającą wpływ na możliwośd praktycznego wykorzystywania planów obrony cywilnej, podnoszoną przez terenowe struktury obrony cywilnej, jest klauzula tajności tych planów. Szef Obrony Cywilnej Kraju przewiduje uwzględnienie w nowych wytycznych maksymalnej jawności planów obrony cywilnej, z zachowaniem ustaleo zawartych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. Nr 182, poz. 1228). Program Doskonalenia Obrony Cywilnej W 2010 roku, zgodnie z informacjami przedstawionymi przez wydziały bezpieczeostwa i zarządzania kryzysowego urzędów wojewódzkich, programy doskonalenia obrony cywilnej opracowane na okres 2009-2018 są zaktualizowane w kontekście wydatków na realizację zadao obrony cywilnej. Zauważa się postępującą od wielu lat tendencję spadkową w wysokości przyznawanych środków finansowych, co ogranicza możliwości realizacji przedsięwzięd zaplanowanych w programach doskonalenia obrony cywilnej. Wnioski: 1. Obecna struktura i treśd planów obrony cywilnej nie przystaje do istniejących realiów i nie odpowiadają wyzwaniom w zakresie obrony cywilnej. 2. Wielośd opracowywanych planów związanych z ochroną ludności, nie wpływa na zwiększenie poziomu bezpieczeostwa obywateli, powodując miedzy innymi wzrost nakładów finansowych, powielanie treści, procedur, itp. Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 28

3. Zasadnym wydaje się integracja planów obrony cywilnej z planami zarządzania kryzysowego. 4. Przyznawane środki finansowe w budżecie zadaniowym wojewody nie pokrywają się z założeniami przyjętymi w programach doskonalenia obrony cywilnej. 2.7. Zapewnienie dostaw wody pitnej oraz ochrony ujęd i urządzeo wodnych Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 25 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju, szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin odpowiedzialnym za zaopatrzenie ludności w wodę pitną są szefowie obrony cywilnej województw, powiatów i gmin, zgodnie z 3 pkt. 13 niniejszego rozporządzenia. Wykres 18. Procent ludności objętej zasięgiem wodociągów i studni awaryjnych Z przedstawionych przez województwa opracowao wynika, że w warunkach normalnych funkcjonowania paostwa posiadamy odpowiednią do potrzeb rezerwę wody. Sytuacja ta zmieniad się będzie w warunkach kryzysowych wywołanych m.in. brakiem bądź zakłóceniami Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 29

w dostawie energii elektrycznej, wystąpienia skażenia na ujęciu, unieruchomienia wodociągu komunalnego czy powodzi. W przypadku braku energii elektrycznej trwającej kilka tygodni, przedsiębiorstwa wodociągowe wykorzystując posiadane agregaty prądotwórcze są w stanie podad wodę tylko na tzw. "poziom zerowy". W praktyce oznacza to ograniczone możliwości transportu wody rurociągiem i potrzebę zapewnienia warunków dalszej jej dystrybucji za pomocą np. beczkowozów. Wobec powyższego głównym źródłem zaopatrzenia w wodę miast i wsi będą: ujęcia komunalne, ujęcia zakładowe, osiedlowe studnie awaryjne i zakładowe studnie posiadające agregaty prądotwórcze oraz studnie publiczne i prywatne. Dostawę wody zapewniają jednostki samorządowe, w których dyspozycji znajdują się cysterny oraz zbiorniki do przewozu wody pitnej w warunkach specjalnych. Są to zbiorniki przewoźne, na przyczepach, samojezdne, będące w posiadaniu przedsiębiorstw Wodociągów i Kanalizacji, PSP, OSP, spółdzielni mleczarskich itp. Wykres 19. Ilośd wodociągów i studni awaryjnych w kraju Z danych otrzymanych z województw opracowanych na podstawie informacji uzyskanych z przedsiębiorstw wodociągowych oraz oceny jednostek samorządowych, należy stwierdzid, że komunalne ujęcia wody stanowią główne źródło zaopatrzenia miast i wsi w wodę, a ich Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 30

wydajnośd zapewnia potrzeby bytowe ludności. Mimo to istnieje potrzeba budowy 2377 studni awaryjnych w skali kraju. Wnioski: 1. W związku z tym, że ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę (Dz. U. z 2006 r., Nr 123, poz. 858) pomija zagadnienie dotyczące zasad zapewnienia funkcjonowania publicznych urządzeo zaopatrzenia w wodę w warunkach specjalnych i nie daje delegacji prawnej do opracowania takich założeo, istnieje potrzeba wdrożenia rozwiązao pozwalających na wydanie niezbędnych przepisów wykonawczych, w których byłaby określona struktura planowania oraz zakres zadao dla dostawców związany z ich funkcjonowaniem w warunkach specjalnych. 2. Obecnie brak jest dokumentu regulującego zasady zapewnienia funkcjonowania publicznych urządzeo zaopatrzenia w wodę w warunkach specjalnych. 2.8. Finansowanie zadao obrony cywilnej Analiza wydatkowania środków budżetowych została sporządzona na podstawie danych zawartych w rocznych sprawozdaniach za 2010 rok, przekazanych przez urzędy wojewódzkie. Wydatki budżetowe przeznaczone na realizację zadao z zakresu obrony cywilnej poniesione w roku 2009 i 2010 przedstawia poniższa tabela. Środki finansowane zostały ujęte w klasyfikacji budżetowej w rozdziale 754 14 obrona cywilna, 754 21 zarządzanie kryzysowe oraz w rozdziale 750 11 urzędy wojewódzkie. Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 31

Pozycje wydatków 2009 2010 1. WYDATKI OPERACYJNE 26036 23709 Stan osobowy: 20954 18703 - w tym pozostały personel wojskowy, rezerwiści, 103 563 - w tym personel cywilny. 20851 18140 Dział operacyjno-gospodarczy: 5082 5006 - w tym materiały do wykorzystania bieżącego, 634 696 - w tym obsługa techniczna i naprawy, 476 497 - w tym zakup usług, 1479 1190 - w tym dzierżawa nieruchomości, 65 71 - w tym pozostałe wydatki. 2428 2552 2. WYPOSAŻENIE TECHNICZNE 2862 2198 Wyposażenie techniczne: 2654 2120 - w tym sprzęt elektroniczny i środki łączności, 1057 584 - w tym środki transportowe nieopancerzone, 0 18 - w tym pozostałe. 1597 1518 Budownictwo: 208 78 - w tym składnice, magazyny itp., 166 38 - w tym schrony, 40 40 - w tym pozostałe. 2 0 O G Ó Ł E M 28898 25907 Tabela 4. Wydatki budżetowe na obronę cywilną poniesione ogółem w województwach (w tys. zł) Z powyższej tabeli wynika, że w stosunku do roku ubiegłego wydatki na obronę cywilną w województwach zmalały o 2991 tys. zł. Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 32

Wykres 20. Wykres porównawczy dotyczący wydatków poniesionych na realizację zadao obrony cywilnej w latach 2009 i 2010, w poszczególnych województwach Znaczny spadek wydatków na obronę cywilną nastąpił w województwie dolnośląskim z 2952 tys. zł w 2009 r. do 859 tys. zł w 2010 r. oraz w województwie świętokrzyskim odpowiednio z 2816 tys. zł na 1506 tys. zł. Szef Obrony Cywilnej Kraju jako dysponent środków budżetowych przeznaczonych na realizację zadao w zakresie ochrony ludności i obrony cywilnej, w ramach ogólnej kwoty w wysokości 115 466,46 zł ujętej w klasyfikacji budżetowej w rozdziale 75414 obrona cywilna realizował zadania z ukierunkowaniem na organizację 9 przedsięwzięd - szkoleo centralnych, konferencji, warsztatów, odpraw na podstawie Harmonogramu szkoleo Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 33

podstawowych i specjalistycznych organizowanych na szczeblu centralnym z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej na rok 2010 oraz kontynuację programu Bezpieczne życie. W stosunku do roku 2009 wydatki te zostały ograniczone o około 10 tys. złotych (w 2009 r. - 125138,31 zł.) Wnioski: 1. Szef Obrony Cywilnej Kraju nie posiada kompetencji wynikających z obecnie obowiązujących uregulowao prawnych do udziału w podziale środków finansowych na realizację zadao obrony cywilnej w województwach, powiatach i gminach. 2.9. Szkolenie z zakresu obrony cywilnej Podstawowymi aktami normatywnymi regulującymi realizację szkoleo w obszarze ochrony ludności i obrony cywilnej są: Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony RP; Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Paostwowej Straży Pożarnej; Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju, szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin; Rozporządzenie Rady Ministrów z 28 września 1993 r. w sprawie powszechnej samoobrony ludności. Dodatkowo Szef Obrony Cywilnej Kraju wydał szczegółowe unormowania w obszarze szkolenia, należą do nich m.in.: Wytyczne Szefa Obrony Cywilnej Kraju z dnia 21 kwietnia 2009 r. w sprawie zasad organizacji i sposobu przeprowadzania szkoleo z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej; Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 34

Harmonogram szkoleo podstawowych i specjalistycznych organizowanych na szczeblu centralnym z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej na 2010 rok. Zarówno zasady realizacji szkoleo oraz struktura szkolenia na potrzeby obrony cywilnej, wynikająca z ww. dokumentów i szczegółowo opisana w Ocenie stanu Obrony Cywilnej w Polsce za 2009 r. nie uległa zmianie. W 2010 roku szkolenia realizowane były przez Wydziały Bezpieczeostwa i Zarządzania Kryzysowego Urzędów Wojewódzkich, Szkoły Paostwowej Straży Pożarnej, Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej oraz Międzywojewódzki Ośrodek Szkolenia Obrony Cywilnej w Białymstoku. Szczegółowe zestawienie szkoleo (zgodnie z załącznikiem nr 5 do wytycznych Szefa Obrony Cywilnej Kraju z dnia 21 kwietnia 2009 r. w sprawie zasad organizacji i sposobu przeprowadzania szkoleo z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej) jest co roku przygotowywane i przekazywane do użytku służbowego Wydziałów Bezpieczeostwa i Zarządzania Kryzysowego Urzędów Wojewódzkich. Na podstawie danych otrzymanych z Wydziałów Bezpieczeostwa i Zarządzania Kryzysowego Urzędów Wojewódzkich wynika, że w różnych formach edukacyjnych w skali kraju szkoleniami z zakresu obrony cywilnej objętych zostało 780 078 osób, co stanowi spadek o 248 772 osoby w stosunku do roku 2009 w którym przeszkolono 1 028 850 osoby. W liczbie tej zostały uwzględnione szkolenia z zakresu powszechnej samoobrony, których w skali kraju realizuje się najwięcej. Spadek ilości organizowanych szkoleo z zakresu powszechnej samoobrony spowodował tak duże różnice. Na uwagę zasługuje fakt, że przeszkolono 2 049 osób, które zajmują stanowiska komendantów formacji Obrony Cywilnej. Podział szkoleo ze względu na grupy szkoleniowe przedstawiono w tabeli 6. Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 35

Grupa szkoleniowa Liczba osób Liczba szkoleo Pracownicy ds. OC, obronnych w gminie 2 931 1 784 Pracownicy ds. OC, obronnych w powiecie 1 187 571 Pracownicy ds. OC, obronnych w województwie 214 233 Zespoły zarządzania kryzysowego w gminie 11 100 1 710 Zespoły zarządzania kryzysowego w powiecie 4 374 494 Zespoły zarządzania kryzysowego w województwie 767 57 Dyrektorzy, kierownicy zakładów pracy, prezesi jednostek gospodarczych 2 815 473 Inspektorzy/pracownicy ds. OC/obronnych, w zakładach pracy 3 810 590 Instruktorzy OC 132 37 Komendanci formacji 2 049 1 019 Członkowie formacji 54 865 4 700 Kuratorzy oświaty 136 3 Dyrektorzy szkół 3 506 458 Nauczyciele 16 205 561 Dwiczenia 135 396 1 091 Inne (nie uwzględnione w spisie) 43 853 1 625 RAZEM 283 340 15 406 Tabela 5. Realizacja szkoleo w poszczególnych grupach szkoleniowych w 2010 r. (bez powszechnej samoobrony) W roku 2010 we wszystkich grupach szkoleniowych (z wyłączeniem powszechnej samoobrony) przeszkolono 283 340 osób jest to o 60 292 osoby więcej niż w roku 2009, w którym przeszkolono 223 084 osoby. Porównując dane dotyczące realizacji szkoleo w ramach powszechnej samoobrony w 2010 r. do danych z roku 2009 zanotowano spadek ilości przeszkolonych osób o 309 064. Grupa szkoleniowa Liczba osób Liczba szkoleo Ludnośd w ramach powszechnej samoobrony 363 082 2 660 Pracownicy zakładów pracy w ramach powszechnej samoobrony 133 656 7 354 RAZEM 496 738 10 014 Tabela 6. Realizacja szkoleo z zakresu powszechnej samoobrony w 2010 r. Kolejną bardzo istotną dla obrony cywilnej grupą szkoleniową w są Wójtowie, Burmistrzowie oraz Prezydenci miast na prawach powiatu. Z otrzymanych danych wynika, że w 2010 roku przeszkolono 1 045 osób z tych grup stanowi to spadek w stosunku do 2009 roku, w którym przeszkolonych było 1 852 osób. Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 36

Biorąc pod uwagę wybory samorządowe, które miały miejsce w 2010 roku należy spodziewad się w 2011 r. i 2012 r. wzrostu liczby szkolonych osób na tych stanowiskach. Szczegółowe dane dotyczące rodzaju szkoleo w jakich uczestniczyli przedstawiciele tych grup znajdują się w Biurze do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP w szczegółowym zestawieniu statystycznym. Grupa szkoleniowa Liczba przeszkolonych osób w 2010 r. w 2009 r. Wójt/Burmistrz 890 1527 Starosta, Prezydent miasta na prawach powiatu 155 325 RAZEM 1045 1852 Tabela 7. Realizacja szkoleo dla wójtów, burmistrzów, starostów, prezydentów miast w 2010 r. Z otrzymanych danych wynika, że 5 141 formacji obrony cywilnej realizowało przedsięwzięcia szkoleniowe. Analizując aktywnośd szkoleniową członków formacji wynika, że 52 989 osób brało udział w szkoleniach. Szczegóły przedstawia poniższa tabela 9. Liczba przeszkolonych formacji / liczba przeszkolonych osób Liczba przeszkolonych formacji Uczestniczących w szkoleniach Uczestniczących w szkoleniach doskonalących w kraju / liczba przeszkolonych osób w kraju podstawowych specjalistycznych dwiczeniach formacje osoby formacje osoby formacje osoby formacje osoby 1949 21207 1904 17698 1722 16885 5141 52989 Tabela 8. Aktywnośd szkoleniowa formacji obrony cywilnej w 2010 r. Kolejną formą działalności obrony cywilnej są szkolenia i inne przedsięwzięcia realizowane w ramach powszechnej samoobrony. Poniżej przedstawiono uszczegółowienie tych przedsięwzięd w latach 2009-2010. Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 37

Zorganizowane niestandardowe formy szkolenia Liczba przedsięwzięd w 2010 r. Liczba przedsięwzięd w 2009 r. Szkolenia stacjonarne w zakładzie pracy 4 031 4 562 Szkolenia stacjonarne w miejscu zamieszkania 501 598 Konkursy 894 553 Dwiczenia obserwatorzy 358 554 Zawody 131 211 Pogadanki w zakładach pracy 438 731 Pogadanki w miejscu zamieszkania 566 958 Wykłady okazyjne/inne 629 474 Przedsięwzięcia informacyjno - wydawnicze Nakład w 2010 r. Nakład w 2009 r. Ulotki 389 018 630 772 Broszury 133 847 80 370 Folder 11 498 14 759 Wystawy, 59 80 Plakat/Obwieszczenia 30 074 107 536 Gazetki ścienne 732 718 Tablice informacyjne 3 143 4 400 Inne 145 098 221 703 Strony internetowa 726 478 Tabela 9. Realizacja szkoleo i innych przedsięwzięd z zakresu powszechnej samoobrony w 2010 i 2009 roku Jedną z form działalności informacyjnej Szefów Obrony Cywilnej adresowanej do społeczeostwa są komunikaty radiowo-telewizyjne. Poniżej przedstawiono zestawienie porównawcze liczby porozumieo podpisanych ze środkami masowego przekazu oraz liczby nadanych komunikatów w latach 2009-2010 z podziałem na szczeble administracji. Liczba podpisanych porozumieo ze środkami masowego przekazu oraz liczba nadanych komunikatów Szczebel organizacyjny Razem Kraj 2010 / 2009 Liczba porozumieo 2010 / 2009 Radio Liczba komunikatów 2010 / 2009 Liczba porozumieo 2010 / 2009 TV Liczba komunikatów 2010 / 2009 Województwo 13 / 22 242 / 217 10 / 11 240 / 212 Powiat 71 / 89 1156 / 361 108 / 117 459 / 383 Gmina 68 / 90 955 / 954 88 / 108 753 / 647 Tabela 5. Liczba porozumieo ze środkami masowego przekazu oraz liczba nadanych komunikatów w latach 2009-2010 z podziałem na szczeble administracji realizowanych w ramach powszechnej samoobrony Na podstawie danych zaobserwowano wzrost ilości komunikatów nadanych w 2010 r. (tj. 3 805) w stosunku do roku 2009 (tj. 2 774). Duży wzrost w zakresie przekazywania informacji Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 38

poprzez media nastąpił na poziomie powiatu i dotyczy on komunikatów radiowych. Liczba przekazywanych informacji uzależniona jest od liczby zagrożeo, które wystąpiły na danym obszarze w okresie sprawozdawczym. Jednym z celów działalności obrony cywilnej w 2010 r. było doskonalenie form i metod szkolenia organów obrony cywilnej poprzez dwiczenia, gdyż poprzez odgrywanie reakcji na zdarzenia mogące zaistnied w rzeczywistości pozwalają sprawdzid w praktyce wiedzę i umiejętności nabyte podczas szkoleo. Szczegółowe zestawienie dwiczeo zrealizowanych w kraju w latach 2009-2010 na poszczególnych szczeblach przedstawiono w tabeli 12. Rodzaj dwiczenia Liczba dwiczeo Liczba uczestników 2010 2009 2010 2009 Zakładowe 565 688 59 195 57 631 Gminne 476 547 39 473 71 976 Powiatowe 240 270 16 819 67 071 Wojewódzkie 16 17 2 108 1 702 Inne 227 200 28 235 21 408 Razem 1 524 1722 145 830 219 788 Tabela 61. Dwiczenia organów i sił ratowniczych w 2010 roku Z danych przedstawionych w tabeli 12 wynika 2 % spadek ilości organizowanych dwiczeo w 2010 r. w stosunku do roku 2009. Wiodącą rolę w organizacji szkoleo z zakresu obrony cywilnej stanowił od lat Międzywojewódzki Ośrodek Szkolenia Obrony Cywilnej w Białymstoku. W przypadku szkoleo organizowanych w Szkołach Paostwowej Straży Pożarnej wiodącymi placówkami PSP w zakresie liczby osób przeszkolonych w obszarach ochrony ludności i obrony cywilnej w 2010 r. była Szkoła Aspirantów PSP w Krakowie oraz Centrum Naukowo Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej w Józefowie. Szczegółowe dane dotyczące szkoleo z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej realizowanych w placówkach dydaktycznych Paostwowej Straży Pożarnej i Międzywojewódzkim Ośrodku Szkolenia Obrony Cywilnej w Białymstoku w latach 2009-2010 przedstawia tabela 13. Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 39

Lp. Jednostki szkoleniowe PSP i OC Liczba osób 2010 r. 2009 r. 1. Międzywojewódzki Ośrodek Szkolenia Obrony 821 974 Cywilnej w Białymstoku 2. Centrum Naukowo Badawcze Ochrony 263 490 Przeciwpożarowej 3. Centralna Szkoła PSP w Częstochowie 106 60 4. Szkoła Aspirantów PSP w Poznaniu 61 92 5. Szkoła Aspirantów PSP w Krakowie 315 485 6. Szkoła Podoficerska PSP w Bydgoszczy 60 86 7 Szkoła Główna Służby Pożarniczej w Warszawie 20 0 Razem 1646 2187 Tabela 72. Liczba osób uczestniczących w szkoleniach z zakresu obrony cywilnej i ochrony ludności w jednostkach szkoleniowych Paostwowej Straży Pożarnej w latach 2009-2010 Wykres 201. Procentowe zestawienie realizacji szkoleo z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej w jednostkach szkoleniowych PSP i OC w 2010 r. Z dniem 1 stycznia 2011 roku przestał funkcjonowad Międzywojewódzki Ośrodek Szkolenia Obrony Cywilnej w Białymstoku, obecnie realizacja szkoleo w tym zakresie oparta jest wyłącznie na ośrodkach Paostwowej Straży Pożarnej. Biuro do spraw Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Komendy Głównej PSP 40