Warszawa, 18 marca 2011 r.

Warszawa, 18 marca 2011 r. UWAGI DO PROJEKTU ZAŁOZEŃ USTAWY O CUDZOZIEMCACH Programu pomocy prawnej uchodźców i migrantów Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka Autorzy: Prof. Irena Rzeplińska Jacek Białas Ewa Ostaszewska Karolina Rusiłowicz Maja Tobiasz Uwagi ogólne: Uważamy, że założenie dotyczące zniesienia terminu 45 dni do złożenia wniosku o udzielenie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony jest bardzo korzystne dla cudzoziemców. Jednakże uważamy, że ze względu na specyfikę grupy uważamy, że powinna być możliwość wysyłania wniosku pocztą celem zachowania terminu do złożenia wniosku. Do pobrania odcisków palców można wezwać cudzoziemca np. pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpoznania. Jest to tym bardziej istotne iż, np. Mazowiecki Urząd Wojewódzki jest otwarty tylko 4 dni w tygodniu. Jeśli nie będzie istniała możliwość wysłania wniosku pocztą, należałoby, wprowadzić punkty do składania wniosków otwartych 7 dni w tygodniu. Uważamy, że skrócenie okresów na konsultacje w sprawie wiz i zezwoleń jest bardzo pozytywnym rozwiązaniem. Naszym zdaniem uzasadnienia przytoczone w projekcie założeń, nie wyjaśniają wprowadzanych zwłaszcza kontrowersyjnych zmian. Jednocześnie uważamy, że proponowana akcja regularyzacyjna nie może mieć proponowanego w projekcie kształtu. Nie znajduje uzasadnienia wyłączenie z możliwości skorzystania z tej możliwości zalegalizowania pobytu, osób, które otrzymały decyzje o wydaleniu w procedurze uchodźczej. Również niczym nie jest uzasadnione wprowadzenie przepisu, który stanowi, że czas udzielonego na podstawie akcji regularyzacyjne pobytu, nie będzie wliczany do czasu, umożliwiającego staranie się o udzielenie pobytu rezydenta długoterminowego WE.

Uważamy, że nie należy różnicować sytuacji prawnej dzieci, które urodziły się na terytorium RP i tych, które nie urodziły się w Polsce. Z doświadczenia Fundacji wynika, że wiele jest cudzoziemców, którzy przyjechali do Polski jako małoletni, doskonale się zintegrowali, a ze względu na miejsce urodzenia nie mogą korzystać z określonych uprawnień. Uważamy, również że zgoda na pobyt tolerowany powinna być udzielana również w postępowaniu o nadanie statusu uchodźcy, zaś przesłanka życia rodzinnego i prywatnego musi być wymieniona jako jedna z przesłanek udzielenia zgody na pobyt tolerowany. Z doświadczenia Fundacji wynika, że wielu cudzoziemców nie posiada dokumentów podróży i udzielenie im zgody na pobyt tolerowany jest jedynym sposobem na zalegalizowanie ich pobytu. 8.1. Część ogólna. Pkt 11 Z doświadczenia HFHR wynika, iż mimo funkcjonowania w aktualnie obowiązującej ustawie przepisu o podobnej treści (art. 10) to w praktyce cudzoziemcom często brakuje informacji lub wręcz nie posiadają żadnej wiedzy o zasadach i trybie postępowania administracyjnego oraz o przysługujących mu prawach i obowiązkach. Brak wiedzy cudzoziemców jest głównym źródłem naruszeń ich praw w toku postępowania administracyjnego, nieuzasadnionego przedłużania się procedury, a tym samym zwiększenia kosztów postępowania. Dlatego też sugerujemy, by właściwe organy zostały zobowiązane na drodze ustawy do udzielenia konkretnych informacji określonych w komentowanym przepisie. Pkt 15. Aktualnie istnieją języki, dla których nie ma możliwości przeprowadzenia tłumaczenia przysięgłego (brak jest np. tłumacza z języka gruzińskiego, którym włada znaczna liczba przyjeżdżających do Polski cudzoziemców). Przepis powinien uwzględniać taką sytuację, w przeciwnym wypadku pewna grupa cudzoziemców zostanie bez własnej winy narażona na problemy przy legalizacji pobytu w Polsce i będziemy również mieli do czynienia z luką prawną. Ustawodawca powinien również uwzględnić sytuację, że w całej Polsce jest tylko jeden lub dwóch tłumaczy przysięgłych danego języka (np. dari) i w związku z powyższym zachodzą znaczne trudności w uzyskaniu tłumaczenia przysięgłego dokumentu. Pkt 26 Uważamy, że należy doprecyzować definicję pory nocnej. 8.2. Przekraczanie granicy. W niniejszym przepisie nie przewidziano konsekwencji wprowadzenia go w życie. Może on prowadzić do utrudnień w poruszaniu się przez uznanych w Polsce uchodźców, osoby posiadających ochronę uzupełniającą czy zgodę na pobyt tolerowany. Aby uzyskać te formy ochrony nie trzeba było wykazywać, iż posiada się ubezpieczenie zdrowotne. Jednak jeśli 2

cudzoziemiec posiadający taką ochronę, wyjedzie z terytorium Polski i będzie chciał wrócić na terytorium RP, to na granicy może zostać zapytany o posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego. Obywatele polscy nie mają obowiązku potwierdzenia posiadania przy przekraczaniu granicy ubezpieczenia zdrowotnego, nie jest zatem zrozumiałe dlaczego wymaga się tego od uchodźców, osób posiadających ochronę uzupełniająca i zgodę na pobyt tolerowany. Ponadto nie przewidziano konsekwencji nieokazania takiego dokumentu przez wyżej wymienione kategorie osób. Przepis ten nie powinien obejmować swoim zakresem wyżej opisanych kategorii osób. Pkt 23 Nie widzimy uzasadnienia wyłączenia zastosowania przepisów KPA. Również w uzasadnieniu założeń projektu nie zostało to wyjaśnione. Pkt 26 Nie zostało wyjaśnione jakie są dalsze konsekwencje niezwłocznego doprowadzenia do granicy, jeżeli cudzoziemiec zostanie zatrzymany w strefie nadgranicznej bezpośrednio po przekroczeniu granicy nieumyślnie i niezgodnie z przepisami. Nie jest również jasne czy odmowa wjazdu będzie w każdym wypadku wydawana. 8.3 Przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego. Pkt 7 Uważamy, że również w przypadku cofnięcia zezwolenia, tak jak to ma miejsce w przypadku unieważnienia zezwolenie na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego, cudzoziemiec musi mieć prawo do złożenia odwołania. 8.5.1. Wydawanie wiz. Pkt 4 Uważamy, że należy zdefiniować co oznacza bezpośrednio po upływie ważności posiadanej wizy. Czy termin dotyczy np. 24 godzin po upływie ważności wizy, czy też dłuższego okresu. Jest to określenie niejasne. Uważamy, że nie jest zasadne zmuszanie cudzoziemców do składania wniosków u pobyt czasowy. Uważamy, że cudzoziemiec powinien mieć możliwość otrzymania kolejnej wizy krajowej po upływie ważności wizy dotychczasowej. Pkt 5 Niniejsza regulacja zawiera niedookreślenie, bowiem słowo Przyjaciół może być interpretowane w różny sposób. Należy się zastanowić, czy cudzoziemiec może wnioskować o wizę w celu odwiedzin u znajomych, których nie uznaje za przyjaciół. Jeśli zaś cudzoziemiec deklaruje, iż jedzie do przyjaciół, to czy to nakłada na konsula obowiązek zbadania poziomu zażyłości między osobą odwiedzaną a odwiedzającym. Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem (budzącym mniej wątpliwości interpretacyjnych) jest sformułowanie w celu wizyty. pkt 35 Uważamy, że należy określić, w jaki sposób będzie się liczyło okres 7 dniowy. 3

8.5.3. Cofanie i unieważnianie wiz Pkt 5 Uważamy, że należy określić, w jaki sposób będzie się liczyło okres 7 dniowy. Czy zastosowanie będą miały przepisy kpa. Kiedy termin będzie zachowany? Czy jest to data złożenia wniosku w konsulacie, czy może nadania go w placówce pocztowej. 8.6.1. Zezwolenie na pobyt czasowy część ogólna Pkt 3 Uważamy, że nieprawidłowo sformułowano ten przepis. Początek tego przepisu należałoby zredagować w następujący sposób.: Wniosek pozostawia się bez rozpoznania, gdy:: Ponadto uważamy, ze osoby którym udzielono zgodę na pobyt tolerowany, jak i osoby, które złożyły wniosek o nadanie statusu uchodźcy powinny mieć prawo do złożenia wniosku o udzielenie pobytu czasowego. Nie jest dla nas jasne, jaki jest cel wyłączenia tych grup od ubiegania się o pobyt czasowy. Dotyczy to zwłaszcza osób, którym wydano zgodę na pobyt tolerowany osoby te mają mało uprawnień wynikających z pobytu na terenie RP, a będąc chociażby małżonkami obywateli RP nie mogą wnosić o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, mimo że istnieje podstawa do udzielenie. pkt 3 ust 8 Uważamy, że osoba w stosunku do której został zastosowany środek zapobiegawczy w postaci zakazu opuszczania kraju musi mieć możliwość wykonywania pracy w sposób legalny. Skoro osoba ta musi przebywać na terytorium Polski, to powinna mieć również możliwość podjęcia legalnego zatrudnienia. Pkt 8 Ze względu na specyfikę grupy, uważamy że powinna być możliwość wysłania wniosku poczta, tak aby został zachowany termin. Do złożenia odcisków palców można wezwać np. pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpoznania. Zwłaszcza, że Mazowiecki Urząd Wojewódzki jest czynny 4 dni w tygodniu Jeśli taka regulacja nie jest możliwa, to proponujemy wprowadzenie punktów do składania wniosków czynnych 7 dni w tygodniu Pkt 30 Uważamy, że wprowadzenie takiego rozwiązania jest bezzasadne, i niewykonanie tego obowiązku nie może stanowić podstawy odmowy udzielenia cudzoziemcowi kolejnego zezwolenia na pobyt czasowy. Również nie określono w jakim terminie cudzoziemiec miałby wykonać ten obowiązek. 4

8.6.2. Zezwolenie na pobyt czasowy praca. Pkt 2 Uważamy, że nie ma podstaw dla wprowadzenia podwójnego kryterium dotyczącego określania dochodu tj. zarówno a) posiadania stabilnego i regularnego dochodu przez cudzoziemca ubiegającego się o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, który to dochód powinien wynosić co najmniej kwotę stanowiącą minimalne miesięczne wynagrodzenie oraz b) wykazania, że dochód ten, na każdego członka rodziny pozostającego na utrzymaniu cudzoziemca, jest wyższy niż wysokość dochodu, od której przyznaje się świadczenia pieniężne z pomocy społecznej na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. W niniejszym przepisie powinien być określony racjonalny termin na poinformowanie wojewody który udzielił cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy o zakończeniu wykonywania przez cudzoziemca pracy. Brak ustalenia terminu skutkuje niemożnością stwierdzenia niedopełnienia obowiązku. pkt 7 Należy pozytywnie odnieść się do rozwiązania wedle którego prowadzone będzie jedno postępowanie dotyczące i zezwolenia na pracę i zezwolenia na pobyt czasowy, jednak brak jest w projekcie uzasadnienia tak długiego czasu na przeprowadzenie postępowania (2 razy dłuższy termin niż określony w kpa termin na załatwienie szczególnie skomplikowanej sprawy) 8.6.4. Zezwolenie na pobyt czasowy działalność gospodarcza. Pkt 2 Nie jest zrozumiałe o jaki podmiot chodzi w ppkt 3. Pkt 3 Osoba prowadząca działalność gospodarczą jest zobowiązana do płacenia składek na ubezpieczenie społeczne, zatem wydaje się niezrozumiałym, dlaczego cudzoziemiec w czasie trwania postępowania musi się tym ubezpieczeniem wykazywać. Nie jest również zrozumiałym wprowadzenie kryterium osiągnięcia dochodu nie niższego niż 12-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w województwie w trzecim kwartale roku poprzedzającego złożenie wniosku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego oraz obowiązek zatrudnienia na czas nieokreślony i w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres co najmniej roku poprzedzającego złożenie wniosku co najmniej dwóch pracowników, którzy nie podlegają obowiązkowi posiadania zezwolenia na pracę. Z analizy tego przepisu wynika, że cudzoziemiec, najpierw musi założyć spółkę, przez okres jednego roku zatrudniać 2 obywateli polskich, a dopiero będzie miał możliwość 5

zalegalizowania swojego pobytu na tej podstawie. Takie sformułowanie przepisu jest bardzo restrykcyjne i będzie stanowiło ograniczenie dostępu cudzoziemców do prowadzenia działalności gospodarczej. W tym miejscu należy również podkreślić, że pozbawienie możliwości prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby posiadające zgodę na pobyt tolerowany jest nieuzasadnione. Prowadzi to do pogorszenia sytuacji cudzoziemców. W takim stanie prawnym, cudzoziemiec ani nie będzie mógł prowadzić działalności i tym samy siebie utrzymać, ani nie będzie miał prawa do pomocy społecznej. Takie uregulowanie jest nieuzasadnione. Projekt ustawy wprowadza również dwa kryteria dotyczące dochodu. Projekt ustawy stanowi, że "Stabilny i regularny dochód powinien odpowiadać co najmniej kwocie minimalnego miesięcznego wynagrodzenia. Jednocześnie dochód przypadający na każdego członka rodziny pozostającego na utrzymaniu cudzoziemca lub na cudzoziemca, gdy jest osobą samotną, będzie musiał być wyższy niż wysokość dochodu, od którego przyznaje się świadczenia pieniężne z pomocy społecznej na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Należy zauważyć, że wprowadzeniem podwójnego kryterium minimalnego wynagrodzenia jest zbędną przeszkodą przy ubieganiu się o zezwolenie na pobyt czasowy przy prowadzeniu działalności gospodarczej nie ma wymogu osiągania określonego dochodu, natomiast kryterium dochodu na podstawie ustawy o pomocy społecznej jest w zupełności wystarczające. Ponadto w uzasadnieniu podkreślono, że wojewoda będzie badał czy prowadzona przez cudzoziemca działalność gospodarcza jest korzystna dla gospodarki narodowej, poprzez spełnianie w/w kryteriów. Stoimy na stanowisku, że działalność gospodarcza jest korzystna, jeśli jest legalna, odprowadzane są podatki, Na podstawie obecnie istniejącej ustawy, taki przepis istnieje, i z doświadczenia Fundacji wynika, ze cudzoziemcom, bardzo trudno jest zalegalizować swój pobyt na tej podstawie. Uważamy, że cudzoziemcy powinni mieć prawo do prowadzenia działalności gospodarczej, zgodnie z zasadą swobody gospodarczej. Należy podkreślić, że takie rozwiązanie podniosłoby konkurencyjność polskiej gospodarki 8.6.5. Zezwolenie na pobyt czasowy studenci Pkt 1.1 W projekcie nie zostało określona definicja, wystarczające środki, nie jest jasne, czy to ma zostać określone w rozporządzeniu? W obecnej regulacji student powinien mieć zapewnione środki na okres 12 miesięcy z góry, Uważamy, ze należałoby rozważyć uzupełnienie tego przepisu o przesłankę udowodnienia, że przez okres pobytu student będzie miał zapewnione środki utrzymania przez okres 12 miesięcy np. deklaracja rodziców lub osoby która zobowiąże się do pokrywania kosztów pobytu.. Niewiele osób może sobie pozwolić na wyłożenie z góry całej kwoty pozwalającej na utrzymanie się przez np. 12 miesięcy. Kwota miesięcznego utrzymania może być określona na poziomie kryterium dochodowego z ustawy o pomocy społecznej 6

Pkt 2 Uważamy, że brzmienie punktu 2 powinno zostać zmienione. Z brzmienia zaproponowanego przepisu wynika, ze organ nie będzie już zobowiązany do badania czy wnioskodawca spełnia którakolwiek przesłankę otrzymania zezwolenia na zamieszkanie, a że będzie tylko badał przesłankę zadeklarowaną we wniosku. Oznacza to, że cudzoziemiec będzie mogła zmieniać w toku postępowania administracyjnego podstawy ubiegania się o zezwolenie. Uważamy, ze takie uregulowanie jest zbędne i nie ma uzasadnienia prawnego. Ponadto należy zauważyć, że przepis artykułu 17 dyrektywy nr 2005/71/WE stanowi 1. Poza czasem studiów i z zastrzeżeniem przepisów i warunków mających zastosowanie do odpowiedniej działalności w przyjmującym Państwie Członkowskim, studenci mają prawo do podjęcia zatrudnienia i mogą być uprawnieni do prowadzenia działalności zarobkowej na własny rachunek.( ) Może zostać uwzględniona sytuacja na rynku pracy w przyjmującym Państwie Członkowskim. Jeśli to konieczne, Państwo Członkowskie wydaje studentom i/lub pracodawcom uprzednie zezwolenia zgodnie z ustawodawstwem krajowym. 2. Każde Państwo Członkowskie określa maksymalną dozwoloną na taką działalność ilość godzin pracy na tydzień albo dni lub miesięcy na rok, w wymiarze nie mniejszym niż 10 godzin na tydzień albo ekwiwalent tego czasu wyrażony w dniach lub miesiącach na rok. 3. Przyjmujące Państwo Członkowskie może ograniczyć dostęp do działalności zarobkowej w pierwszym rok pobytu. 4. Państwa Członkowskie mogą wymagać od studentów informowania, z wyprzedzeniem lub w inny sposób, organu wskazanego przez dane Państwo Członkowskie o podejmowaniu działalności zarobkowej. Pracodawcy studentów mogą również podlegać obowiązkowi informowania z wyprzedzeniem lub w inny sposób. Zaproponowane rozwiązanie jest w sprzeczne z treścią dyrektywy nr 2005/71/WE Ponadto, fragment pkt 2 ma niejasną i niezrozumiałą konstrukcję. Fragment należałoby uprościć. Stanowi on, że: Poza przypadkami, o których mowa w ust. 3 części ogólnej, wniosek cudzoziemca o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy w celu odbycia studiów będzie pozostawiany bez rozpoznania także wówczas, gdy cudzoziemiec: 1. posiada zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w celu podjęcia lub kontynuacji studiów lub szkolenia zawodowego udzielane cudzoziemcowi, posiadającemu zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego WE, udzielone przez inne państwo członkowskie Unii Europejskiej; 2. wykonuje pracę lub prowadzi działalność gospodarczą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, chyba że cudzoziemiec ubiega się o wydanie kolejnego zezwolenia na pobyt czasowy w celu podjęcia lub kontynuacji stacjonarnych studiów wyższych lub stacjonarnych studiów doktoranckich, także w przypadku gdy podjął studia na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, które zamierza kontynuować lub uzupełnić na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 7

Pkt 8. Uważamy, że należy wprowadzić termin, w czasie którego jednostka prowadząca studia będzie obowiązana zawiadomić wojewodę, który udzielił cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt czasowy w celu odbywania studiów, o wykreśleniu cudzoziemca z listy studentów. Uważamy, że przepisy dyrektywy Rady 2004/114/WE z dnia 13 grudnia 2004 r. w sprawie warunków przyjmowania obywateli państw trzecich w celu odbywania studiów, udziału w wymianie młodzieży szkolnej, szkoleniu bez wynagrodzenia lub wolontariacie (Dz. Urz. UE L 375 z 23.12.2004, str. 12) nie zostały wdrożone właściwie. 8.6.7. Zezwolenie na pobyt czasowy małżonkowie i członkowie rodzin obywateli Polski oraz cudzoziemców. Pkt 1. 1 Przepis ten reguluje uzyskanie pobytu czasowego przez pewną grupę cudzoziemców. Nieuzasadnione jest naszym zdaniem wyłączenie z tejże regulacji osób, które posiadają zgodę na pobyt tolerowany. Osoby posiadające zgody na pobyt tolerowany przebywają na terytorium RP bezterminowo, a zatem członkowie ich rodzin również powinni mieć możliwość uzyskania pobytu w RP. Pkt 12 Uważamy, ze przesłanka wspólnego zamieszkania powinna zostać inaczej ujęta. Są zawody, np. marynarza, które z powodu swojego charakteru, nie mieszkają na stałe ze swoimi małżonkami. Zatem ta przesłanka powinna zostać zmieniona na np. małżonkowie nie prowadzą wspólnego gospodarstwa pkt 14 Uważamy, że udzielanie zezwolenie na pobyt czasowy dla małżonka obywatela polskiego na okres 1 roku jest niezasadne. Okres na jaki jest udzielane zezwolenie powinien zależeć od konkretnej sprawy. Należy podkreślić, że np. ze względu na pracę zezwolenie jest udzielane na okres do 3 lat. Uważamy, że gdyby legalizacja pobytu była łatwiejsza na podstawie przepisów ustawy o cudzoziemcach, to cudzoziemcy nie korzystaliby z możliwości zalegalizowania pobytu po zawarciu związku małżeńskiego. Nie dochodziłoby tym samym do nadużyć postępowań legalizacyjnych. Z drugiej strony nie można w nieskończoność zaostrzać przepisów dotyczących zawarcia związku małżeńskiego i legalizacji pobytu na tej podstawie, bo z naszego doświadczenia wynika, że ich ofiarami padają autentyczne małżeństwa. Obecnie sprawdzanie prawdziwości związku małżeńskiego trwa wiele miesięcy i polega miedzy innymi na zadawaniu bardzo intymnych pytań lub pytań o rzeczy, których ludzie maja prawo o sobie nie wiedzieć. 8

Pkt 16 Uważamy, że wprowadzenie przepisu dotyczącego udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy dla małżonka obywatela polskiego, który owdowiał lub rozwiódł się albo orzeczono separację i które będzie udzielane na okres 1 roku i tylko jednorazowo jest niezasadne i krzywdzące dla cudzoziemców, którzy byli w związku małżeńskim wiele lat, są już w podeszłym wieku.. Pkt 17 Uważamy, że nie należy różnicować sytuacji prawnej dzieci, które urodziły się na terytorium RP i na te, które się nie urodziły w Polsce. Z doświadczenia Fundacji wynika, ze wiele jest cudzoziemców, którzy przyjechali do Polski gdy byli małoletni, doskonale się zintegrowali, a ze względu na miejsce urodzenia nie mogą korzystać z określonych uprawnień. Pkt 20 Należy podkreślić, że z takiego brzemienia przepisu, wynika, ze małżonkowie obywateli polskich nie będą mogli zalegalizować swojego pobytu jeśli będą przebywać w Polsce nielegalnie. Wprowadzenie takiej regulacji nie zostało uzasadnione w założeniach do ustawy. Nie zgadzamy się z takim brzmieniem przepisu. Uważamy, że jeśli przepisy legalizacyjne zostaną zliberalizowane, to postępowanie dotyczące zalegalizowania małżonka obywatela polskiego nie będą nadużywane. 8.6.10. Zezwolenie na pobyt czasowy inne okoliczności Pkt 2.4 Wskazane byłoby również wprowadzenie możliwości udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy dla cudzoziemców, którzy rozwiązali umowę o pracę na podstawie art. 55 kodeksu pracy (ciężkie naruszenie obowiązków przez pracodawcę) na czas poszukiwania kolejnego zatrudnienia Ewentualnie można także rozważyć wprowadzenie możliwości udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy dla tych pracowników, którzy rozwiązali umowę o pracę i są pokrzywdzonymi przestępstwem określonym w rozdziale XVIII kodeksu karnego oraz Działu XIII kodeksu pracy (przestępstwa i wykroczenia przeciwko prawom osób wykonującym pracę zarobkową) Pkt 8 Nie jest jasne, jaka jest definicja zapewnienia miejsca zamieszkania. Naszym zdaniem takie sformułowanie przepisu będzie budziło wątpliwości interpretacyjne. 8.7. Zezwolenie na pobyt stały Pkt 1 Uważamy, że nieuzasadnione jest różnicowanie sytuacji dzieci cudzoziemskich na te, które zostały urodzone na terytorium RP i na te, które urodziły się poza granicami Polski. Jest to niepotrzebne rozróżnienie sytuacji prawnej osób ze względu na miejsce urodzenia. Z 9

doświadczenia wynika, że wielu cudzoziemców przyjeżdża do Polski jako dzieci. Fakt urodzenia się poza granicami Polski utrudnia im otrzymanie pobytu stałego. Uważamy, że powtórzenie takiej regulacji nie powinno mieć miejsca. Pkt 4 Wydaje się, że przepis ten spowoduje dużą trudność w czasie trwania postępowania, bo w jaki sposób można udowodnić, że co najmniej jedno z rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków wnioskodawcy potwierdziło swoją przynależność do Narodu Polskiego przez, w szczególności, pielęgnowanie polskich tradycji i zwyczajów. Niniejszy przepis będzie się wiązał z ogromnymi trudnościami dowodowymi, często niemożliwymi do pokonania. Przepisy prawa nie powinny wprowadzać obowiązków niemożliwych do wykonania. Pkt 6 Uważamy, że okres 10 letniego pobytu dla osób z pobytem tolerowanym by uzyskać zezwolenie na pobyt stały jest za długi. Należy wziąć pod uwagę osoby, które nie posiadają obywatelstwa żadnego kraju. Bezpaństwowcy nie będą mogli się ubiegać o ten pobyt, ponieważ nie będą miały możliwości uzyskania dokumentu podroży, który jest wymagany w czasie składania wniosku jak i w czasie składania wniosku o nadanie obywatelstwa polskiego. W pkt 6. b. Nie została w tym punkcie zawarta przesłanka życia prywatnego zawarta w EKPCz. Uważamy, że ta przesłanka jak najbardziej musi zostać wpisana do tej regulacji. pkt 17 i 16 Uważamy, że należy skrócić ten okres do 2 lat. Po trzech latach pobytu stałego oraz po okresie przebywania na podstawie zezwoleń na pobyt czasowy, cudzoziemiec jest już na tyle zintegrowany, zwłaszcza przez małżeństwo z obywatelem RP, że bezzasadne jest wprowadzenie przesłanki uzależniania jego prawa do pobytu stałego od istnienia małżeństwa. Pkt 43 Punkt ten dotyczy terminu załatwienie sprawy udzielenia zezwolenia na pobyt stały powinno zakończyć się nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, a w postępowaniu odwoławczym - w ciągu 2 miesięcy od dnia otrzymania odwołania. Uważamy, że jeśli postępowanie nie zakończy się w określonym czasie, to zastosowanie mają przepisy kpa. Oznacza to, że organ ma obowiązek poinformowania cudzoziemca, że postępowanie nie zostało zakończone w terminie w związku z koniecznością wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy. W związku z tym, chcielibyśmy zauważyć, że wobec faktu, że przebywając w Polsce na podstawie stempla, cudzoziemiec nie może przekraczać granicy, należałoby wprowadzić wymóg szczegółowego uzasadnienia przez organ, jakie jeszcze okoliczności nie zostały wyjaśnione, aby cudzoziemiec mógł mieć rzeczywista wiedzę o tym, co stanęło na przeszkodzie w załatwieniu jego sprawy w terminie. 10

8.9. Dokumenty wydawane cudzoziemcom pkt 28 Uważamy, że polski dokument podróży należy wydawać osobom, które otrzymały zgodę na pobyt tolerowany. Wiele osób posiadających zgodę na pobyt tolerowany jest bezpaństwowcami. Nawet po upływie 10 letniego okresu, po upływie którego będą mogli się ubiegać o zezwolenia na osiedlenie, nie będą mogli tego uczynić, ponieważ nie będą mieli dokumentu podróży. Polski dokument podróży dla cudzoziemca będzie wydawany cudzoziemcowi posiadającemu zezwolenie na pobyt stały, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego WE lub korzystającemu z ochrony uzupełniającej, który utracił dokument podróży albo gdy dokument podróży uległ zniszczeniu bądź utracił ważność, a uzyskanie przez niego nowego dokumentu podróży nie będzie możliwe. Pkt 58 Zdecydowanie, w przypadku ubiegania się o wydanie lub wymianę polskiego dokumentu tożsamości cudzoziemca, nie powinno wymagać od cudzoziemca przedstawienia dokumentu potwierdzający jego tożsamość, ponieważ polski dokument tożsamości cudzoziemca bywa wydawany dla osób nieposiadających żadnych dokumentów, w tym bezpaństwowców. Pkt 81 W założeniach ustawy nie wskazano podstaw odmowy wydania lub wymiany tymczasowego polskiego dokumentu podróży dla cudzoziemca. Pkt 88 W ocenie HFPC wprowadzenie kolejnego rodzaju dokumentu dla osób które otrzymały zgodę na pobyt tolerowany jest niepotrzebnym mnożeniem bytów, sztucznym rozróżnieniem między osobami które otrzymały zgodę na pobyt a innymi cudzoziemcami posługującymi się kartą pobytu. Wiąże się to również z absolutnie nieuzasadnionymi kosztami, które zostaną pokryte z budżetu państwa. Pkt 89 Naszym zdaniem, wprowadzenie dokumentu potwierdzającego posiadanie zgody na pobyt tolerowany nie znajduje uzasadnienia w Rozporządzeniu Rady (WE) nr 1030/2002 z dnia 13 czerwca 2002 r. ustanawiającego jednolity wzór dokumentów pobytowych dla obywateli państw trzecich (Dz. Urz. UE L 157 z 15.06.2002, str. 1-7). Także w uzasadnieniu wprowadzonych rozwiązań przedstawionym poniżej nie odnajdujemy kwestii, które leżały u podstaw wprowadzenia dokumentu... zamiast karty pobytu dla osób posiadających zgodę na pobyt tolerowany. 11

8.10. Kontrola legalności pobytu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Pkt 17 Uważamy, że cudzoziemiec musi zostać poinformowany o tym uprawnieniu. Stoimy na stanowisku, że obowiązek ten powinien wynikać z ustawy. Pkt 18 Uważamy, że należy wprowadzić obowiązek zapisania powodów odmowy podpisania protokołu kontroli legalności pobytu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Stanowi to gwarancję praw cudzoziemca (który może nie chcieć podpisać protokołu choćby dlatego że nie jest w stanie zapoznać się z jego treścią (brak znajomości języka polskiego) lub ma co do niego zastrzeżenia). 8.11. Zobowiązanie cudzoziemca do powrotu Pkt 5 Uważamy, że z treści przepisu wynika, że jeśli wszczęto postępowanie o rozwód lub separację oznacza to, że małżeństwo zostało zawarte w celu obejścia przepisów ustawy o cudzoziemcach. Uważamy, że należy sprecyzować przesłankę, przemawiającą za obowiązkiem podjęcia postępowania w celu ustalenia czy celem istnienia małżeństwa jest obejście przepisów ustawy o cudzoziemcach, tj. przesłanki wspólnego zamieszkania. Są takie zawody jak np. zawód marynarza, gdy małżonkowie z racji charakteru pracy nie mieszkają cały czas razem. Obecnie bardzo często jest tak, że praca jest podejmowana poza miejscem zamieszkania i wymaga stałego pobytu poza miejscem zamieszkania. Uważamy, że sam fakt wspólnego niezamieszkiwania nie może przemawiać za tym, że małżeństwo zostało zawarte w celu obejścia przepisów. Uważamy, że należałoby tę przesłankę zmienić, np. wprowadzić rozwiązanie nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego. Pkt 8 Przepis nie precyzuje czy cudzoziemiec, który otrzymał decyzję o zobowiązaniu do powrotu, czy jego pobyt będzie uważany za legalny. Kwestie powinny zostać uregulowane w ustawie. Inaczej idea stojąca u podstaw niniejszego rozwiązania nie zostanie zrealizowana. Pkt 19 Uważamy, że decyzja o zobowiązaniu do powrotu musi wygasać z mocy prawa, jeżeli cudzoziemiec jest małżonkiem obywatela UE. Również uważamy, że należy uregulować w przepisach postępowanie, które ma na celu stwierdzenie, że jego dalszy pobyt cudzoziemca stanowi zagrożenia dla obronności lub bezpieczeństwa państwa lub bezpieczeństwa i porządku publicznego, chyba, że celem istnienia małżeństwa jest obejście przepisów ustawy o cudzoziemcach 12

Pkt 22 Uważamy, że organ właściwy do wydania decyzji o zobowiązaniu do powrotu cudzoziemca posiadającego ważne zezwolenie na pobyt lub inne zezwolenie uprawniające do pobytu, wydane przez inne państwo obszaru Schengen, powinien mieć obowiązek pouczenia cudzoziemca o obowiązku niezwłocznego wyjazdu na terytorium tego państwa członkowskiego, w formie pisemnej i w języku zrozumiałym dla cudzoziemca. pkt 26 Uważamy, że cudzoziemiec musi być powiadomiony o swoich prawach i obowiązkach tj. posiadać informację o możliwości złożenia wniosku o przetłumaczenie decyzję o zobowiązaniu do powrotu. Ważnym zagadnieniem jest, kiedy ten wniosek ma być złożony. Czy już po otrzymaniu decyzji? Czy jeszcze przed? Pkt 36 Należy doprecyzować, jaka jest definicja opuszczenia miejsca zamieszkania. Również uważamy, że należy określić, na jakich zasadach będzie określana długość wpisu zakazu ponownego wjazdu na terytorium RP. Zachodzi zbyt duża uznaniowość w podejmowaniu decyzji o okresie na jaki zakaz będzie umieszczany. 8.12. Zgoda na pobyt tolerowany Budzi nasze poważne wątpliwości przeniesienie treści art. 97 ust. 1 pkt 1a ustawy o ochronie do ustawy o cudzoziemcach i przepisów o pobycie czasowym. W założeniach nie zostało zawarte żadne uzasadnienie tej jakże zasadniczej zmiany. Ponadto nie zostało określone co oznacza sformułowanie przeszkody prawne do udzielenia ochrony humanitarnej Niedopuszczalne jest wykreślenie przesłanki o życiu rodzinnym i prawach dziecka, która pozwala na legalizację osób, których wydalenie nie byłoby możliwe bez naruszenia m.in. Artykułu 8 EKPCz. Fundacja uważa, że należy wprowadzić tę przesłankę, która stała się podstawą udzielenia prawa pobytu w Polsce wielu cudzoziemcom, których rodziny w przeciwnym razie zostałyby rozdzielone. Jest to kwestia o podstawowym znaczeniu, wobec braku umożliwienia jakiejkolwiek legalizacji cudzoziemcom przebywającym wiele lat w Polsce w oparciu o obowiązujące przepisy. Naszym zdaniem akcje regularyzacyjne nie rozwiązują problemu. Nielegalna migracja była, jest i będzie istnieć, więc realistycznym działaniem jest umożliwienie zalegalizowania pobytu cudzoziemcom, zwłaszcza gdy ich wydalenie naruszałoby obowiązujące Polskę umowy międzynarodowe. 8.14 Wykonanie decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu wydanej przez organ innego państwa członkowskiego Pkt 5 W projekcie brakuje instytucji wstrzymania wydalenia, m.in. ze względu na stan zdrowia cudzoziemca, określonej w art. 9 ust. 2 dyrektywy 2008/115/WE 13

8.15. Postępowanie w sprawie zatrzymania cudzoziemca, umieszczenie go w strzeżonym ośrodku lub zastosowanie wobec niego aresztu dla cudzoziemców Pkt 8 Uważamy, że nie należy umieszczać cudzoziemców małoletnich pozbawionych opieki w ośrodkach. Jest to niezgodne z treścią dyrektywy powrotowej. Zgodnie z art. 5 dyrektywy Wprowadzając w życie niniejszą dyrektywę, państwa członkowskie należycie uwzględniają dobro dziecka. Zaś zgodnie z art. 17 dyrektywy Małoletni bez opieki oraz rodziny z małoletnimi umieszczane są w ośrodku detencyjnym jedynie w ostateczności i na możliwie najkrótszy odpowiedni okres czasu. Pkt 22 Dyrektywa nie określa maksymalnego czasu pobytu w strzeżonym ośrodku, jednakże przyjęcie 18 miesięcy stanowi przedłużenie dotychczasowego maksymalnego 12 miesięcznego okresu pobytu w strzeżonym ośrodku. Tak znaczne przedłużenie tego terminu i co za tym idzie tak znaczna ingerencja w wolności powinna zostać szczegółowo i właściwie uzasadniona, czego brak jest w projekcie. Uważamy, że wprowadzenie przepisu, że do wyżej wymienionego okresu (18 miesięcy pobytu w ośrodku lub areszcie) nie wlicza się okresu pobytu cudzoziemca w strzeżonym ośrodku lub areszcie dla cudzoziemców w związku ze złożonym przez niego wnioskiem o nadanie statusu uchodźcy, jest niedopuszczalne i nie ma uzasadnienia. Pkt 29 Odszkodowanie i zadośćuczynienie powinny również przysługiwać cudzoziemcowi za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie, takie samo rozwiązanie przewidują przepisy kodeksu postępowania karnego (art. 552 4) W związku z powyższym uważamy, że przepisy nie stanowią pełnej implementacji dyrektywy Parlamentu i Rady 2008/115/WE z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie wspólnych norm i procedur stosowanych przez państwa członkowskie w odniesieniu do powrotów nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich. 8.16. Pobyt cudzoziemców w strzeżonym ośrodku lub w areszcie dla cudzoziemców Pkt 3 Uważamy, że cudzoziemiec na piśmie powinien dostać potwierdzenie przekazania rzeczy do depozytu strzeżonego ośrodka lub aresztu dla cudzoziemców: pkt 5 Według przepisów dyrektywy pouczenie to obejmuje również informację o przysługującym prawie do kontaktowania się z odpowiednimi organizacjami i podmiotami międzynarodowymi, krajowymi i pozarządowymi, zatem cudzoziemiec powinien o tym zostać wyraźnie poinformowany. 14

pkt 12 Dyrektywa stanowi, że małoletnim zapewnia się zakwaterowanie w placówkach dysponujących personelem i wyposażeniem przystosowanym do potrzeb osób w tym wieku, w projekcie brak jest tego rozwiązania. pkt 5 Uważamy, że należy doprecyzować, w jaki sposób cudzoziemiec przyjmowany do strzeżonego ośrodka lub aresztu będzie pouczany o przysługujących mu prawach i obowiązkach o przepisach regulującymi pobyt w strzeżonym ośrodku lub areszcie dla cudzoziemców czy będzie to następować w formie ustnej czy pisemnej. 8.18 Wykaz cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany Uważamy, że w wykazie nie mogą również być zamieszczane dane małżonka obywatela UE. Jak również należałoby doprecyzować postępowania dotyczące stwierdzenia, że pobyt cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej będzie stanowić zagrożenie dla obronności lub bezpieczeństwa państwa albo bezpieczeństwa i porządku publicznego 11. Zmiany w przepisach obowiązujących Pkt 10 Uważamy, że należy zmienić brzmienie tego przepisu. Należałoby zastąpić wyraz nielegalny na przebywający na terenie RP bez tytułu prawnego przewidzianego przepisami. Uważamy, że z możliwości skorzystania legalizacji pobytu nie można wyłączyć pewnej grupy cudzoziemców. Uważamy, że takie sformułowanie przepisów byłby działaniem dyskryminacyjnym. wnioski o nadanie statusu uchodźcy składało bardzo dużo osób, które obecnie przebywają w Polsce bez tytułu prawnego. Wyłączenie tej grupy jest bezcelowe i stawia pytanie o zasadność wprowadzenia akcji regularyzacyjnej. Pkt 12 W punkcie tym wskazano, że z korzystania z opieki społecznej będą wyłączeni cudzoziemcy posiadający zgodę na pobyt tolerowany. Uważamy, ze należy pozostawić odpowiednie przepisy w obecnym kształcie. Pkt 14 Uważamy, że takie rozwiązanie jest niedopuszczalne. Nie istnieje żadne racjonalne wytłumaczenie wyłączenia tej grupy, z możliwości prowadzenia działalności. 15

Pkt 18 Uważamy, że wprowadzenie takiego przepisu jest bezpodstawne. Zgodnie z przepisem art. 7 i 77 kpa organ nie jest związany podstawą prawną składanego wniosku. Pkt 19 Uważamy, że nie jest zasadne wprowadzenia zasady, na mocy której, zezwolenie nie będzie zaliczało się do okresu legalnego i nieprzerwanego pobytu cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, uprawiającego do uzyskania zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE. Uważamy, że takie rozwiązanie nie ma uzasadnienia, i będzie prowadziło do dyskryminacji osób, które zalegalizowały swój pobyt na podstawie akcji regularyzacyjnej. Pkt 21 Nie widzimy uzasadnienia wprowadzenia tego przepisu. W jakim celu cudzoziemiec, będzie obowiązany do podpisania oświadczenia o zapoznaniu się z obowiązkami związanymi z uzyskaniem tego zezwolenia? Z jakiego powodu, cudzoziemiec nie będzie poinformowany o swoich prawach? I w jakim języku takie oświadczenie będzie sporządzone? Ponadto uważamy, że z momentem złożenia wniosku na podstawie pkt 10, cudzoziemiec, powinien otrzymać potwierdzenie legalnego pobytu w Polsce, tak jak to miało miejsce przy pierwszej i drugiej akcji regularyzacyjnej. Pkt 22 Przepis ust. 2 pkt 11 w rozdziale Zobowiązanie cudzoziemca do powrotu będzie stosowany do umów o przekazywaniu i przyjmowaniu osób obowiązujących w dniu 13 stycznia 2008 r. W przepisach końcowych nie zamieszczono informacji, co się będzie działo z decyzjami o udzieleniu zgody na pobyt tolerowany na podstawie dotychczasowych przepisach, i jakie przepisy będą miały zastosowanie do już wydanych decyzji o wydaleniu. 16