Autoreferat. informujący o zainteresowaniach i osiągnięciach w działalności naukowej

l Załącznik 4 dr Ryszard SZYNOWSKI Autoreferat informujący o zainteresowaniach i osiągnięciach w działalności naukowej Po ukończeniu Liceum Ogólnokształcącego im. T. Kościuszki w Mysłowicach, w 1981 roku rozpocząłem studia w Wyższej Szkole Marynarki Wojennej w Gdyni. Po r promocji na pierwszy stopień oficerski w 1985 roku zostałem skierowany do pełnienia służby w 13 Dywizjonie Trałowców Bazowych w Helu na stanowisko asystenta okrętowego, a następnie objąłem obowiązki zastępcy dowódcy grupy okrętów. Po trzyletniej służbie na okrętach, jesienią 1988 roku, zostałem skierowany na kurs języka rosyjskiego II stopnia do Wojskowego Studium Języków Obcych w Łodzi. Po ukończeniu kursu, w 1989 roku zostałem skierowany na studia do Akademii Wojskowej w ZSRR. Po odwołaniu w 1990 roku ze studiów zagranicznych, decyzją Ministra Obrony Narodowej skierowano mnie do Akademii Obrony Narodowej w celu dokończenia studiów II stopnia. Studia magisterskie w Akademii Obrony Narodowej zakończyłem w 1992 roku w specjalności pedagogika. Po ukończeniu studiów * zostałem wyznaczony na stanowisko oficera wychowawczego na okręcie ORP Nawigator" w Grupie Okrętów Rozpoznawczych w Gdyni. W 1995 roku zdałem egzamin tłumacza wojskowego z języka rosyjskiego w Wojskowym Studium Języków Obcych w Łodzi, dlatego też oprócz zasadniczych obowiązków, przypisanych do stanowiska, brałem udział w opracowaniu wielu analiz m i związanych z prowadzonymi ćwiczeniami morskimi Floty Bałtyckiej Federacji Rosyjskiej. W trakcie służby w jednostkach liniowych" poznałem od podstaw rzeczową i intencjonalną strukturę przedmiotu mojego dalszego zainteresowania. Zebrane i zgromadzone z tego okresu doświadczenia empiryczne, obejmujące funkcjonowanie Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej w Obwodzie Kaliningradzkim, stały się impulsem do pogłębiania wiedzy z tego obszaru. Zafascynowanie powyższą problematyką wynikającą między innymi z wcześniejszych zainteresowań oraz z doświadczenia służby na okrętach

.'.' 2 rozpoznawczych skłoniły mnie do podjęcia tematyki Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej w ramach studiów doktoranckich. Pracę nad doktoratem rozpocząłem w czerwcu 1997 roku w trakcie dziennych - studiów doktoranckich w Akademii Obrony Narodowej. W czasie studiów brałem udział w konferencjach naukowych poświęconych problematyce międzynarodowej, między innymi organizowałem i brałem udział w Seminarium Oficerów Bundeswehry i Wojska Polskiego" w 1997 roku w Sopocie. W czasie swojej działalności naukowej poprzedzającej obronę doktoratu opracowałem i opublikowałem dwa artykuły (w jednym z nich współuczestniczyłem), dwa opracowania dydaktyczne oraz uczestniczyłem w opracowaniu trzech prac naukowych prowadzonych przez» Wojskowy Instytut Historyczny Akademii Obrony Narodowej, a związanych z systemem bezpieczeństwa państw sąsiadujących z Polską. -.' Decyzją Ministra Obrony Narodowej Nr PF 128 z dnia 29 kwietnia 1999 roku zostałem odwołany ze stacjonarnych studiów doktoranckich i wyznaczony na stanowisko specjalisty w Departamencie Kadr i Szkolnictwa Wojskowego Ministerstwa Obrony Narodowej. Równolegle z wykonywaniem obowiązków służbowych, kontynuowałem rozpoczętą pracę doktorską, którą po 2 latach sfinalizowałem pomyślnie zamkniętym przewodem doktorskim j opublikowaniem rozprawy na temat: Obwód Kałiningradzki w systemie militarnym Rosji". W przywołanej dysertacji dokonałem charakterystyki systemu militarnego Rosji, omówiłem strukturę i potencjał Siły Zbrojnych Federacji Rosyjskiej w Obwodzie Kaliningradzkim oraz ukazałem miejsce Obwodu Kaliningradzkiego w systemie militarnym Rosji. 1» Problematyka ta spotkała się ze szczególnym zainteresowaniem środowiska Marynarki Wojennej RP, a także środowiska naukowego Uniwersytetu Warmińsko- Mazurskiego, gdzie w ramach zaproszenia na konferencję Unifikacja i różnicowanie się współczesnej Europy" zorganizowanej w 2002 roku przez Instytut Nauk Politycznych mogłem zaprezentować wyniki swoich dotychczasowych dociekań. Wymiernymi efektami badań z tego obszaru była także seria publikacji zamieszczonych w Zeszytach Naukowych Akademii Obrony Narodowej", a także Przeglądzie Morskim". Po otrzymaniu stopnia naukowego doktora, w dalszym ciągu pełniłem służbę w Departamencie Kadr i Szkolnictwa Wojskowego MON, jednocześnie w 2003 roku podjąłem współpracę z Instytutem Nowoczesnej Dyplomacji i Służb Zagranicznych

3 w Prywatnej Wyższej Szkoły Biznesu w Warszawie, gdzie prowadziłem wykłady na kierunku administracja z przedmiotu Rosja i wybrane kraje WNP". Wówczas też moje zainteresowania oscylowały wokół dwóch zagadnień. i * Pierwsza problematyka nadał dotyczyła Federacji Rosyjskiej i Wspólnoty Niepodległych Państw, druga zaś zupełnie odmienna wynikała z wykonywanych obowiązków w Departamencie Kadr MON, a szczególnie z wprowadzanych w latach 2003-2006 zmianach w polityce kadrowej w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Stąd też problematyka moich publikacji tego okresu dotyczyła także polityki l kadrowej w siłach zbrojnych. Pierwsza problematyka znajdowała odzwierciedlenie w szeregu publikacjach w takich czasopismach jak: Zeszyty Naukowe Akademii Obrony Narodowej", Zeszyty Naukowo-Teoretyczne Prywatnej Wyższej Szkoły Biznesu", Myśl Wojskowa", Wojsko i Wychowanie", Przegląd Morski". Publikacje dotyczące drugiej problematyki, polityki kadrowej w siłach zbrojnych znalazły swoje odzwierciedlenie w artykułach publikowanych m. in. w Przeglądzie Wojsk Lądowych", a także w materiałach z konferencji organizowanych przez różne ośrodki naukowe oraz instytucje publiczne. Uwieńczeniem omawianej problematyki była opublikowana w 2007 roku monografia Pragmatyka kadrowa w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej", której byłem współautorem, a stanowiła podstawowy materiał dydaktyczny do wprowadzonego w Akademii Obrony Narodowej przedmiotu zarządzanie zasobami w siłach zbrojnych. Poza wymienioną problematyką nadal kontynuowałem współpracę l -» w z Przeglądem Morskim" związaną z tematyką morską oraz uczestniczyłem w organizowanych przez Akademię Marynarki Wojennej cyklicznych konferencjach morskich dotyczących aspektów bezpieczeństwa morskiego, co dzięki uprzejmości Akademii Marynarki Wojennej znalazło swoje odzwierciedlenie w wielu publikacjach tego okresu m.in. w opublikowanych materiałach konferencyjnych w Akademii Marynarki Wojennej oraz w Polish Journal of Environmetal Studies". W 2006 roku zostałem wyznaczony na stanowisko adiunkta w Zakładzie Administracji i Mobilizacji instytutu Bezpieczeństwa Narodowego Wydziału r Strategiczno-Obronnego Akademii Obrony Narodowej. Poza przedsięwzięciami związanymi z działalnością dydaktyczną brałem aktywny udział w organizacji kursów prowadzonych przez Wydział Strategiczno-Obronny w zakresie administracji wojskowej, mobilizacji i uzupełnień oraz kursów kadrowych. W ramach czynności organizacyjnych byłem odpowiedzialny za opracowanie i uzgodnienie z gestorami

4 - kursów (Zarząd Zasobów Osobowych P1 SGWP, Departament Kadr MON) programów kształcenia kursów specjalistycznych dla oficerów. Ponadto, w celu merytorycznego zapewnienia procesu dydaktycznego opracowałem dwa skrypty dotyczące Prognozowania przebiegu służby wojskowej żołnierzy zawodowych na szczeblu brygady zmechanizowanej". Jako adiunkt byłem członkiem rady programowej trzech konferencji naukowych zorganizowanych w 2006 roku przez Zakład Administracji i Mobilizacji Instytutu Bezpieczeństwa Narodowego Wydziału Strategiczno-Obronnego Akademii Obrony Narodowej: Funkcje organów samorządu terytorialnego w obszarze zarządzania kryzysowego", Współczesny wymiar terroryzmu" i konferencji międzynarodowej Realizacja zadań bezpieczeństwa przez samorząd terytorialny". Jako członek komitetu organizacyjnego współorganizowałem w 2007 roku konferencję naukową Narodowy system pogotowia kryzysowego" oraz międzynarodową konferencję naukową Polska i Ukraina w kształtowaniu bezpieczeństwa europejskiego. Aspekty militarne i pozamilitarne", realizowane przez * Akademię Obrony Narodowej. W ramach prowadzonych badań uczestniczyłem także w pracy badawczej nt. Przygotowanie i wykorzystanie potencjału ludzkiego w tworzeniu bezpieczeństwa narodowego Polski w XXI wieku", w której przedstawiłem wpływ zagrożeń społecznych na wykorzystanie potencjału ludzkiego na przykładzie Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz kształcenie i doskonalenie zawodowe w Siłach Zbrojnych RP. Wyniki badań przedstawiane w pracy zaprezentowałem na zorganizowanej przeze mnie w Akademii Obrony Narodowej w 2007 roku konferencji naukowej nt. Zarządzanie zasobami osobowymi na rzecz bezpieczeństwa państwa", w której uczestniczyli przedstawiciele sił zbrojnych, straży, służb i inspekcji a także przedstawiciele instytucji administracji publicznej. 1 Równocześnie, jako nauczyciel akademicki prowadziłem zajęcia dydaktyczne z przedmiotów: zarządzanie zasobami ludzkimi, polityka kadrowa i mobilizacja dla. studentów cywilnych i oficerów. Po dwóch latach pracy w tej komórce, w 2008 roku zostałem wyznaczony na stanowisko kierownika Zakładu Polityki Obronnej. Kolejne zmiany organizacyjne w Akademii Obrony Narodowej spowodowały, że zostałem wyznaczony na stanowisko adiunkta - kierownika Zakładu Administracji i z powierzeniem obowiązków kierownika utworzonej w Wydziale Bezpieczeństwa

5 Narodowego w październiku 2008 roku Katedrze Prawa i Administracji. Powierzone obowiązki kierownika Katedry pełniłem przez dwa lata. W pierwszym etapie pracy na stanowisku kierownika Katedry Prawa - i Administracji skupiłem uwagę na czynnościach organizacyjnych związanych z zapewnieniem procesu dydaktycznego tak dla Wydziału Zarządzania i Dowodzenia jak i dla Wydziału Bezpieczeństwa Narodowego oraz Centrum Kursowego Akademii w obszarze odpowiedzialności dydaktycznej Katedry. Następnie rozpocząłem prace dotyczące ujednolicenia programów kształcenia w zakresie prawa wojskowego, prawa obronnego i prawa bezpieczeństwa narodowego, a także podjąłem inicjatywę związaną z zapewnieniem obudowy dydaktycznej prowadzanych przedmiotów w tym także wprowadzonych nowych przedmiotów takich jak: zarządzanie zasobami ludzkimi w siłach zbrojnych, zarządzanie zasobami ludzkimi w służbach mundurowych, nauka administracji, historia administracji, administracja publiczna oraz administracja wojskowa, jak również podjąłem inicjatywę uruchomienia podyplomowych studiów z problematyki międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych. Realizacja zajęć z wyżej wymienionych przedmiotów wskazała na brak kompleksowych opracowań, które ułatwiłoby studentom zgłębianie wiedzy z tych obszarów. Dlatego też, w ramach problematyki obejmującej prawo w bezpieczeństwie narodowym współuczestniczyłem w opracowaniu monografia Bezpieczeństwo narodowe Rzeczypospolitej Polskiej w świetle prawa wewnętrznego i międzynarodowego" oraz podręcznika dla studentów Podstawy wiedzy o państwie i prawie. Podręcznik dla studentów bezpieczeństwa narodowego i bezpieczeństwa wewnętrznego". Powyższe publikacje, w dalszym ciągu są wykorzystywane w procesie kształcenia. Dodatkowo wraz z nauczycielami akademickimi oraz grupą studentów doprowadziłem do powołania w październiku 2009 roku przy Katedrze Prawa i Administracji, Koła Naukowego ARS LEGIS, które skupia studentów Akademii Obrony Narodowej chcących pogłębić wiedzę z zakresu międzynarodowego prawa publicznego oraz nauk pokrewnych. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom środowiska naukowego Akademii Obrony Narodowej oraz. pracowników naukowych Katedry, jak również studentów skupionych wokół Koła Naukowego ARS LEGIS, jako przewodniczący komitetu organizacyjnego i spowodowałem zorganizowanie dwóch konferencji z problematyki międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych: Konwencje

6 Genewskie 60 lat później w sytuacji konfliktu w Afganistanie" w 2009 roku oraz 30 ecie Konwencji o niektórych broniach konwencjonalnych (CCW) - między nakazami humanitaryzmu a osiągnięciem celu militarnego" w 2010 roku. W ramach problematyki dotyczącej zarządzania zasobami ludzkimi w służbach mundurowych współuczestniczyłem w przygotowaniu części 1 monografii Zarządzanie zasobami ludzkimi w strażach, służbach i inspekcjach. Pragmatyka kadrowa Część 1" oraz byłem autorem części 2 monografii Zarządzanie zasobami ludzkimi w strażach, służbach i inspekcjach. Pragmatyka kadrowa Część 2". Inicjowałem, prowadziłem i współuczestniczyłem w pracach badawczych w tym zakresie, a moje dociekania znalazły swe odzwierciedlenie w następujących opublikowanych pracach badawczych Model szkolenia organów kadrowych zgodnie z potrzebami profesjonalizacji Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Szkolenie Kadr SZ -Model". Praca naukowo-badawcza d S oraz Model uzupełniania stanów osobowych Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w warunkach profesjonalizacji. Zasób SZ - Model". Praca naukowo-badawcza pod moim kierownictwem. * Wówczas też, moje zainteresowania zaczęły intensywniej oscylować wokół problematyki administracji wojskowej. Mając już bogatsze doświadczenie i zdecydowanie większy zasób wiedzy w obszarze bezpieczeństwa narodowego oraz administracji publicznej uznałem, należałoby dokonać umiejscowienia administracji w bezpieczeństwie narodowym. W związku z tym przystąpiłem do intensywnych prac na rzecz przygotowania materiałów z zamysłem opracowania ich i i złożenia w postaci rozprawy habilitacyjnej. Efektem tych zainteresowań, było opublikowanie: monografii Współdziałanie administracji wojskowej i cywilnej w zakresie bezpieczeństwa narodowego. Wybrane problemy" (red. naukowa), a także monografii Administracja wojskowa. Wybrane, _» problemy". Dodatkowo dla potrzeb kursów dla oficerów z obszaru administracji wojskowej współuczestniczyłem w opracowaniu pozycji Narodowe Siły Rezerwowe (NSR) wybrane problemy tworzenia", która stanowi merytoryczną podstawę dla Wojskowych Komend Uzupełnień w zakresie powołania do NSR oraz stanowi informację dla kandydatów pragnących pełnić służbę w Narodowych Siłach Rezerwowych. W ramach współpracy z Wyższą Szkołą Administracji w Bielsku Białej przygotowałem skrypt omawiający problematykę terenowych organów administracji wojskowej.

* 7 Moje poszukiwania badawcze realizowałem także poprzez kierowanie pracami badawczo-naukowymi do których należy zaliczyć: Organizacyjno-prawne aspekty ochrony ludności i obrony cywilnej w RP w XXI wieku w świetle doświadczeń krajowych i zagranicznych. OPÓL". W pracy przedstawiłem wnioski z doświadczeń innych państw w obszarze ochrony ludności i obrony cywilnej oraz kierunki i zakres zmian niezbędnych w Polsce w tym obszarze. Efektem badań kolejnej pracy Model funkcjonowania administracji wojskowej w warunkach profesjonalizacji Sił Zbrojnych RP" było przedstawienie perspektywicznego modelu organizacyjno-funkcjonałnego wojskowej komendy uzupełnień. Z kolei w następnej pracy badawczej Przemiany w systemie administracji wojskowej w XX i XXI wieku", do udziału w której zachęciłem - _ doktorantów Wydziału Bezpieczeństwa Narodowego Akademii Obrony Narodowej, ukazano historyczny rozwój administracji wojskowej w Polsce. * - Potwierdzeniem moich zainteresowań były - także wystąpienia na konferencjach naukowych oraz związane z nimi publikacje w materiałach pokonferencyjnych oraz zamieszczone w periodykach naukowych tj. Zadania administracji publicznej w obszarze zarządzania kryzysowego" [w:] Administracja publiczna a bezpieczeństwo państwa". Materiały z seminarium naukowego zorganizowanego przez Wydział Administracji Wyższej Szkoły Administracji w Bielsku-Białej w 2006 roku, Znaczenie bezpieczeństwa lokalnego w aspekcie bezpieczeństwa narodowego. Miejsce i rola gminy" [w:] Narodowy system pogotowia - kryzysowego", konferencja naukowa zorganizowana przez Akademię Obrony Narodowej w Warszawie w 2007 roku, Zadania administracji wojskowej w czasie poboru. Zadania Szefa Sztabu Generalnego WP" [w:] Zadania administracji» publicznej w zakresie rejestracji przedpoborowych i poboru", konferencja zorganizowana przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji w. * " '..... -. - - -. Warszawie w 2007 roku, Współdziałanie resortu Obrony Narodowej oraz resortu Spraw Wewnętrznych i Administracji w obszarze bezpieczeństwa narodowego" publikacja w Biuletynie Centralnego Ośrodka Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego Koszalin 2009, Zadania wojskowych komendantów uzupełnień, jako organów rządowej administracji niezespolonej w województwie", publikacja w Biuletynie Informacyjnym" Towarzystwa Wiedzy Obronnej Zarząd Okręgowy Bydgoszcz 2009 r. oraz wystąpienie Administracja publiczna w systemie bezpieczeństwa narodowego" na konferencji zorganizowanej przez Centrum

8 Kształcenia Ustawicznego i Akademię Obrony Narodowej w Ostrowcu T ' Świętokrzyskim w 2010 roku. Podsumowaniem dotychczasowych badań stała się prezentowana praca Administracja wojskowa w systemie bezpieczeństwa narodowego". Praca zawiera dotychczasowe ustalenia identyfikujące pojęcia systemu bezpieczeństwa narodowego, przedstawia także zadania administracji publicznej z obszaru bezpieczeństwa narodowego. Dążąc do retrospektywnego spojrzenia na problem administracji przedstawiłem aspekt historyczny administracji wojskowej w Polsce; ujęcie takie wraz z przyjętą definicją pozwoliło w dalszej części pracy na przedstawienie organizacji i zadania administracji wojskowej na szczeblu centralnym oraz terenowym wraz z problematyką współdziałania organów administracji wojskowej i organów administracji publicznej. W trakcie zainteresowania problematyką administracji wojskowej, starałem się spełniać naukowo, nie tylko poprzez udział w konferencjach, udział w ich organizowaniu, publikowaniu monografii czy artykułów, ale także poprzez ciągły udział w procesie dydaktycznym Uczelni. Moje obciążenie dydaktyczne wynosi 240 godzin i zostaje ono corocznie zrealizowane w około 150%. W Akademii Obrony Narodowej wykładam następujące przedmioty: Nauka administracji", Historia administracji", Administracja publiczna", Administracja wojskowa", Zarządzanie zasobami w siłach zbrojnych", Zarządzanie zasobami w służbach mundurowych", Polityka kadrowa w siłach zbrojnych". Wszystkie te wymienione działania, zarówno naukowe, dydaktyczne jak i organizacyjne, które realizowałem i realizuję w Uczelni od 2006 roku, tj. przez okres 7 lat traktuję, jako ważny etap w moim życiu. Zapewne doświadczenie, które zdobyłem pełniąc służbę w jednostkach liniowych MW w latach 1985-1996, przynoszą wymierne efekty, zarówno na płaszczyźnie współpracy z ludźmi w Akademii, jak i w obszarze naukowo-dydaktycznym. Doświadczenie zawodowe pozwoliło mi i pozwala po dzień dzisiejszy, patrzeć na szereg zjawisk w sposób - racjonalny. Staram się zdobytym doświadczeniem dzielić ze studentami podczas wykładów, jak i w trakcie seminariów licencjackich i magisterskich. Reasumując, mój dorobek naukowy: przed uzyskaniem stopnia doktora to: 1 podręcznik (współautor), Operacje desantowe według poglądów wybranych państw";.

9 m współudział w publikacji 1 skryptu, Polityka bezpieczeństwa i siły zbrojne państw sąsiadujących z Rzeczypospolitą Polską"; współudział w publikacji 3 monografii, Działania militarne w Prusach Wschodnich", Działania militarne w Polsce południowo-wschodniej", Działania militarne na Mazowszu i w Polsce północno-wschodniej"; 2 artykuły w periodykach naukowych i popularne naukowych (łącznie 170 stron), po uzyskaniu stopnia naukowego doktora: 2 monografie, Administracja wojskowa. Wybrane problemy", Zarządzanie zasobami ludzkimi w strażach, służbach i inspekcjach. Pragmatyka kadrowa 3 monografie (współautor), Pragmatyka kadrowa w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej", Zarządzanie zasobami ludzkimi w strażach, służbach i inspekcjach. Pragmatyka kadrowa Część 1", Narodowe Siły Rezerwowe (NSR) - wybrane problemy tworzenia"; 3 monografie (redakcja naukowa), Zarządzanie zasobami osobowymi na rzecz bezpieczeństwa państwa", Współdziałanie administracji wojskowej i cywilnej w zakresie bezpieczeństwa narodowego. Wybrane problemy", Bezpieczeństwo narodowe Rzeczypospolitej Polskiej w świetle prawa wewnętrznego i międzynarodowego" (współautor); 1 podręcznik akademicki (współautor), Podstawy wiedzy o państwie i prawie. Podręcznik dla studentów bezpieczeństwa narodowego i bezpieczeństwa wewnętrznego"; 3 skrypty Gra decyzyjna ze słuchaczami podstawowego kursu kadrowego. Prognozowanie przebiegu służby wojskowej żołnierzy zawodowych na szczeblu brygady zmechanizowanej", Gra decyzyjna ze słuchaczami doskonalącego kursu kadrowego dla oficerów. Prognozowanie przebiegu służby wojskowej żołnierzy zawodowych", Terenowe organy administracji wojskowej"; - - Kierowanie 5 pracami naukowo badawczymi Diagnoza potrzeb obronnych państwa w kontekście gospodarowania zasobami osobowymi ZASÓB 1", Koncepcja skutecznego gospodarowania zasobami osobowymi na potrzeby -

10 obronne państwa. ZASOB-M", Model uzupełniania stanów osobowych Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w warunkach profesjonalizacji. Zasób SZ - Model", Model funkcjonowania administracji wojskowej w warunkach t profesjonalizacji Sił Zbrojnych RP", Przemiany w systemie administracji wojskowej w XX i XXI wieku". Współudział i w wykorzystanie 3 pracach potencjału badawczo ludzkiego w naukowych: Przygotowanie tworzeniu bezpieczeństwa narodowego Polski w XXI wieku", Model szkolenia organów kadrowych zgodnie z potrzebami profesjonalizacji Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Szkolenie Kadr SZ -Model", Organizacyjno-prawne aspekty ochrony ludności i obrony cywilnej w RP w XX! wieku w świetle doświadczeń krajowych i zagranicznych. OPÓL". 20 udziałów w publikacjach zwartych (2 artykuły współautor), 25 artykułów w periodykach naukowych i popularno-naukowych krajowych i zagranicznych (2 artykuły współautor) (razem po doktoracie to 1988 stron). Warszawa (miejscowość) 29 kwietnia 2013 roku (da ta). d pis habilitanta)