Wymagania na poszczególne oceny z chemii w klasie I Uczeń: I. Substancje i ich właściwości stosuje zasady bezpieczeństwa obowiązujące w pracowni chemicznej (2) zalicza chemię do nauk przyrodniczych (2) wyjaśnia, czym się zajmuje chemia (3) omawia podział chemii na organiczną i nieorganiczną (3) wyjaśnia, dlaczego chemia jest nauką przydatną ludziom (3) nazywa wybrane elementy szkła i sprzętu laboratoryjnego oraz określa ich przeznaczenie (4) podaje zastosowania wybranych elementów sprzętu i szkła laboratoryjnego (5) wyjaśnia, czym ciało fizyczne różni się od substancji, poda przykłady(2) opisuje właściwości substancji, będących głównymi składnikami produktów stosowanych na co dzień (2) wyjaśnia, na czym polega zmiana stanu skupienia na przykładzie wody (3) odróżnia właściwości fizyczne od chemicznych (4) identyfikuje substancje na podstawie podanych właściwości (5) definiuje zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną (2) podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych w otoczeniu człowieka (2) wskazuje wśród podanych przykładów reakcję chemiczną i zjawisko fizyczne (3) opisuje różnicę w przebiegu między zjawiskiem fizycznym a reakcją chemiczną (3) projektuje doświadczenia ilustrujące reakcję chemiczną i formułuje wnioski (4) zapisuje obserwacje i formułuje wnioski do doświadczenia (5) definiuje pierwiastek chemiczny i związek chemiczny (2) podaje przykłady związków chemicznych i pierwiastków (2) wyjaśnia potrzebę wprowadzenia symboliki chemicznej (3) posługuje się symbolami chemicznymi pierwiastków (H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Al., Pb, Sn, Ag, Hg) (3) rozpoznaje pierwiastki i związki chemiczne (3) wyszukuje podane pierwiastki w układzie okresowym pierwiastków chemicznych (4) wyjaśnia różnicę między pierwiastkiem chemicznym a związkiem chemicznym (5) dzieli pierwiastki chemiczne na metale i niemetale (2) podaje przykłady pierwiastków chemicznych (metali i niemetali) (2)
wyjaśnia, na czym polega korozja, rdzewienie (3) proponuje sposoby zabezpieczenia produktów zawierających żelazo przed rdzewieniem (3) odróżnia metale od niemetali na podstawie właściwości (3) definiuje stopy (4) podaje różnice we właściwościach między stopami a metalami, z których te stopy powstały (5) wyjaśnia, dlaczego częściej używa się stopów metali niż metali czystych (5) definiuje pojęcie gęstości (2) odczytuje z tablic chemicznych potrzebne dane (2) zna zależność matematyczną pomiędzy masą, objętością i gęstością (3) zna jednostki gęstości (3) przeprowadza proste obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość i objętość(4) rozwiązuje zadania problemowe z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość i objętość(5) definiuje mieszaninę substancji (2) opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych (2) podaje przykłady mieszanin (2) wskazuje wśród podanych przykładów mieszaninę jednorodną i mieszaninę niejednorodną (2) opisuje proste metody rozdzielania mieszanin na składniki (3) sporządza mieszaninę (3) sporządza mieszaniny: wody i piasku, wody i soli kamiennej, kredy i soli kamiennej, siarki i opiłków żelaza, wody i oleju jadalnego, wody i atramentu; rozdziela je na składniki (4) podaje sposób rozdzielenia wskazanej mieszaniny (4) wskazuje różnice między właściwościami fizycznymi składników mieszaniny, które umożliwiają jej rozdzielenie (5) wskazuje wśród różnych substancji mieszaninę i związek chemiczny (5) wyjaśnia różnicę między mieszaniną a związkiem chemicznym (5) II. Wewnętrzna budowa materii Uczeń: definiuje pojęcie materia (2) opisuje ziarnistą budowę materii (2) definiuje atom i cząsteczkę (2) wyjaśnia, czym atom różni się od cząsteczki (3)
omawia poglądy na temat budowy materii (3) wyjaśnia, na czym polega zjawisko dyfuzji (3) podaje założenia teorii atomistyczno-cząsteczkowej budowy materii (4) planuje doświadczenie potwierdzające ziarnistość budowy materii (4) wyjaśnia różnice między pierwiastkiem a związkiem chemicznym na podstawie założeń atomistycznocząsteczkowej teorii budowy materii (5) odczytuje masy atomowe pierwiastków z układu okresowego pierwiastków chemicznych (2); omawia skalę wielkości atomów i ich mas (2) definiuje pojęcia jednostka masy atomowej, masa atomowa, masa cząsteczkowa (3) oblicza masę cząsteczkową prostych związków chemicznych (3) podaje sens stosowania jednostki masy atomowej (4) podaje zależność między gramem a atomową jednostką masy (4) wykonuje obliczenia liczby atomów i ustala rodzaj atomów na podstawie znajomości masy cząsteczkowej (5) opisuje i charakteryzuje skład atomu pierwiastka chemicznego (jądro: protony i neutrony, elektrony) (2) definiuje pojęcie elektrony walencyjne (2) wyjaśnia, co to jest liczba atomowa (2) wyjaśnia, co to jest liczba masowa (3) ustala liczbę protonów, elektronów i neutronów w atomie danego pierwiastka chemicznego, gdy znane są liczby atomowa i masowa (3) oblicza maksymalną liczbę elektronów na powłokach (4) zapisuje konfiguracje elektronowe (5) rysuje modele atomów (5) definiuje pojęcie izotop (2) wymienia zastosowania izotopów (2) wymienia rodzaje izotopów (3) wyjaśnia różnice w budowie atomów miedzy poszczególnymi izotopami wodoru (4) definiuje pojęcie masy atomowej jako średniej masy atomów danego pierwiastka chemicznego z uwzględnieniem jego składu izotopowego (5) oblicza zawartość procentową izotopów w pierwiastku chemicznym (5) opisuje układ okresowy pierwiastków chemicznych (2) odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o pierwiastkach chemicznych symbol, nazwę, liczbę atomową, masę atomową, rodzaj pierwiastka metal, niemetal (2)
korzysta z układu okresowego pierwiastków chemicznych (2) podaje prawo okresowości (3) określa liczbę protonów, elektronów, powłok elektronowych, elektronów walencyjnych, charakter chemiczny pierwiastka chemicznego, korzystając z układu okresowego (3) wykorzystuje informacje odczytane z układu okresowego pierwiastków chemicznych (3) wyjaśnia, jak zmieniają się właściwości pierwiastków wraz ze zmianą numeru grupy i okresu (4) korzysta swobodnie z informacji zawartych w układzie okresowym pierwiastków chemicznych (4) podaje rozmieszczenie elektronów na powłokach elektronowych (5) wyjaśnia związek między podobieństwami właściwości pierwiastków chemicznych zapisanych w tej samej grupie układu okresowego a budową ich atomów i liczbą elektronów walencyjnych (5) identyfikuje pierwiastki chemiczne na podstawie niepełnych informacji o ich położeniu w układzie okresowym pierwiastków chemicznych i ich właściwościach (5) podaje definicję wiązania kowalencyjnego (atomowego) (2) odróżnia wzór sumaryczny od wzoru strukturalnego (2) zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne cząsteczek (3) odczytuje ze wzoru chemicznego, z jakich pierwiastków chemicznych i ilu atomów składa się cząsteczka lub kilka cząsteczek (3) podaje przykłady substancji o wiązaniu kowalencyjnym (atomowym) (3) opisuje rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów (4) wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie na podstawie budowy ich atomów (5) opisuje powstawanie wiązań kowalencyjnych (atomowych) dla H 2, Cl 2, N 2, CO 2, H 2 O, HCl, NH 3 (5) wymienia typy wiązań chemicznych (2) definiuje pojęcia: jon, kation, anion (2) podaje definicję wiązania jonowego (2) opisuje sposób powstawania jonów (3) podaje przykłady substancji o wiązaniu jonowym (3) określa rodzaj wiązania w cząsteczkach o prostej budowie (3) zapisuje elektronowo mechanizm powstawania jonów na przykładzie Na, Mg, Al., Cl, S (3) opisuje mechanizm powstawania wiązania jonowego (4) określa, co wpływa na aktywność chemiczną pierwiastka (4) określa typ wiązania chemicznego w podanym związku chemicznym (4) opisuje zależność właściwości związku chemicznego od występującego w nim wiązania chemicznego (5)
porównuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia, temperatury topnienia i wrzenia) (5) definiuje pojęcie wartościowość (2) wie, że wartościowość pierwiastków chemicznych w stanie wolnym wynosi 0 (2) zapisuje wzory sumaryczny i strukturalny cząsteczki związku dwupierwiastkowego na podstawie wartościowości pierwiastków chemicznych (2) odczytuje z układu okresowego maksymalną wartościowość pierwiastków chemicznych grup 1., 2. i 13. 17. (3) interpretuje zapisy (odczytuje ilościowo i jakościowo proste zapisy), np. H 2, 2 H, 2 H 2 itp. (3) ustala nazwę prostego dwupierwiastkowego związku chemicznego na podstawie jego wzoru sumarycznego (3) ustala wzór sumaryczny prostego dwupierwiastkowego związku chemicznego na podstawie jego nazwy (3) zapisuje wzory cząsteczek, korzystając z modeli i odwrotnie(4) wyznacza wartościowość pierwiastków chemicznych na podstawie wzorów sumarycznych (4) wykorzystuje pojęcie wartościowości (5) określa możliwe wartościowości pierwiastka chemicznego na podstawie jego położenia w układzie okresowym pierwiastków (5) podaje nazwy związków chemicznych na podstawie ich wzorów; zapisuje wzory związków chemicznych na podstawie ich nazw dla przykładów o wyższym stopniu trudności (5) podaje treść prawa stałości składu związku chemicznego (2) przeprowadza proste obliczenia z wykorzystaniem prawa stałości składu związku chemicznego (3) rozwiązuje zadania na podstawie prawa stałości składu związku chemicznego (4) ustala wzór związku chemicznego na podstawie stosunku mas pierwiastków w tym związku chemicznym (5) definiuje równanie reakcji chemicznej (2) odróżnia znaczenie współczynnika stechiometrycznego i indeksu stechiometrycznego (2) wskazuje substraty i produkty w reakcjach chemicznych (2) dobiera współczynniki w prostych przykładach równań reakcji chemicznych (2) zapisuje proste przykłady równań reakcji chemicznych i uzgadnia je (3) uzupełnia podane równania reakcji (3) układa równania reakcji chemicznych przedstawionych w zapisach modelowych (4) odczytuje proste równania reakcji chemicznych (4) przedstawia modelowy schemat równania reakcji chemicznej (5) zapisuje i odczytuje równania reakcji chemicznych o większym stopniu trudności (5) układa równania reakcji przedstawionych w formie prostych chemografów (5) rozróżnia podstawowe rodzaje reakcji chemicznych (2)
definiuje pojęcia: reakcje egzoenergetyczne (jako reakcje, którym towarzyszy wydzielanie się energii do otoczenia, np. procesy spalania) i reakcje endoenergetyczne (do przebiegu których energia musi być dostarczona, np. procesy rozkładu pieczenie ciasta) (3); opisuje, na czym polega reakcja syntezy, analizy i wymiany (3); podaje przykłady różnych typów reakcji i zapisuje odpowiednie równania; wskazuje substraty i produkty; dobiera współczynniki w równaniach reakcji chemicznych (5) doświadczenia ilustrujące typy reakcji i formułuje wnioski (5); podaje treść prawa zachowania masy (2) przeprowadza proste obliczenia z wykorzystaniem prawa zachowania masy (2) rozwiązuje zadania na podstawie prawa zachowania masy (3) przeprowadza proste obliczenia z wykorzystaniem równań reakcji chemicznych (3) wykonuje obliczenia stechiometryczne (4) uzasadnia i udowadnia doświadczalnie, że m substr. = m prod. (5) rozwiązuje trudniejsze zadania wykorzystujące poznane prawa (zachowania masy, stałości składu związku chemicznego) (5) III. Powietrze i inne gazy Uczeń: opisuje skład i właściwości powietrza (2) wymienia stałe i zmienne składniki powietrza (2) omawia znaczenie powietrza (2) oblicza przybliżoną objętość tlenu i azotu, np. w sali lekcyjnej (3) wyjaśnia, które składniki powietrza są stałe, a które zmienne (3) bada skład powietrza (4) wykonuje obliczenia związane z zawartością procentową poszczególnych składników w powietrzu (5) wskazuje położenie tlenu w układzie okresowym i podaje informacje o tlenie wynikające z jego położenia w układzie okresowym (2) opisuje właściwości fizyczne i chemiczne tlenu (2) określa rolę tlenu w życiu organizmów (2) opisuje sposób identyfikowania tlenu (3) zapisuje równanie reakcji otrzymywania tlenu w reakcji rozkładu (3) opisuje, na czym polega reakcja analizy (3) wskazuje substraty i produkty reakcji chemicznej (3)
wie co to jest ozon (3) opisuje obieg tlenu w przyrodzie (3) opisuje sposoby otrzymywania tlenu (4) wymienia zastosowania tlenu (4) opisuje, na czym polega powstawanie dziury ozonowej (4) proponuje sposoby zapobiegania powiększaniu się dziury ozonowej (5) projektuje i opisuje doświadczenia (5) wyjaśnia, co to są tlenki i jak się one dzielą (2) wyjaśnia, na czym polega reakcja syntezy (2) przebiegu reakcji chemicznej substraty i produkty, pierwiastki i związki chemiczne (2) wymienia zastosowania tlenków: wapnia, żelaza, glinu (3) opisuje właściwości tlenków: wapnia, żelaza, glinu (3) opisuje rdzewienie żelaza (3) proponuje sposoby zabezpieczania produktów zawierających w swoim składzie żelazo przed rdzewieniem (4) wymienia sposoby otrzymywania tlenków (5) oblicza zawartość procentową poszczególnych tlenków (5) zna wzór sumaryczny i strukturalny tlenku węgla (IV) (2) opisuje właściwości fizyczne i chemiczne tlenku węgla(iv) (2) definiuje reakcję charakterystyczną (2) pisze równanie reakcji otrzymywania CO 2 (2) wie jak zidentyfikować CO 2 (3) wyjaśnia znaczenie CO 2 dla organizmów (3) planuje i wykonuje doświadczenie umożliwiające wykrycie obecności tlenku węgla(iv) w powietrzu wydychanym z płuc (4) wymienia zastosowanie CO 2 (4) podaje przyczynę, dla której wzrost CO 2 w atmosferze jest niekorzystny (4) podaje sposoby zapobiegania wzrostu wzrost CO 2 w atmosferze (5) otrzymuje tlenek węgla(iv) w reakcji węglanu wapnia z kwasem solnym (5) opisuje właściwości fizyczne i chemiczne azotu (2) podaje, że woda jest związkiem chemicznym wodoru i tlenu (2)
odczytuje z układu okresowego nazwy pierwiastków należących do 18 grupy i zalicza ich do gazów szlachetnych (2) definiuje pojęcie: higroskopijność (2) opisuje obieg azotu w przyrodzie (3) wymienia zastosowania azotu (3) opisuje rolę wody i pary wodnej w przyrodzie (B) opisuje właściwości fizyczne i chemiczne gazów szlachetnych (3) omawia obieg wody w przyrodzie (4) wyjaśnia, jak zachowują się substancje higroskopijne (4) planuje doświadczenie badające właściwości azotu (5) wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemiczne (5) wykazuje obecność pary wodnej w powietrzu (5) uzasadnia, na podstawie reakcji magnezu z parą wodną, że woda jest związkiem chemicznym tlenu i wodoru (5) opisuje właściwości fizyczne i chemiczne wodoru (2) na podstawie układu okresowego pierwiastków odczytuje informacje o wodorze (2) pisze równania reakcji otrzymywania wodoru (3) opisuje sposób identyfikowania wodoru (4) wymienia zastosowania wodoru (4) planuje i wykonuje doświadczenia dotyczące badania właściwości wodoru (5); otrzymuje wodór (w reakcji kwasu solnego lub octu z metalem) (5) wymienia podstawowe źródła i rodzaje zanieczyszczeń powietrza oraz skutki zanieczyszczenia powietrza (2) podaje przykłady substancji szkodliwych dla środowiska (2) podaje przyczyny i skutki smogu (3) wyjaśnia, co to jest efekt cieplarniany (3) opisuje, na czym polega powstawanie dziury ozonowej i kwaśnych opadów (4) określa zagrożenia wynikające z efektu cieplarnianego, dziury ozonowej i kwaśnych opadów (4) proponuje sposoby zapobiegania powiększaniu się dziury ozonowej i ograniczenia czynników powodujących powstawanie kwaśnych opadów (5) planuje postępowanie umożliwiające ochronę powietrza przed zanieczyszczeniami (5) wykazuje zależność między rozwojem cywilizacji a występowaniem zagrożeń, np. podaje przykład dziedziny życia, której rozwój powoduje negatywne skutki dla środowiska przyrodniczego (5)