KOMISJA DO SPRAW DUCHOWIEŃSTWA DOKUMENT SPRAWOZDAWCZY Synod diecezjalny jest wspólną drogą pasterza diecezji i powierzonej mu owczarni. Prezbiterzy są szczególną cząstką wspólnoty diecezjalnej, poprzez którą biskup może najowocniej i najszybciej przekazać zasadnicze idee swojej posługi. Z tego względu Komisja ds. Duchowieństwa stanowi ważne i istotne wsparcie biskupa diecezjalnego na drodze odnowy synodalnej. I. POWOŁANIE I PROBLEMATYKA ZEBRAŃ KOMISJI DS. DUCHOWIEŃSTWA Na mocy dekretu zwołującego I Synod Diecezji Legnickiej powołana została Komisja ds. Duchowieństwa w składzie: 1. Ks. dr Leopold Rzodkiewicz przewodniczący 2. Ks. dr Andrzej Ziombra sekretarz 3. Ks. mgr-lic. Mieczysław Bętkowski 4. Ks. mgr Andrzej Burdziak 5. Ks. Władysław Dzięgiel 6. Ks. Franciszek Krosman 7. Ks. mgr Jan Kułyna 8. Ks. dr Stanisław Kusik 9. Ks. mgr Franciszek Molski 10. Ks. mgr Marian Oleksy 11. Ks. dr Marek Osmulski 12. Ks. mgr Bogusław Sawaryn 13. Ks. mgr Ludwik Solecki 14. Ks. mgr Artur Trela 15. Ks. mgr-lic. Krzysztof Wiśniewski W skład Komisji wchodzi 15 prezbiterów reprezentujących różne grupy wiekowe oraz różne rodzaje posługi sprawowanej w diecezji (wikariusz, proboszcz, dziekan, przełożeni seminaryjni oraz księża emeryci), co pozwala ogarnąć szerokie spektrum problematyki posługi kapłańskiej. W związku z podjęciem studiów specjalistycznych na KUL przez ks. Artura Trelę w skład Komisji na jego miejsce powołany został ks. Dariusz Markowicz. Komisja ds. Duchowieństwa odbyła 21 spotkań w następujących miejscach: Wyższe Seminarium Duchowne 10 spotkań, parafia pw. św. Jadwigi w Zgorzelcu 2 spotkania, parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Mysłakowicach 1 spotkanie, parafia pw. św. Maksymiliana M. Kolbe w Szklarskiej Porębie 1 spotkanie, parafia pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Bolesławcu 1 spotkanie, parafia pw. Wniebowzięcia NMP w Zarębie 1 spotkanie, parafia pw. Wniebowzięcia NMP w Krotoszycach 1 spotkanie, parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Zgorzelcu 1 spotkanie, parafia pw. Matki Bożej Różańcowej w Bolesławcu 1 spotkanie, Ośrodek Edukacyjno-Opiekuńczy Samarytanin w Legnicy 1 spotkanie, parafia pw. św. Józefa Oblubieńca w Świeradowie Zdroju 1 spotkanie.
2 I SYNOD DIECEZJI LEGNICKIEJ 2007-2012 Praca Komisji opiera się na podstawowych dokumentach Magisterium Kościoła, które dotyczą formacji i posługi kapłanów. Przede wszystkim są to encykliki i adhortacje ostatnich papieży, następnie dokumenty soborowe i ważne księgi Kościoła katolickiego, tzn. Kodeks prawa kanonicznego, Katechizm Kościoła katolickiego oraz dokumenty Kongregacji ds. Duchowieństwa (szczególnie Dyrektorium o posłudze i życiu kapłanów Tota Ecclesia). II. ANKIETA DLA PREZBITERÓW W czasie pierwszych posiedzeń podjęta została dyskusja na temat sposobu zgromadzenia informacji o sytuacji kapłanów w diecezji legnickiej. Członkowie Komisji postanowili przygotować ankietę, którą Komisja skierowała do każdego prezbitera naszej diecezji. Pomocną w tej kwestii okazała się statystyka dotycząca kapłanów diecezji legnickiej, uwzględniająca trzy istotne momenty w jej historii, przygotowana przez diakonów Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Legnickiej. Zawiera ona trzy daty: 1992 rok utworzenia diecezji, 2004 podział diecezji w związku z powstaniem diecezji świdnickiej i 2012 zakończenie prac Synodu. Poszczególni członkowie Komisji przedstawili własne propozycje bloków tematycznych oraz samych pytań. W wyniku dyskusji i prac Komisji przygotowano projekt ankiety dla prezbiterów, która objęła szczegółowe pytania zebrane w cztery bloki tematyczne, które mogą stanowić rozdziały dokumentu synodalnego naszej Komisji. Tytuły bloków tematycznych to: 1. Tożsamość prezbitera 2. Duchowość prezbitera 3. Formacja stała 4. Warunki życia Za podstawę do formułowania pytań posłużyło Dyrektorium o posłudze i życiu kapłanów. Ostateczny kształt ankiety został przyjęty jednogłośnie w formalnym głosowaniu. Podkreślono, że ankieta ma charakter anonimowy i odwołuje się do dobrej woli księży, którzy zechcą przyczynić się do realnego zdiagnozowania sytuacji życiowej, duchowej i materialnej duchowieństwa diecezji. Do ankiety dołączono list przewodni napisany przez biskupa diecezjalnego Stefana Cichego, aby dla wszystkich księży jasna była jej waga, rola i przeznaczenie. Na pytania ankietowe odpowiedziało 84 księży, a opracowanie odpowiedzi przedstawiono na posiedzeniach Komisji. W związku z małą liczbą wypełnionych ankiet, na początku lutego 2011 r. ankieta jeszcze raz została przekazana księżom diecezji legnickiej w nadziei na uzupełnienie jej przez tych prezbiterów, którzy wcześniej tego nie uczynili. Wiele wniosków wynikających z odpowiedzi na pytania zawarte w ankiecie znajdzie miejsce w synodalnym dokumencie końcowym. III. MATERIAŁY ROBOCZE Ważnym etapem prac było przygotowanie dokumentu wstępnego, który miał precyzować zajęcia Komisji oraz stać się materiałem roboczym dla prac Komisji Głównej, poszczególnych komisji synodalnych oraz Zespołów Synodalnych. Przygotowany dokument zwierał wstęp, literaturę, którą posługuje się Komisja w czasie swoich prac, diagnozę rzeczywistego stanu, prognozę działań mających polepszyć obecny stan oraz zakończenie. W części dokumentu dotyczącej diagnozy członkowie Komisji zwrócili szczególną uwagę m.in. na kwestie: konieczności uwzględniania opinii księży w podejmowaniu decyzji finansowo-administracyjnych; poprawienia komunikacji pomiędzy prezbiterami pracującymi w terenie a pracownikami kurii; powołania grupy specjalistów wspomagających prace remontowo-budowlane; ustanowienia w diecezji księdza wspierającego prezbiterów oraz pełniącego rolę mediatora w sytuacjach nadzwyczajnych;
Komisja ds. Duchowieństwa 3 szukania rozwiązań powstrzymujących zanikającą tradycję wzajemnych odwiedzin księży w czasie odpustów parafialnych czy z okazji imienin; postulowano wprowadzenie zróżnicowanych pensji, w zależności od stażu kapłańskiego i pełnionych funkcji. Proponowano także, aby: powstał dom rekolekcyjny dla duchowieństwa; formacja kapłanów opierała się na dobrze przygotowanych dniach skupienia; przywrócić kursy wikariuszowskie i proboszczowskie; dążyć do wzmocnienia współpracy pomiędzy duchownymi i świeckimi; wprowadzić rozwiązania systemowe związane z wspieraniem biednych w parafii. Ostatecznie dokument wstępny obejmował cztery obszary tematyczne: 1. Powołanie do kapłaństwa i formacja do kapłaństwa. 2. Troska o stałą formację duchowieństwa. 3. Zagadnienia duszpasterskiego posługiwania. 4. Sytuacja księdza u schyłku życia. IV DOKUMENTY PRZYGOTOWANE PRZEZ KOMISJĘ Szczególną uwagę Komisja poświęciła przygotowaniu dokumentów, które mają regulować niektóre sektory działalności duszpasterskiej i statusu ekonomicznego prezbiterów. Komisja ds. Duchowieństwa przygotowała następujące dokumenty: 1. Instrukcję dotyczącą formacji stałej prezbiterów. 2. Statut Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Legnickiej. 3. Regulamin Bratniej Pomocy Kapłańskiej. 4. Wskazania dotyczące uroczystości prymicyjnej w diecezji legnickiej. 5. Regulamin Towarzystwa Przyjaciół Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Legnickiej. Prace nad dokumentami polegały głównie na ich wstępnym formułowaniu przez podkomisję wyłonioną spośród członków Komisji, a następnie na przedstawianiu dokumentu roboczego całej Komisji, wspólnej analizie jego treści oraz tworzeniu ostatecznej wersji. Obecnie Komisja pracuje nad następującymi dokumentami: 1. Statusem księży rezydentów. 2. Dokumentem o współpracy i uposażeniu proboszcza oraz wikariusza parafialnego. Podczas obrad, w czasie dyskusji nad różnymi zagadnieniami dotyczącymi życia kapłańskiego oraz sposobami zaradzenia różnym problemom, członkowie Komisji wysuwali m.in. następujące postulaty: należy dążyć do tworzenia odpowiednich fundamentów dla kształtowania właściwej tożsamości chrześcijańskiej w środowisku rodzinnym, szkolnym oraz parafialnym; na konferencjach dla księży dziekanów powinny być przeprowadzane różnego rodzaju szkolenia wspomagające pracę duszpasterską; należy zwrócić większą uwagę na trudności finansowe, szczególnie mniejszych parafii, w związku ze zmniejszającymi się wpływami środków finansowych, które mogą być przeznaczane na utrzymanie księży, kościołów, plebanii, a także instytucji diecezjalnych oraz wspólnie poszukiwać sposobów solidarnego (współudział większych parafii) zaradzania temu zjawisku; istnieje konieczność budowania ściślejszej więzi pomiędzy prezbiterami a biskupem, m.in. poprzez wspólną celebrację i świętowanie wydarzeń związanych z kapłaństwem. V. WNIOSKI ZESPOŁÓW SYNODALNYCH Komisja ds. Duchowieństwa w Materiałach roboczych skierowanych do konsultacji zwróciła się z następującymi pytaniami do świeckich członków parafialnych Zespołów Synodalnych: 1. Na jakie elementy formacji w przygotowaniu do kapłaństwa należałoby zwrócić szczególną uwagę?
4 I SYNOD DIECEZJI LEGNICKIEJ 2007-2012 2. Nad czym powinni bardziej zastanowić się prezbiterzy, aby ich praca przynosiła jeszcze lepsze owoce dla ludu Bożego? 3. Co najbardziej cenią w posłudze prezbiterów? 4. Czego oczekują od współczesnego kapłana? Większość wniosków, w sumie nielicznych, które wpłynęły do Komisji wiązała się z odpowiedzią na powyższe pytania. Wynikało z nich, że diagnoza przedstawiona w dokumencie roboczym jest właściwa. Ludzie cenią bowiem najbardziej duchowy wymiar misji kapłańskiej i akcentują potrzebę takich przewodników i pasterzy, którzy poprzez głoszenie Ewangelii i osobiste świadectwo człowieczeństwa, na wzór Chrystusa, pewną ręką prowadzą wiernych drogą zbawienia. Świeccy podkreślają wagę kapłańskiej otwartości, tak na działanie łaski Bożej, jak i na potrzeby powierzonego im ludu. Pragną w swoich duszpasterzach mieć nauczycieli wiary, szafarzy sakramentów i wzór świętości. Stąd podkreślają znaczenie przykładu kapłańskiej modlitwy i miłosierdzia. Z bólem reagują na wszelkie przejawy obojętności i lekceważenia, tak w odniesieniu do spraw Bożych, zwłaszcza sprawowania świętych posług i głoszenia Słowa Bożego, jak i wobec ludzi zwłaszcza w rozmowach duszpasterskich. Dlatego też podkreślają wagę intensywnej formacji kandydatów do kapłaństwa i samych księży do szczerej zażyłości z Jezusem Chrystusem oraz z Jego Ciałem Kościołem świętym. Często powraca kwestia odpowiedniego przygotowania posługi Słowa, a także gotowości do podjęcia zadań kierownictwa duchowego w wymiarze ogólnoparafialnym, specjalistycznym (towarzyszenie małym grupom) i indywidualnym. Wzrasta potrzeba poprowadzenia wiernych świeckich do głębszego życia słowem Bożym poprzez wprowadzenie do lectio divina czy Kręgi biblijne. Wyrażane są także oczekiwania dotyczące odważnych i kompetentnych pouczeń (w ramach kazań i nie tylko) na temat prawd wiary, znaczenia liturgii, zasad moralności oraz społecznej nauki Kościoła. Powraca w związku z tym postulat katechez dla dorosłych. Nie bez znaczenia jest ludzka postawa kapłana, która winna się odznaczać wysoką kulturą obyczajową. Zwrócono także uwagę na wielkie znaczenie noszenia przez kapłanów stroju duchownego w przestrzeni publicznej. Wiernym zależy także, by ich kapłani podnosili swoje kwalifikacje duszpasterskie, tak by potrafili rozeznać i wesprzeć różne charyzmaty, które Duch Święty daje parafialnej wspólnocie. Wielkim świadectwem spójności i wiarygodności życia kapłańskiego jest dla świeckich wzajemna troska kapłanów o siebie, a zwłaszcza o księży chorych i w podeszłym wieku. Te wnioski oraz inne głosy, odnoszące się do pewnych konkretnych elementów formacji kapłańskiej, są w znacznej mierze potwierdzeniem słuszności istniejącej już praktyki i pokrywają się z wytycznymi dotyczącymi przygotowania kandydatów do kapłaństwa i stałej formacji prezbiterów. Wśród innych głosów powraca prośba o rozważne wyznaczanie parafii dla młodych księży, tak by mogli czerpać z jak najlepszych wzorów oraz by mogli wykorzystać atut swej młodości do pracy z młodzieżą. Została także zauważona potrzeba otoczenia szczególną troską budzących się powołań poprzez modlitewne apostolstwo (np. przekształcenie Zespołów Synodalnych w Apostolstwo Powołaniowe), a także poprzez promocje szkół katolickich, a nawet założenie Niższego Seminarium Duchownego. Komisja przedyskutowała i odłożyła ad acta wnioski dotyczące następujących kwestii: wprowadzenia całorocznej wizyty duszpasterskiej zamiast tradycyjnej kolędy ; odprawiania Mszy św. zbiorowych w niedziele. Szczegółowe wnioski formułowane przez parafialne Zespoły Synodalne: 1) Na jakie elementy formacji w przygotowaniu do kapłaństwa należałoby zwrócić szczególną uwagę? staż, który prezbiterzy winni przeżywać pod pieczą starannie wybranych proboszczów, mężów modlitwy i przykładnych ewangelizatorów; organizację spotkań w domach rekolekcyjnych z grupami i ruchami kościelnymi; formację do modlitwy poprzez częstsze dni skupienia;
Komisja ds. Duchowieństwa 5 treść i sposób mówienia kazań; rozmowy z doświadczonymi ojcami duchownymi; roczną praktykę w parafii w trakcie studiów; doskonalenie cnoty uczciwości i pracowitości; przekazywanie wiedzy teoretycznej i praktycznej na równym poziomie; wykorzystanie zdobytej wiedzy na chwałę Boga; szacunek wobec siebie i każdej osoby; wierność słowu, uczciwość, szczerość, otwartość, gościnność serca, poświęcenie i ofiarę; przygotowanie pedagogiczne, psychologiczne, misyjne; zakochanie się w Bogu, przylgniecie do Niego całym sercem, osobą i życiem poprzez spotkania adoracyjne; trwanie w Słowie poprzedzone udziałem w rekolekcjach typu lectio divina; przygotowanie do ewangelizacji poprzez poznanie z różnymi ruchami i stowarzyszeniami działającymi na terenie diecezji czy też parafii; zapoznanie przyszłych księży z rzetelnie działającą radą parafialną. 2) Nad czym powinni bardziej zastanowić się prezbiterzy, aby ich praca przynosiła jeszcze lepsze owoce dla Ludu Bożego? zwiększeniem ilości katechez z różnymi grupami ludzi; możliwościami podnoszenia kwalifikacji oraz weryfikacji umiejętności; żywym i skutecznym świadectwem głoszonych słów; przyjęciem postawy dobrego ojca wobec wszystkich; czynnym zaangażowaniem w życie parafii; wyzbyciem się minimalizmu; wsłuchaniem się w głos i potrzeby szczególnie młodzieży; potrzebą łączenia pracy z modlitwą. 3) Co najbardziej cenisz w posłudze prezbiterów? otwartość na człowieka; indywidualny kontakt z ludźmi; współpracę z młodzieżą; zaangażowanie w prowadzenie ruchów religijnych oraz wspólnot parafialnych; uświęcanie siebie i innych przez wierne sprawowanie posługi kapłańskiej; godne sprawowanie sakramentów; owocne głoszenie słowa Bożego; czas dla wiernych; żywe świadectwo życia modlitwą. 4) Czego oczekujesz od współczesnego kapłana? świadectwa wiary; wsparcia duchowego; dobrych rad w rozwiązywaniu problemów osobistych, rodzinnych; ubóstwa ewangelicznego; wrażliwości na cierpienie i biedę innych; zatroskania o potrzeby parafian; zatroskania o zbawienie każdej duszy; przewodnictwa w coraz głębszym poznawania Pana Boga i pogłębianiu z Nim relacji miłości poprzez własne świadectwo i gorliwość; zachęty i mobilizacji do korzystania z kierownictwa duchowego i stałego spowiednika, po wcześniejszym przybliżeniu jego roli; umożliwiania i zachęty do trwania na osobistej adoracji Pana Jezusa; głoszenia katechez dla dorosłych;
6 I SYNOD DIECEZJI LEGNICKIEJ 2007-2012 tłumaczenia, na ile to możliwe, społecznej nauki Kościoła; wyjaśniania usłyszanego słowa Bożego, z zachętą pracy nad sobą; wspólnego dzielenia się słowem Bożym (krąg biblijny); przypominania znaczenia znaków i postaw w liturgii dla jej lepszego zrozumienia; przekazywania z entuzjazmem wydarzeń z życia Kościoła w diecezji, dekanacie, parafii, a czasem na świecie; podpowiedzi wartościowej i ciekawej książki, audycji radiowej, telewizyjnej; zachęty do udziału w rekolekcjach weekendowych lub wakacyjnych poza parafią. Zakończenie Pełny dokument sprawozdawczy z praz Komisji ds. Duchowieństwa w oparciu Magisterium Kościoła oraz analizę aktualnych warunków i potrzeb duszpasterskich Kościoła lokalnego przyczyni się do pogłębienia tożsamości i wzrostu duchowości oraz umocnienia w posłudze prezbiterów diecezji legnickiej. Ks. dr Leopold Rzodkiewicz Przewodniczący Komisji