Wielka Brytania. System edukacji

Wielka Brytania System edukacji W systemie edukacji Wielkiej Brytanii możemy wyróżnić opłacane ze środków publicznych szkoły państwowe oraz szkoły niezależne, utrzymywane z opłat za naukę. Szkolnictwo państwowe nadzorowane jest przez Lokalne Władze Oświatowe. Od 1988 r. władze brytyjskie wprowadziły obowiązkowy narodowy program nauczania, na który składa się 10 przedmiotów z czego angielski i matematyka stanowią przedmioty podstawowe (rdzenne). Przepisy nie definiują czasu trwania nauki tych przedmiotów i w związku z tym szkoły mają prawo do własnego kształtowania programu nauczania. Szkolnictwo podstawowe dotyczy dzieci w wieku 5-11 lat i obejmuje 3 rodzaje szkół: infant schools dla dzieci od 5 do 7 lat, junior schools dla dzieci od 7 do 11 lat, oraz szkoły dwupoziomowe (combined infants and junior schools) dla dzieci od 5 do 11 lat. Szkoła średnia obejmuje uczniów w wieku 11-16 lat i kończy się obowiązkowym egzaminem General Certificate of Secondary Education (GSCE). Aby zdać ten egzamin uczniowie muszą wybrać od 6 do 10 przedmiotów. Skala ocen to stopnie od A do G, gdzie A jest oceną najwyższą. Na tym etapie kończy się obligatoryjny obowiązek szkolny w Wielkiej Brytanii. Co ciekawe, egzamin ten jest przystosowany do zakresu edukacji międzynarodowej na poziomie szkół średnich, tak aby uczniowie z zagranicy również mogli do niego przystąpić szczegółowe informacje znajdują się na stronie www.ucles.org.uk. GCSE nie uprawnia jednak do ubiegania się o przyjęcie na studia dlatego większość brytyjskich uczniów decyduje się na kontynuację nauki jeszcze przez okres 2 lat, tak aby móc przystąpić do General Certificate of Education Advanced popularnie zwany A-levels jest to odpowiednik polskiej matury. Zdający mogą wybrać do 2 do 4 przedmiotów- po warunkiem, że wcześniej zdawali je na egzaminie GCSE. Skala ocen to A E. Wyniki z tego egzaminu są podstawą do przyjęcia na studia. W przypadku tego egzaminu także istnieje 1

możliwość zdawania go na poziomie międzynarodowym przez uczniów z zagranicy szczegółowe informacje: www.edexcel.org.uk www.ocr.org.uk www.aqa.org.uk Polskie dziecko w brytyjskiej szkole Dziecko należy zapisać do szkoły ze znacznym wyprzedzeniem wypełniając odpowiedni formularz aplikacyjny publikowany przez miejscowe władze np. zapisy na rok szkolny 2008/2009 odbywały się od listopada 2007 do lutego 2008 r. W formularzu należy wskazać 3 wybrane szkoły można przy tym skorzystać z pomocy strony www.schoolsfinder.direct.gov.uk Jeśli dziecko słabo mówi po angielsku lub wcale nie zna tego języka, w formularzu należy zaznaczyć pole special educational needs dzięki temu uczeń otrzyma dodatkowe lekcje angielskiego. Do formularza należy załączyć 3 załączniki dokument potwierdzający datę urodzenia (np. paszport lub akt urodzenia), potwierdzenie adresu (np. rachunek za prąd wystawiony na nazwisko rodzica) oraz dokument potwierdzający prawo do opieki nad dzieckiem (np. akt urodzenia). W brytyjskich szkołach obowiązują mundurki; podręczniki i przybory szkolne zapewnia szkoła. Szkolnictwo wyższe Możemy tutaj wyróżnić 4 rodzaje szkół wyższych: uniwersytety, które zgodnie z obowiązującym prawem (Royal Charter) są upoważnione do samodzielnego określania kierunków studiów i tym samym do wdawania własnych dyplomów. Placówki te utrzymują bardzo wysoki poziom edukacji i min. dzięki temu cieszą się ogromnym zainteresowaniem studentów z całego świata; politechniki (zwane także nowymi uniwersytetami) - oferują różnorodne kursy zgodnie z aktualnym zapotrzebowaniem na rynku pracy. Można tu odnaleźć także tzw. kursy modułowe i szkolenia zawodowe. Zasady rekrutacji są dość elastyczne, możliwy jest także transfer ukończonych kursów pomiędzy uczelniami; Colleges and Institutions of Higher 2

Education szkoły wyższe oferujące kursy i szkolenia zawodowe w ramach bardzo wąskich specjalizacji w kierunku zdobycia uprawnień w określonym zawodzie. Zasadniczo studia są dwustopniowe: 3-4 letnie studia licencjackie (tytuł Bachelor ) i 1-2 letnie studia magisterskie (tytuł Master s Degree ). Dla przykładu można wyróżnić: Master of Arts (MA) tytuł nadawany absolwentom kierunków humanistycznych i nauk społecznych; Master of Science (M.Sc.) tytuł nadawany absolwentom kierunków niehumanistycznych; Master of Business Administration (MBA) tytuł nadawany absolwentom uczelni ekonomicznych i biznesowych. Aby otrzymać MA lub M.Sc. należy napisać parce magisterską (reserach paper), w przypadku MBA należy zdać egzamin końcowy. Rekrutacja obcokrajowców jest ściśle uzależniona od poziomu znajomości angielskiego osoby posiadające certyfikaty IELTS, UCLES, CAE, CPE nie musza obawiać się odmowy przyjęcia z uwagi na zbyt słaby poziom znajomości języka. 3

Studia Z uwagi na wysoki poziom nauczania oraz różnorodność kursów i przedmiotów, studia na brytyjskich uczelniach cieszą się ogromnym zainteresowaniem wśród polskiej młodzieży. Dodatkowym atutem jest fakt, iż kwalifikacje uzyskane na tamtejszych szkołach wyższych są uznawane niemal na całym świecie. Rekrutacja na studia licencjackie w Wielkiej Brytanii odbywają się za pośrednictwem centralnego systemu przyjęć. W jego skład wchodzą następujące instytucje: University Central Admission System (www.ucas.com) Nursing and Midwifery Admission System (www.nmas.ac.uk) Graduate Teacher Training Registry (www.gttr.ac.uk). Osoby zainteresowane podjęciem studiów na poziomie magisterskim muszą kontaktować się bezpośrednio z wybraną przez siebie placówką edukacyjną. Poza znajomością języka dodatkowym kryterium jest konieczność udowodnienia, iż posiada się wystarczającą ilość środków finansowych na opłacenie nauki. Z chwilą przystąpienia Polski do UE koszty nauki dla obywateli polskich znacząco spadły, ponadto studenci mają również prawo do ubiegania się o obniżenie kosztów jeśli dochód na jednego członka rodziny jest odpowiednio niski - szczegółowe informacje na stronie www.britishcouncil.pl Należy również podkreślić, iż studia na brytyjskiej uczelni są zupełnie inne niż w Polsce. Każdy student posiada opiekuna kursu (na który uczęszcza) lub indywidualnie przypisanego mu opiekuna. Zobowiązany jest do intensywnej, samodzielnej nauki oraz oczytania w przedmiocie, który studiuje. Dodatkowo studenci przeprowadzają różnego rodzaju badania, analizy i doświadczenia tak aby dogłębnie poznać studiowaną gałąź wiedzy. Stypendia, staże, wymiana młodzieży Polscy studenci i młodzi naukowcy mogą ubiegać się o szereg różnych stypendiów oferowanych przez władze brytyjskie, organizacje państwowe i prywatne, uniwersytety i inne instytucje. Szczegółowe informacje w tym zakresie można znaleźć na stronie Bristish Council www.brithiscouncil.org.pl 4

Najpopularniejsze to: Stypendium im. Josepha Conrada (Chevening) stypendium rządu brytyjskiego dla studentów studiów podyplomowych, oferowane w formie 3-12 miesięcznych kursów lub badań naukowych. Stypendium im. Romana Wasilewskiego współfinansowane przez British Council, przeznaczone dla osób posiadających doktorat w dziedzinie nauk ścisłych, humanistycznych i społecznych, organizowane w formie badan naukowych w Clare Hall i Cambridge. Praca Rynek pracy, poszukiwanie pracy 1 maja 2004 roku Wielka Brytania całkowicie otworzyła swój rynek pracy dla nowych krajów członkowskich UE w tym Polski. Oznacza to, że obywatele polscy mają te same prawa co obywatele brytyjscy w zakresie dostępu do pracy, wynagrodzeń i warunków zatrudnienia. Jedyny formalny, dodatkowy warunek, który muszą spełnić to rejestracja w ramach programu rejestracji pracowników. Zasadniczo obywatele polscy cieszą się w Wielkiej Brytanii opinią dobrych i solidnych pracowników. Zdaniem Brytyjczyków o fenomenie polskiego pracownika stanowi nie tylko pracowitość i rzetelność w wykonywaniu obowiązków, ale także, fakt iż Polacy wykonują prace, które dla mieszkańców Wielkiej Brytanii nie są atrakcyjne. Mimo tego jak na brytyjskie normy polscy obywatele nadal nie zarabiają zbyt wiele. Coraz częściej zdarza się, że polscy pracownicy są zatrudniani w dużych koncernach, jako dobrze wykwalifikowany personel, również na stanowiskach menedżerskich i kierowniczych. Brytyjskie sieci handlowe korzystające z usług polskich pracowników wyrażają się o nich zazwyczaj bardzo pochlebnie. Niemniej jednak decydując się na wyjazd zagraniczny, w pierwszej kolejności należy zapoznać się z wymaganiami oraz możliwościami, jakie aktualnie stwarza brytyjski rynek pracy. Należy także pamiętać o tym, że koszty życia i utrzymania w Wielkiej Brytanii są niezwykle wysokie. 5

Poza tym nie każdemu udaje się znaleźć się w szybkim tempie atrakcyjna pracę lub choćby taką, która pozwoli na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych w nowym kraju. Aby w miarę szybko znaleźć pracę na trenie Wielkiej Brytanii można korzystać osobiście z pomocy urzędów pracy Jobcentre Plus, za pośrednictwem strony internetowej - www.jobcentreplus.gov.uk, jak również specjalnej infolinii Jobseeker Direct on Tel. Podobnie jak w innych krajach, działają tu również liczne agencje zatrudnienia (UK Employment Agencies, Personel Consultants). Najpopularniejszym źródłem ofert pracy jest jednak prasa codzienna oczywiście największe pisma zamieszczają ogłoszenia również na stronach internetowych (www.recruitment.guardian.co.uk, www.appoitments-plus.co.uk, www.jobsunlimited.co.uk Formalności związane z podjęciem zatrudnienia Niezwłocznie, i nie później niż w ciągu 30 dni po znalezieniu pracy na trenie Wielkiej Brytanii, należy wypełnić formularz rejestracyjny, a następnie przesłać go do Wydziału ds. Imigracji i Spraw Obywatelskich (Imigration and Nationality Directorate) brytyjskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (Home Office). Do wniosku należy dołączyć dokument potwierdzający zatrudnienie (np. list od pracodawcy, umowę o pracę), dokument, z którego wynika, że pracownikowi zaoferowano co najmniej minimalne wynagrodzenie, fotografię oraz dokument tożsamości, a także dowód opłaty jednorazowej (70 funtów). Organ wydaje zaświadczenie o rejestracji pracownika taki dokument uprawnia do pracy i pobytu na terenie Wielkiej Brytanii tak długo, jak długo posiada się zatrudnienie na danym stanowisku u konkretnego pracodawcy. W przypadku zmiany miejsca zatrudnienia przed upływem 12 miesięcy nieprzerwanej pracy, należy ponownie złożyć wniosek o rejestrację. Pracodawca nie może zatrudnić legalnie polskiego pracownika, który nie jest zarejestrowany (wyjątek - nie dotyczy to osób, które pracowały legalnie w sposób ciągły co najmniej 12 miesięcy). Programem rejestracji pracowników objęci są również studenci, którzy podjęli pracę. 6

Niezbędne jest również uzyskanie Numeru Ubezpieczenia Społecznego należy tego dokonać za pośrednictwem lokalnego Biura Pracy (Jobcentre Plus). Prawo pracy Brytyjskie prawo pracy dopuszcza zawarcie umowy o pracę zarówno w formie ustnej jak i pisemnej. W przypadku zawarcia umowy ustnej, pracodawca ma obowiązek wystawienia pracownikowi oświadczenia o stosunku zatrudnienia nie później niż przed upływem dwóch miesięcy od rozpoczęcia pracy. Dla obywateli polskich, korzystne jest o ile to możliwe - podpisanie umowy jeszcze przed wyjazdem z kraju. Od 1 października 2007 r. zostały wprowadzone nowe regulacje dotyczące płacy minimalnej i stanowią one, iż pracownik, który ukończył 22 lata musi otrzymywać minimum 5,52 funta (brutto) za godzinę; osoby pomiędzy 18 a 21 rokiem życia nie mniej niż 4,60 funta za godzinę. Pracodawca, który poza zatrudnieniem, zapewnia pracownikowi mieszkanie, może potrącać z wynagrodzenia opłaty za zakwaterowanie - jednak nie może być to kwota wyższa niż 4,30 funta dziennie. Jeśli pomimo zapewnień pracodawca nie wypłaca płacy minimalnej, można złożyć na niego anonimową skargę za pośrednictwem specjalnej infolinii. Pracodawca łamiący regulacje prawne dotyczące płacy minimalnej, może zostać ukarany grzywną do wysokości 5000 funtów. Tygodniowy czas pracy wynosi max. 48 godzin, ewentualna zgodna na pracę w nadgodzinach powinna być wyrażona przez pracownika na piśmie. Osobie zatrudnionej na pełny etat przysługuje prawo do 24 dni płatnego urlopu w ciągu roku, pracodawca może ten okres wydłużyć według własnego uznania. Brytyjskie prawo nie zezwala na przenoszenie niewykorzystanego urlopu na następny rok ale zasada ta nie dotyczy dni urlopu przyznanych dodatkowo przez pracodawcę. Szczegółowe informacje dotyczące prawa pracy oraz egzekwowania praw pracowniczych udzielane są bezpłatnie, w formie indywidualnych porad, przez Citizen Advice Bureau instytucje te działają na terenie całego kraju. 7

Podatki System podatkowy Wielkiej Brytanii obejmuje podatek dochodowy od osób prawnych, podatek kapitałowy, VAT, podatek katastralny oraz podatek dochodowy od osób fizycznych. Organem administracji rządowej dokonującym poboru podatków, prowadzącym ewidencję podatników oraz nadzorującym przestrzeganie przepisów podatkowych jest urząd Her Majesty Revenue and Customs. Zakres jego działania obejmuje całość spraw fiskalnych Zjednoczonego Królestwa. Podatek dochodowy od osób fizycznych (income tax IT) jest co miesiąc potrącany przez pracodawcę bezpośrednio z wynagrodzenia. Obowiązują 3 stawki podatkowe 10% dla dochodów w skali roku od 1 do 2150 funtów, 22% w przypadku rocznych dochodów od 2151 do 33300 funtów, 40% dla dochodów powyżej 33300 funtów. Osoby, które pracują/przebywają w Wielkiej Brytanii przez dłużej niż 6 miesięcy w ciągu roku, mogą się starać o uzyskanie statusu rezydenta podatkowego. Oznacza to, że obywatel polski rozlicza się z podatków w Wielkiej Brytanii, co jest dla niego korzystne ponieważ kwota wolna od podatku jest tam znacznie wyższa niż w Polsce. Ponad to wyższe są progi, przy których zaczynają mieć zastosowanie wyższe stawki podatku, i zazwyczaj z tego powodu podatek do zapłacenia będzie znacznie niższy, niż wtedy, gdy zostałaby wyliczony przy rezydencji podatkowej w Polsce. Umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania, określa rezydenta jako osobę, która ma w danym kraju miejsce stałego zamieszkania oraz powiązania zawodowe i rodzinne. Jeśli polski urząd skarbowy zażąda wyjaśnień, należy udokumentować rezydencję w Wielkiej Brytanii (np. umowa najmu mieszkania, rachunki za telefon, energię etc, warto również wymeldować się z Polski). Rezydent podatkowy w Wielkiej Brytanii jest zobowiązany do poinformowania HM Revenue & Customs o swoich dochodach uzyskanych na terenie Polski. Podatki zapłacone w Polsce pomniejszą kwotę, którą należy oddać brytyjskiemu fiskusowi. National Insurance Contributions (NIC) - składka ubezpieczenia społecznego, która posiada cechy podatku dochodowego. Jest pobierana wraz z podatkiem jako procent dochodu. 8

Podatek dochodowy od osób prawnych (corporation tax - CT) jest pobierany według skali progresywnej: 20 i 30% przy braku kwoty wolnej od podatku. Podatek od towarów i usługi VAT - wynosi w Wielkiej Brytanii 17,5%. Stawkę obniżoną do 5% stosuje się do paliw i energii elektrycznej dostarczanej na cele mieszkalne, dla instytucji charytatywnych i do adaptacji budynków na cele handlowe lub mieszkalne. Stawka 0% obowiązuje na większość produktów żywnościowych, budownictwo mieszkaniowe, ubrania dla dzieci, samochody przystosowane dla osób niepełnosprawnych, środki transportu publicznego oraz ksiązki. Ubezpieczenia społeczne W Wielkiej Brytanii osoby płacące składki na ubezpieczenie społeczne są podzielone na sześć klas ustanowionych przez brytyjski Urząd Skarbowy (Inland Revenue). W przeciągu życia zawodowego pracownik może zmieniać grupy zaszeregowania, jak i należeć jednocześnie do więcej niż jednej z nich. Dla przykładu: Klasa 1 obejmuje pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę oraz ich pracodawców; Klasa 1A obejmuje pracodawców, którzy zapewniają swoim pracownikom dodatkowe świadczenia w formie niepieniężnej (np. w postaci możliwości korzystania ze służbowego samochodu czy paliwa w celach prywatnych); Klasa 2 obejmuje osoby pracujące na własny rachunek (samozatrudnione); składka w Klasie 3 jest dobrowolna i płacona jest przez osoby, które nie odprowadzają składek w innych grupach a chcą zagwarantować sobie dodatkowe wypłaty emerytury w przyszłości lub które uważają, że ich kontrybucja w danej klasie jest zbyt niska. Brytyjskie regulacje dotyczące ubezpieczenia społecznego przewidują szereg ulg ze względu na takie czynniki jak wiek pracownika, status rodzinny, liczbę miejsc zatrudnienia. Dla każdej 9

grup publikuje się tabele, w których, w zależności od zarobków pracownika, powyżej stawki progowej, określona jest wartość składki płaconej przez pracodawcę (zobowiązanie pracodawcy z tytułu ubezpieczenia społecznego wynosi 12,80%). Na stronie www.inlanrevenue.gov.uk. zamieszczone są szczegółowe informacje dotyczące regulacji prawnych z zakresie brytyjskich ubezpieczeń społecznych. Ważne adresy: Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej (47 Portland Place Londyn W1B 1JH) tel: 0 044 870 774 2700, fax: 0 044 207 291 35 75 lub 0 044 207 291 35 76, polishembassy@polishembassy.org.uk Konsulat Generalny RP w Londynie, (73 New Cavendish Street Londyn W1W 6LS), tel: 0870 7742 800, 0207 2913 900; fax: 0207 3232 320, konsulat@polishconsulate.co.uk Konsulat Generalny RP w Edynburgu (2 Kinnear Road EH3 5PE Edinburgh Szkocja) tel.: (0044) 0131 5520301, fax: (0044) 0131 5521086, edinburgh@polishconsulate.org Ambasada Brytyjska w Warszawie (Al. Róż 1, 00-556 Warszawa), tel: (48 22) 311 00 00, fax: (48 22) 311 03 11, info@britishembassy.pl 10

Irlandia System edukacji Irlandzki system oświatowy jest centralnie zarządzany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Szkoły mogą tworzyć osoby prywatne, władze kościelne a także inicjatywy lokalne poszczególnych hrabstw. Językiem urzędowym jest irlandzki i angielski. Charakterystyczną cechą irlandzkiej oświaty jest niespotykany nigdzie indziej w Europie, silny wpływ kościoła katolickiego na program nauczania, a także brak ogólnych aktów prawnych dotyczących edukacji. Obowiązek szkolny w Irlandii trwa od 6 do 15 roku życia. Co ciekawe, Irlandia nie posiada zorganizowanej sieci przedszkoli i w związku z tym prawo dopuszcza możliwości rozpoczęcia nauki szkolnej już w wieku 4 lat. Statystki dowodzą, że większość dzieci trafia do szkół w 5 roku życia. System szkolny dzieli się na 3 etapy: Szkoła początkowa trwa sześć lat, jest obowiązkowa, bezpłatna, powszechna i wyznaniowa. Na tym etapie edukacji nauczyciele mają dużą swobodę w zakresie układania planu zajęć i metod nauczania. Każdy uczeń posiada szkolna kartę ucznia, która jest podstawowym dokumentem dopuszczającym do nauki w szkole średniej pierwszego stopnia. W irlandzkich szkołach podstawowych program nauczania nie przewiduje nauki języków obcych, mimo to cześć szkół prowadzi takie lekcje najczęściej z języka francuskiego. Szkoła średnia, która dzieli się na dwa cykle: szkołę średnią pierwszego stopnia (trzyletnia, obowiązkowa), po jej ukończeniu uczniowie otrzymują świadectwo uprawniające do kontynuacji nauki w szkole średniej drugiego stopnia (nieobowiązkowa, trzyletnia), której ukończenie jej daje wstęp na studia wyższe. Zarówno na etapie szkoły średniej pierwszego jak i drugiego stopnia, istnieją szkoły zawodowe (przysposobienia zawodowego). Dyplom przysposobienia zawodowego uzyskany na którymkolwiek z tych etapów edukacji zamyka możliwość dalszej nauki, umożliwia jedynie podjęcie pracy. 11

Szkolnictwo wyższe Jest podzielone na sektory: uniwersytecki (obejmuje studia w zakresie nauk humanistycznych, technicznych, ścisłych, społecznych i medycznych); nieuniwersytecki (w jego skład wchodzą instytuty techniczne, kolegia edukacyjne, prywatne kolegia dające kwalifikacje zawodowe). Po ukończeniu 3-4 letnich studiów stacjonarnych student otrzymuje tytuł licencjata (bachelor). Następnie można ubiegać się o stopień magistra, który dostępny jest na wszystkich poziomach studiów (nauka trwa od roku do 3 lat) i jest nadawany jest po zdaniu odpowiednich egzaminów. Najwyższe kwalifikacje akademickie w Irlandii daje doktorat (kolejne 3-4 lata edukacji). 12

Obowiązek edukacyjny dla obcokrajowców Dzieci w wieku szkolnym podlegają obowiązkowej edukacji do 16 roku życia. Wiek dziecka decyduje o tym do jakiej szkoły trafi. Z chwila rozpoczęcia nauki, rodzice są uprawnienie do pobierania specjalnego zasiłku szkolnego tzw. child benefis Studia Irlandia jest krajem stosunkowo mało popularnym wśród polskich studentów. Przyczyn tego stanu rzeczy należy upatrywać w bardzo wysokich kosztach studiowania i utrzymania. Kolejnym powodem jest kryterium językowe studenci znający biegle język angielski zazwyczaj wybierają uczelnie brytyjskie choćby z uwagi na ich większy prestiż i światową renomę. Największym ośrodkiem akademickim w Irlandii jest Dublin (znajduje się tu 5 z 7 irlandzkich uniwersytetów). Osoby zainteresowane podjęciem studiów w Irlandii musza samodzielnie ubiegać się o przyjęcie na wybraną przez siebie uczelnię (szczegółowe informacje www.educationireland.ie). Roku akademicki zaczyna się jesienią a dokumenty aplikacyjne należy złożyć do 1 lutego. Istnieje jeszcze dodatkowy termin 1 maja jednak opłata za złożenie wniosku w tym terminie jest dwukrotnie wyższa. Dokumenty składa się do Central Appliction Office. Polska matura jest zazwyczaj honorowana przez irlandzkie uczelnie, zaś certyfikaty TOEFL, CAE, CPE lub IELTS są powszechnie akceptowane. O przyjęciu na studia decydują władze danej uczelni - poza ocenami na świadectwie maturalnym i certyfikacie językowym, brane są pod uwagę także osiągnięcia pozaszkolne i naukowe. Listy przyjętych osób ogłaszane są zawsze 17 sierpnia. Rok akademicki zaczyna się wcześniej w Polsce bo już we wrześniu i dzieli się na 3 semestry - o ich długości decydują władze uczelni. Ukończenie studiów na etapie licencjackim oznacza uzyskanie wykształcenia wyższego, studia magisterskie traktowane są jako studia podyplomowe I stopnia. 13

Jak już wspomniano, studiowanie w Irlandii jest bardzo kosztowne. Uczelnie zazwyczaj nie posiadają akademików, a jeśli już, to miejsc jest bardzo mało i przeznaczone są one tylko dla studentów najmłodszych roczników. Poza tym opłaty za studiowanie wahają się w granicach od 2,5 tys. do 7 tys. euro za semestr. Najdroższe są kierunki medyczne i informatyczne, najtańsze są studia na kierunkach humanistycznych. Atuty irlandzkich uczelni to przede wszystkim świetnie wyposażone biblioteki, doskonale wyposażone sale wykładowe, bezpośredni kontakt student wykładowca, aktywnie działające samorządy studenckie. Studenci niektórych kierunków (min. na uczelniach artystycznych) nie muszą płacić za materiały potrzebne podczas zajęć. Stypendia, staże, wymiana młodzieży Istnieją dwa rodzaje stypendiów w ramach, których można wyjechać na studia do Irlandii. Pierwsze z nich to Sokrates Erasmus skierowany praktycznie do wszytkich studentów, którzy mają wysoką średnią (powyżej 4.0), znają angielski w stopniu co najmniej zaawansowanym a ich macierzysta uczelnia ma podpisane porozumienie z jedną z irlandzkich szkół wyższych. Drugie to CEMS (Comunity of Europena Management School) i jest skierowane tylko do studentów warszawskiej SGH (Szkoła Główna Handlowa). Aby uzyskać to stypendium należy mieć średnią co najmniej 4.0 i uzyskać min. 60 punktów (na 100) w testach językowych. Szczegółowe informacje dotyczące aktualnie oferowanych staży w Irlandii oraz programów wymiany młodzieży znajdują się na stronach internetowych: www.eurodesk.pl, www.leonardo.org.pl 14

Praca Rynek pracy, poszukiwanie pracy Irlandia, podobnie jak Wielka Brytania, otworzyła swój rynek pracy dla obywateli polskich z dniem 1 maja 2004 r. Aktualnie irlandzki rynek pracy wciąż jest postrzegany jest jako jeden z najprężniej rozwijający się nie tylko w Europie jak i na świecie. Sytuacja ta jest wynikiem połączenia kilku czynników - silnie rozwiniętej, młodej i wykwalifikowanej siły roboczej, niskiej stopy bezrobocia oraz stabilnego rozwoju gospodarczego kraju. Irlandia wciąż postaje jednym z najpopularniejszych krajów, który obywatel polscy obrali za cel migracji zarobkowych. Należy jednak pamiętać, iż jest to także jeden z najdroższych krajów w UE, dlatego zaleca się, aby osoby planujące przyjazd do Irlandii, zabezpieczyły wystarczającą ilość środków finansowych niezbędnych na pokrycie własnych wydatków podczas pobytu w tym kraju. Irlandzcy pracodawcy poszukują głownie osób dobrze wykształconych z doświadczeniem w takich branży informatycznej, bankowości i finansów, jednak osoby o niższych kwalifikacjach zawodowych nie powinny mieć większych problemów ze znalezieniem zatrudnienia. Obywatele polscy zamierzający podjąć prace na terenie Irlandii powinni wiedzieć, że aktualnie nie jest wymagane uzyskanie pozwolenia na pracę oraz, że nie ma żadnych ograniczeń w dostępie do rynku pracy. Do podjęcia pracy wymagane jest posiadanie numeru PPS (Personal Public Service), który jest wydawany przez Social Welfare Office. Aby go otrzymać należy zgłosić się do tej instytucji z dwoma dokumentami ze zdjęciem i zaświadczeniem o miejscu zamieszkania potwierdzonym np. rachunkami za prąd czy gaz. Biuro może zażądać przedstawienia dodatkowych dokumentów. Nie wymaga się posiadania karty pobytu (residence permit), można o nią jednak wystąpić. Aplikacje są dostępne w biurach rejestracyjnych policji (Gard) oraz do pobrania ze strony internetowej irlandzkiego Departamentu Sprawiedliwości. Dokumenty niezbędne do złożenia wniosku to aktualny paszport lub dowód tożsamości, 3 fotografie, zaświadczenie od pracodawcy (lub w przypadku osób samozatrudniających się potwierdzenie z 15

Izby Handlowej oraz dokumenty dotyczące wyników finansowych firmy), świadectwo ślubu. Należy również pamiętać, że obywatele nowych państw UE są uprawnieni do korzystania ze świadczeń socjalnych dopiero po upływie minimum dwóch lat od czasu przybycia i zamieszkania na terenie Irlandii krajach - ograniczenia dotyczą jedynie dostępu do świadczeń socjalnych, nie do rynku pracy. Aby szybki i sprawnie znaleźć upragnioną pracę na terenie Irlandii można skorzystać z pośrednictwa irlandzkiego Urzędu do Szkoleń i Zatrudnienia (FÁS). Instytucje te znajdują się na terenie całego kraju. Informacje o wolnych miejscach pracy można uzyskać osobiście w lokalnym oddziale FÁS, telefonicznie lub za pośrednictwem strony internetowej www.fas.ie Podobnie jak w innych krajach europejskich w Irlandii działają prywatne agencje rekrutacyjne świadczące usługi w zakresie pośrednictwa pracy. Agencje nie mogą pobierać opłat od osób poszukujących zatrudnienia oraz muszą posiadać licencję irlandzkiego Ministerstwa Przedsiębiorczości, Handlu i Zatrudnienia. Lista legalnie działających agencji znajduje się na stronie www.ifps.ie Duża liczba ogłoszeń znajduje się także w prasie krajowej i regionalnej, a także na stronach internetowych najpopularniejszych czasopism np. www.irish-times.com, www.independent.ie, www.sbpost.ie, www.examiner.ie Prawo pracy Główne zadaniem irlandzkiego prawa pracy to jest poprawianie warunków zatrudnienia, ochrona przed niesprawiedliwymi zwolnieniami, organizacja czasu pracy, gwarantowanie równości zatrudnienia oraz bezpieczeństwa i zdrowia. Prawo zatrudnienia oparte zostało na założeniu, że pracodawca i pracownik wchodzą we wzajemne relacje dobrowolnie i na równych 16

zasadach, co miało być podstawą określenia warunków zatrudnienia. Istnieje cały szereg aktów prawnych szczegółowo regulujących poszczególne zaganiania prawa pracy do najważniejszych z nich nalezą : Ustawa o równości zatrudnienia (Employment Equality Act), z 1998r., Ustawa o ochronie zatrudnienia (Protection of Employment Act), z 1977r, Ustawa o minimalnej narodowej płacy (National Minimum Wage Act), z 2000 r. Po zawarciu umowy o pracę pracodawca jest zobowiązany, w ciągu dwóch miesięcy od rozpoczęcia pracy, do przedstawienia pracownikowi na piśmie istotnych elementów kontraktu (zatrudnienia) są to min. miejsce pracy, stanowisko, data zatrudnienia, stawka wynagrodzenia, okres wypowiedzenia. W przypadku nie wypełnienia tego obowiązku przez pracodawcę, pracownik ma możliwość złożenia skargi do Pełnomocnika ds. Praw Pracowniczych Pracodawca obowiązany jest do wydawania pracownikowi szczegółowego zestawienia płacy brutto z uwzględnieniem wszystkich dokonanych potrąceń, których dokonano przy wyliczaniu płacy netto. Średni tygodniowy czas pracy w Irlandii wynosi 48 godzin tygodniowo, a prawo do urlopu przysługuje już od pierwszego dnia zatrudnienia minimalny urlop roczny wynosi 4 tygodnie. Nieco inaczej niż w Polsce wygląda prawo do przerw w pracy. Pierwsza 15 minutowa przerwa w pracy przysługuje pracownikowi po przepracowaniu 4,5 godziny, a kolejna po przepracowaniu 6 godzin. Irlandzcy pracownicy posiadają także ochronę miejsca pracy w postaci tzw. minimalnego okresu wypowiedzenia przysługuje ona każdemu, kto był zatrudniony przez min. 13 tygodni i pracował co najmniej 8 godzin tygodniowo. Minimalny okres wypowiedzenia może trwać od 1 do 8 tygodni i jest uzależniony od długości zatrudnienia. Po rozwiązaniu umowy o pracę pracodawca jest obowiązany wydawać pracownikowi formularz P45 jest on swoistym świadectwem płacy, podatków oraz obciążeń na rzecz ubezpieczenia społecznego. Dokument ten jest niezbędne w przypadku zmiany pracy a także powala na uzyskanie zwrotu podatku i świadczeń socjalnych osobom, bezrobotnym. Na koniec roku podatkowego pracodawca wystawia pracownikowi formularz P60. 17

Podatki W Irlandii obowiązują dwie stawki podatku dochodowego od osób fizycznych (20% i 41%). W zależności od sytuacji osobistej (tj. stan cywilny, posiadanie dzieci, wynajem mieszkania itp.) podatnikom przysługują tzw. kredyty podatkowe odliczane od podatku. Podatkowi dochodowemu (income tax) podlegają w Irlandii wszystkie dochody uzyskane przez osoby fizyczne w danym roku podatkowym ale, podobnie jak w Polsce, istnieją wyjątki od opodatkowania oraz zwolnienia. Podatek pracownika jest potrącany przez pracodawcę za pośrednictwem systemu PAYE (Pay As You Earn, tj. płać jak zarabiasz), przy każdej wypłacie np.: tygodniowo lub miesięcznie. Po dokonaniu rejestracji podatkowej i otrzymaniu numeru PPS (Personal Public Service Number), trzeba wypełnić formularz 12A, który uzyskać można w urzędzie skarbowym, a następnie wypełniony złożyć w tym urzędzie. Po otrzymaniu wypełnionego formularza urząd skarbowy przesyła podatnikowi powiadomienie o ustaleniu tzw. kredytów podatkowych (tax credits) i limicie stawki podstawowej podatku (standard rate cut-off point). Równocześnie zaświadczenie to urząd wystawia dla pracodawcy. Pozwala to na właściwe potrącenia podatkowe od wynagrodzenia przez pracodawcę. W przypadku braku zaświadczenia o kredytach podatkowych i limicie stawki podstawowej w odniesieniu do danego pracownika, bądź braku numeru PPS stosuje się tzw. podatek awaryjny (emergency tax). Podatek ten obliczany jest od zarobków brutto (po odjęciu składek emerytalnych i ubezpieczenia wynagrodzenia) bez odliczenia kredytów podatkowych w praktyce oznacza to, że pracodawca potrąca znacznie wyższy podatek. Przedsiębiorcy prowadzący samodzielnie działalność są zobowiązani do opłacania podatków przez system samodzielnego rozliczania (Self Assessment System). 18

Ubezpieczenia społeczne Składka na ubezpieczenie społeczne określana jest w Irlandii jako PRSI (Pay Related Social Insurance) składa się na nie składka na ubezpieczenie społeczne i składaka zdrowotna. Pracodawcy zobowiązani są do rejestrowania danych na temat płaconych przez pracowników składek na fundusz ubezpieczeń społecznych, a dane te przekazywane są do urzędu skarbowego, który sporządza roczne zestawienie płaconych składek i przesyła je do Ministerstwa Spraw Społecznych i Rodziny (Department of Social and Family Affairs). Wszystkie te zestawienia ewidencjonowane są przez specjalną komórkę tego ministerstwa - PRSI Records Section. Większość irlandzkich pracodawców i pracowników wpłaca składki na ubezpieczenie społeczne do Irlandzkiego Narodowego Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Ireland National Social Insurance Fund). Opłacanie składek jest generalnie obowiązkowe. Wysokość składek zależy od poziomu zarobków oraz rodzaju wykonywanej pracy. Stawki ubezpieczenia społecznego dzielą się na kategorie zwane klasami (classes) albo stawkami składek (rates of contribution). Ważne adresy Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Dublinie (5 Ailesbury Road, Ballsbridge Dublin 4) tel. (+353-1) 283 08 55, fax (+353-1) 269 83 09; info@dublin.polemb.net Ambasada Irlandii w Warszawie (ul. Mysia 5, 00-496 Warszawa) tel.: +48 22 849 66 33; fax: +48 22 849 84 31; ambasada@irlandia.pl, Schematy organizacji szkolnictwa zaczerpnięto: Grażyna Tadeusiak Edukacja w Europie: szkoła, nauczyciel, doradztwo zawodowe, Wydawnictwo PWN 1997 Warszawa, Łódź. 19