Raport z monitoringu za miesiąc wrzesień 2013 r. Streszczenie Raport zawiera informacje na temat ważnych dokumentów z obszaru polityki społecznej wypracowywanych we wrześniu 2013 r. Najważniejszymi z nich są założenia do zmian w ustawie o pomocy społecznej oraz konsultowany Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej. Na zainteresowanie zasługuje opublikowany projekt sprawozdania rządu RP z wykonywania Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych. Dokumentami zawierającymi interesujące informacje na temat sytuacji osób niepełnosprawnych i stanu przestrzegania praw pracowniczych są odpowiednio Informacja Rządu o działaniach podejmowanych w 2012 r. na rzecz realizacji postanowień uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r. Karta Praw Osób Niepełnosprawnych oraz sprawozdanie Głównego Inspektora Pracy z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2012 r. Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zawiera interesującą koncepcję wprowadzenia możliwości odprowadzania składki emerytalnej wyłącznie na emeryturę minimalną której wysokość skorelowana ma być z wysokością płacy minimalnej. 1
Struktura raportu: Streszczenie... 1 Wstęp... 3 Sprawozdanie z wykonywania Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych... 4 Prawo pracy... 5 Sprawozdanie Głównego Inspektora Pracy z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2012 r.... 5 Prawo ubezpieczeń społecznych... 8 Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i innych ustaw... 8 Promocja zatrudnienia, rehabilitacja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych. 9 Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej... 9 Informacja Rządu Rzeczypospolitej Polskiej o działaniach podejmowanych w 2012 r. na rzecz realizacji postanowień uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r. Karta Praw Osób Niepełnosprawnych.... 12 Pomoc społeczna... 14 Założenia do zmiany ustawy o pomocy społecznej... 14 Podsumowanie i wnioski... 18 2
Wstęp W niniejszym raporcie znalazły się tylko dwa projekty aktów prawnych. Wydaje się że projekt autorstwa posłów Solidarnej Polski dotyczący wprowadzenia możliwości odprowadzania składek tylko na emeryturę minimalną uznać należy jedynie za interesującą ciekawostkę, natomiast założenia do zmian w ustawie o pomocy społecznej są dla Komitetu niezwykle ważne. Stanowią one koncepcję daleko idącej reformy pomocy społecznej zmieniającej jej organizację, rodzaje świadczeń, sposób wyznaczania dochodu uprawniającego do korzystania z pomocy i wiele innych. Można zaryzykować twierdzenie że planowana jest całościowa zmiana sposobu myślenia o pomocy społecznej. Ustawa zawiera interesujące dla Komitetu rozwiązania, które jak już wiadomo spotkają się ze sprzeciwem ministerstwa finansów. Dlatego Komitet powinien zabierać głos w pracach nad założeniami do ustawy i w miarę swych możliwości przeciwdziałać ich okrajaniu. Ważnym dokumentem uwzględnionym w raporcie jest projekt sprawozdania rządu z wykonywania Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych. Przy okazji sprawozdań z wykonania Paktu organizacje pozarządowe często przygotowują tzw. shadow reports- raporty cienie zawierające opinie organizacji na temat stanu realizacji paktu. Pozwala to zwrócić uwagę Komitetu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych na ważne problemy które uwzględnione mogą zostać w konkluzjach tego Komitetu. Konkluzje te stanowią dokument na tyle ważny, że nie mogą zostać całkowicie zignorowane, co powoduje że mogą przełożyć się na kształt krajowej polityki społecznej. Nie mniej ważnym dokumentem jest Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej zawierający plan rozwoju sektora ekonomii społecznej do roku 2020. Raport Głównego Inspektora Pracy z działalności Państwowej Inspekcji Pracy zawiera interesujące informacje na temat stanu przestrzegania praw pracowniczych i najpoważniejszych problemów w tym zakresie. Informacja rządu o działaniach podejmowanych na rzecz realizacji postanowień Karty Praw Osób Niepełnosprawnych 3
w 2012 roku zawiera zaś informacje odziałaniach i planach działań w obszarze niepełnosprawności. Sprawozdanie z wykonywania Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych Na stronach Biuletynu Informacji Publicznej MPiPS ukazała się robocza wersja Sprawozdania z wykonywania Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych. Zawiera ona odniesienia do uwag zawartych w konkluzjach Komitetu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych do poprzedniego sprawozdania oraz zmiany jakie zdaniem strony rządowej miały miejsce w aktualnym okresie sprawozdawczym. Aktualnie raport jest jeszcze zarysem wersji finalnej z adnotacjami wzywającymi konkretne urzędy do uzupełnienia poszczególnych jego punktów. Jednym z ważnych rozwiniętych już punktów jest odpowiedź strony polskiej na konkluzje Komitetu wzywające do umożliwienia obywatelom bezpośredniego powoływania się przed sądami krajowymi na postanowienia Paktu. Do konkluzji tej strona polska ustosunkowała się negatywnie. Opinie o projekcie: Brak opublikowanych opinii o projekcie. Znaczenie dla PK EAPN: Raport ma duże znaczenie dla EAPN. Warto zapoznać się z nim w szczególności w obszarach będących w centrum zainteresowania PK EAPN. Rola Komitetu nie ogranicza się tutaj do zgłoszenia uwag do rządowego projektu raportu, ale w przypadku niedostatecznego uwzględniania uwag i opinii Komitetu i/lub jego organizacji członkowskich może polegać na zaangażowaniu w tworzenie tzw. shadow 4
report. Jest to raport tworzony przez organizacje pozarządowe przedkładany podobnie jak raport rządowy Komitetu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych. Pozwala to zwrócić uwagę Komitetu na problemy ważne dla autorów raportu, co może przełożyć się na ich uwzględnienie w konkluzjach. W poprzednim okresie sprawozdawczym postępowanie takie pozwoliło na zwrócenie uwagi Komitetu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych na problemy w obszarach dyskryminacji i równouprawnienia. Warto zauważyć że konkluzje Komitetu mają znaczny ciężar gatunkowy i zazwyczaj są uwzględniane w kształtowaniu polityk na szczeblu krajowym. Dokument dostępny na: http://www.mpips.gov.pl/bip/projekty-aktow-prawnych/w-zwiazku-z-umowamimiedzynarodowymi/sprawozdanie-z-wykonywania-miedzynarodowego-paktu-prawgospodarczych-spolecznych-i-kulturalnych/#akapit1 Data wpływu Zgłoszony przez Aktualny Stan Prac Znaczenie dla PK EAPN Opublikowany w BIP 26.09.2013 r. MPiPS W przygotowaniu Wysokie Prawo pracy Sprawozdanie Głównego Inspektora Pracy z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2012 r. Państwowa Inspekcja Pracy w 2012 r. ujawniła. 88,6 tys. wykroczeń przeciwko prawom pracownika i przyjęła 44,3 tys. skarg od pracowników. Udzieliła również 1,2 mln porad prawnych i technicznych oraz przeszkoliła 11 tys. przedstawicieli związków zawodowych oraz organizacji pracodawców. 5
Za najważniejszy problem związany z naruszeniami praw pracowniczych GIP uznał naruszenia przepisów o wynagrodzeniu za pracę oraz innych należnych świadczeń. Nieprawidłowości w tym zakresie stwierdzono u około 17 tys. kontrolowanych pracodawców. Problem ten dotyczy każdego rodzaju zakładów pracy, niezależnie od wielkości, profilu, czy działalności. Wiele naruszeń ujawniono również w zakresie czasu pracy. PIP informuje o trudnościach w ustaleniu rzeczywistego czasu pracy przez kontrolujących inspektorów, bowiem ewidencja czasu pracy bywa prowadzona nierzetelnie lub nie jest prowadzona w ogóle. Raport zwraca uwagę, że choć kontrolowani pracodawcy tłumaczą przyczynę naruszeń trudnościami finansowymi, to kontrolujący zakłady inspektorzy często ujawniają inne przyczyny np. niewłaściwą organizację pracy lub świadome łamanie przepisów celem maksymalizacji zysków. Systematycznie wzrasta liczba stwierdzonych naruszeń polegających na zawieraniu umów cywilnoprawnych w warunkach w których powinna zostać zawarta umowa o pracę. Autorzy raportu zwracają uwagę, że konieczność zawiadomienia podmiotu o zamiarze wszczęcia kontroli często niweczy jej efekty i czyni kontrolę bezprzedmiotową. Ma to negatywny wpływ na zapobieganie przez PIP takim zjawiskom jak praca na czarno lub praca w warunkach zagrażających życiu lub zdrowiu. Szczególną uwagę Inspektorzy PIP poświęcili branżom, w których w większym stopniu niż w innych dochodzić może do zagrożenia życia lub zdrowia, między innymi naftowej, górniczej, budowlanej. W branży budowlanej naruszenia stwierdzono aż w 75 proc. kontrolowanych podmiotów. Zasady BHP często naruszane były przy zatrudnieniu osób niepełnosprawnych, zarówno w zakładach pracy chronionej jak i na wolnym rynku. Autorzy raportu zwracają uwagę na niewystarczające zaangażowanie przedstawicieli pracowników w zapewnienie odpowiedniej realizacji zasad BHP. W 6
firmach, w których przedstawiciele załogi byli zaangażowani w tworzenie systemu organizacji pracy sytuacja w zakresie BHP była dużo lepsza. Opinie o projekcie: Brak dostępnych opinii o projekcie Znaczenie dla PK EAPN: Raport zawiera aktualne informacje na temat stanu przestrzegania praw pracowniczych i najważniejszych problemów w tym obszarze. Informacje te mogą być użyteczne w sporządzaniu diagnozy dotyczącej tego obszaru lub planowaniu działań dotyczących praw pracowniczych i rynku pracy. Dokument dostępny na: http://orka.sejm.gov.pl/druki7ka.nsf/0/b28dbadb4c53674bc1257bdb003c6253/%24 File/1689.pdf Data wpływu Zgłoszony przez Aktualny Stan Prac Znaczenie dla PK EAPN 26 sierpnia 2013 r. Główny Inspektor Pracy Pozytywnie zaopiniowany przez połączone komisje do Spraw Kontroli Państwowej oraz Polityki Społecznej i Rodziny Wysokie 7
Prawo ubezpieczeń społecznych Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i innych ustaw Projekt autorstwa posłów Solidarnej Polski dotyczy wprowadzenia możliwości otrzymywania emerytury minimalnej, która byłaby alternatywą dla uczestnictwa w systemie emerytalnym w jego obecnym kształcie. Wysokość minimalnej emerytury skorelowana byłaby z wysokością płacy minimalnej. Projektodawcy szacują że emerytura taka w obecnych warunkach wynosiłaby 1000 złotych (62,5% minimalnego wynagrodzenia) przy składce w wysokości 220 złotych miesięcznie (13,75% minimalnego wynagrodzenia). Warunkiem otrzymania emerytury minimalnej miałoby być posiadanie 40 lat okresów składkowych i nieskładkowych, nie byłoby natomiast określonej granicy wieku dla rozpoczęcia jej pobierania. Zgodnie z projektem ubezpieczeni mieliby wybór, czy uczestniczyć w systemie emerytalnym w jego obecnym kształcie czy też zrezygnować z niego i odprowadzać składki tylko na emeryturę minimalną. Zgodnie z intencją wnioskodawców ubezpieczeni mieliby lepiej gospodarować środkami, które nie zostałyby przeznaczone na opłacanie składek. Z możliwości przejścia na system emerytury minimalnej wykluczone miałyby być służby mundurowe, sędziowie, prokuratorzy, duchowni i rolnicy. Opinie o projekcie: Brak dostępnych opinii o projekcie Znaczenie dla PK EAPN: Projekt nie ma dużych szans na wejście w życie, ale stanowi interesujący głos w dyskusji na temat kształtu systemu emerytalnego. Zajęcie jednoznacznego stanowiska 8
wobec projektu wymagałoby pogłębionych analiz związanych z wpływem regulacji na system ubezpieczeń społecznych i poziomem życia osób pobierających taką emeryturę a także wynikających stąd problemów. Data wpływu Zgłoszony przez Aktualny Stan Prac Znaczenie dla PK EAPN 5 września 2013 r. Grupa posłów Solidarnej Polski Skierowany do opinii Biura Analiz Sejmu i Biura Legislacyjnego Niskie Promocja zatrudnienia, rehabilitacja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej Do 25 października trwają konsultacje społeczne Krajowego Programu Rozwoju Ekonomii Społecznej. Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej jest dokumentem o charakterze operacyjno- wdrożeniowym zawierającym całościową koncepcję działań mających na celu budowanie jak najlepszych warunków dla rozwoju ekonomii społecznej. Zawiera m.in. projekty zmian prawnych, organizacyjnych, edukacyjnych i finansowych. Projekt KPRES składa się z pięciu rozdziałów. Pierwszy dokonuje diagnozy w zakresie zdefiniowania ekonomii społecznej, jej zasięgu, dotychczasowego systemu wsparcia oraz oczekiwań wobec ekonomii społecznej. Drugi określa umiejscowienie programu w strukturze priorytetów rządowych oraz definiuje jego cel główny i cele szczegółowe wraz z rezultatami i przypisanymi do nich wskaźnikami oraz założeniami krytycznymi. Rozdział trzeci określa priorytety, działania oraz konkretne kierunki interwencji publicznej. Czwarty określa sposób monitorowania programu, rozdział 9
piąty określa podstawowe założenia systemu realizacji, zaś rozdział szósty plan finansowy wymagany dla programu rozwoju Celem strategicznym Programu jest to, by do roku 2020 podmioty ekonomii społecznej stały się ważnym elementem aktywizacji osób w trudnej sytuacji na rynku pracy oraz dostarczycielem usług użyteczności publicznej działającymi we wspólnotach samorządowych. Do osiągnięcia tego celu prowadzić mają cztery cele szczegółowe: 1. Wzmocnienie roli podmiotów ekonomii społecznej we wspólnotach samorządowych; 2. Powstanie i utrzymanie 35 tys. miejsc pracy w przedsiębiorstwach społecznych; 3. Wzrost skuteczności mechanizmów zarządzania i koordynacja polityki ekonomii społecznej; 4. Wzrost kompetencji w obszarze ekonomii społecznej w społeczeństwie Każdy z celów szczegółowych zrealizowany ma zostać dzięki osiągnięciu szeregu rezultatów niższego rzędu. Do osiągnięcia tych celów prowadzić ma realizacja pięciu priorytetów: 1. Ekonomia społeczna na społecznie odpowiedzialnym terytorium; 2. Działania regulacyjne w zakresie ekonomii społecznej; 3. System wsparcia ekonomii społecznej; 4. Włączenie ekonomii społecznej do głównego nurtu polityk publicznych na poziomie krajowym i regionalnym; 5. Edukacja dla ekonomii społecznej. Poszczególne priorytety dzielą się na konkretne działania wraz z harmonogramem realizacji, wskazaniem źródła finansowania i wskazaniem instytucji odpowiedzialnej. Opinie o dokumencie: Brak opublikowanych opinii o dokumencie 10
Znaczenie dla PK EAPN: Ekonomia społeczna jest nie tylko koncepcją pozwalającą na powrót osób bezrobotnych na rynek pracy ale także swoistym modelem rozwoju, sposobem na takie prowadzenie działalności gospodarczej, by przyczyniała się ona do integracji i zaspokajania potrzeb społeczności lokalnych oraz budowania w nich poczucia wspólnoty i odpowiedzialności za swoich członków. Taki model gospodarowania jest w Polsce szczególnie potrzebny, bowiem wskaźniki dotyczące np. poziomu zaufania do innych ludzi są zatrważająco niskie (10% ankietowanych deklaruje, że ma zaufanie do innych ludzi, przy czym wskaźnik ten w krajach skandynawskich wynosi 60-70% 1 ). Za stan ten z pewnością winić należy przynajmniej po części odhumanizowany sposób prowadzenia interesów, których jedynym celem jest maksymalizacja zysków. Rozwój ekonomii społecznej ma więc potencjał do ograniczenia zasięgu ubóstwa przynajmniej z dwóch względów, podmioty ekonomii społecznej takie jak spółdzielnie socjalne, NGOsy mogą tworzyć miejsca pracy dla osób ubogich zapewniające im dochody, z drugiej zintegrowane społeczności lokalne stanowić mogą dla swoich członków dodatkową sieć bezpieczeństwa socjalnego wspierającą ich w sytuacjach kryzysowych. Dokument dostępny na: http://www.mpips.gov.pl/aktualnosci-wszystkie/organizacjepozarzadowe/art,6374,konsultacje-krajowego-programu-rozwoju-ekonomiispolecznej.html Data wpływu Zgłoszony przez Aktualny Stan Prac Znaczenie dla PK EAPN Opublikowany 17 września 2013 r. MIPS Konsultacje Wysokie 1 Growiec J., Growiec K. Trusting only whom you know, knowing only whom you trust: the joint impact of social capital and trust on individuals economic performance and happiness in CEE countries. Warszawa 2011 r. Dostępne na: http://www.nbp.pl/publikacje/materialy_i_studia/94_en.pdf 11
Informacja Rządu Rzeczypospolitej Polskiej o działaniach podejmowanych w 2012 r. na rzecz realizacji postanowień uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r. Karta Praw Osób Niepełnosprawnych. Ponad 400 stronnicowy dokument jest zebraniem informacji uzyskanych od ministrów i kierowników urzędów centralnych na temat realizacji zadań oraz inicjatyw legislacyjnych i programowych mających istotny wpływ na uprawnienia osób niepełnosprawnych i poziom korzystania z nich. Zawiera on informacje na temat realizacji praw osób niepełnosprawnych w takich obszarach jak: leczenie i rehabilitacja, nauka w szkołach, pomoc psychologiczna oraz związana z nabywaniem kwalifikacji ogólnych i zawodowych, praca i możliwości korzystania ze wsparcia w zakresie doradztwa zawodowego i pośrednictwa pracy, zabezpieczenie społeczne, w szczególności w związku z dodatkowymi kosztami ponoszonymi w związku z niepełnosprawnością, uczestnictwa w życiu publicznym. Zgodnie z dokumentem najważniejsze osiągnięcia w tym obszarze to ratyfikacja Konwencji Narodów Zjednoczonych o Prawach Osób Niepełnosprawnych oraz wzrost wykształcenia osób niepełnosprawnych w latach 2008 2012. Za najpoważniejsze problemy uznano pozostawanie większości osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym poza rynkiem pracy, mimo wspomnianego znacznego wzrostu zatrudnienia subsydiowanego w ostatnich latach oraz utrzymywanie się sytuacji, w której osoby niepełnosprawne są nadal znacznie gorzej wykształcone niż osoby sprawne. Za najważniejsze inicjatywy, które podejmowane będą w przyszłości, uznano działania na rzecz dalszego zwiększania poziomu zatrudnienia osób niepełnosprawnych, szczególnie w kontekście zachodzących zmian demograficznych (starzenie się populacji, a co za tym idzie większa liczba osób o ograniczonej sprawności). Planuje się wprowadzenie nowych form usług np. asystenta osoby niepełnosprawnej i zatrudnienia wspomaganego (nowa forma aktywizacji skierowana do niepełnosprawnych, wymagających szczególnego i zindywidualizowanego wsparcia na rynku pracy). Prowadzone będą również działania dotyczące zdefiniowania i 12
określenia obszaru edukacji osób niepełnosprawnych, w tym ustawicznego kształcenia i zmiany umiejętności zawodowych lub podwyższenia kwalifikacji zawodowych zgodnie z potrzebami lokalnego rynku pracy. Dokument zawiera też informacje o działaniach podejmowanych przez Rzecznika Praw Obywatelskich dot. sytuacji osób niepełnosprawnych. Opinie o dokumencie: Brak opublikowanych opinii o dokumencie. Znaczenie dla PK EAPN: Dokument może być źródłem informacji na temat sytuacji osób niepełnosprawnych i aktualnych inicjatyw podejmowanych i planowanych w tym obszarze. Dokument dostępny na: http://orka.sejm.gov.pl/druki7ka.nsf/0/27f4414b1668c586c1257bd5003cc685/%24f ile/1672.pdf Data wpływu Zgłoszony przez Aktualny Stan Prac Znaczenie dla PK EAPN Sierpień 2013 r. Rada Ministrów Informacja pozytywnie zaopiniowana przez Komisję Polityki Społecznej i Rodziny Niskie 13
Pomoc społeczna Założenia do zmiany ustawy o pomocy społecznej Nowelizacja zakłada daleko idące zmiany w systemie pomocy społecznej. Proponowane zmian wpisują się w paradygmat aktywizacyjny, zgodnie z którym beneficjenci pomocy społecznej powinni jak najszybciej uniezależnić się od świadczeń i samodzielnie zaspakajać swoje potrzeby na regularnym bądź wspieranym rynku pracy. Cel ten osiągnięty ma zostać poprzez taką organizację funkcjonowania pomocy społecznej by praca socjalna prowadzona była w większym niż dotychczas zakresie. Zmianie mają też ulec rodzaje i charakter świadczeń. Zmiany w dłuższym terminie rozwiązują problem związany z przyznawaniem przez gminy zasiłków okresowych na poziomie jedynie 50% wartości. Wprowadzony w miejsce funkcjonujących zasiłków zasiłek socjalny od początku obowiązywania przepisów gwarantowany ma być w wysokości 100% w przypadku osób, które ze względu na wiek lub niepełnosprawność nie mogą podjąć pracy. W przypadku osób zdolnych do pracy gwarantowana przez budżet państwa kwota zasiłku podnoszona ma być stopniowo, by uzyskać 100% w cztery lata po wejściu w życie nowelizacji. Inne zakładane zmiany to: Wprowadzenie narzędzia sąsiedzkich usług opiekuńczych. Polegać ona mają np. na robieniu zakupów lub przygotowaniu posiłków, wykonywaniu prac porządkowych w domu na rzecz klienta przez osoby z sąsiedztwa Przy obliczaniu prawa do świadczeń nie będą brane pod uwagę zasiłki pielęgnacyjne i dodatki pielęgnacyjne oraz dochody uzyskiwane w ramach aktywizacji. 14
Osoby, które nie wykażą gotowości do współpracy z pracownikami socjalnymi pozbawione będą świadczeń finansowych i otrzymywać będą jedynie świadczenia rzeczowe. Zmianie ulegnie procedura weryfikacji progu dochodu uprawniającego do otrzymania pomocy. Weryfikacja następowała będzie co roku w oparciu o wysokość minimum egzystencji. Zmieniony zostanie system świadczeń pieniężnych. Zlikwidowany zostanie zasiłek celowy w formie biletu kredytowanego i zasiłek okresowy pod warunkiem zwrotu całości lub części kwoty zasiłku. Dotychczasowy zasiłek stały i okresowy zastąpiony zostanie zasiłkiem socjalnym. Będzie on wyrównywał dochód uprawnionych do kwoty określonej wysokością minimum egzystencji 2. W przypadku gdy dana osoba wróci na rynek pracy zasiłek będzie mógł być wypłacany nadal przez okres maksymalnie 6-ściu miesięcy. Nowym świadczeniem będzie socjalny dodatek motywacyjny. Ma on być wypłacany aktywnym beneficjentom realizującym kontrakt socjalny w wysokości 50% zasiłku socjalnego gwarantowanego przez budżet państwa. Innym nowym świadczeniem ma być socjalna dopłata do usług interwencyjnych. Wysokość świadczenia określona byłaby różnicą między rynkową ceną usługi a ceną, którą poniosłaby gmina. Świadczenie to dotyczyć ma wyłącznie osób starszych i niepełnosprawnych. Założenie do projektu zmian w ustawie zawierają również projekty zmian organizacyjnych instytucji pomocy społecznej. Planuje się zmianę nazewnictwa OPSów i PCPRów na Centra Pomocy i Usług Socjalnych (miejskie i powiatowe.) Centra pomocy miałyby obligatoryjnie dzielić się na dwa działy: Pracy Socjalnej i Usług Socjalnych. Fakultatywnie gminy mogłyby utworzyć trzeci dział zajmujący się obsługą finansową i księgowo administracyjną wraz z wypłatą świadczeń. Propozycja ta ma realizować postulat oddzielenia pracy socjalnej od typowych czynności administracyjnych. 2 W nowych regulacjach kryterium dochodowe przyjmie nazwę minimalnego dochodu socjalnego, te zaś waloryzowana będzie corocznie do wysokości minimum egzystencji. 15
W założeniach autorzy wymieniają zadania Kas Wsparcia Dochodowego lub Działu Wsparcia Dochodowego (w zależności od tego czy będzie on działem Centrum czy też działał w ramach struktury gminy). Kasy lub działy odpowiedzialne miałyby być za czynności typowo administracyjne i wypłatę świadczeń. Rozdzieleniu czynności administracyjnych i związanych z wypłatą świadczeń służyć ma wprowadzenie ustawowego zakazu łączenia stanowisk pracy w kasie wsparcia dochodowego i pracownika socjalnego. By zwiększyć jakość pracy socjalnej zakłada się też osiągnięcie wskaźnika 1 pracownika socjalnego na 50 osób/rodzin objętych pomocą. By podnieść kwalifikacje pracowników socjalnych zakłada się wprowadzenie systemu kształcenia pracowników socjalnych tworząc nowe specjalizacje takie jak: animator społeczności lokalnych, organizator usług socjalnych, asystent i mediator socjalny. Kontrakt socjalny rozszerzony ma zostać o nowe formy, takie jak rodzinny kontrakt socjalny i grupowy kontrakt socjalny. Do systemu pomocy społecznej wprowadzone zostaną usługi socjalne o charakterze profilaktycznym, aktywizacyjnym oraz interwencyjnym. Proponuje się by minister ds. zabezpieczenia społecznego określił w drodze rozporządzenia minimalny standard tych usług oraz standard pożądany. Zakłada się że usługi socjalne na obszarze gminy będą mogły być wykonywane przez podmioty niepubliczne. Podmioty te będą musiały uzyskać status agencji Usług Socjalnych, który nadawany będzie przez marszałka województwa. Praca instytucji pomocy społecznej ma zostać zinformatyzowana celem eliminacji niepotrzebnej pracy, którą muszą obecnie wykonywać pracownicy socjalni, np. wywiady środowiskowe byłyby rejestrowane od razu w formie elektronicznej. Ponadto projekt zawiera regulacje mające na celu wyegzekwowanie od rodzin osób przebywających w Domach Pomocy Społecznej opłat z tego tytułu a także od nich samych jeśli posiadają majątek o wartości powyżej 20 tys. złotych. 16
Opinie o projekcie: Brak opublikowanych opinii o projekcie Znaczenie dla PK EAPN: Projekt zawiera liczne wartościowe zmiany. Ważne dla Komitetu jest wprowadzenie gwarancji budżetu państwa dla wypłaty całości zasiłku socjalnego. Już obecnie wiadomo, że propozycje te spotkają się z negatywnym stanowiskiem Ministra Finansów, a gwarancja wypłaty zasiłku na poziomie tak niskim jak minimum egzystencji, wydaje się być w państwie rozwiniętym do jakich należy Polska, minimum przyzwoitości. Również inne rozwiązania np. wprowadzenie sąsiedzkich usług opiekuńczych wydaje się być bliskie idei budowania zintegrowanych społeczności lokalnych przy wsparciu władzy publicznej. Warto też zastanowić się czy przyznanie zasiłku socjalnego nie powinno być uniezależnione od zawarcia kontraktu socjalnego i innych wymagań poza brakiem dochodów przewyższających minimum egzystencji. Zasiłek taki mógłby stanowić rodzaj minimalnego dochodu gwarantowanego. Ważne by Komitet stale uczestniczył w wprowadzaniu zmian w ustawie i zapobiegł wykreślaniu z niej wartościowych propozycji, co wydaje się być realnym zagrożeniem. Dokument dostępny na: http://www.mpips.gov.pl/bip/projekty-aktow-prawnych/projekty-ustaw/pomocspoleczna/zalozenia-do-zmiany-ustawy-o-pomocy-spolecznej/#akapit1 Data wpływu Zgłoszony przez Aktualny Stan Prac Znaczenie dla PK EAPN Opublikowano w BIP MPiPS- rządowy proces Konsultacje społeczne, Wysokie MPiPS 6 września 2013 legislacyjny uzgodnienia r. międzyresortowe 17
Podsumowanie i wnioski Założenia ustawy o pomocy społecznej zawierają wiele pozytywnych dla osób doświadczających ubóstwa rozwiązań, choć zauważyć należy że przyznawanie zasiłku socjalnego bez konieczności spełnienia dodatkowych poza brakiem dochodów warunków byłoby lepszym rozwiązaniem, zabezpieczającym potrzeby osób pozbawionych środków do życia na poziomie minimum egzystencji, co nie powinno być postrzegane jako postulat radykalny w kraju zaliczanym do państw rozwiniętych. Warto też zwrócić uwagę że cenne postulaty, jak np. gwarancje budżetu państwa dla pełnej kwoty zasiłku socjalnego napotykają najprawdopodobniej na opór ze strony ministerstwa finansów. Należy zatem zastanowić się, jakie są możliwości zaangażowania się w obronę tego rozwiązania. Dostępne na stronach BIP MPiPS sprawozdanie z wykonywania Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, mimo iż jest dopiero wypracowywane, zwraca uwagę na negatywne stanowisko strony polskiej na konkluzje Komitetu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, dotyczące prawa obywateli polskich do powoływania się na postanowienia Paktu bezpośrednio, w postępowaniach przed sądami krajowymi. Postawa ta nie przyczynia się do lepszej realizacji praw osób doświadczających ubóstwa. Rozważyć należy w jakim trybie możliwa byłaby realizacja tej uwagi UNIC. Należy też dowiedzieć się czy i ewentualnie jakie organizacje zamierzają angażować się w tworzenie shadow report oraz rozważyć czy zaangażowanie w taką inicjatywę byłoby interesujące dla PK EAPN. Konsultacjom społecznym poddawany jest Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej. Dokument ten zawiera plany wspierania rozwoju sektora ekonomii społecznej do roku 2020. Dlatego też mimo obszerności dokumentu warto zapoznać się z jego treścią. Raport GIP z działalności PIP za 2012 r. oraz Informacja Rządu RP o działaniach podejmowanych w 2012 r. na rzecz realizacji Karty Praw Osób Niepełnosprawnych 18
zawierają interesujące aktualne informacje na temat odpwiednio stanu przestrzegania praw pracowniczych i realizacji praw osób niepełnosprawnych. 19