Szczoteczki elektryczne: Wszystko co trzeba wiedzieć, aby udzielać pacjentom w pełni świadomych rekomendacji Ginger B. Mann, BSDH, MS; Bettina Wick-Urban, Ms, PhD Edycja tłumaczenia polskiego: Dr hab. n. med. Sebastian Kłosek Wyłączenie odpowiedzialności: Uczestnicy muszą zawsze mieć świadomość posiadania ograniczonej wiedzy w zakresie wdrażania nowych technik lub procedur w swojej praktyce. Podczas leczenia pacjentów należy wykorzystywać procedury stomatologiczne oparte jedynie na rzetelnych dowodach naukowych. Informacje ujęte w niniejszym kursie wyposażą profesjonalistów z zakresu stomatologii w wiedzę i źródła wymagane do udzielania w pełni świadomych zaleceń odnośnie stosowania elektrycznych szczoteczek do zębów, które przyniosą korzyści pacjentom i poprawią wydajność szczotkowania. Oświadczenie dotyczące ujawnienia informacji poufnej Ginger B. Mann oświadcza, iż nie ma żadnego konfliktu interesów związanego z niniejszą pracą. Dr Wick-Urban jest pracownikiem firmy Procter & Gamble. 1
ADA CERP Firma Procter & Gamble jest dostawcą akredytowanym przez ADA CERP. ADA CERP to usługa oferowana przez Amerykańskie Stowarzyszenie Stomatologiczne (ADA), mająca na celu pomóc profesjonalistom z dziedziny stomatologii i wskazać instytucje kształcenia ustawicznego oferujące wysoki poziom nauczania. ADA CERP nie popiera, ani nie aprobuje indywidualnych kursów czy też instruktorów. Co więcej, ADA CERP nie implikuje akceptowania ilości punktowanych godzin zajęć przez zarządy stomatologiczne. Uwagi lub skargi dotyczące instytucji oferujących kształcenie ustawiczne należy kierować do instytucji lub do oddziału ADA CERP, pod następującym adresem: http://www.ada.org/cerp ADA CERP Program Regulacji Kształcenia Ustawicznego Usługodawca zatwierdzony w ramach Programu PACE Amerykańska Akademia Stomatologii Ogólnej /AGD/ mianowała firmę Procter & Gamble Zatwierdzonym usługodawcą Programu PACE. Formalne programy kształcenia ustawicznego proponowane przez powyższą instytucję są zatwierdzone przez AGD jako programy punktowane w ramach systemu punktowania niezbędnego podczas stażu, specjalizacji oraz do utrzymania członkowstwa. Zatwierdzenie nie implikuje akceptacji ze strony państwowych czy też lokalnych zarządów stomatologicznych, ani aprobaty ze strony AGD. Niniejszy okres akceptacji obowiązuje od 01.08.2013 do 31.07.2017. Opis Szczoteczki elektryczne zostały zaprojektowane, aby ułatwić usuwanie płytki bakteryjnej i resztek pożywienia z zębów i dziąseł, a także, aby ograniczyć gromadzenie się kamienia nazębnego i przebarwień. Na rynku dostępne są szczoteczki elektryczne o zróżnicowanej technologii i różnym trybie działania, co więcej, wiele z nich oferuje liczne dodatkowe właściwości. Dowiedziono, iż obecna generacja sprzedawanych elektrycznych szczoteczek jest bezpieczna i wysoce wydajna. 2
Cele szkoleniowe Po zakończeniu niniejszego kursu, dentysta powinien: Potrafić omówić historię szczoteczki elektrycznej. Rozumieć różne technologie szczoteczek elektrycznych. Opisywać kliniczne znaczenie płytki nazębnej. Omówić wpływ działania elektrycznej szczoteczki do zębów na płytkę nazębną, zapalenie dziąseł, kamień i odbarwienia. Omówić względy bezpieczeństwa stosowania szczoteczki elektrycznej w jamie ustnej. Opisać podstawy profesjonalnych zaleceń odnośnie stosowania szczoteczki elektrycznej. Podsumować zgodność badań przedstawionych pacjentowi z zaleceniami dotyczącymi szczotkowania zębów. Umieć poinstruować pacjenta odnośnie stosowania elektrycznej szczoteczki do zębów. Program dydaktyczny kursu Słownik Ewolucja szczoteczki do zębów o Początki ręcznej szczoteczki do zębów o Droga do automatyzacji: Najważniejsze kroki milowe Różnice w technologiach zastosowanych w szczoteczkach elektrycznych o Źródło zasilania o Różne technologie czyszczenia o Głowice szczoteczek Dowody kliniczne świadczące o skuteczności klinicznej: Ograniczenie płytki nazębnej, zapalenia dziąseł, kamienia nazębnego oraz przebarwień o Kontrola płytki nazębnej oraz zapalenia dziąseł o Usuwanie przebarwień/wybielanie oraz usuwanie kamienia nazębnego Dowody kliniczne świadczące o bezpieczeństwie o Abrazja i recesja dziąseł o Dane dotyczące bezpieczeństwa stosowania szczoteczki elektrycznej o Zabezpieczenia szczoteczki elektrycznej Podstawa profesjonalnych rekomendacji dotyczących szczoteczek elektrycznych o Podejmowanie decyzji w oparciu o dowody o Określone zalecenia odnośnie stosowania szczoteczki elektrycznej Instrukcje dotyczące szczotkowania zębów dla pacjentów Podsumowania Bibliografia O autorach 3
Słownik Ścieralność Opisuje materiał o różnej wielkości i twardości cząsteczek CINAHL Baza danych literaturowych z zakresu pielęgniarstwa i nauk o zdrowiu Cochrane Collaboration Organizacja, której celem jest pomaganie ludziom w podejmowaniu świadomych decyzji dotyczących zdrowia poprzez przygotowanie, zachowanie oraz promowanie dostępności do systematycznych przeglądów poświęconych skutkom interwencji służby zdrowia. Środek do czyszczenia zębów Alternatywna nazwa żelu, pasty lub proszku do mycia zębów. Rady naukowe Grupa ludzi, którzy są ekspertami w danej dziedzinie i którzy recenzują artykuły przed ich publikacją. EMBASE Baza danych zapewniająca szybki dostęp do światowej literatury biomedycznej i dotyczącej leków. Dowód Dane, które służą jako podstawa do wysunięcia wniosku lub postawienia oceny; świadectwo. Abrazja dziąseł Uraz dziąseł, który występuje dość często na powierzchniach przedsionkowych. Wskaźnik dziąsłowy Stosowany do oceny zaawansowania stanu dziąseł w oparciu o kolor, konsystencję oraz krwawienie podczas badania. Recesja dziąseł Redukcja wysokości brzeżnych fragmentów dziąsła do miejsca wierzchołkowego w stosunku do połączenia szkliwno-cementowego, co prowadzi do odsłonięcia powierzchni korzenia zęba. Zapalenie dziąseł Stan zapalny dziąseł bez żadnej migracji wierzchołkowej nabłonka łączącego poza połączenie szkliwno-cementowe. Obrona gospodarza Reakcja immunologiczna danej osoby na inwazję patogenów lub na leczenie. MEDLINE Kompleksowa baza danych zawierająca informacje bibliograficzne dotyczące nauk biologicznych oraz biomedycznych. Produkty patogenne Produkty, które mogą wywołać chorobę; jak na przykład określone bakterie. Choroba przyzębia Zapalna choroba przyzębia, która wynika z postępującego zapalenia i jest wywołana określonymi mikroorganizmami. Naddziąsłowa płytka nazębna Płytka umiejscowiona nad brzegiem dziąsła. 4
Poddziąsłowa płytka nazębna Płytka umiejscowiona poniżej brzegu dziąsła. Choroba układowa Choroba, która dotyka cały organizm lub układ narządów. Przegląd systematyczny Rygorystyczna metoda przeglądania oryginalnych badań, aby dokonać syntezy wyników, co prowadzi do opracowania podsumowania najlepszych dowodów w zakresie danego tematu. Czyszczenie języka Usuwanie resztek i bakterii z języka. Abrazja szczoteczką do zębów Patologiczne wytarcie zęba wynikające z niewłaściwego stosowania szczoteczki do zębów Ewolucja szczoteczki do zębów Początki ręcznej szczoteczki do zębów Urządzenia do utrzymania higieny jamy ustnej istniały już tysiące lat temu. Prymitywne konstrukcje szczoteczek do zębów zwane gryzakami do czyszczenia zębów są wymieniane w chińskiej literaturze już w 600 roku p.n.e. Szczoteczka w bardziej nowoczesnej formie ma swoje korzenie w roku 1498 n.e. i pochodzi z Chin, gdzie najprawdopodobniej została skonstruowana z włosia świni. Gdy szczoteczki do zębów zaczęły się pojawiać w Europie pod koniec XVIII i XIX wieku, były często wykonane ze złota, kości słoniowej lub hebanu i miały wymieniane główki, a ich wysoki koszt skutecznie zapobiegał posiadaniu ich przez masy. Jednak w latach 30- stych XX wieku, ogólnie dostępne stały się niedrogie, ręczne szczoteczki z plastikową rączką i nylonowym włóknem. 1,2 Choć od tamtej pory materiały syntetyczne stały się standardem w przemyśle, wśród szczoteczek do zębów aż do lat 70-tych popularne było stosowanie twardego włosia, co było zgodne z przekonaniem, że mocniejsze szczotkowanie = czystsze zęby. Ta wynikająca z dobrych zamiarów filozofia mogła przyspieszyć wiele przypadków recesji dziąseł, jak również abrazji zębów oraz dziąseł, związanych z użyciem szczoteczki do zębów. Na szczęście obecnie na rynku przeważają bezpieczniejsze szczoteczki z bardziej miękkim włosiem, a konsumenci zrozumieli, że agresywne szczotkowanie jest całkiem zbędne. W dzisiejszych czasach mycie zębów stanowi integralną część codziennej rutyny większości osób żyjących w uprzemysłowionych krajach, szukających korzyści płynących ze zdrowia oraz/lub estetyki jamy ustnej. 3 Droga do automatyzacji: Najważniejsze kroki milowe Chociaż od momentu wynalezienia manualnej szczoteczki do zębów ten rodzaj szczoteczki był najczęściej stosowanym przedmiotem do zachowania higieny jamy ustnej, już niemal od dwóch stuleci dążono do wynalezienia jeszcze bardziej skutecznej alternatywnej metody czyszczenia zębów. ok. 1800 opatentowano szczoteczkę mechaniczną 1960 wprowadzono na rynek szczoteczki elektryczne, jednak nie stały się one alternatywą nurtu głównego 1978 pierwsza wprowadzona na szeroką skalę na rynek elektryczna szczoteczka do zębów Braun Oral-B D-1 5
lata 80-te Dostępne są szczoteczki obrotowe i wykonujące ruchy przeciwbieżne 1991 Premiera technologii oscylacyjno-rotacyjnej 1992 Na rynek wprowadzane są szczoteczki soniczne 1998 Na rynek wprowadzono oscylacyjno-rotacyjną oraz pulsacyjną szczoteczkę (3-D Action) 1999 Wprowadzono szczoteczki zasilane bateriami 2007 Wprowadzono szczoteczki typu SmartGuide (bezprzewodowa zdalna technologia) 2012 Wprowadzono szczoteczki wielokierunkowe Rycina 1. Oś czasu dotycząca głównych dokonań w ewolucji szczoteczki elektrycznej Urządzenia będące mechanicznymi szczoteczkami do zębów (Rycina 2) opatentowano w połowie 19-go wieku, mając na celu pokonanie ograniczeń wyznaczanych przez szczoteczki manualne. Rycina 2. Pierwsze szczoteczki mechaniczne. Rysunek przedstawiony za zgodą doktora Fridusa van der Weijden 6
Szczoteczka elektryczna w obecnie nam znanej formie ma swoje korzenie w prototypach, które były po raz pierwszy dostępne dla szerokiej publiczności w latach 60-tych XX wieku. Ci masywni prekursorzy szczoteczki elektrycznej zwani szczoteczkami elektrycznymi - byli początkowo przewidziani głównie na potrzeby specjalnych grup, przede wszystkim ze względu na ich ograniczoną zręczność. Nieporęczny rozmiar tych wczesnych zautomatyzowanych produktów, niepewne źródło zasilania oraz brak zgodności co do ich skuteczności najprawdopodobniej zapobiegły ich szerokiej akceptacji. 4 Jednak inżynierowie zajmujący się wytwarzaniem tych szczoteczek nie tracili zapału, kładąc nacisk na rozwój i innowacje technologiczne, co spowodowało, że w ciągu kolejnych kilku dekad na rynek trafiły jeszcze bardziej opływowe, skuteczne i wyszukane modele szczoteczek elektrycznych, charakteryzujące się różnorodnym wyglądem i zróżnicowanym trybem działania. To drugie pokolenie szczoteczek elektrycznych nie było już skierowane wyłącznie do niszowych grup odbiorców, gdyż rosnąca społeczność dentystyczna coraz bardziej doceniała klinicznie dowiedzione korzyści płynące ze stosowania szczoteczek elektrycznych we wszystkich segmentach populacji. Po okresie intensywnego rozwoju, w roku 1978 firma Oral-B (Procter & Gamble Company, Cincinnati, Ohio, USA) wprowadziła na rynek pionierskie rozwiązanie, mianowicie pierwszą masowo produkowaną szczoteczkę elektryczną przewidzianą do ogólnego użytku. D-1 (Rycina 3) miała główkę przypominającą szczoteczkę manualną, ruszającą się z boku na bok. W ciągu kolejnej dekady, wraz ze wzrastającą popularnością szczoteczek elektrycznych do ogólnego użycia, na rynek wprowadzano szczoteczki elektryczne o trybach działania mających na celu symulować obrotowe, kołowe ruchy profesjonalnych sprzętów czyszczących zęby (np. Rotadent [Zila, Fort Collins, CO, USA]) czy też szczoteczki wykorzystujące różne głowice wykonujące ruchy obrotowo-zwrotne (np. Interplak [Conair, East Winslow, NJ, USA]). Najważniejszy krok milowy wskazany na osi rozwoju szczoteczek elektrycznych miał miejsce w 1991 roku, kiedy na rynek wprowadzono Szczoteczkę usuwającą płytkę nazębną /Oral-B Plaque Remover/ D-5, która charakteryzowała się nowoczesnym, oscylacyjno-rotacyjnym trybem działania inspirowanym profilaktyką (Rycina 3). 5 Mając kształt kopuły o zaokrąglonych włóknach zapewniających niezawodne usuwanie płytki nazębnej dzięki 5600 obrotom na minutę, była to pierwsza szczoteczka elektryczna w przypadku której dowiedziono klinicznie, że czyści zęby lepiej niż szczoteczka manualna. 6 Charakteryzowała się również nowymi elementami dodatkowymi, w tym podświetlanym licznikiem odliczającym dwie minuty, mającym zwiększyć częstotliwość czyszczenia zębów. Technologia szczoteczek elektronicznych wykonujących ruchy zwrotne dodatkowo wzmocnione wysoką ( soniczną ) częstotliwością została wprowadzona w 1992 roku (Sonicare [Philips Oral Healthcare, Snoqualmie, WA, USA]) i została w późniejszym okresie nazwana technologią Advance. Innym znaczącym krokiem w historii szczoteczek elektrycznych było wydarzenie mające miejsce w 1999 roku, kiedy to pierwsza ogólnodostępna szczoteczka na baterie dołączyła do rosnącej liczby opcji oferowanych szczoteczek elektrycznych. 7
Kolejne lata przyniosły dodatkowe postępy technologiczne w zakresie technologii oscylacyjno-rotacyjnej. Usuwająca płytkę nazębną szczoteczka Oral-B 3D Plaque Remover (Rycina 3) zadebiutowała w 1998 roku, łącząc w sobie wysokiej częstotliwości ruchy pulsacyjne oraz technologię oscylacyjno-rotacyjną, co umożliwiło poruszanie się główki szczoteczki w trzech wymiarach i zapewniło wzmożone usuwanie płytki nazębnej oraz penetrację trudnodostępnych obszarów. 7 Ta szczoteczka elektryczna, nazwana w późniejszym czasie modelem D15, łączyła 20000 ruchów pulsacyjnych i 7600 ruchów oscylacyjnych na minutę. Zwiększenie częstotliwości ruchów pulsacyjnych i oscylacyjnych w kolejnych modelach doprowadziło do powstania serii Oral-B Professional Care Smart oferującej szczoteczki elektryczne typu SmartGuide. Szczoteczka Oral-B Triumph wyposażona w Smart Guide (Rycina 3), wprowadzona na rynek w 2007 roku, była pierwszą szczoteczką elektryczną o klinicznie dowiedzionej łączonej technologii oscylacyjno/rotacyjno/pulsacyjnej z dołączonym innowacyjnym, nowym zdalnym i bezprzewodowym wyświetlaczem (Smart Guide), który nieustannie wyświetla informacje zwrotne odnośnie szczotkowania zębów. 8 Rycina 3. Postęp technologii szczoteczek oscylacyjno-rotacyjnych Oral-B Ryc. 3a. Oral-B D1 Ryc. 3b. Oral-B D5 Ryc. 3c. Oral-B D15 Ryc. 3d. Oral-B Triumph z bezprzewodowym zdalnym wyświetlaczem SmartGuide. Soniczne szczoteczki elektryczne również ewoluowały od czasu ich debiutu w latach 90-tych XX wieku. Soniczna szczoteczka drugiej generacji marki Philips Sonicare Elite - została wprowadzona na rynek w 2002 roku; od oryginalnej szczoteczki sonicznej różniła się zmodyfikowanym przycięciem włosia, wąskim/nachylonym pod kątem trzonkiem głowicy szczoteczki opracowanym do czyszczenia trudno dostępnych obszarów, oraz zmodyfikowaną, lżejszą i mniejszą rączką (Rycina 4). 9 W 2004 Oral-B przedstawiło nową soniczną szczoteczkę elektryczną (Sonic Complete ), a w 2008 szczoteczkę Pulsonic, które były skierowane do klientów preferujących szczoteczki soniczne i chcących posiadać cichsze, węższe/lżejsze wersje, które nadal zapewniały maksymalną wydajność w zakresie czyszczenia zębów. Najnowsze osiągnięcie, szczoteczka DiamondClean firmy Philips, z dumą prezentująca nowy projekt rączki oraz wysokiej gęstości włókna w kształcie 8
diamentu, powinna jeszcze bardziej poprawić skuteczność czyszczenia i wybielania (Rycina 4). Sonicare Elite Oral-B Sonic Sonicare Oral-B Pulsonic Sonicare Complete Flexcare SmartSeries DiamondClean Rycina 4. Technologia szczoteczek sonicznych. Ostatnio wprowadzono na rynek całkowicie nową technologię szczoteczek elektrycznych, stanowiącą nową opcję dla pacjentów, którzy lubią myć zęby ręcznie. Technologia ta została zastosowana w ładowanej szczoteczce Oral-B TriZone lub Oral-B Deep Sweep/TRICLEAN w USA (Rycina 5). Ta szczoteczka charakteryzuje się wyjątkowym, wielokierunkowym ruchem wynikającym z trzech różnych sfer szczotkowania, odzwierciedlających trójstrefową technologię czyszczenia zębów. Każda strefa przyczynia się do zapewnienia lepszego usuwania płytki w zakresie trzech różnych obszarów wewnątrz jamy ustnej: aktywna końcówka do mycia trudnodostępnych zębów, przypominające manualne nieruchome włókna do dokładnego czyszczenia powierzchni zębów oraz szerokie zamiatająco-pulsacyjne włókna czyszczące przestrzenie międzyzębowe. Strefa 1: Aktywna końcówka (jasno-niebieski kolor) do mycia tylnych zębów. Strefa 2: Przypominające manualne nieruchome włókna (ciemno-niebieskie kolor) do czyszczenia powierzchni zębów. Strefa 3: Szerokie włókna zamiatająco (biały kolor) czyszczące przestrzenie trudnodostępne i międzyzębowe. Technologia 3D oferuje działanie pulsacyjne 9
Rycina 5. Technologia wielokierunkowego czyszczenia Tri-Zone/Deep Sweep Różnice w technologiach zastosowanych w szczoteczkach elektrycznych Porównując sprzedawaną dziś niezliczoną liczbę opcji szczoteczek elektrycznych z kilkoma modelami dostępnymi na początku ich istnienia na rynku, widać ogromny postęp techniczny jaki nastąpił w przeciągu połowy ostatniego stulecia. Profesjonaliści z zakresu stomatologii oraz pacjenci mają obecnie niezmiernie dużo opcji, jeśli chodzi o rekomendowanie lub wybór szczoteczki elektrycznej, a zrozumienie technologii, korzyści i profilu wsparcia w formie badań klinicznych dostępnych dla różnych technologii jest kluczowym elementem dokonywania mądrego wyboru. Dostępne na rynku szczoteczki elektryczne można różnicować uwzględniając trzy zmienne, mianowicie źródło zasilania, technologię czyszczenia oraz opcje główki szczoteczki. Źródło zasilania Wszystkie sprzedawane obecnie elektryczne szczoteczki do zębów są zasilane w jeden z dwóch sposobów: 1) zasilane bateriami jednorazowego użytku lub 2) zasilane źródłem energii umożliwiającym ładowanie. Szczoteczki zasilane bateriami jednorazowego użytku Tańsze w użyciu, wymienialne (jednorazowego użytku), szczoteczki elektryczne zasilane wbudowanymi bateriami typu AA pozwalają na wymianę baterii, gdy te są już zużyte (w niektórych modelach) lub wymianę całej szczoteczki. Zależnie od modelu, w niektórych przypadkach możliwa jest wymiana główki szczoteczki. Ponieważ żywotność baterii jest ograniczona, redukcji ulega również prędkość szczoteczki. Szczoteczki elektryczne, które można ładować Szczoteczki elektryczne z akumulatorkami, których ładowanie jest możliwe po osadzeniu szczoteczki na ładowarce podłączonej do gniazdka zasilającego. Pacjenci zachowują rączkę, natomiast wymieniają jedynie główki szczoteczki, robiąc to optymalnie raz na trzy miesiące. Prędkość tych szczoteczek waha się od małej do dużej, co w dużej mierze zależy od wybranego producenta oraz rodzaju szczoteczki. Różne technologie czyszczenia Poza źródłem zasilania, szczoteczki elektryczne różnią się mechanizmami stanowiącymi podstawę technologii czyszczenia i w związku z powyższym mogą być 10
skategoryzowane zależnie od sposobu poruszania się głowicy szczoteczki. Tabela 1 zawiera podsumowanie różnych rodzajów ruchów oraz trybów działania pośród ruchów szczoteczek elektrycznych. Tabela 1. Porównanie technologii szczoteczek elektrycznych Tryb działania Ruch głowicy szczoteczki Przykłady Oscylacyjno-rotacyjny Głowica szczoteczki obraca się najpierw w jednym kierunku, a następnie w drugim. Nie wykonuje pełnego obrotu. Oscylacyjno-rotacyjny i pulsujący Zwrotny (soniczny) Wielokierunkowy Zwrotno-oscylacyjny Cyrkulacyjno/Rotacyjny Cała głowica szczoteczki oscyluje, obraca się i wykonuje ruchy pulsacyjne (Rycina 6) Głowica szczoteczki rusza się w poziomie, z boku na bok. Stacjonarne i ruchome pola włókien połączone z ruchomym palcem zapewniające czyszczenie trójstrefowe. Przylegające kępki włókien obracają się w przeciwnych kierunkach. Obraca się cała głowica szczoteczki w pełnym obrocie, obracając się tylko w jednym kierunku. Ultrasoniczny Włókna wibrują w częstotliwości ultrasonicznej Jonowy Szczoteczka przesyła ładunek elektryczny na powierzchnię zębów. Oral-B Vitality Seria Oral-B Professional Care Philips Sonicare Oral-B Pulsonic Oral-B Tri-Zone/Deep Sweep Interplak Rotadent Rowenta Dentiphant (RowentaWerke GmbH, Franz Alban, Stützer, Niemcy) Teledyne (Teledyne Technologies Incorporated, Thousand Oaks, CA, USA) Ultrasonex (Sonex International Corp., Brewster, NY, USA) Hukaba Ionic (Dyna-Dental Systems, Tempe, AZ, USA) 11
Rycina 6. Działanie oscylacyjno-rotacyjno-pulsacyjne Rysunek przedstawiony za zgodą Oral-B. Głowice szczoteczek Dzisiejsze zaawansowane technologie szczoteczek elektrycznych zdecydowanie nie oferują jednej opcji dopasowanej dla wszystkich. Ponieważ pacjenci mają indywidualne potrzeby w zakresie higieny jamy ustnej, niektórzy producenci oferują wiele opcji głowic do szczoteczek, w tym okrągłe, stożkowe lub przypominające manualne szczoteczki, aby spełnić oczekiwania odnośnie docelowego czyszczenie oraz/lub preferencje pacjentów. Na przykład, oscylacyjno-rotacyjne szczoteczki elektryczne Oral-B oferują modele głowic szczoteczek, które są inspirowane rozmiarem i kształtem gumowych misek używanych przez profesjonalnych stomatologów, które dostosowują się do każdej powierzchni zębowej poprzez osłanianie zębów i czyszczenie trudnodostępnych powierzchni. Drobne, okrągłe głowice szczoteczek zostały zaprojektowane tak, aby perfekcyjnie osłonić i otulić powierzchnię zęba. Pacjenci mogą szczotkować każdy ząb osobno i sięgać do trudnodostępnych segmentów każdego zęba. Różne wymienialne głowice szczoteczek spełniające wymagania poszczególnych pacjentów są dostępne zarówno dla dorosłych, dzieci i pacjentów ortodontycznych. Istnieją także szczoteczki dla pacjentów ortodontycznych przewidziane do czyszczenia przestrzeni międzyzębowych (Rycina 7). Głowice do oscylacyjnorotacyjnych szczoteczek Oral-B są nachylone pod trzema kątami, aby mogły dosięgnąć do trudnodostępnych obszarów jamy ustnej. 12
Precision Clean FlossAction ProWhite Sensitive Ortho Power Tip Deep Sweep Rycina 7. Szczoteczki elektryczne Oral-B oferują różnorodne wymienialne głowice, aby spełnić oczekiwania poszczególnych klientów. Oral-B Pulsonic Sonicare DiamondClean Sonicare ProResults Rycina 8. Przykłady głowic elektrycznych szczoteczek sonicznych. 13
Poza, zaokrąglonymi, miękkimi końcówkami włókien, każda z tych szczoteczek charakteryzuje się wyjątkowymi właściwościami opracowanymi w celu spełnienia określonych potrzeb pacjentów. Włókna Indicator sygnalizują, kiedy pacjent powinien wymienić głowicę szczoteczki dla osiągnięcia optymalnego bezpieczeństwa oraz usunięcia płytki nazębnej. Producenci szczoteczek sonicznych oferują również głowice szczoteczek dopasowane do określonych potrzeb/wymagań pacjentów. Rycina 8 przedstawia przykłady głowic szczoteczek do szczoteczek elektrycznych Philips Sonicare i Oral-B Pulsonic. Dowody kliniczne świadczące o skuteczności klinicznej: Ograniczenie płytki nazębnej, zapalenia dziąseł, kamienia nazębnego oraz przebarwień Podczas, gdy preferencje pacjenta stanowią istotny czynnik przy wyborze szczoteczki do zębów, równie istotne są możliwości danej szczoteczki do zębów manualnej lub elektrycznej w zakresie poprawy higieny jamy ustnej poprzez skuteczne usuwanie płytki nazębnej oraz redukcję oznak chorób dziąseł, jak np. stanu zapalnego czy krwawienia z dziąseł. Wielu pacjentów interesuje się także właściwościami charakteryzującymi daną szczoteczkę w aspekcie estetycznym, na przykład możliwością usuwania przebarwień i wybielania, a także usuwania nieestetycznego kamienia nazębnego widocznego ponad brzegami dziąseł. Dentyści codziennie badają pacjentów, u których występują objawy zapalenia dziąseł oraz/lub choroby przyzębia, gdyż wedle szacunków około cztery-piąte dorosłych cierpi na powyższe dolegliwości. 10 Wiele czynników, w tym predyspozycje rodzinne, palenie, choroba układowa czy mechanizmy obronne organizmu gospodarza, określają sposób w jaki pacjenci reagują na występowanie bakteryjnej płytki nazębnej w jamie ustnej. Rycina 9. Włókna szczoteczki elektrycznej usuwają płytkę nazębną. Rysunek przedstawiony za zgodą doktora Johna Thomasa i Oral-B. 14
Specjaliści z dziedziny stomatologii nie są w stanie kontrolować, ani zmienić większości z tych czynników ryzyka; dlatego też nacisk należy kłaść na jedyny oparty na dowodach czynnik etiologiczny, który może ulec modyfikacji: usuwanie bakteryjnej płytki nazębnej. 11 Zostało dobrze udokumentowane, że skuteczne usuwanie płytki nazębnej stanowi podstawę w zakresie zapobiegania zapaleniu dziąseł i zapaleniu przyzębia. 12-14 Codzienne usuwanie płytki nazębnej przez pacjenta, wraz z profesjonalną opieką, powinno skupiać się na eliminacji płytki nazębnej oraz jej produktów patogennych. Badania wykazały, że usunięcie naddziąsłowej płytki nazębnej wpływa na biofilm poddziąsłowy; a tym samym ogranicza kliniczne objawy stanu zapalnego (Rycina 9). 11 Udowodniono, iż staranne i częste stosowanie szczoteczki manualnej wraz z przyrządem służącym do czyszczenia przestrzeni międzyzębowych (np. nitką dentystyczną) jest wystarczające, aby dokładnie usunąć płytkę nazębną i tym samym zapobiegać zapaleniu dziąseł. 15 Niestety, badania wykazały również, że wiele osób nie jest w stanie całkowicie usunąć płytki nazębnej stosując wyłącznie szczoteczkę manualną, ponadto pacjenci nie nitkują zębów regularnie, z powodu braku motywacji lub braku umiejętności. 10,16,17 Z drugiej strony, badania i ankiety dowodzą, że posiadanie szczoteczki elektrycznej jest w stanie zmotywować pacjentów do bardziej regularnego oraz dłuższego szczotkowania zębów, 8,18,19 a ponieważ doskonała technika szczotkowania nie odgrywa tak istotnej roli, gdyż najbardziej liczy się praca głowicy szczoteczki, usuwanie płytki nazębnej (ogólne jak i w przybliżeniu) może dawać lepsze wyniki przy stosowaniu odpowiednich szczoteczek elektrycznych. Szczoteczki elektryczne różnią się pod kątem swojej efektywności i do porównania możliwości różnych technologii stosowanych w szczoteczkach elektrycznych niezbędne jest dobrze kontrolowane badanie kliniczne. Kontrola płytki nazębnej oraz zapalenia dziąseł Jedną z przyczyn, dla których szczoteczki elektryczne pierwszej generacji nie zostały szeroko wypromowane, poza grupami pacjentów o specjalnych potrzebach lub grupami ortodontycznymi, w latach 60-tych i 70-tych XX wieku był brak dowodów poświadczających, że zapewniały równorzędne lub lepsze usuwanie płytki nazębnej w porównaniu do standardowych szczoteczek manualnych. W 1895 roku podczas międzynarodowych warsztatów dotyczących higieny jamy ustnej zebrano i dokonano przeglądu porównywalnej skuteczności dostępnych szczoteczek elektrycznych. Oscylacyjno-rotacyjne szczoteczki elektryczne nie były jeszcze wprowadzone na rynek, a recenzenci ustalili, że chociaż szczoteczki elektryczne pomagały w usuwaniu płytki nazębnej, nadal nie było wystarczających dowodów wykazujących, że szczoteczki manualne bądź też szczoteczki elektryczne przewyższają się zaletami. 20 Pod koniec lat 90-tych XX wieku, po wprowadzeniu technologii dodatkowej siły szczotkowania (w tym ruchów oscylacyjno-rotacyjnych i szczoteczek sonicznych), ewoluowała opinia międzynarodowych myślicieli. W trakcie Europejskich Warsztatów dotyczących Mechanicznej Kontroli Płytki Nazębnej, które odbyły się w 1998 roku, Dr G. A. Van der Weijden, (ACTA, Amsterdam), wystosował następujące oświadczenie: Badania kliniczne przeprowadzane w ciągu ostatnich 10 15
lat wykazały, że w badaniach kontrolowanych szczoteczki elektryczne wydają się przewyższać szczoteczki manualne. 21 W 2003 roku (aktualizacja w roku 2005), niezależna i niezwykle szanowana organizacja Cochrane Collaboration przeprowadziła bardzo rozległy systematyczny przegląd (postrzegany jako złoty standard w ocenie danych skuteczności z randomizowanych kontrolowanych badań) dotychczas wydanej literatury, porównując względną skuteczność szczoteczek manualnych i elektrycznych. 6 Przegląd uwzględnił 42 badania kliniczne obejmujące niemal 4000 osób i ocenił skuteczność wyników osiągniętych w zakresie usuwania płytki nazębnej, oraz oceny stanu zdrowia dziąseł, usuwania przebarwień, kamienia nazębnego, oceniając również zależności, efekty uboczne oraz koszty. Przegląd dowiódł, że wyłącznie oscylacyjnorotacyjne szczoteczki elektryczne wykazały niezmienną wyższość w zakresie o wiele skuteczniejszego usuwania płytki nazębnej oraz ograniczenia zapalenia dziąseł nad szczoteczkami manualnymi, zarówno w perspektywie krótkoterminowej i długoterminowej. W przeprowadzonym ostatnio 4-tygodniowym badaniu klinicznym przeprowadzonym przez Klukowską i innych, do którego włączono 118 pacjentów przypisanych do grupy stosującej szczoteczkę oscylacyjno-rotacyjną lub standardową szczoteczkę manualną, dowiedziono, iż szczoteczka elektryczna okazała się znacznie lepsza, jeśli chodzi o redukcję zapalenia dziąseł (niemal trzykrotnie), a także krwawienia i płytki nazębnej (niemal dwukrotnie), w porównaniu ze szczoteczką manualną. 22 Jest to kolejne badanie, gdyż przegląd Cochrane jeszcze bardziej zwiększył ilość dostępnych publikacji potwierdzających możliwości szczoteczek elektrycznych w zakresie zwalczania płytki nazębnej oraz zapalenia dziąseł. Według badań, szczoteczki soniczne (np. Sonicare) zapewniają znaczącą statystycznie redukcję płytki nazębnej oraz/lub zapalenia dziąseł w porównaniu do poziomu wyjściowego danych raportów. 23,24 Niemniej jednak, wykonany w 2011 roku przegląd organizacji Cochrane obejmujący siedem badań spośród badań klinicznych trwających do trzech miesięcy pozwolił na postawienie wniosku, że istnieją dowody na to, iż oscylacyjnorotacyjne szczoteczki elektryczne redukowały płytkę nazębną oraz zapalenie dziąseł skuteczniej niż obrotowo-zwrotne szczoteczki elektryczne (soniczne). 25 W najnowszym 12-tygodniowym badaniu klinicznym poświęconym pacjentom z wcześniej zdiagnozowanym zapaleniem dziąseł i płytką nazębną, osoby czyszczące zęby oscylacyjno-rotacyjno-pulsacyjną szczoteczką miały odpowiednio o 19%, 32% i 34% mniej płytki nazębnej, zapalenia dziąseł i krwawienia, w porównaniu z pacjentami przypisanymi do grupy stosującej soniczną szczoteczkę elektryczną. 26 Podczas czterech badań klinicznych udowodniono, że wprowadzona ostatnio na rynek szczoteczka Oral-B Tri-Zone/Deep Sweep, cechująca się nowoczesnym ruchem wielokierunkowym, w znaczący sposób redukuje płytkę nazębną zarówno w ogólnej przestrzeni jamy ustnej, jak i w trudnych do oczyszczenia obszarach, ponadto znacznie ogranicza zapalenie dziąseł w porównaniu z wiodącymi szczoteczkami sonicznymi oraz regularnie stosowanymi szczoteczkami manualnymi. 27 Biorąc pod uwagę tańsze, zasilane bateriami szczoteczki elektryczne, mogą się one znacznie różnić pod względem skuteczności, zależnie od marki/trybu działania, aczkolwiek w niektórych kontrolowanych badaniach klinicznych dowiedziono, że są 16
one bardziej skuteczne w usuwaniu płytki nazębnej oraz redukcji zapalenia dziąseł niż szczoteczki, z którymi je porównywano. Na przykład, w jednym z opublikowanych badań klinicznych, zasilania bateriami szczoteczka Oral-B (D4) wykazała 14% większe usuwanie płytki nazębnej w całej jamie ustnej w stosunku do grupy kontrolnej stosującej szczoteczkę manualną. 28 Z kolei w innym badaniu szczoteczka ta osiągnęła znacznie lepszą redukcję płytki nazębnej niż inna dostępna na rynku zasilania bateriami szczoteczka, jednocześnie prowadząc do polepszenia sytuacji w zakresie krwawienia z dziąseł. 29 Podobnie rzecz ma się z zasilaną bateriami szczoteczką SpinBrush (Arm & Hammer), która w czterech naprzemiennych badaniach klinicznych wykazała 10%-40% bardziej skuteczne usuwanie płytki nazębnej w porównaniu z różnymi szczoteczkami manualnymi. 30 Usuwanie przebarwień/wybielanie oraz usuwanie kamienia nazębnego Badania wykazały również, że szczoteczki elektryczne dokładniej usuwają przebarwienia zewnętrzne powstałe na skutek picia kawy, herbaty i palenia tytoniu, niż szczoteczki manualne i tym samym wspomagają wybielanie zębów; co jest właściwością szczególnie istotną dla wielu pacjentów. Terézhalmy i inni badali wpływ stosowania oscylacyjno-rotacyjnej elektrycznej szczoteczki do zębów wśród uczestników badania z przebarwieniem na zębach, w porównaniu z profilaktyką stomatologiczną opierającą się na szczotkowaniu szczoteczką manualną. Po dwóch tygodniach, szczoteczka elektryczna wykazała skuteczne usunięcie przebarwienia (>90%) w stosunku do grupy dbającej o higienę jamy ustnej stosując szczoteczkę manualną. 31 Ci sami badacze, w następnej kolejności ocenili możliwości usuwania przebarwień dwóch szczoteczek sonicznych, przeprowadzając badania na osobach z wcześniej istniejącym przebarwieniem i odkryli, że szczoteczki wykazały statystycznie znaczącą redukcję przebarwienia po dwóch tygodniach stosowania ich dwa razy dziennie w porównaniu z grupą kontrolną. 32 Badania kliniczne wykazały również, że oscylacyjno-rotacyjna szczoteczka elektryczna może zapobiegać tworzeniu się kamienia nazębnego (kamienia). Badanie naprzemienne porównujące szczoteczkę manualną, soniczną szczoteczkę elektryczną oraz szczoteczkę Braun Oral-B 3D Excel, dowiodło, że oscylacyjnorotacyjna szczoteczka Oral-B była najbardziej wydajna, dając 63% redukcję kamienia nazębnego w stosunku do punktu wyjścia. 33 Dowody kliniczne świadczące o bezpieczeństwie Przeciętny dorosły użytkownik szczoteczki do zębów może wykorzystywać niewłaściwą technikę szczotkowania zębów oraz/lub stosować szczoteczki o twardych włóknach, co może powodować uszkodzenia dziąseł, szkliwa oraz/lub zębiny. 4 Zużycie zębów staje się coraz większym problemem, szczególnie w świetle wydłużającej się średniej długości życia, oznaczającej, że zęby utrzymują się w jamie ustnej przez dłuższy okres czasu. Odsłonięcie korzeni zębówwynikające z recesji dziąseł nie jest estetyczne, co więcej, może prowadzić do wrażliwości i próchnicy korzeni zębów. Tendencja związana z faktem, iż stosowanie określonej szczoteczki 17
do zębów oraz/lub techniki szczotkowania może przyczynić się do abrazji i recesji dziąseł stanowi poważny problem. Abrazja i recesja dziąseł Abrazja zębów i dziąseł została zdefiniowana jako patologiczne zużycie na skutek styczności z obcą substancją (Rycina 10). Abrazja jest zjawiskiem wieloczynnikowym, niemniej jednak generalnie uważa się, że jest spowodowana nadmiernymi siłami podczas szczotkowania zębów. Badania dowiodły również pogłębienie zmian przyszyjkowych wśród osób, które szczotkują zęby ze wzmożoną częstotliwością, przez dłuższe okresy czasu i opierają szczotkowanie zębów na technice szorowania. 34,35 Recesja dziąseł została zdefiniowana jako redukcja wysokości brzeżnych segmentów dziąsła do miejsca wierzchołkowego w stosunku do połączenia szkliwnocementowego, co prowadzi do odsłonięcia powierzchni korzenia zęba (Rycina 11). Recesję dziąseł może wywołać wiele czynników w tym wiek, płeć oraz czynniki anatomiczne. Technika szczotkowania zębów, częstotliwość i długość ich mycia, siła użyta podczas szczotkowania oraz twardość włókien szczoteczki mogą również przyczynić się do recesji dziąseł. 36 Dane dotyczące bezpieczeństwa stosowania szczoteczki elektrycznej Większość wiodących szczoteczek elektrycznych została dokładnie przebadana zarówno w badaniach laboratoryjnych jak i klinicznych pod kątem delikatności w stosunku do uzębienia i dziąseł, a w przypadku niektórych szczoteczek oceniano również nacisk (siłę), występowanie abrazji oraz dokonywano pomiaru wszelkiej powiązanej ze szczotkowaniem recesji dziąseł. Badanie oceniające siłę zastosowaną podczas szczotkowania szczoteczką manualną oraz trzema szczoteczkami elektrycznymi o różnych trybach działania wykazało, że pacjenci szczotkujący zęby szczoteczką manualną pocierali zęby silniej, podczas, gdy wykorzystanie szczoteczki elektrycznej wiązało się z zastosowaniem mniejszej siły. 37 Rycina 10. Ubytki klinowe Rysunek przedstawiony za zgodą doktora Martina Spillera, DMD www.doctorspiller.com 18
Rycina 11. Recesje dziąseł Rysunek przedstawiony za zgodą ze strony www.implantdentist.co.nz Dentino i inni oraz Danser i inni wykazali w niezależnych badaniach klinicznych, że uczestnicy badania szczotkujący zęby szczoteczką elektryczną nie doświadczyli zwiększonej recesji dziąseł ani abrazji dziąseł w porównaniu z uczestnikami badań stosujących szczoteczki manualne. 38,39 Dörfer i współpracownicy obserwowali głębokość abrazji zębów podczas długoterminowego badania klinicznego (trwającego 35 miesięcy) porównującego oscylacyjno-rotacyjno-pulsacyjną szczoteczkę elektryczną ze szczoteczką polecaną w wytycznych przedstawionych przez Amerykańskie Stowarzyszenie Stomatologiczne (ADA) i doszli do wniosku, że szczoteczka elektryczna nie charakteryzowała się wyższym ryzykiem abrazji zębów w porównaniu ze szczoteczką manualną. 40 Co się zaś tyczy recesji dziąseł, Dörfer i współpracownicy przebadali zmiany związane z recesją wśród 109 pacjentów, u których w punkcie wyjścia występowała co najmniej dwustronna recesja mająca przynajmniej 2mm, po 12 miesiącach klinicznego stosowania oscylacyjno-rotacyjnej szczoteczki elektrycznej (Oral-B Professional Care 7000) lub szczoteczki polecanej w wytycznych opracowanych przez ADA. Wyniki dowiodły, że choć oba rodzaje szczoteczek ograniczały recesję na powierzchniach policzkowych, widoczna była tendencja w kierunku wzmożonego ograniczania recesji w grupie stosującej oscylacyjno-rotacyjną szczoteczkę elektryczną, co autorzy przypisali ulepszonej technice szczotkowania. 41 Informując o wynikach odnotowanych po 6 miesiącach tego badania, Dörfer i współpracownicy doszli do następujących wniosków: W oparciu o dane pozyskane podczas sześciu miesięcy można stwierdzić, iż obawianie się, że szczotkowanie zębów szczoteczką elektryczną prowadzi do zwiększonego ryzyka recesji dziąseł jest nieuzasadnione. W obu badanych grupach recesja dziąseł stwierdzona przed badaniem została znacząco zredukowana, a dodatkowo, nie odnotowano żadnych efektów ubocznych w zakresie twardych i miękkich tkanek jamy ustnej. 42 W 2011 roku, Van der Weijden i współpracownicy opublikowali systematyczny przegląd skupiający się na literaturze informującej o bezpieczeństwie tkanek miękkich oraz/lub twardych związanym ze stosowaniem oscylacyjno-rotacyjnej szczoteczki elektrycznej w porównaniu ze szczoteczką manualną. 43 W ramach powyższego przeglądu oraz meta-analizy oceniono 899 możliwych publikacji, w tym 31 badań klinicznych in vivo (obejmujących ponad 2000 pacjentów) oraz cztery badania in vitro spełniające wszystkie kryteria rzetelności. Kryteria włączenia dla badań klinicznych wymagały selekcji randomizowanych lub kontrolowanych badań klinicznych, które obejmowały stosowanie oscylacyjno-rotacyjnej szczoteczki i wyznaczenie grupy kontrolnej stosującej szczoteczkę manualną; jak również ocenę 19
bezpieczeństwa, która stanowiła pierwotny lub wtórny wynik, bądź też stanowiła zastępczy wynik dotyczący abrazji dziąsła wynikającej z siły szczotkowania lub nadmiernej siły. Autorzy doszli do wniosku, że systematyczny przegląd sporej ilości badań opublikowanych w ciągu ostatnich dwóch dekad konsekwentnie dowodzi, że oscylacyjno-rotacyjne szczoteczki są bezpieczne w porównaniu ze szczoteczkami manualnymi, jak również dowiódł, że szczoteczki oscylacyjno-rotacyjne nie stanowią istotnego klinicznie zagrożenia dla tkanek miękkich i twardych. 43 Dowiedziono, że szczoteczki soniczne były dobrze tolerowane w badaniach klinicznych, a w Przeglądzie Cochrane z roku 2004 odnotowano, że są one (podobnie jak inne oceniane szczoteczki elektryczne) w stanie spowodować tyle samo urazów co szczoteczki manualne. 6 W ramach kilku badań laboratoryjnych (in vitro) oceniających różne szczoteczki elektryczne Sonicare, wykazano, że szczoteczka Sonicare powoduje mniejsze tarcie oraz/lub jest bardziej delikatna niż szczoteczka manualna. 44 Zabezpieczenia szczoteczki elektrycznej Kilka modeli ładowanych szczoteczek elektrycznych wyposażono w czujniki nacisku, które monitorują siłę wywieraną przez użytkownika podczas szczotkowania. Czujniki ciśnienia przerywają ruch szczoteczki, aby uświadomić pacjentom w których momentach wkładają zbyt dużo siły w szczotkowanie. Szczoteczka elektryczna wyposażona w bezprzewodowy zdalny wyświetlacz wyświetla czerwone światełko, gdy użytkownik stosuje zbyt duży nacisk (Rycina 12). Inne modele posiadają również czerwone światełko w rączce szczoteczki, które aktywuje się w przypadku zbytniego nacisku. Włókna szczoteczek są wykonane z miękkiego, zakończonego na okrągło nylonu i posiadają zróżnicowaną średnicę. Zaokrąglanie włókien następuje podczas procesu wytwarzania szczoteczki, po ich osadzeniu w głowicy szczoteczki. Włókna są piaskowane, a następnie polerowane, aż do uzyskania gładkiej i zaokrąglonej końcówki. Sztywność włókna jest ściśle powiązana z jego średnicą i długością: grubsze włókna wymagają większej siły, aby je zgiąć niż cieńsze włókna. Preferowane są miękkie włókna, gdyż twarde włókna mogą wycierać dziąsła. Obecnie większość producentów (choć nie wszyscy) wykorzystuje technologię zaokrąglania końcówek, aby zapewnić bezpieczeństwo zarówno twardych jak i miękkich tkanek w jamie ustnej. Oral-B ma niezwykle wysoką normę jakościową, gdyż szczoteczki tej firmy mają włókna zaokrąglone w 85% lub w ponad 85%. Podstawa profesjonalnych rekomendacji dotyczących szczoteczek elektrycznych Półki w aptekach są przepełnione różnorodnymi szczoteczkami do zębów i ciągle są uzupełniane nowymi nabytkami. Olbrzymi wybór i nieograniczona niemalże dostępność opcji mogą spowodować zagubienie pacjentów, którzy często zwracają się o poradę do swoich dentystów. Należy zalecać stosowanie szczoteczki elektrycznej czy też manualnej? Istnieją trzy kluczowe powody potwierdzające, że szczoteczka elektryczna będzie dobrym wyborem. 20
1. Przestrzeganie zasad higieny i preferencje pacjenta Mimo, iż na całym świecie szczoteczki manualne są nadal powszechnie używane, badania wykazują, że większość pacjentów nie szczotkuje, ani nie nitkuje zębów zbyt dokładnie, stosują zbyt dużą siłę oraz/lub szczotkują zęby przez nieodpowiednią ilość czasu. 10,15,17 Szczoteczki elektryczne mogą pomóc pokonać te bariery i zachować prawidłową higienę jamy ustnej poprzez wzmożone wspomaganie pacjenta i łatwość użycia, co więcej, wykazano, iż szczoteczki te zwiększają motywację i przestrzeganie zasad higieny jamy ustnej. Sensitive pressure control Sterownik ciśnieniowy >2N/200g: only oscillation >2N/200g: wyłącznie oscylacja Pressure sensors inside handle czujniki ciśnienia wewnątrz rączki Pressure indicator wskaźnik ciśnienia Rycina 12. Sterownik czujnika ciśnienia. Doskonale wiadomo, że pacjenci nie potrafią oszacować czasu niezbędnego do wyszczotkowania zębów. Rzeczywisty czas szczotkowania może znacznie różnić się od szacowanego czasu szczotkowania. 45 Szczoteczki elektryczne wyposażone w zegar pozwalają pacjentom ocenić czas poświęcony na szczotkowanie zębów. Niektóre modele posiadają zegary, które emitują sygnał dźwiękowy co 30 sekund, przypominając pacjentom, aby zmienili kwadrant i zaczęli szczotkować kolejny. Tego rodzaju podpowiedź zazwyczaj wiąże się z trwającą sekundę zmianą w trybie szczotkowania. Szczoteczka Oral-B Professional Care Smart Series 5000 ze SmartGuide posiada również bezprzewodowy wyświetlacz, na który pacjent może spoglądać podczas szczotkowania. Podczas 30-dniowego badania klinicznego, Walter i inni odkryli, że pacjenci przestrzegali obowiązkowego szczotkowania zębów dwa razy dziennie przez dwie minuty 5,1 razy bardziej, gdy używali bezprzewodowego zdalnego licznika w porównaniu do użytkowników szczotkujących zęby szczoteczką manualną. 8 Wiele modeli wyposażono w różne szybkości i tryby szczotkowania, aby spełnić potrzeby poszczególnych pacjentów. 21
Badanie dotyczące długości szczotkowania zębów przeprowadzone wśród dzieci i nastolatków, porównujące zastosowanie sonicznej szczoteczki elektrycznej (Sonicare Xtreme ) w stosunku do użycia szczoteczki manualnej, wykazało, że pacjenci czyszczący w domu zęby szczoteczką soniczną przez dwa tygodnie stosowali szczoteczkę przez dłuższy czas, co wykazała końcowa, nagrywana sesja, niż uczestnicy myjący zęby zwykłą szczoteczką w tych samych warunkach. 46 Aby szczotkowanie ręczne było skuteczne i zapobiegało chorobom, pacjent musi posiadać określony poziom umiejętności, np. musi potrafić manewrować szczoteczką na tyle umiejętnie, aby dokładnie usuwać płytkę nazębną przy brzegu dziąseł oraz w innych trudnodostępnych obszarach. Z drugiej strony, szczoteczki elektryczne, takie jak oscylacyjno-rotacyjne szczoteczki elektryczne nie wymagają, aby pacjent wykazywał się perfekcyjną techniką szczotkowania, gdyż sam ruch głowicy szczoteczki oraz zdolność docierania do najbardziej oddalonych obszarów (w niektórych szczoteczkach) są właściwościami przypisanymi działaniu włókien szczoteczki, podczas, gdy pacjent jedynie przesuwa szczoteczkę. Jest to szczególnie cenione w przypadku pacjentów o ograniczonej sprawności (np. dzieci, pacjentów z chorobami stawów). Wszyscy pacjenci doceniają fakt, iż nie muszą posiadać specjalnych umiejętności, aby osiągnąć czyste uzębienie i doświadczyć przyjemności podczas szczotkowania szczoteczką elektryczną. Jedno z badań poświęcono sprawdzeniu poziomu przestrzegania zasad szczotkowania zębów wśród pacjentów stosujących szczoteczki elektryczne niepowiązanych z żadnymi czynnikami społecznymi i odkryto, iż 36 miesięcy po zakupie szczoteczki elektrycznej, 62% pacjentów nadal codziennie ją stosowało. 47 W badaniu praktycznym, Warren i inni ocenili skuteczność oscylacyjno-rotacyjnych szczoteczek elektrycznych w oparciu o opinie kliniczne wyrażone przez profesjonalistów oraz opinie pacjentów na temat tych szczoteczek. 48 W ramach tego badania, u 90% pacjentów stwierdzono pozytywne wyniki, w tym ograniczenie płytki nazębnej oraz poprawę stanu dziąseł. Dentyści (70%) stwierdzili, że są bardziej skłonni polecić właśnie tę szczoteczkę swoim pacjentom z powodu wyraźnie widocznych zmian w zakresie zdrowia jamy ustnej swoich pacjentów. Siedemdziesiąt-cztery procent pacjentów stwierdziło, że stan ich jamy ustnej poprawił się w stosunku do czasu, gdy stosowali szczoteczkę manualną. Ogromna większość (94%) pacjentów doniosła, że po zakończeniu badania będą nadal stosowali szczoteczkę elektryczną. 48 2. Skuteczność kliniczna Zgodnie z tym, co przedstawiono w licznych przeglądach, udowodniono naukowo, iż wiele szczoteczek elektrycznych obecnej generacji wykazało skuteczność w zakresie ograniczania płytki nazębnej, zapalenia dziąseł, przebarwień i kamienia nazębnego. Dowody te uzyskano podczas różnych badań klinicznych o zróżnicowanych celach, długości i populacji pacjentów. Należy zwrócić szczególną uwagę na pojedynczą klasę szczoteczek elektrycznych (oscylacyjno-rotacyjnych), które objęto dużym niezależnym przeglądem systematycznym przeprowadzonym przez organizację Cochrane Collaboration, mającym na celu wykazanie statystycznie znaczącego bardziej skutecznego usuwania przez te szczoteczki płytki nazębnej i eliminowania zapalenia dziąseł, zarówno w krótszej jak i dłuższej perspektywie, w porównaniu ze szczoteczkami manualnymi. 6 Co więcej, ta sama organizacja w 2011 opracowała raport, w którym uwzględniła następujące stanowisko: Istnieją pewne dowody, które 22
poświadczają, że rotacyjno-oscylacyjne szczoteczki w krótkim czasie redukują płytkę nazębną i zapalenie dziąseł w bardziej skuteczny sposób niż ma to miejsce w przypadku szczoteczek poruszających się z boku na bok. 25 3. Bezpieczeństwo Bezpieczeństwo związane ze stosowaniem współczesnych szczoteczek elektrycznych zostało dokładnie zbadane, a badania niezmiennie wykazują, że nie ma żadnych podstaw do obaw. Pacjenci i dentyści mogą być pewni, że zamieniając swoją szczoteczkę manualną na szczoteczkę oscylacyjno-rotacyjną nie spowodują zwiększonej abrazji zębów oraz/lub dziąseł, ani recesji dziąseł, co zostało potwierdzone wynikami ostatnich badań klinicznych i przeglądów systematycznych. Elektryczne szczoteczki do zębów wzbogacone o właściwości dotyczące bezpieczeństwa, jak np. czujniki monitorujące nacisk, mają przewagę w zakresie delikatności nad szczoteczkami manualnymi, gdyż oferują pacjentowi wsparcie, zapobiegając zbyt agresywnemu szczotkowaniu zębów. 45 Podejmowanie decyzji w oparciu o dowody Biorąc pod uwagę niezwykle częste wprowadzanie na rynek nowych modeli szczoteczek elektrycznych, dentyści mogą zastanawiać się jak można w najlepszy sposób ocenić skuteczność i bezpieczeństwo różnych nowych szczoteczek. Nie można zakładać, że wszystkie szczoteczki cechują się taką samą wydajnością. W idealnej sytuacji, możliwości danej szczoteczki powinny być poparte prawidłowo kontrolowanymi badaniami klinicznymi. Jakie źródła dowodów są najlepsze, jeśli chodzi o skuteczność i wydajność produktu? Literatura Literatura oferuje wiele źródeł dostępnych dla dentystów. Niemniej jednak preferowane źródła to źródła posiadające rady naukowe, które recenzują manuskrypty dostarczane do publikacji; poniżej znajduje się lista przykładowych tytułów tego rodzaju: American Journal of Dentistry, The Journal of Clinical Dentistry, The Journal of Evidence-Based Dental Practice, Journal of Clinical Periodontology, Journal of the American Dental Association, Journal of Dental Hygiene oraz The Dental Assistant Journal. Dzienniki można prenumerować, można je zakupić w Internecie lub w bibliotece biorącej udział w programie stomatologicznym, higieny stomatologicznej lub wspierającym stomatologię. Przeglądy aktualnych pozycji z literatury można pozyskać z wielu źródeł. Niezależne organizacje Innym źródłem są niezależne organizacje, jak np. Cochrane Collaboration. Cochrane Collaboration to organizacja, której celem jest pomaganie ludziom w podejmowaniu świadomych decyzji dotyczących zdrowia poprzez przygotowanie, zachowanie oraz promowanie dostępności do systematycznych przeglądów poświęconych skutkom interwencji służby zdrowia. 49 Wiele baz danych służy tylko i wyłącznie przeszukiwaniu zebranych badań dotyczących danego tematu, są to : MEDLINE, EMBASE czy CINAHL. Organizacje takie jak Cochrane Collaboration dokonują przeglądów literatury i wysuwają wnioski, które czytelnicy i specjaliści mogą zweryfikować, zastosować i ocenić. Nawiązuje się również kontakty z producentami, aby poznać uzyskane przez nich wyniki badań. Dentyści również mają dostęp do 23