Badanie potencjałów i specjalizacji polskich regionów Województwo Łódzkie Warszawa, kwiecień 2014 r. Projekt 5.2.1. POKL : Wdrożenie systemu monitorowania polityk publicznych w województwie łódzkim
Badanie potencjałów i specjalizacji polskich regionów zarys metodologiczny Badanie realizowane w całej Polsce według metodologii przygotowanej przez prof. M. Proniewskiego na zlecenie Krajowego Obserwatorium Terytorialnego. Cel główny badania: Analiza potencjałów i trendów rozwojowych w zakresie zmian gospodarczych i społecznych w regionach oraz mapowanie specjalizacyjne regionów (smart specialisation). Wymiar terytorialny: Badanie 16 województw (poziom NTS 2 w skali kraju, w skali województw NTS 3, NTS 4). Wymiar czasowy: 2004-2020
Badanie potencjałów i specjalizacji polskich regionów zarys metodologiczny cd. Główne metody i techniki badawcze: analiza źródeł wtórnych, metody statystyczne, analiza SWOT, scenariusze rozwoju, grupa ekspertów, badanie ankietowe w trzech wymiarach, w tym badania z zastosowaniem pięciu sił Portera, seminarium z udziałem ekspertów zewnętrznych. Badanie zrealizowane przez ROT WŁ we współpracy z ekspertami z Uniwersytetu Łódzkiego oraz Urzędem Statystycznym w Łodzi. W ramach badania zlecono wykonanie ekspertyzy dotyczącej oceny specjalizacji regionalnych metodą pięciu sił Portera.
Zakres raportu: 1. Metodologia badania 1.1. Metody i techniki badawcze 1.2. Struktura i zakres badania 2. Potencjały regionalne województwa łódzkiego 2.1. Sfera społeczna 2.2. Sfera gospodarcza 2.3. Sfera instytucjonalna 2.4. Sfera przestrzenna 2.5. Sfera przyrodniczo-kulturowa 3. Analiza strategicznych uwarunkowań rozwoju 3.1. Analiza SWOT regionu łódzkiego w kontekście potencjałów 3.2. Uśpione i utracone potencjały województwa łódzkiego 3.3. Scenariusze rozwoju potencjałów regionalnych 4. Komplementarność wsparcia potencjałów regionalnych w dokumentach i programach strategicznych 5. Identyfikacja i klasyfikacja specjalizacji regionalnych 5.1. Determinanty specjalizacji regionalnej 5.2. Analiza specjalizacji sektorowych 5.3. Klasyfikacja sektorów obecne sektory kluczowe, startery, inteligentne specjalizacje 6. Komplementarność wsparcia specjalizacji regionalnych w dokumentach i programach strategicznych 7. Wnioski i rekomendacje 7.1. Wyzwania nowej polityki spójności na lata 2014-2020 7.2. Potencjały i specjalizacje regionalne 7.3. Wyzwania dla istniejących i przyszłych potencjałów i specjalizacji regionalnych 7.4. Rekomendacje dla polityki regionalnej w zakresie wzmacniania potencjałów i specjalizacji regionalnych
Porównanie struktury dokumentów: Badanie potencjałów i specjalizacji województwa łódzkiego Zarys metodologiczny 1. Metodologia badań 1. Metodologia badań 2. Potencjały regionalne województwa łódzkiego: Sfera społeczna Sfera gospodarcza Sfera instytucjonalna Sfera przestrzenna Sfera przyrodniczo-kulturowa 3. Analiza strategicznych uwarunkowań rozwoju: Analiza SWOT Uśpione i utracone potencjały woj. łódzkiego Scenariusze rozwoju potencjałów regionalnych 4. Komplementarność wsparcia potencjałów regionalnych w dokumentach i programach strategicznych 2. Uwarunkowania potencjałów regionalnych: Uwarunkowania demograficzne Uwarunkowania przyrodniczo-kulturowe Uwarunkowania gospodarcze Uwarunkowania przestrzenne 3. Analizy stanu zastanego i studia prospektywne potencjałów regionalnych: Analiza SWOT Określenie przyszłych potencjałów regionalnych Określenie potencjałów zmarnowanych 4. Komplementarność wsparcia z potencjałami regionalnymi 5. Identyfikacja i klasyfikacja specjalizacji regionalnych 5. Determinanty specjalizacji regionalnej (gospodarcze, społeczne, przestrzenne, przyrodniczo-kulturowe, instytucjonalne) 6. Komplementarność wsparcia specjalizacji regionalnych w dokumentach i programach strategicznych 6. Rodzaje specjalizacji 7. Wnioski i rekomendacje 8. Wnioski i rekomendacje 7. Komplementarność wsparcia ze specjalizacjami regionalnymi
Badanie potencjałów i specjalizacji polskich regionów potencjały regionalne Sfera społeczna Sfera gospodarcza Sfera instytucjonalna Sfera przestrzenna Sfera przyrodniczokulturowa znaczące zasoby pracy biały sektor potencjał kultury wyższego rzędu potencjał rozwoju rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego potencjał rozwoju sektora TSL (transport, spedycja, logistyka) potencjał rozwoju sektora usług rynkowych wysoko wyspecjalizowanych (BPO, ICT) potencjał rozwoju sektora farmaceutyczno-kosmetyczno-medycznego potencjał przemysłów tradycyjnych (przemysł włókienniczy, odzieżowy i meblarski) potencjał rozwoju sektora energetycznego potencjał rozwoju sektora przemysłu materiałów budowlanych potencjał rozwoju sektora maszynowego i elektromaszynowego potencjał rozwoju biogospodarki potencjał uzdrowiskowy potencjał przemysłów kreatywnych potencjał B+R potencjał akademicki centralne położenie województwa Łódź z obszarem metropolitalnym wyspecjalizowane obszary funkcjonalne walory przyrodniczo-krajobrazowe dolin rzecznych złoża surowców mineralnych dziedzictwo kulturowe kultura ludowa
Sfera społeczna (przykładowe wskaźniki) % 8.0 Odsetek dzieci w wieku 3-5 lat objętych edukacja przedszkolną w Polsce i w woj. łódzkim 6.0 4.0 2.0 ŁÓDZKIE POLSKA 0.0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 os. 4200 Liczba ludności w Polsce i w województwie łódzkim na 1 placówkę biblioteczną 4000 3800 3600 ŁÓDZKIE POLSKA 3400 3200 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Sfera gospodarcza (przykładowe wskaźniki) zł 50 000 PKB na 1 mieszkańca w złotych w podregionach województwa łódzkiego 40 000 30 000 20 000 10 000 0 Podregion 15 - łódzki Podregion 16 - m. Łódź Podregion 17 - piotrkowski Podregion 18 - sieradzki Podregion 19 - skierniewicki 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 zł 40 000 Wartość brutto środków trwałych w przedsiębiorstwach w przeliczeniu na 1 mieszkańca w złotych 30 000 20 000 ŁÓDZKIE POLSKA 10 000 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
ogółem w wieku 19-24 lata Sfera instytucjonalna (przykładowe wskaźniki) Struktura wydatkowania środków B+R według rodzajów badań w województwie łódzkim w latach 2004-2009 w % 2009 2008 2007 2006 2005 2004 46,8 46,4 39,2 41,5 41,2 43,7 2.7 2.4 3.2 2.9 2.8 2.8 2.6 2.9 2.9 3.0 3.1 2.8 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 badania podstawowe badania stosowane prace rozwojowe 600 500 400 300 200 100 0 Studenci szkół wyższych na 10 tys. ludności (ogółem i w wieku 19-24 lata) 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 POLSKA ogółem Łódzkie ogółem POLSKA w wieku 19-24 Łódzkie w wieku 19-24
Sfera przestrzenna
Sfera przestrzenna
Sfera przestrzenna
Sfera przyrodniczo-kulturowa
Sfera przyrodniczo-kulturowa (przykładowe wskaźniki) 6.0 5.0 4.0 3.0 2.0 1.0 0.0 Udział obszarów prawnie chronionych w ogólnej powierzchni województwa łódzkiego i powiatów w 2012 r. 14 000 Domy kultury na 10 000 mieszkańców na lata 2003-2012 12 000 10 000 8 000 6 000 ŁÓDZKIE POLSKA 4 000 2 000 0 2003 2005 2007 2009 2011 2012
Badanie potencjałów i specjalizacji polskich regionów analiza strategicznych uwarunkowań rozwoju Analiza SWOT regionu łódzkiego w kontekście potencjałów Uśpione i utracone potencjały województwa łódzkiego Potencjały uśpione to potencjały niewykorzystane lub wykorzystywane w sposób nieefektywny. Przyczyny niewykorzystania potencjału mogą być różne (m.in. finansowe, technologiczne, prawno-administracyjne, społeczne), ale muszą być one jasno określone oraz odwracalne bądź usuwalne, tj. w krótkoterminowej perspektywie istnieje teoretyczna możliwość wyeliminowania tej bariery. Potencjały utracone - to takie potencjały, których konwersja do pełnowartościowych potencjałów jest niemożliwa lub skrajnie utrudniona. Można je podzielić na: potencjały utracone trwale charakteryzują się niemożnością lub nieopłacalnością przywrócenia im wartości czynnika rozwojowego, są to potencjały historyczne, tj. potencjały, które w przeszłości generowały czynniki rozwojowe, a obecnie ich rola jest neutralna bądź negatywna, potencjały utracone nietrwale to takie potencjały, dla których można przywrócić związane z nimi czynniki rozwojowe, jednak jest to możliwe tylko w perspektywie średnio lub długookresowej.
Badanie potencjałów i specjalizacji polskich regionów analiza strategicznych uwarunkowań rozwoju Analiza SWOT regionu łódzkiego w kontekście potencjałów Uśpione i utracone potencjały województwa łódzkiego Potencjały uśpione: potencjał naukowo-badawczy łódzkich uczelni słabo wykorzystany w procesach gospodarczych i społecznych położenie komunikacyjne regionu słabo wykorzystane gospodarczo niska tożsamość mieszkańców z regionem zaniedbane dziedzictwo architektoniczno-budowlane potencjał rekreacyjno-turystyczny słabo zagospodarowany degradacja branży mody i wzornictwa niewykorzystany potencjał srebrnej gospodarki zanik wielokulturowości Łodzi Potencjały utracone nietrwale: utrata potencjału ludnościowego degradacja znaczenia Międzynarodowych Targów Łódzkich obniżenie rangi Łódzkiej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej oraz przemysłu filmowego Łodzi spadek znaczenia prywatnego szkolnictwa wyższego Potencjały utracone trwale: upadek wielkoskalowego przemysłu utrata funkcji decyzyjnej w elektroenergetyce
Badanie potencjałów i specjalizacji polskich regionów analiza strategicznych uwarunkowań rozwoju Scenariusze rozwoju potencjałów regionalnych do 2020 r. Wskaźniki PKB na 1 mieszkańca (Polska =100) Średnioroczne tempo wzrostu PKB (%) Wskaźnik zatrudnienia ludności w wieku 20-64 lata (%) Scenariusz optymistyczny 2020 Scenariusz realistyczny 2020 Scenariusz pesymistyczny 2020 98 94 90 3,7 2,5 1,0 78 73 65 Stopa bezrobocia (%) 5,0 8,0 16,0 Udział nakładów na B+R w relacji do PKB Liczba lekarzy na 10 tys. mieszkańców 1,7 1,0 0,6 32 27 22
Znaczące zasoby pracy Biały sektor Potencjał kultury wyższego rzędu Potencjał rozwoju rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego Potencjał rozwoju sektora TSL (transport, spedycja, logistyka) Potencjał rozwoju sektora usług rynkowych wysoko wyspecjalizowanych (BPO, ICT) Potencjał rozwoju sektora farmaceutyczno - kosmetyczno -medycznego Potencjał przemysłów tradycyjnych (przemysł włókienniczy, odzieżowy i meblarski) Potencjał rozwoju sektora energetycznego Potencjał rozwoju sektora przemysłu materiałów budowlanych Potencjał rozwoju sektora maszynowego i elektromaszynowego Potencjał rozwoju biogospodarki Potencjał uzdrowiskowy Potencjał przemysłów kreatywnych Potencjał akademicki Potencjał sfery B+R Centralne położenie województwa w kraju Wyspecjalizowane obszary funkcjonalne Łódź z obszarem metropolitalnym Walory przyrodniczo-krajobrazowe dolin rzecznych Złoża surowców naturalnych Dziedzictwo kulturowe Kultura ludowa Analiza strategicznych dokumentów szczebla regionalnego Spójność i komplementarność polityki regionalnej w budowaniu potencjałów (fragmenty): SFERA SPOŁECZNA SFERA GOSPODARCZA SFERA SFERA INSTYTUCJ PRZESTRZENNA ONALNA SFERA PRZYRODNICZO- KULTUROWA PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Cel 1. Równoważenie systemu osadniczego i poprawa spójności terytorialnej regionu Cel 2. Zwiększenie dostępności województwa poprzez rozwój ponadlokalnych systemów infrastruktury STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO 2007-2020 STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO 2020 REGIONALNA STRATEGIA INNOWACJI WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO RSI LORIS 2005-2013 REGIONALNA STRATEGIA INNOWACJI DLA WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO LORIS 2030 REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNNY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO 2007 2013
Identyfikacja i klasyfikacja specjalizacji regionalnych Istotną wartością dodaną badania są wyniki trójelementowych badań ankietowych zrealizowanych wśród trzech różnych grup respondentów: przedsiębiorców, pracowników ROT, ekspertów zewnętrznych uczestniczących w Letniej Szkole Innowacji. Najważniejsze z badań to identyfikacja i klasyfikacja cech oraz determinant sektorowych, a także regionalnych specjalizacji gospodarczych z zastosowaniem metody pięciu sił Portera. Badaniem objęto 14 (z 16) branż uznawanych w polityce rozwoju województwa, jako specjalizacje regionalne. Dla każdej z nich przeprowadzono dwukierunkowe analizy w zakresie: Determinant sektorowych (metodą 5 Sił Portera) Determinant regionalnych
Identyfikacja i klasyfikacja specjalizacji regionalnych Determinanty sektorowe Kontekst strategii i rywalizacji w sektorze (zasięg i struktura rynku, strategie w sektorze, poziom specjalizacji sektora) Siła przetargowa dostawców Siła przetargowa nabywców Zagrożenie nowymi wejściami Zagrożenie substytutami Determinanty regionalne Zasoby materialne regionu Regionalny rynek pracy Gęstość relacji sieciowych w regionie Oferta instytucji regionalnych dla sektora Zakorzenienie sektora w regionie Badaniem objęto 180 wybranych celowo firm w branżach: włókienniczej, medycznej, farmaceutycznej, kosmetycznej, przemysłów kreatywnych, rolno spożywczej, materiałów budowlanych, maszynowej i elektromaszynowej, IT, logistyki.
Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020 Przemysły kreatywne Przemysł meblowy Przemysły maszynowy i elektromaszynowy Eko-przemysły Eko-usługi Usługi dla ochrony zdrowia Logistyka BPO Przemysł włókienniczy Przemysł energetyczny Przemysł medyczny Przemysł farmaceutyczny Przemysł kosmetyczny Przemysł rolno-spożywczy Przemysł materiałów budowlanych Informatyka i telekomunikacja Regionalna Strategia Innowacji dla Województwa Łódzkiego LORIS 2030
Siła przetargowa dostawców Metoda pięciu sił Portera Groźba nowych wejść Kontekst strategii i rywalizacji wewnątrz sektora Groźba substytutów Siła przetargowa odbiorców
Identyfikacja i klasyfikacja specjalizacji regionalnych Celem badania była pogłębiona analiza specjalizacji regionalnych województwa łódzkiego mająca na celu weryfikację trafności wyboru poszczególnych specjalizacji regionalnych, jako strategicznych z punktu widzenia polityki rozwoju województwa oraz ich klasyfikację ze względu na poziom rozwoju specjalizacji regionalnych. Przeprowadzona analiza miała na celu wyodrębnienie trzech grup branż: obecnych branż kluczowych starterów gospodarczych (przyszłych branż kluczowych) sektorów uznanych w regionie za innowacyjne i konkurencyjne
Identyfikacja i klasyfikacja specjalizacji regionalnych Obecne branże kluczowe rozumiane jako sektory ważne na obecnym etapie rozwoju regionu, bez względu na ich potencjał innowacyjny i rozwojowy w perspektywie najbliższych 10 lat Startery gospodarcze (przyszłe branże kluczowe) rozumiane jako sektory, które w perspektywie najbliższych 10 lat mogą stać się ważnymi obszarami specjalizacji gospodarczej regionu Branże uznawane w regionie za innowacyjne i konkurencyjne rozumiane jako sektory, które już na obecnym etapie rozwoju regionu, ze względu na ich wysoką innowacyjność, potencjał technologiczny i dalsze perspektywy wzrostu, decydują jednocześnie o jego konkurencyjności i stanowią o jego specyfice gospodarczej
Możliwości oddziaływania polityki regionalnej na sektory regionalne wg ich rodzajów: Sektory Obecne sektory kluczowe Specjalizacje inteligentne Startery gospodarcze Przemysł włókienniczy 3 Przemysł materiałów budowlanych 3 Przemysł rolno-spożywczy 3 BPO 2 TSL (transport-spedycja-logistyka) 2 Usługi dla ochrony zdrowia 3 Przemysł maszynowy i elektromaszynowy 1 Przemysł energetyczny 2 Przemysł farmaceutyczny 2 2 Przemysł medyczny 1 1 Przemysł kosmetyczny 2 2 Informatyka i telekomunikacja 1 1 Przemysły kreatywne 3 Przemysł meblarski 3 Eko-przemysły 2 Eko-usługi 2 3 duże możliwości oddziaływania polityki regionalnej 2 umiarkowane możliwości oddziaływania polityki regionalnej 1 niewielkie możliwości oddziaływania polityki regionalnej
Wyzwania i rekomendacje w zakresie potencjałów regionalnych stymulowanie rozwoju silnych potencjałów regionalnych, już dziś decydujących o pozycji konkurencyjnej województwa dokapitalizowanie, wydobycie i ożywienie uśpionych i nietrwale utraconych potencjałów, mogących w przyszłości istotnie dynamizować rozwój regionu; wzmacnianie potencjału badawczo-rozwojowego regionu, głównie związanego ze specjalizacjami regionalnymi; Wspieranie potencjału akademickiego, zwłaszcza unikatowych aktywności o znaczeniu krajowym i międzynarodowym; Promowanie dobrego klimatu dla rozwoju przedsiębiorczości i lokowania inwestycji; Wspieranie rozwoju nowoczesnych zasobów ludzkich; Upowszechnienie zintegrowanego planowania strategicznego oraz prowadzenie zintegrowanej i terytorialnie ukierunkowanej polityki rozwoju..
Wyzwania i rekomendacje w zakresie specjalizacji regionalnych dokonanie przekształceń w strukturze istniejących specjalizacji regionalnych ocenionych jako kluczowe, w kierunku ich proinnowacyjnego rozwoju; wzmocnienie sektorów ocenionych jako inteligentne specjalizacje; przekształcenie specjalizacji wskazanych jako startery gospodarcze w specjalizacje kluczowe w regionie; wsparcie rozwoju priorytetowych obszarów technologii (biotechnologia, mechatronika, nanotechnologie); wzmocnienie regionalnych powiązań przedsiębiorstw (rozwój sieci powiązań z otoczeniem gospodarczym i instytucjami, w tym B+R); wsparcie inicjatyw klastrowych w obszarach specjalizacji regionalnych.
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ w w w. b p p w l. l o d z k i e. p l