- 1 - Visual Basic dla aplikacji w Excelu 2000 (Jacek Zabawa, 2005)

- 1 - Visual Basic dla aplikacji w Excelu 2000 (Jacek Zabawa, 2005) Opracowano na podstawie: Łukasz Tatarkiewicz, Excel 5.0 Visual Basic i funkcje EXIT Warszawa 1994 Julitta Korol, Excel 5 następne kroki MIKOM Warszawa 1995 Ćwiczenie I. Definiowanie własnych funkcji i procedur i odwoływanie się do nich. Utworzymy bardzo nieskomplikowaną funkcję obliczającą odwrotność liczby i jednocześnie wyświetlającą komunikat w przypadku dzielenia przez 0. a) Proszę wybrać < Narzędzia Makro Edytor Visual Basic > lub nacisnąć ALT-F11 b) Proszę wybrać < Insert Module> c) Proszę wpisać w [modules] Module1 następujący tekst: Function Odwrotność(x) If x = 0 Then Beep MsgBox "nie istnieje odwrotność liczby zero" Odwrotność = 1 / x Else Odwrotność = 1 / x End If End Function i już można wykorzystywać ją w arkuszu w taki sam sposób jak np. IRR. Zatwierdzenie i powrót do arkusza po naciśnięciu ALT-Q (File Close and return to MS Excel) d) proszę przetestować tę funkcję Ćwiczenie II. Zmiana formatu komórki z formuł obliczeniowych (np. =323/13) na format liczbowy (=24,84...) a) Wpisz np. do komórki A5 wyrażenie =10/2*13. W komórce znajdzie się liczba 65 (wynik wpisanego wzoru). Utrzymać stan aktywności tej komórki. b) Wybierz <Narzędzia Makro Zarejestruj nowe makro> i wpisz nazwę nowego makra np. Zamiana_na_liczbę; c) Nagraj następujące czynności składające się na makro d) <Edycja Kopiuj>; <Edycja Wklej specjalnie> i zaznacz opcję wartości i nacisnij <OK> e) Zakończ nagrywanie makra klawisz < > określony jako zatrzymaj rejestrowanie Wypróbuj polecenie (makro) zamiana_na_liczbę na kilku formułach (wpisz je do arkusza) Zajrzyj do modułu [module2] z definicją nagranego makra i przeanalizuj jego zawartość. Zwróć uwagę na tzw. metody np. Copy, Paste Special i ich argumenty (np. Paste:=xlValues). Porównaj definiowanie funkcji i procedury

- 2 - Ćwiczenie III. Bezpośrednie definiowanie zmiennych. Zmienna nazwa do której przypisano dowolną wartość (liczbową, tekst, wartość logiczną). Uwaga: nazwa zmiennej musi rozpoczynać się od litery, nie może zawierać spacji i nie może przypominać adresów komórek oraz komend i funkcji języka VBA; nie mogą pokrywać się z nazwami procedur, funkcji. Wprowadźmy tekst do Module 1. Function Zysk_Ciułacza(Naliczone_Odsetki) Dim StopaPodatku, Podatek As Double ' komentarz - zakładamy stopę podatku 19%, zmiennoprzecinkowa 64 bitowa StopaPodatku = 0.19 Podatek = Naliczone_Odsetki * StopaPodatku Zysk_Ciułacza = Naliczone_Odsetki - Podatek End Function Podana poniżej funkcja oblicza zysk z operacji kupna i sprzedaży podanej liczby akcji bez uwzględnienia prowizji maklerskiej, po potrąceniu podatku. Function Zysk_Gracza(LiczbaAkcji, CenaSprzedaży, CenaKupna) ' bez deklaracji typu zmiennych ' komentarz - zakładamy stopę podatku 19% StopaPodatku = 0.19 Kupno = LiczbaAkcji * CenaKupna Sprzedaż = LiczbaAkcji * CenaSprzedaży ZyskBrutto = Sprzedaż - Kupno If CenaSprzedaży > CenaKupna Then Podatek = StopaPodatku * ZyskBrutto Zysk_Gracza = ZyskBrutto - Podatek Else Zysk_Gracza = ZyskBrutto End If End Function Inne informacje: a) Deklarowanie zmiennych instrukcja Dim, np. Dim a, b, zmienna b) Option Explicit umieszczane na początku (przed definicją pierwszej procedury) modułu wymusza konieczność deklarowania wszystkich zmiennych (dobry nawyk pozwala na wynajdywanie ewentualnych błędów) jest to tzw. wyłączenie trybu automatycznego rozpoznawania zmiennych wszystkie nieznane nazwy traktowane są jako zmienne e) Definiowanie stałej Const stała = wyrażenie np. const LICZBA_E = 2.7182818284 f) Operatory (niektóre działają także na tekstach): +, -, ^, *, /, \ (część całkowita), Mod (reszta z dzielenia)

- 3 - g) Operatory porównania i logiczne =, >, <, >=, <=, <>, And, Or, Imp (implikacja), Eqv (równoważność), Xor (nierównoważność), Not (negacja), Like (tekst1 Like tekst2 daje TRUE gdy teksty są identyczne; xyz LIKE??? daje TRUE h) Komendy warunkowe If... Then... ; If... Then... End If; If... Then... Else... End If ; if... Then... ElseIf... proszę przemyśleć zamieszczoną poniżej procedurę (pojawi się ona na liście makr): Sub ABC() Liczba = InputBox("Proszę wpisać liczbę różną od zera") If Liczba = 0 Then MsgBox "zostało wpisane zero!" Else MsgBox "udało się!" End If End Sub Zróżnicowanie formy komendy zależy od ilości poleceń zawartych między słowami kluczowymi if, then, else, end if. Można wpisywać wiele instrukcji w jednej linii oddzielając je znakiem dwukropka. Przykład zastosowania: funkcja obliczająca prowizję od dokonanej wypłaty w bankomacie. Załóżmy następujące prowizje od transakcji: Transakcje gotówkowe własne bankomaty i kasy - bez prowizji obce bankomaty w kraju - 5 PLN, bankomaty lub kasy banków za granicą 2% minimum 10 PLN Komenda Select Case przykład: stawka podatku od posiadania psa zależy od ilości posiadanych psów: Function PSOWE(Ilość_psów) Select Case Ilość_psów Then Case 1 Podatek = 10 Case 2 Podatek = 15 Case 3 Podatek = 18 Case 4 Podatek = 195 Case Is >=5 Podatek = 200 Case Else Podatek = 0 End Select End Function

i) Pętle - 4 - Do While warunek polecenie_1 polecenie_2... Loop Inna wersja: Do Polecenie_1 Polecenie_2... Loop While warunek Inna wersja: Do Polecenie_1 Polecenie_2... Loop Until warunek For x=1 To 4 Polecenie_1 Polecenie_2... Next x Inna wersja: For x=0 To 4 Step 2 Polecenie_1 Polecenie_2... Next x Skoki: 12: zysk = zyskbrutto-podatek To_jest_etykieta: InputBox( podaj kwotę ) Goto To_jest_etykieta Goto 12

Zarządzenie obiektami: - 5 - Pojęcie obiektu określa pewną całość, która może być przedmiotem modyfikacji np. pakiet arkuszy, pojedynczy arkusz, blok komórek, okno, linia, prostokąt, belka narzędziowa. Obiekty mogą zawierać inne obiekty (np. arkusz zawiera wiele bloków komórek) Każdy obiekt ma swoje właściwości (properties) np. Czcionka (Font) ma właściwość Kolor, Rozmiar itd. Właściwości mogą przybierać pewne wartości: liczby, teksty, wartości logiczne, stałe VBA lub Excela. Obiekty mają także metody (znaczeniowo zbliżone do procedur, jednak mogą one powiązane są z obiektami z pewnej klasy). Służą one do wykonywania operacji na obiekcie np. metoda Copy, Clear. Są także metody pozwalające na zmianę wartości właściwości obiektu. Przykład: właściwość WorkSheet.ProtectContents i metoda WorkSheet.Protect. Najważniejsze obiekty: Obiekt Range komórka lub blok komórek. Zastosowanie właściwości: ActiveCell.Value = 2 (musi być zaznaczona jakaś komórka) Metoda Cells zwraca komórkę arkusza. Zastosowanie: Cells(1, A ): Cells(4, B ): Cells(2,2).Value = 6 Metoda Range Range( A1, D4 ) zwraca blok komórek A1:D4 Range(Cells(1,1), Cells(2,2)) zwraca blok komórek A1:B2 Range( Tabelka ) zwraca blok komórek o nazwie Tabelka Range( A1, A1 ).Value= 4 przypisanie wszystkim komórkom z bloku wartości 4 Obiekt Workbook i Workbooks Obiekt Workbook jest konkretnym pakietem arkuszy i zwracany jest przez: - Właściwość ActiveWorkbook - metodę Workbooks Przykład: Worksheets( Arkusz1 ).Name:= Nowa nazwa arkusza Ciągi obiektów Workbooks("book1").Worksheets("Sheet1").Name="Nowa nazwa arkusza" Worksheets("Sheet1").Range("A1").Value = 2 Metody sposoby wykorzystania Metodę wywołujemy w następujący sposób: obiekt.metoda argumenty_metody składnia przykładowej metody: obiekt.add x1, y1, x2, y2 metoda tworząca nową linię x1,y1 współrzędne punktu będącego początkiem linii x2, y2 współrzędne końca linii

Przykład: Worksheets("Sheet1").Lines.Add 50,50,100,100 Worksheets("Sheet1").Lines.Add 50,,100,100 argument fakultatywny Worksheets("Sheet1").Lines.Add x1:=50, y1:=50, x2:=100, y2:=100-6 - Uruchomienie procedury Abc po uaktywnienieniu dowolnego arkusza: ActiveWorkbook.OnSheetActivate = "Abc" Uruchomienie procedury Abc po uaktywnienieniu arkusza "Sheet1": Worksheets("Sheet1").OnSheetActivate = "Abc" Przypisanie obiektu do zmiennej Set zmienna = obiekt Zastosowanie może być następujące: Set Obiekt1 = Workbooks("Sheet1").Worksheets("Sheet1") Obiekt1.Range("A1").value = 20 Obiekt1.Range("A2").value = 30 Obiekt1.Range("A3").value = 35 Lub z wykorzystaniem komendy With With Obiekt1.Range("A1").value = 20.Range("A2").value = 30.Range("A3").value = 35 End With Typy zmiennych: Boolean; Integer; Long; Single; Double; Currency; String; Data; Object dowolny obiekt; Array macierz; Variant zmienna uniwersalna Deklarowanie: Dim a As Integer Dim d domyślnie jest typ Variant Dim a(9) tablica o indeksach od 0 do 9 Na początku modułu można użyć komendy Option Base 1 numerowanie indeksów tablic od 1 Dim b(3 To 4) tablica dwuelementowa z indeksami od 3 do 4 Można także deklarować zmienne komendą static: Static e As Integer zmienna wartość tak zadeklarowanej zmiennej lokalnej (patrz niżej) są pamiętane nawet po zakończeniu wykonywania procedury. Zmienne mogą być - lokalne (tylko w obrębie procedury) - modułu (tylko w module) zalecane użycie także komendy Private Dim

- 7 - - publiczne konieczne użycie komendy Public Dim Zależy to od miejsca zadeklarowania danej zmiennej. Zmienne modułu i publiczne deklaruje się prze pierwszą procedurą w module. - Proszę przećwiczyć dołączanie makra do przycisku ekranowego (z palety Formularze) oraz tworzenie procedur (sub... end sub) i funkcji (public function... end function) W następnych punktach proszę intensywnie wykorzystywać help (pomoc) MS Excel z zakresu Visual Basic dla aplikacji. Przećwiczyć też pracę krokową i zakładanie czujek (podgląd wartości zmiennych) i punktów przerwań (w pracy krokowej) a) zapoznać się z deklaracjami zmiennych np. dim i, j as integer dim znak as string dim była_kropka as boolean itd. 1. zapoznać się z funkcjami operującymi na ciągach znaków np. len(napis) długość ciągu znaków typu string mid(napis, i, 3) wyciąga z napisu ciąg o długości 3 od pozycji i trim(napis) usuwanie zewnętrznych spacji oraz łączenie ciągów znaków za pomocą operatora + 2. sprawdzanie warunków if... then... else... end if 3. instrukcje pętli: for i=1 to j... next while i<=len(źródło)... wend do while not eof(1)... loop (czy koniec pliku o numerze uchwycie (handle) 1) 4. operacje na plikach tekstowych: open nazwa_pliku for input as #1 line input #1, wiersz close #1 znaczenie tych kolejnych instrukcji: otwarcie pliku o nazwie takiej jak ciąg znaków nazwa_pliku do czytania (uchwyt 1). wczytanie całego wiersza z pliku (do znaku końca wiersza) do zmiennej wiersz oraz zamknięcie pliku 5. wyciągnięcie zawartości komórki A1 z arkusza Sheet1 : (w kontekście punktu 6) nazwa_pliku=worksheets( Sheet1 ).cells(1,1) 6. Wpisanie do komórki wartości liczbowej: Worksheets( Arkusz1 ).Cells(12,i).Value=DaneWejściowe 7. wywołanie procedury z innego modułu: Moduł1!.wczytanie_pliku_zapasów(nazwa_pliku)

Sub Procedura_Podpięta_Pod_Przycisk() Dim Kom, Tytuł, Domyślne, nazwa_arkusza, wiersz, kolumna, wartość As String Tytuł = "Okno wprowadzania danych do komórki arkusza" Domyślne = "1" ' Ustaw wartość domyślną. Kom = "Podaj numer wiersza" wiersz = InputBox(Kom, Tytuł, Domyślne) Kom = "Podaj LITERĘ kolumny" kolumna = InputBox(Kom, Tytuł, Domyślne) Kom = "Podaj wartość komórki" wartość = InputBox(Kom, Tytuł, Domyślne) nazwa_arkusza = ActiveSheet.Name 'zwraca nazwę bieżącego arkusza - 8 - On Error Resume Next ' Obsługa błędu - skok do następnej instrukcji. Err.Clear ' Wyczyszczenie cech obiektu Err Worksheets(nazwa_arkusza).Range(kolumna + wiersz).value = wartość If Err.Number <> 0 Then MsgBox Err,, "Zarejestrowano błąd: ", Err.HelpFile, Err.HelpContext Err.Clear ' Wyczyszczenie cech obiektu Err Else Odp = MsgBox("komórka (" + kolumna + wiersz + ")=" + wartość,, "Wartość komórki arkusza " + nazwa_arkusza) End If End Sub Jak napisać program? (przykład początkowego etapu projektowania analizatora). Do przycisku ekranowego podpinamy swoją procedurę. W tej procedurze: ustalamy nazwę pliku do otwarcia (np. wczytujemy zawartość ustalonej komórki z nazwą pliku (uwaga na ustalone rozszerzenia sprawozdań ekana) lub szukamy obiektu Excela w którym moglibyśmy wpisać nazwę pliku (np. okienko dialogowe). Uwaga na ścieżkę dostępu!. Skrócony opis algorytmu dostarczonej procedury: Wczytujemy kolejne wiersze wybranego pliku. Jeśli wiersz nas interesuje to analizujemy go i pobieramy z niego wartości liczbowe wpisując je jednocześnie do arkusza. Napisałem funkcję która wyciąga kolejne wartości liczbowe (usuwa spacje, zmienia kropki na przecinki itd.). W następnym arkuszu można wyliczyć wskaźniki (odwołując się do wcześniej wpisanych przez program wartości). W innym arkuszu umieszczamy wartości graniczne wskaźników. W arkuszu o nazwie analizy porównujemy przyjęte wartości z rzeczywistymi i wpisujemy do kolejnych wierszy (ewentualnie także okienek dialogowych) słowne wyniki diagnozy.

- 9 - Cel główny: Wykorzystując jako informacje wejściowe pliki wynikowe tworzone przez EKAN-a skonstruować system na platformie Excela automatyzujący diagnozę sytuacji ekonomicznej firmy Omega tak jak wykonujemy to zadanie posługując się przewodnikiem do analizy ekonomicznej oraz proponującego metodę poprawy w zakresie wybranego problemu (typu: zmniejsz znacznie zamówienia surowców, zwiększ nieznacznie cenę wyrobu Alfa w roku 2007, zmień źródło finansowania inwestycji ). W sprawozdaniu zaprezentować użyteczność narzędzia (na przykładzie kilku sytuacji problemowych). Cel poboczny: wykonanie narzędzia służącego do zmniejszania możliwości popełnienia błędów powstających podczas przenoszenia wyników eksperymentu symulacyjnego do np. edytora tekstów. Uszczegółowienie. Można wykorzystać dostarczoną procedurę wczytującą plik tekstowe (po podaniu nazwy pliku bez rozszerzenia) sprawozdania finansowe otrzymywane w symulatorze EK-AN. Procedurę proszę odpowiednio zmodyfikować aby możliwe było wczytywanie wszystkich typów sprawozdań z symulatora EK-AN. W tym celu należy zapewnić możliwość zapisu w komórkach arkusza danych liczbowych (oczywiście wprowadzając także komentarze-opisy słowne, tytuły, nazwy wartości) z symulatora umożliwiając wyliczanie potrzebnych wskaźników i ich interpretację (wykorzystać jako pomoc skrypt z analizy finansowej i inną literaturę z zakresu finansów). System powinien wyświetlać zestawienia, wykresy i słowne komentarze. Stosować można wszystkie funkcje wbudowane w Excelu 2000 (w tym VBA). Wydawanie poleceń zrealizować z użyciem interfejsu w postaci menu i przycisków ekranowych. Uwzględnić możliwość zapisu tekstu analizy do pliku tekstowego (zewnętrznego) tzw. exportu. Konieczne opanowanie następujących umiejętności: konstrukcja makr, funkcji i procedur VBA, wczytywanie i zapisywanie plików, posługiwanie się obiektami ekranowymi, formularzami, ewentualnie menu. Uwzględnić należy także różnice między poszczególnymi wersjami MS Excel - proszę pamiętać o dodatkowej kopii, np. w WinWord przygotowanych procedur! Na co należy zwracać uwagę: analiza zgodna z wybranym zakresem, grafika, łatwość obsługi, wiarygodność, samodzielność i inwencja rozwiązania, analiza słowna, eksport wyników analizy, opis projektu (zadania). Literatura: Oprócz wymienionych na wstępie, bardziej zaawansowane pozycje opisujące Excel, np. William J. Orvis Visual Basic dla aplikacji w przykładach. ReadMe 1995 ale powinien wystarczyć Help z VBA dostępny w Excelu. Wiele książek opisuje VBA dla Excela; można też spotkać pozycje o VBA dla Worda. Jeśli ktoś zna już dobrze VBA w Excelu i np. nie byłoby to dla niej/niego wystarczającym wyzwaniem może zadanie wykonać w VBA w Winwordzie.

- 10 - Uwagi. Pierwszym krokiem jest opracowanie procedur wczytywania potrzebnych sprawozdań finansowych. Pożądana możliwość wyboru nazwy i ścieżki dostępu do plików źródłowych. Do każdego z tematów wybrać do realizacji kilka zdań (reguł) analizy słownej (np. z wykorzystaniem funkcji sprawdzania warunku w Excelu Jeżeli(...) (oczywiście powielając opracowane reguły dla poszczególnych wyrobów, surowców, lat itp.) oraz wykresy, wykresy ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Jak napisać program? (przykład początkowego etapu projektowania analizatora). Do przycisku ekranowego podpinamy swoją procedurę. W tej procedurze ustalamy nazwę pliku do otwarcia (np. wczytujemy zawartość ustalonej komórki z nazwą pliku (uwaga na ustalone rozszerzenia sprawozdań ekana) lub szukamy obiektu Excela w którym moglibyśmy wpisać nazwę pliku (np. okienko dialogowe). Uwaga na ścieżkę dostępu! Skrócony opis algorytmu dostarczonej procedury: Wczytujemy kolejne wiersze wybranego pliku. Jeśli wiersz nas interesuje to analizujemy go i pobieramy z niego wartości liczbowe wpisując je jednocześnie do arkusza. Napisałem funkcję która wydobywa kolejne wartości liczbowe (usuwa spacje, ewentualnie zmienia kropki na przecinki itd.). Jeśli w wierszy znajduje się liczba której nie należy interpretować to trzeba przed uruchomieniem analizy danego wiersza ten fragment usunąć. W następnym arkuszu można policzyć wartości wskaźników (odwołując się do wcześniej wpisanych przez program wartości). W innym arkuszu umieszczamy wartości graniczne wskaźników. W arkuszu o nazwie analizy porównujemy przyjęte wartości z rzeczywistymi i wpisujemy do kolejnych wierszy (ewentualnie także okienek dialogowych) wyniki diagnozy w języku naturalnym (zdania tekstowe, zawierające także odpowiednie wartości liczbowe). Cel główny: Wykorzystując jako informacje wejściowe pliki wynikowe tworzone przez EKAN-a skonstruować system na platformie Excela automatyzujący diagnozę sytuacji ekonomicznej firmy Omega tak jak wykonujemy to zadanie posługując się przewodnikiem do analizy ekonomicznej oraz proponującego metodę poprawy w zakresie wybranego problemu (typu: zmniejsz znacznie zamówienia surowców, zwiększ nieznacznie cenę wyrobu Alfa w roku 2007, zmień źródło finansowania inwestycji ). W sprawozdaniu zaprezentować użyteczność narzędzia (na przykładzie kilku sytuacji problemowych). Cel poboczny: wykonanie narzędzia służącego do zmniejszania możliwości popełnienia błędów powstających podczas przenoszenia wyników eksperymentu symulacyjnego do np. edytora tekstów. Uszczegółowienie. Należy wykorzystać dostarczoną procedurę wczytującą plik tekstowe (po podaniu nazwy pliku bez rozszerzenia) sprawozdania finansowe otrzymywane w symulatorze EK-AN. Procedurę proszę odpowiednio zmodyfikować aby możliwe było wczytywanie wszystkich typów sprawozdań z symulatora EK-AN. W tym celu należy zapewnić możliwość zapisu w komórkach arkusza danych liczbowych (oczywiście wprowadzając także komentarze-opisy słowne, tytuły, nazwy wartości) z symulatora umożliwiając wyliczanie potrzebnych wskaźników i ich interpretację (wykorzystać jako pomoc skrypt z analizy finansowej i inną literaturę z zakresu finansów). System powinien wyświetlać zestawienia, wykresy i słowne komentarze. Stosować można wszystkie funkcje wbudowane w Excelu 2000 (w tym VBA) taka wersja jest w laboratorium i ona obowiązuje. Wydawanie poleceń zrealizować z użyciem interfejsu w postaci menu i przycisków ekranowych. Uwzględnić możliwość zapisu tekstu analizy do pliku tekstowego (zewnętrznego) tzw. eksportu. Trzeba opanować: konstrukcja makr, funkcji i procedur VBA, wczytywanie i zapisywanie plików, posługiwanie się obiektami ekranowymi, formularzami, ewentualnie menu. Uwzględnić należy także różnice między poszczególnymi wersjami MS Excel (proszę pamiętać o dodatkowej kopii, np. w WinWord przygotowanych procedur!). Na co należy zwracać uwagę: analiza zgodna z wybranym zakresem (tzn. tematyką), grafika, łatwość obsługi, wiarygodność, samodzielność i inwencja rozwiązania, analiza słowna, eksport analizy do pliku tekstowego, doc lub html (nieobowiązkowy, ale mile widziany), opis projektu (zadania).