Kod pracy Liczba uzyskanych punktów Podpisy członków komisji Konkurs tematyczny: Bronią czy piórem? Postawy Polaków wobec zaborców w okresie Powstania Styczniowego dla uczniów gimnazjów województwa małopolskiego w roku szkolnym 2012/2013 Patronat Honorowy: Rektor Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Organizator: IV Liceum Ogólnokształcące im. K. K. Baczyńskiego w Olkuszu na zlecenie Małopolskiego Kuratora Oświaty Etap szkolny Dane ucznia proszę wpisać lub przypiąć tzw. metryczkę po rozkodowaniu pracy: Imię i nazwisko... Nazwa szkoły... Imię i nazwisko opiekuna naukowego... 1
Szanowny Gimnazjalisto! Konkurs tematyczny Bronią czy piórem? Przed Tobą znajduje się test zawierający XIII zadań konkursowych poświęconych Powstaniu Styczniowemu. Zanim przystąpisz do udzielania pisemnej odpowiedzi przeczytaj uważnie pytania. Wykonuj zadania zgodnie z poleceniami. Pamiętaj, pisz wyraźnie oraz nie używaj korektora i ołówka. Staraj się nie popełniać błędów przy zaznaczaniu odpowiedzi, ale jeśli się pomylisz, błędne zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz inną odpowiedź. Czas trwania testu 90 minut Maksymalna liczba punktów do zdobycia 92. Powodzenia Zadanie I. Wskaż jedną prawidłową odpowiedź na każde poniższe pytanie. (0-10 punktów) 1. W momencie wybuchu Powstania Styczniowego carem Rosji był: A. Franciszek Józef B. Aleksander II C. Mikołaj I 2. Uwłaszczenie chłopów w Królestwie Polskim ogłoszono w roku: A. 1848 B. 1861 C. 1864 3. Przed wybuchem powstania, na czele obozu politycznego zwanego czerwonymi stał: A. Aleksander Wielopolski B. Jarosław Dąbrowski C. Romuald Traugutt 4. Wsparcia powstańcom styczniowym udzielała rosyjska organizacja spiskowa o nazwie: A. Związek Południowy B. Dekabryści C. Ziemia i Wola 2
5. Przed wybuchem powstania działający w Warszawie uniwersytet nosił nazwę: A. Uniwersytet Warszawski B. Akademia Warszawska C. Szkoła Główna 6. Niechlubnym określeniem Wieszatiel został nazywany generał rosyjski: A. Michał Gorczakow B. Teodor Berg C. Michaił Murawjew 7. Akademia Medyko-Chirurgiczna działała w: A. Krzemieńcu B. Warszawie C. Wilnie 8. Wśród przywódców ugrupowania białych był: A. Andrzej Zamoyski B. Aleksander Wielopolski C. Ignacy Chmieliński 9. Jednym z najbogatszych mieszkańców Warszawy, był członek ugrupowania białych, z zawodu finansista: A. Otton Esterhazy B. Franciszek Rochebrunn C. Leopold Kronenberg 10. Osobą odpowiedzialną za stłumienie powstania w Królestwie Polskim był: A. Michał Gorczakow B. Teodor Berg C. Michaił Murawjew 3
Zadanie II. Podaj imię i nazwisko autora poniższych słów. (0-2 punkty) 1. Litwa to Rosja, mieszkańcy Litwy to Rosjanie... 2. Dla Polaków można czasem coś zrobić, z Polakami nigdy!. Zadanie III. Podaj tytuł pieśni patriotycznej, z której pochodzą poniższe słowa. (0-1 punkt) Ojczyznę, wolność racz nam wrócić Panie... Zadanie IV. Oceń prawdziwość poniższych zdań wstawiając w wolne pole odpowiednią literę: F oznaczającą fałsz lub P oznaczającą prawdę. (0-10 punktów) 1. W październiku 1862 roku Aleksander Wielopolski ogłosił pobór rekruta do armii rosyjskiej 2. Aleksander Wielopolski posiadał tytuł arystokratyczny 3. Powstanie Styczniowe cechowała wojna o charakterze regularnym 4. Czerwoni przewidywali możliwość ugody z carską Rosją 5. Przed powstaniem, ugrupowanie białych było skupione wokół Towarzystwa Rolniczego 6. Przed powstaniem car zgodził się na utworzenie Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie 7. W kwietniu 1861 roku wojska rosyjskie zabiły w Warszawie około 100 demonstrantów 8. Generał Ludwik Mierosławski zginął na stokach Cytadeli Warszawskiej w 1864 roku 9. Żuawi śmierci to nazwa piechoty walczącej po stronie powstańców styczniowych 10. Romuald Traugutt został stracony w Petersburgu w 1864 roku 4
Zadanie V. Uzupełnij brakujące imiona i nazwiska. (0-5 punktów) 1. Bezpośrednią przyczyną pierwszej patriotycznej manifestacji w Warszawie w 1860 roku był pogrzeb... 2. W bitwie pod Pieskową Skałą oddziałami powstańczymi dowodził. 3. Pierwszym przywódcą powstania (do lutego 1863 roku) był 4. Naczelnikiem Warszawy wraz z wybuchem powstania był.. 5. W powstaniu oddziałem Włochów dowodził... Zadanie VI. Uzupełnij brakujące części daty. (0-5 punktów) 1. Powstanie styczniowe rozpoczęło się w: dzień...miesiąc... rok... 2. Branka do armii rosyjskiej została zaplanowana na miesiąc... roku. 3. Ostatni oddział powstańczy został zlikwidowany w... roku. 4. Korpus dowodzony przez generała Józefa Hauke-Bosaka został rozbity w lutym... roku. 5. Akademia Medyko-Chirurgiczna została otwarta w... roku. Zadanie VII. Poniższa ilustracja przedstawia pieczęć Rządu Narodowego z okresu Powstania Styczniowego. Zawiera ona godła trzech krain, które swoim zasięgiem miało objąć powstanie. Wymień te krainy. Wyjaśnij symbole i połącz je z krainami. (0-9 punktów) 5
Kraina Symbol Zadanie VIII. Wymień pięć pośrednich lub bezpośrednich przyczyn wybuchu Powstania Styczniowego. (0-5 punktów) 1.... 2.... 3.... 4.... 5.... 6
Zadanie IX. Podaj tytuły oraz autorów (imię i nazwisko) poniższych obrazów, które są poświęcone 1. tematyce Powstania Styczniowego. (0-6 punktów) Tytuł obrazu:... Imię i nazwisko autora:... 2. 3. Tytuł obrazu:... Tytuł obrazu:... Imię i nazwisko autora:... Imię i nazwisko autora:... 7
Zadanie X. Wymień najważniejsze decyzje polityczne władz rosyjskich dotyczące Królestwa Polskiego po upadku Powstania Styczniowego i określ cel polityki zaborcy. (0-5 punktów) Zadanie XI. Scharakteryzuj sytuację Polaków w zaborze pruskim (niemieckim) po upadku Powstania Styczniowego i określ cel polityki zaborcy. (0-5 punktów). 8
Zadanie XII. Wykonaj poniższe zadania, przy wykorzystaniu zamieszczonej poniżej mapy. (0-19 punktów) 1. Wpisz we właściwe puste rubryki (na mapie) nazwy państw, z którymi w 1863 roku sąsiadował autonomiczny obszar Królestwa Polskiego. 2. Nazwij terytoria, które zostały oznaczone na mapie następującymi literami: B, C, N. B.... C.... N.... 3. Podaj nazwę najważniejszego miasta zlokalizowanego na obszarze poniżej wymienionych terytoriów. Litwa:... Mazowsze:... Wielkopolska:... 4. Dokończ poniższe zdanie. Zaznacz to miasto na mapie. Siedziba Rządu Narodowego mieściła się w... 5. Zaznacz na mapie (liniami poziomymi) rejony największego nasilenia walk powstańczych, poza Królestwem Polskim. 6. Wykorzystując mapę, wpisz w wolne pola litery oznaczające na mapie miejsca operowania oddziałów powstańczych, dowodzonych przez wymienionych poniżej dowódców. Zygmunt Sierakowski Marian Langiewicz Józef Hauke-Bosak 9
7. Spośród podanych niżej miejscowości zaznacz na mapie (zakreślając) tylko te, które były miejscem bitew (potyczek) w okresie Powstania Styczniowego. Konin, Małogoszcz, Miechów, Ostrołęka, Tarnów, Węgrów, Żyrzyn 2. 3. 1. Źródło: W. Chybowski, Historia. Zeszyt do ćwiczeń na mapach konturowych, cz. 2: wiek XVI-XVII, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 2008, s. 51. 10
Zadanie XIII. Zapoznaj się z poniższym tekstem źródłowym i odpowiedz na pytania zamieszczone pod nim. (0-10 punktów)` Nikczemny rząd najezdniczy, rozwścieklony oporem męczonej przezeń ofiary, postanowił zadać jej cios stanowczy: porwać kilkadziesiąt tysięcy najdzielniejszych, najgorliwszych jej obrońców, oblec w nienawistny mundur moskiewski i pognać tysiące mil na wieczną nędzę i zatracenie. Polska nie chce, nie może poddać się bezspornie temu sromotnemu gwałtowi, pod karą hańby przed potomnością powinna stawić energiczny opór. Zastępy młodzieży walecznej, młodzieży poświęconej, ożywione gorącą miłością Ojczyzny, niezachwianą wiarą w sprawiedliwość i w pomoc Boga, poprzysięgły zrzucić przeklęte jarzmo lub zginąć.za nią więc, Narodzie Polski, za nią! Po strasznej hańbie niewoli, po niepojętych męczarniach ucisku Centralny Narodowy Komitet, obecnie jedyny legalny Rząd Twój Narodowy, wzywa Cię na pole walki już ostatniej, na pole chwały i zwycięstwa, które Ci da i przez imię Boga na niebie dać przysięga, bo wie, że Ty, który wczoraj byłeś pokutnikiem i mścicielem, jutro musisz być i będziesz bohaterem i olbrzymem! Tak, Ty wolność Twoją, niepodległość Twoją zdobędziesz wielkością takiego męstwa, świętością takich ofiar, jakich lud żaden nie napisał jeszcze na dziejowych kartach swoich. Powstającej Ojczyźnie Twojej dasz bez żalu słabości i wahania, wszystką krew, życie i mienie, jakich od Ciebie zapotrzebuje [...] W pierwszym zaraz dniu jawnego wystąpienia, w pierwszej chwili rozpoczęcia świętej walki, Komitet Centralny Narodowy ogłasza wszystkich synów Polski, bez różnicy wiary i rodu, pochodzenia i stanu, wolnymi i równymi obywatelami kraju. Ziemia, którą Lud rolniczy posiadał dotąd na prawach czynszu lub pańszczyzny, staje się od tej chwili bezwarunkową jego własnością, dziedzictwem wieczystym. Właściciele poszkodowani wynagrodzeni będą z ogólnych funduszów Państwa. Wszyscy zaś komornicy i wyrobnicy, wstępujący w szeregi obrońców kraju, lub w razie zaszczytnej śmierci na polu chwały, rodziny ich, otrzymują z dóbr narodowych dział bronionej od wrogów ziemi [...] A teraz odzywamy się do Ciebie, Narodzie Moskiewski: tradycyjnym hasłem naszym jest wolność i braterstwo Ludów, dlatego też przebaczamy Ci nawet mord naszej Ojczyzny, nawet krew Pragi i Oszmiany, gwałty ulic Warszawy i tortury lochów Cytadeli. Przebaczamy Ci, bo i Ty jesteś nędzny i mordowany, smutny i umęczony, trupy dzieci Twoich kołyszą się na szubienicach carskich, prorocy Twoi marzną na śniegach Sybiru. Ale jeżeli w tej stanowczej godzinie nie uczujesz w sobie zgryzoty za przeszłość, świętych pragnień dla przyszłości, jeżeli w zapasach z nami dasz poparcie tyranowi, który zabija nas, a depcze po Tobie! biada Ci, bo w obliczu Boga i świata całego przeklniemy Cię na hańbę wiecznego poddaństwa i mękę wiecznej niewoli, i wyzwiemy na straszny bój zagłady, bój ostatni europejskiej cywilizacji z dzikim barbarzyństwem Azji. 11
Źródło: Manifest ogłaszający powstanie [w:] Wybór tekstów źródłowych do historii Polski 1795-1918, opracowanie H. Florkowska, M. Frančić, Kraków 1978, s. 123-124. 1. Kto jest nadawcą cytowanego manifestu?... 2. Do osób, jakiej narodowości manifest został zaadresowany?...... 3. Jaka grupa społeczna została przywołana w tekście manifestu?... 4. Wymień trzy podstawy programu społecznego zawarte w manifeście. 1... 2.... 3.... 5. Wyjaśnij cel ogłoszenia manifestu powstańczego.... 12