Polskie normy na spoiwa i wyroby

Gips i wyroby gipsowe w świetle wymagań norm europejskich dr inż. Sławomir Chłądzyński* dr inż. Paweł Pichniarczyk* Polskie normy na spoiwa i wyroby gipsowe podlegają procesowi nowelizacji w kierunku zharmonizowanych norm europejskich. Opracowuje je Europejski Komitet Normalizacyjny CEN/TC 241 Gypsum and gypsum based products. Prace prowadzone są na podstawie schematu Rodzina spoiw i wyrobów gipsowych. Dotychczas opracowano i ustanowiono prawie 20 norm (tabela 1). W artykule omówimy stan normalizacji dotyczący kamienia gipsowego, gipsu syntetycznego, spoiw gipsowych, tynków gipsowych, gipsów szpachlowych oraz spoiw specjalnych. Wymagania norm europejskich dotyczące klejów gipsowych przedstawiono w artykule na str. 28 (Porównanie wymagań dotyczących klejów gipsowych, zawartych w normach krajowych i europejskich), a dotyczące płyt g-k na str. 4 (Płyty gipsowo-kartonowe zgodnie z EN 520). Gips surowy kamień gipsowy i gips syntetyczny W Polsce do produkcji spoiwa gipsowego wykorzystywany jest: naturalny kamień gipsowy; gips z odsiarczania spalin metodą mokrą wapienną. Wymagania dotyczące kamienia gipsowego podaje norma branżowa BN-87/6715-12 Kamień gipsowy. Wyróżnia ona cztery klasy kamienia gipsowego w zależności do uziarnienia (1 kl. 50 250 mm, 2 kl.10 100 mm, 3 kl. 0 30 mm, 4 kl. 0 1 mm), które podzielone są dodatkowo na trzy gatunki w zależności od zawartości CaSO 4 2H 2 O w kamieniu gipsowym (gatunek 01: 90% CaSO 4 2H 2 O, gatunek 02: 80% CaSO 4 2H 2 O, gatunek 03: 70% CaSO 4 2H 2 O). Jedynie w klasie najdrobniejszej (4) wyróżnia się dwa gatunki kamienia o zawartości CaSO 4 2H 2 O wynoszącej odpowiednio 85 i 80%. W przypadku tej * Instytut Mineralnych Materiałów Budowlanych O/Kraków klasy kamienia zawartość wilgoci nie powinna przekraczać 3%, a pozostałość na sitach o oczku 1 i 0,2 mm nie powinna przekraczać odpowiednio 0,5 i 15%. Nie ustanowiono dotychczas regulacji europejskich dotyczących gipsu pochodzącego z odsiarczania spalin metodą mokrą wapienną, co zostało zauważone przez Europejskie Stowarzyszenie Przemysłu Gipsowego EURO- GYPSUM, które opracowało wytyczne Association of European Gypsum Industries EUROGYPSUM : FGD Gyp- Tabela. 1. Normy europejskie na spoiwa i wyroby gipsowe (stan z IX 2006 r.) Norma EN Norma PN Tytuł wjęzyku polskim 2001 EN 12859:2001/A1:2004 PN-EN 12859:2002/A1:2004 Płyty gipsowe. Definicje, wymagania i metody EN 12860:2001/AC:2002 PN-EN 12860:2002 Kleje gipsowe do płyt gipsowych. Definicje, wymagania i metody 2002 2003 EN 13454-2:2003 PN-EN 13454-2:2005 Spoiwa, spoiwa wieloskładnikowe oraz otrzymywane fabrycznie zaprawy do podkładów podłogowych na bazie siarczanu wapnia. Część 2: Metody 2004 EN 13454-1:2004 PN-EN 13454-1:2005 (U) Spoiwa, spoiwa wieloskładnikowe oraz otrzymywane fabrycznie mieszanki na podkłady podłogowe na bazie siarczanu wapnia. Część 1: Definicje i wymagania EN 520:2004 PN-EN 520:2005 (U) Płyty gipsowo-kartonowe. Definicje, wymagania i metody EN 13279-2:2004 PN-EN 13279-2:2005 (U) Spoiwa i tynki gipsowe. Część 2: Metody 2005 EN 13279-1:2005 PN-EN 13279-1:2005 (U) Spoiwa gipsowe i tynki gipsowe. Część 1: Definicje i wymagania EN 13658-1:2005 PN-EN 13658-1:2005 (U) Listwy metalowe i obrzeża. Definicje, wymagania i metody. Część 1: Tynkowanie wewnątrz pomieszczeń EN 13658-2:2005 PN-EN 13658-2:2005 (U) Listwy metalowe i obrzeża. Definicje, wymagania i metody. Część 2: Tynkowanie zewnętrzne EN 13950:2005 PN-EN 13950:2006 (U) Płyty zespolone gipsowo-kartonowe do izolacji cieplnej/akustycznej. Definicje, wymagania i metody EN 13963:2005/AC:2006 PN-EN 13963:2006 (U) Materiały łączące do płyt gipsowo-kartonowych. EN 14190:2005 PN-EN 14190:2005 (U) Wyroby przetworzone z płyt gipsowo-kartonowych. EN 14195:2005:AC 2006 PN-EN 14195:2005 (U) Elementy szkieletowej konstrukcji stalowej dla systemów z płyt gipsowo-kartonowych. EN 14209:2005 PN-EN 14209:2006 (U) Wstępnie formowane gzymsy z płyt gipsowo- -kartonowych. Definicje, wymagania i metody EN 14496:2005 PN-EN 14496:2006 (U) Kleje gipsowe do płyt zespolonych stosowanych w izolacji cieplnej/akustycznej oraz do płyt gipsowo-kartonowych. Definicje, wymagania i metody 2006 EN 13815:2006 jeszcze niewprowadzona Fibrous gypsum plaster casts. Definitions, requirements and test methods EN 14246:2006 PN-EN 14246:2006 (U) Elementy gipsowe do sufitów podwieszonych. Definicje, wymagania, metody (U) normy europejskie wprowadzane metodą uznaniową (okładkową) norma w wersji oryginalnej, nieprzetłumaczona na język polski 42

Gips w budownictwie TEMAT WYDANIA sum. Quality Criteria and Analysis Methods. April, 2005, dotyczące jego jakości. Podstawowe wymagania odnośnie do gipsu syntetycznego przedstawiono w tabeli 2, a dodatkowe dotyczące jego zastosowania w tabeli 3. Pomimo że nie mają one statusu dokumentu normatywnego, stanowią obecnie podstawę przy ocenie gipsów z odsiarczania spalin oraz przy zawieraniu kontraktów na dostawę tego materiału do różnych gałęzi europejskiego przemysłu gipsowego i cementowego (regulator czasu wiązania cementu). Spoiwo gipsowe gips budowlany Gips budowlany stanowi spoiwo, którego głównym składnikiem jest półwodny siarczan wapnia odmiany polimorficznej β, otrzymywane przez częściowe odwodnienie gipsu dwuwodnego ( surowego ). W Polsce produkowany jest wg wymagań PN-B-30041:1997 Spoiwa gipsowe. Gips budowlany. Norma ta wyróżnia dwie odmiany gipsu budowlanego: GB-G grubo mielony; GB-D Tabela 2. Wymagania podstawowe dotyczące gipsu syntetycznego wg EUROGYPSUM Właściwości wg EUROGYPSUM Wilgotność < 10,0 Zawartość CaSO 4 2H 2 O [% masy] 95,0 Zawartość CaSO 3 0,5H 2 O w przeliczeniu na SO 2 [% masy] 0,25 MgO rozpuszczalne w wodzie [% masy] < 0,10 Na 2 O rozpuszczalne w wodzie [% masy] < 0,06 Zawartość węglanów [% masy] Zawartość SiO 2 + NR [% masy] Zawartość Fe 2 O 3 [% masy] Zawartość chlorków w przeliczeniu na Cl [% masy] < 0,01 ph 5 9 Uziarnienie (D 50 ), µm Barwa stopień białości do uzgodnienia pomiędzy producentem a odbiorcą (preferowany jest biały kolor spoiwa) Zapach Toksyczność neutralny nietoksyczny ** ) przeznaczenie: do produkcji suchych mieszanek gipsowych (tynki, szpachle, gładzie, kleje), betonów komórkowych jako regulator wiązania cementu ** ) przeznaczenie: do produkcji betonów komórkowych, jako regulator wiązania cementu Tabela. 3. Wymagania dodatkowe dotyczące gipsu syntetycznego wg EUROGYPSUM Obszar zastosowania gipsu Wymagania dodatkowe Kryteria przydatności z odsiarczania spalin przydatności Do wyrobów szczególnie podatnych na MgO, Na 2 O, K 2 O rozuszczalne < 0,02 wykwity i przebarwienia w wodzie [% masy] należy zweryfikować (ustalić) ponadto takie cechy spoiwa gipsowego, jak: zawartość węgla, popiołu lotnego, sadzy, MnO rozpuszczalnego w wodzie i F 2 O 3 rozpuszczalnego w wodzie, w celu uniknięcia przebarwień i wykwitów w wyrobie Indywidualne kontrakty pomiędzy zaleca się ustalić takie właściwości spoiwa, jak pokrój kryszodbiorcą, a producentem gipsu tałów (test mikroskopowy) i wielkość kryształów (np. ustalez odsiarczania nie zakresu D 50 ) Spoiwo do produkcji płyt gipsowych MgO rozpuszczalne w wodzie wg EN 13859 [% masy] < 0,02 Gipsy do produkcji spoiw odmiany zawartość CaCO 3 [% masy] < 1,2 polimorficznej α drobno mielony; oraz dwa jego gatunki, ze względu na parametry mechaniczne: 6 i 8, odpowiadające wytrzymałości na ściskanie po 24 h twardnienia i wysuszeniu do stałej masy. W tabelli 4 przedstawiono wymagania PN-B-30041 dotyczące gipsu budowlanego. PN-B-30041, podobnie jak PN-B-30042 na produkty sypkie (tynki, szpachle, kleje), dotyczy wyłącznie gipsu budowlanego naturalnego, otrzymywanego przez częściowe odwodnienie kamienia gipsowego. Problem ten został dostrzeżony przez krajowych producentów wyrobów gipsowych, wykorzystujących w produkcji gips budowlany syntetyczny i został zgłoszony do Komitetu Technicznego nr 194 ds. Gipsu i Wyrobów z Gipsu. Pozytywne doświadczenia z wykorzystaniem gipsu syntetycznego na krajowym rynku spoiw gipsowych oraz regulacje europejskie w tym zakresie spowodowały, że Komitet Techniczny podjął jednogłośną decyzję o wycofaniu z norm polskich PN-B-30041 i PN-B-30042 określenie kamień gipsowy jako źródła pochodzenia gipsu. Zmiany uzyskają status prawny w przypadku pozytywnej opinii i notyfikacji w Europejskim Komitecie Normalizacyjnym CEN. Propozycja zmian dobrze koreluje z zapisami normy europejskiej PN-EN 13279-1:2005 (U) Spoiwa gipsowe i tynki gipsowe. Część 1. Definicje i wymagania dotyczącymi spoiw gipsowych typu A. Zgodnie z pkt 3 normy, dotyczącym terminów i definicji, spoiwo gipsowe może być uzyskane przez wypalanie siarczanu wapniowego dwuwodnego (CaSO 4 2H 2 O) i składa się z siarczanu wapniowego o różnym stopniu uwodnienia, np. półwodzian (CaSO 4 1/2H 2 O) lub Tabela 4. Wymagania normy PN-B-30041:1997 dotyczące gipsu budowlanego Gips budowlany GB-G6 GB-G8 GB-D6 GB-D8 Uziarnienie: odsiew na sicie [% masy spoiwa] 1,0 mm 0,5 0,75 mm 0 0,2 mm 15,0 2,0 Czas wiązania [min] początek 3 6 koniec 30 Wytrzymałość na zginanie [MPa] po 2 h 1,8 2,0 1,8 2,0 po wysuszeniu do stałej masy 4,0 5,0 4,0 5,0 Wytrzymałość na ściskanie [MPa] po 2 h 3,0 4,0 3,0 4,0 po wysuszeniu do stałej masy 6,0 8,0 6,0 8,0 43

Tabela 5. Wymagania normy EN 13279-1 dotyczące spoiw gipsowych typu A Zawartość CaSO 4 [% masy] 50 Reakcja na ogień Odporność ogniowa Spoiwa gipsowe typu A patrz pkt 5.1.1 normy + załącznik ZA patrz pkt 5.1.2 normy Uwaga: Inne wymagania dotyczące spoiwa gipsowego mogą być określone w postaci umowy pomiędzy producentem i odbiorcą spoiwa anhydryt (CaSO 4 ). Nie ma natomiast jakichkolwiek zapisów precyzujących źródło pochodzenia siarczanu wapniowego. Jedynym wymaganiem dotyczącym spoiw gipsowych typu A jest zawartość siarczanu wapniowego, która powinna wynosić co najmniej 50% (tabela 5). Podobnie jak w przypadku innych spoiw i wyrobów gipsowych, w normie znajdują się wymagania dotyczące konstrukcji zawierających spoiwo typu A, takie jak reakcja na ogień i odporność ogniowa. W przypadku reakcji na ogień wszystkie materiały są klasyfikowane w klasie ogniowej A1 (nieprzyczyniające się do rozprzestrzeniania ognia) bez, jeśli zawierają poniżej 1% masy lub objętości materiału organicznego. W przypadku większej ilości należy wyznaczyć klasę reakcji na ogień wg EN 13501-1:2004 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków. Część 1. Klasyfkacja na podstawie reakcji na ogień. Z teoretycznego punktu widzenia norma dopuszcza do stosowania, obok gipsu naturalnego budowlanego i gipsu z odsiarczania spalin, również gipsy pochodzące z innych procesów przemysłowych, takie jak np. fosfogipsy, borogipsy, cytrogipsy czy gipsy z neutralizacji kwasu siarkowego! Szersze wykorzystanie gipsów chemicznych jest jednak wątpliwe, gdyż ze względów technologicznych (duża ilość zanieczyszczeń, wpływających bardzo niekorzystnie na jakość wyrobów gipsowych) i ekonomicznych (wysokie koszty wzbogacania/uzdatniania takich materiałów) nie znalazły one dotychczas zastosowania w przemyśle. Zgodnie z PN-EN 13279-1 możliwe jest uściślenie wymagań dotyczących spoiwa gipsowego przez zawarcie umowy pomiędzy producentem i odbiorcą spoiwa (tabela 5). Odbiorca będzie więc mógł lepiej sprecyzować źródło pochodzenia i parametry spoiwa gipsowego. Tynki gipsowe Opracowana przez Europejski Komitet Normalizacyjny CEN/TC 241 norma europejska EN 13279-1:2004 Gypsum binders and gypsum plasters Part 1: Definitions and requirements wyróżnia: spoiwa gipsowe typu A, 7 rodzajów tynków gipsowych oznaczonych symbolem B (tabela 6) oraz 7 rodzajów tynków i zapraw gipsowych specjalnego przeznaczenia oznaczonych symbolem C (tabela 7). Wprowadzenie tego dokumentu do zbioru polskich norm jako PN-EN 13279-1:2005 (U) Spoiwa gipsowe i tynki gipsowe. Część 1: Definicje i wymagania pozwoli na anulowanie najpóźniej w marcu 2007 r. zapisów normy PN-B-30042 dotyczących gipsów tynkarskich GTR, przeznaczonych do ręcznego tynkowania i GTM, służących do wykonywania wewnętrznych wypraw tynkarskich sposobem zmechanizowanym. Bogaty asortyment tynków gipsowych podany w normie EN 13279-1 stwarza duże możliwości wprowadzenia na rynek nowych produktów. Porównując wymagania normy polskiej (tabela 8) i europejskiej (tabela 6, 7), można przyjąć, że tynki typu B będą stanowić odpowiednik produkowanych obecnie w kraju gipsów tynkarskich GTR i GTM. Podanie przez producenta odmiany tynku dostarczy dodatkowych informacji dotyczących udziału składników głów- Tabela 6. Wymagania dotyczące tynków gipsowych B (wg EN 13279-1:2004) Tynk a) b) Zawartość Początek czasu Wytrzyma- Wytrzyma- Twardość Przyczepność CaSO 4 wiązania [min] łość na łość na powierzch- do podłoża i Ca(OH) 2 tynki tynki mechaniczne [MPa] [MPa] [MPa] zginanie ściskanie niowa [MPa] [% masy] ręczne B1 50 i 5,0 B2 < 50 i 5,0 zerwanie B3 > 5,0 w podłożu lub w masie tynku; B4 50 > 20 > 50 1,0 2,0 jeśli zerwanie B5 < 50 nastąpi od B6 podłoża: 0,1 B7 50 2,0 6,0 2,5 a) wymagania dodatkowe: reakcja na ogień patrz pkt 5.1.1 normy + załącznik ZA b) wymagania dodatkowe: odporność ogniowa patrz pkt 5.1.2 normy Tabela 7. Wymagania dotyczące tynków i zapraw gipsowych specjalnego przeznaczenia C (wg EN 13279-1:2004) Tynk f) g) Zawartość Uziarnienie [% masy] Początek Wytrzyma- Wytrzyma- Twardość CaSO 4 (pozostałość na sicie) czasu wią- łość na zgi- łość na powierzch- [% masy] zania [min] nanie [MPa] ściskanie niowa [MPa] [MPa] 5,0 1,5 0,2 0,1 Vicat Nóż 2 h d) 7 dni e) 2 h d) 7 dni e) [mm] [mm] [mm] [mm] C1 > 50 0 0 < 1 < 10 > 8 > 1,5 > 3,0 > 4,0 > 10 C2 > 50 0 > 30 > 2,0 C3 a) > 20 C4 b) > 20 C5 c) różnice od > 20 nominalnej zawartości < 10% C6 > 50 0 > 20 > 1,0 > 2,0 a) wytwórca powinien oznaczyć właściwości akustyczne odpowiednią metodą badawczą, tj. pkt 5.1.3.1 i/lub 5.1.3.2 normy; b) wytwórca powinien oznaczyć właściwości izolacji termicznej wg pkt 5.1.4 normy; c) wytwórca powinien oznaczyć reakcję na ogień wg pkt 5.1.1 normy; d) po przechowywaniu przez 2 h licząc od czasu oznaczenia końca wiązania wg EN 13279-2; e) po przechowywaniu w warunkach wilgotnych (T = 20 ± 2 C, RH = 95 ± 5%) i wysuszeniu do stałej masy w T = 40 ± 2 C; f) wymagania dodatkowe: reakcja na ogień patrz pkt 5.1.1 normy + załącznik ZA; g) wymagania dodatkowe: odporność ogniowa patrz pkt 5.1.2 normy 44

Gips w budownictwie TEMAT WYDANIA Tabela 8. Wymagania dotyczące tynków gipsowych (wg PN-B-30042:1997) Wymagania Gips tynkarski GTR GTM Uziarnienie: odsiew 3,0 mm 0 0 na sicie 1,0 mm [% masy spoiwa] 0,2 mm Początek wiązania [min] 60 90 Ilość odciągniętej wody z zaczynu [g] 1,5 1,5 Wytrzymałość na zginanie [MPa] 1,0 1,0 Wytrzymałość na ściskanie [MPa] 2,5 2,5 Przyczepność do podłoża [MPa] 0,3 0,3 nych (gipsu i wapna hydratyzowanego) oraz rodzaju kruszywa (zwykłego lub lekkiego gęstości nasypowej poniżej 800 kg/m 3 ) w recepturze wyrobu. Szczególną odmianą tynków typu B jest tynk o zwiększonej twardości powierzchniowej B7. Wymagania dotyczące tynków i zapraw gipsowych do zastosowań specjalnych C (tabela 7) różnią się od wymagań odpowiadających tynkom typu B (tabela 6). Norma EN 13279-1 precyzuje wymagania dotyczące składu ziarnowego zapraw przeznaczonych do wyrobów zawierających włókna (C1), zapraw murarskich (C2) oraz tynków cienkowarstwowych (C6). Przewiduje możliwość szybkiego wiązania tynków specjalnych C3 C6 (początek powyżej 20 min). Nowością są oznaczenia czasu wiązania za pomocą noża, twardości powierzchniowej oraz wytrzymałości na zginanie po 2 h od końca wiązania (wszystkie cechy odpowiadają tynkom do wyrobów z włóknami C1). Wytrzymałość na ściskanie (> 2 MPa) będzie oznaczana jedynie w przypadku zaprawy murarskiej C2 i tynku cienkowarstwowego C6. Gipsy szpachlowe Wymagania dotyczące gipsu szpachlowego określa norma europejska EN 13963:2005 Jointing materials for gypsum plasterboards. Definitions, requirements, and test methods. Wyróżnia ona osiem różnych typów materiałów w zależności od przeznaczenia i sposobu twardnienia (tabela 9). Masy typu A wiążą i twardnieją tylko w procesie wysychania, a typu B w wyniku reakcji chemicznych i wysychania. Masa szpachlowa (w postaci suchej mieszanki) oznaczona jako 1B Tabela 9. Produkty objęte wymaganiami normy EN 13963:2005 Główny mechanizm wiązania i twardnienia Oznaczenie Przeznaczenie wysychanie (suche) reakcje chemiczne materiału mieszanki lub wiązanie gotowe masy) (suche mieszanki) Masa szpachlowa do łączenia (spoinowania) płyt g-k ztaśmą 1A 1B Masa szpachlowa do wykańczania powierzchni wykończeniowa płyt g-k i ich połączeń (tzw. finisz ) 2A 2B Masa szpachlowa do wykańczania płyt g-k dwufunkcyjna i ich łączenia (1+2) 3A 3B Masa szpachlowa do łączenia (spoinowania) płyt g-k do stosowania bez taśmy na krawędziach bez taśmy wzmocnionych profilami 4A 4B stanowi europejski odpowiednik gipsu szpachlowego F wg PN-B-30042:1997. Norma ta podaje wymagania dotyczące trzech rodzajów gipsów szpachlowych (tabela 10): gips szpachlowy B przeznaczony do szpachlowania budowlanych elementów betonowych; gips szpachlowy G przeznaczony do szpachlowania budowlanych elementów gipsowych; gips szpachlowy F przeznaczony do spoinowania płyt gipsowokartonowych. Wymagania normy EN 13963:2005 podano w tabeli 11. Mieszanki typu B podzielono również z uwagi na czas wiązania. Wprowadzono wymagania dotyczące odporności na powstawanie spękań (dla mieszanek 2 4) i dodatkowe regulacje dotyczące reakcji na ogień oraz wydzielania substancji niebezpiecznych. Tabela 10. Wymagania dotyczące gipsów szpachlowych (wg PN-B-30042:1997) Gips szpachlowy B G F Uziarnienie: 3,0 mm odsiew na sicie 1,0 mm 0 [% masy spoiwa] 0,2 mm 2 Początek wiązania [min] 60 60 30 Ilość odciągniętej wody z zaczynu [g] 0,5 Wytrzymałość na zginanie [MPa] 1,5 1,0 1,5 Wytrzymałość na ściskanie [MPa] 3,0 2,5 3,0 Przyczepność do podłoża [MPa] 0,5 Tabela 11. Wymagania normy EN 13963:2005 dotyczące mas szpachlowych do płyt g-k Masy szpachlowe do płyt g-k Reakcja na ogień patrz pkt 4.1 normy + załącznik ZA Substancje niebezpieczne (regulowane) nie wydziela żadnych substancji niebezpiecznych w ilościach powyżej wartości dopuszczalnych (dopuszczalne ilości wyszczególnione są w odpowiednich normach europejskich lub regulacjach krajowych) Wytrzymałość na zginanie (wyrażona wymagań nie określono (należy podać: obciążenie), jako obciążenie łamiące) przy jakim nastąpiło pierwsze pęknięcie, maksymalne obciążenie oraz sposób zniszczenia) Czas wiązania Mieszanki szybko (dotyczy miesza- wiążące 20 < t < 60 nek typu B) Mieszanki normalnie [min] wiążące 60 t 180 Mieszanki długo wiążące t > 180 Spękania Mieszanki: 2A, 2B, brak spękań w strefie 50 mm od cienkiego końca klina 3A, 3B Mieszanki: 4A, 4B brak spękań w strefie 150 mm od cienkiego końca klina Cząstki grube [% masy] (dotyczy miesza- pozostałość na sicie 0,315 mm 0 nek 2 4) pozostałość na sicie 0,200 mm 1,0 Przyczepność do płyty g-k [MPa] > 0,25 45

Wprowadzenie EN 13963:2005 do zbioru polskich norm jako PN-EN 13963:2006 (U) Materiały łączące do płyt gipsowo-kartonowych. Definicje, wymagania i metody pozwoli na anulowanie zapisów normy PN-B-30042 dotyczących gipsów szpachlowych F najpóźniej w lutym 2007 r. Dotychczas nie opracowano natomiast projektów norm europejskich dotyczących gipsów szpachlowych odpowiadających odmianom B i G wg normy PN-B-030042:1997. Bieżący program prac normalizacyjnych europejskiego Komitetu Technicznego CEN/TC 241 Gypsum and Gypsum Based Products nie przewiduje opracowania norm europejskich dla tej grupy wyrobów (tabela 12). Problem braku norm europejskich na powszechnie stosowane w Polsce gipsy szpachlowe będzie tematem dyskusji na najbliższym posiedzeniu krajowego Komitetu Technicznego nr 194 ds. Gipsu i Wyrobów z Gipsu, w którym wezmą udział przedstawiciele krajowych producentów spoiw gipsowych i Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego. Proponuje się uznanie tej grupy wyrobów jako tynki gipsowe odmiany B lub tynki cienkowarstwowe C6, zgodnie z zapisami normy europejskiej PN-EN 13279-1:2005 Spoiwa gipsowe i tynki gipsowe. Część I. Definicje i wymagania. Spoiwa specjalne Do specjalnych spoiw gipsowych zalicza się m.in. gips ceramiczny, gipsy dentystyczne i odlewnicze masy formierskie. Wymagania dotyczące uziarnienia gipsów ceramicznych, ich wytrzymałości na ściskanie i zginanie oraz czasu wiązania i metody ich zawarte są w BN-87/6732-04 Gips ceramiczny. Norma wyróżnia sześć marek gipsu ceramicznego w zależności od wytrzymałości: GC-4, GC-5, GC-6, GC-7, GC-8 i GC-10 dostosowanych Tabela 12. Normy przewidziane do ustanowienia przez CEN/TC 241 (stan na IX 2006 r.) wg www.cenorm.be Projekt normy pren 15318 pren 15319 pren 15303-1 Tytuł Design and application of gypsum blocks General principles of design of fibrous (gypsum) plaster works Design and application of plasterboard systems on frames Part 1: General rules do różnych technologii formowania wyrobów ceramicznych. Natomiast w zależności od stopnia rozdrobnienia wyróżniono trzy rodzaje gipsu ceramicznego: I grubo zmielony, II średnio zmielony, III drobno zmielony. W 2002 r. ustanowiono w kraju dwie nowe normy międzynarodowe na gipsy specjalne. Są to: PN-EN ISO 6873:2002 Gipsy dentystyczne oraz PN-EN ISO 7490:2002 Dentystyczne odlewnicze masy formierskie ze spoiwem gipsowym. INSTYTUT MINERALNYCH MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH ODDZIAŁ W KRAKOWIE prowadzi prace naukowo-badawcze oraz badania i certyfikację wyrobów budowlanych w systemach oceny zgodności 1, 1+, 2, 2+, 3, 4. Jest jednostką notyfikowaną nr 1487 w ramach Dyrektywy 89/106/EWG oraz akredytowaną (numery akredytacji AB 148, AB 605, AB 721, AC 086). Cerfyfikacja wyrobów: cementy; wapno; popioły lotne; zaprawy murarskie; domieszki do betonów i zapraw; systemy ociepleń; kruszywa; wyroby i systemy do ochrony oraz napraw konstrukcji betonowych; spoiwa drogowe. Badania: kleje do płytek; zaprawy murarskie i tynkarskie; podkłady podłogowe; cementy; wapno; popioły lotne; żużle; systemy ociepleń; domieszki; wyroby i systemy do ochrony oraz napraw konstrukcji betonowych; kruszywa; spoiwa i zaprawy gipsowe; paliwa; odpady itp. Sucha zabudowa to nie takie trudne (dokończenie ze str. 17) Profile są produkowane z blachy stalowej, zabezpieczonej antykorozyjne (ocynkowanej), profilowanej na zimno. Producenci płyt g-k, będący jedynymi dostawcami kompletnych systemów (zestawu wyrobów) suchej zabudowy wnętrz, oferują różne rodzaje profili. Profile systemowe produkowane są wg wymagań normy PN-EN 14195 lub aprobat technicznych ITB. Przy ich zakupie należy zwrócić uwagę na grubość blachy, z której są wykonane, i producenta profilu, gdyż zastosowanie niesystemowych profili lub profili ze zbyt cienkiej blachy powoduje utratę gwarancji na system (np. ścianę lub sufit), a więc utratę zdefiniowanych parametrów technicznych (takich, jak odporność ogniowa, izolacyjność akustyczna i wytrzymałość mechaniczna). Profile grubości mniejszej niż 0,52 mm nie powinny być stosowane w przypadku używania płyt typu F (GKF) oraz FH2 (GKFI) i w rozwiązaniach systemowych o zdefiniowanej klasie odporności ogniowej (ze względu na ryzyko przekręcenia się wkrętów). Ich stosowanie wymaga opracowania odrębnego projektu technicznego, uwzględniającego mniejszą sztywność profili, co w praktyce oznacza zagęszczenie rozstawu profili w konstrukcji. (pr) Opracowano na podstawie przygotowanej do druku publikacji Polskiego Stowarzyszenia Gipsu 46