Wydanie I. Copyright for the text, cover and layout by Wielicka Lokalna Organizacja Turystyczna Wieliczka 2013

1

Zdjęcia: Mieczysław Janusz Jagła przy współpracy Koła Multimedialnego Młodzieżowego Obserwatorium Astronomicznego w Niepołomicach: Marzena Szczurek, Katarzyna Kołodziej, Klaudia Lekston, Piotr Despet, Krzysztof Lipka, Albert Sosnal. Zdjęcia kaplicy św. Kingi (strona 16 17): Rafal Stachurski, Marek Gardulski Tekst: Zbigniew Engel, Henryk Uhryński Wydawca: Wielicka Lokalna Organizacja Turystyczna Projekt i opracowanie graficzne: Agencja Interaktywna BrandWeb Skład komputerowy, druk i oprawa: Imagine Design Group Zdjęcie na okładce: Kościół parafialny pw. św. Klemensa w Wieliczce Wyłączny dystrybutor: Wielicka Lokalna Organizacja Turystyczna Wydanie I. Copyright for the text, cover and layout by Wielicka Lokalna Organizacja Turystyczna Wieliczka 2013 ISBN 978-83-937501-0-8 Wielicka Lokalna Organizacja Turystyczna ul. Szpunara 8, 32-020 Wieliczka tel. 12 278 32 42 /kom. 660 784 239 e-mail: wlot@wlot.eu www. wlot@wlot.eu Agencja Interaktywna BrandWeb e-mail: info@brandweb.pl tel. +48 791 751 533 www.brandweb.pl Imagine Design Group ul. Radzikowskiego 100/57, 31-315 Kraków tel. 12 353 01 68 / kom. 501 468 050 e-mail: wydawnictwo@idgreklama.pl www.idgreklama.pl

Wstęp od autorów Znudzeni zgiełkiem miasta i hałasem pragniemy czasem spędzić swój wolny czas w ciszy i spokoju, z dala od miasta i domu. Szukamy wtedy alternatywnych rozwiązań. Być może jednym z nich jest skorzystanie z niniejszego albumu przewodnika. Album ma za zadanie pomóc w spotkaniu ciekawych miejsc: starych, młodszych i całkiem młodych, połączonych jedną wspólną nicią wiarą. Pomoże odkryć ich niezwykłość, poznać bogatą historię i tajemnice, odnaleźć emocje, dążenia i determinacje budowniczych tych świątyń. Niniejszy album nie tylko ma pomóc w zaznajomieniu się z kulturowym bogactwem, jakie pozostawiły na Ziemi Wielickiej minione wieki, ale także ukazuje najnowsze świątynie z niemałym trudem budowane przez współczesne nam pokolenie. W latach 60., mimo ogromnych przeciwności, powstawały nowe kościoły, które posiadają równie ogromną wartość jak te zabytkowe, gdyż tworzone są wspólnie przez całe społeczności. Ich budowa to lata wspólnych działań, które jednoczyły mieszkańców. Dlatego też w albumie uwzględniono wszystkie kościoły znajdujące się na terenie Powiatu Wielickiego, zarówno zabytkowe, jak i najnowsze. Ambicją każdej społeczności jest posiadanie własnego kościoła, który sama buduje i wyposaża. Kościół to nie tylko miejsce modlitw. Prawie w każdej miejscowości kościół funkcjonuje jako swoiste centrum kultury i tożsamości. W kościołach odbywają się koncerty, przedstawienia teatralne, organizowane są wystawy oraz zwykłe spotkania publiczne. Obok szkoły kościół stanowi centrum kulturalne niekiedy jedyne zwłaszcza w małych miejscowościach. Nieprzypadkowo użyliśmy określenia Piękno dobra wspólnego. Architekci i budowniczy starali się nadać miejscu, w którym mieszka Bóg, najpiękniejszą formę, na jaką pozwalały możliwości i ich wyczucie estetyczne. Zwykle jest to najokazalszy budynek w okolicy, charakteryzujący się odmiennymi cechami architektonicznymi od pozostałej zabudowy. Istnieją wydawnictwa poświęcone kapliczkom znajdującym się na terenie Ziemi Wielickiej. Brakowało całościowego wydawnictwa poświęconego kościołom. Stare, zabytkowe są świadectwem minionych wieków; nowe potwierdzają tożsamość kulturową społeczności. Album ewidencjonuje wszystkie istniejące kościoły rzymsko-katolickie z terenu powiatu wielickiego. Fotografie pokazują ogólny wygląd kościołów, bez szczegółów w postaci rzeźb czy ciekawych detali architektonicznych. Dlatego zapraszamy do osobistego zwiedzania, aby piękno to odnaleźć i przeżywać samodzielnie. W pracy nad tekstami korzystano z ogólnodostępnych źródeł, weryfikowanych w rozmowach osobistych z gospodarzami obiektów, za które niniejszym serdecznie dziękujemy. Autorzy 3

4

Powiat Wielicki Oprócz eksponowanych atrakcji turystycznych, takich jak Kopalnia Soli, Zamek Żupny w Wieliczce czy Zamek Królewski w Niepołomicach, istnieją obiekty, będące owocem ludzkiej wiary, ambicji i dążeń. Przez Ziemię Wielicką w ostatnich stuleciach przewinęli się katolicy, arianie, żydzi, a nawet buddyści. Na terenie powiatu wielickiego znajdują się 34 parafie rzymsko-katolickie, jedna parafia ewangelicko-augsburska, która jednak nie posiada własnego kościoła, buddyjski ośrodek medytacyjny oraz ruiny synagog żydowskich. Miasto i Gmina Wieliczka Na terenie Gminy Wieliczka znajduje się 18 Kościołów w 15 parafiach rzymsko- -katolickich oraz w 3 rektoratach. Parafie usadowione są w miejscowościach: Wieliczka, Czarnochowice, Golkowice, Gorzków, Grabie, Koźmice Wielkie, Pawlikowice, Raciborsko, Siercza, Strumiany, Sułków, Sygneczów; zaś rektoraty w Wieliczce, Byszycach i Dobranowicach. Nie można pominąć kościoła pod ziemią, czyli Kaplicy św. Kingi znajdującej się w kopalni soli w Wieliczce. W gminie znajduje się klasztor Braci Mniejszych (OFM) z Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej oraz klasztor Sióstr Urszulanek Unii Rzymskiej w Sierczy. Miasto i Gmina Niepołomice W Gminie Niepołomice znajduje się 6 kościołów: w Niepołomicach, Woli Batorskiej, Podłężu, Zabierzowie Bocheńskim i Staniątkach, gdzie znajduje się Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej oraz klasztor ss. Benedyktynek. Gmina Biskupice W Gminie Biskupice znajdują się 3 kościoły w 3 parafiach: w Biskupicach kościół pw. św. Marcina, w Łazanach kościół pw. Znalezienia Krzyża Świętego oraz w Bodzanowie kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła. Gmina Gdów Również na terenie Gminy Gdów znajdują się 3 kościoły: w Gdowie kościół pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, w którym znajduje się Sanktuarium Matki Bożej Gdowskiej, w Jaroszówce kościół pw. Matki Bożej Fatimskiej oraz w Niegowici kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Gmina Kłaj W gminie Kłaj znajdują się 4 kościoły parafialne: w Kłaju kościół św. Józefa Robotnika, w Brzeziu kościół pw. Przemienienia Pańskiego, w Szarowie-Dąbrowie kościół pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika oraz w Łężkowicach kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa. 5

6

Klasztor św. Franciszka z Asyżu w Wieliczce KOŚCIÓŁ I KLASZTOR OO. FRANCISZKANÓW BRACI MNIEJSZYCH OFM (ORDO FRATRUM MINORUM) SANKTUARIUM MATKI BOSKIEJ ŁASKAWEJ KSIĘŻNEJ WIELICZKI Górujący nad miastem, widoczny z każdego miejsca w mieście zespół klasztorny oo. Franciszkanów w Wieliczce. Kościół pod wezwaniem Stygmatów św. Franciszka z Asyżu i klasztor oo. Franciszkanów to pierwsza murowana świątynia małopolskiej prowincji Reformatów, wybudowana w 1626 r. ku czci świętego, który dokonał odnowy duchowej Kościoła w XIII wieku. Kościół figuruje jako Sanktuarium Matki Boskiej Łaskawej Księżnej Wieliczki i ośrodek kultu Sługi Bożego Brata Alojzego Kosiby. Na terenie ogrodu znajduje się PORCJUNKULA kopia kościoła, jaki wzniósł św. Franciszek w Asyżu w XIII wieku, wybudowana z okazji jubileuszu 2000 lat chrześcijaństwa. W bocznym skrzydle klasztoru od strony Krakowa mieści się Kolegium św. Antoniego i bł. Krystyna z uprawnieniami liceum ogólnokształcącego. Wyposażenie wewnętrzne kościoła pochodzi z XVIII wieku. W latach 1927 1928 po zachodniej stronie gmachu klasztornego pojawił się dwupiętrowy budynek, w którym od 1934 r. mieściło się Studium Filozoficzno-Teologiczne im. św. Bonawentury, a obecnie ma siedzibę Kolegium św. Antoniego jako niższe seminarium duchowne. Alumni korzystają na co dzień z kaplicy klasztornej znajdującej się nad nawą główną kościoła. W klasztorze mieści się wiele zabytkowych dzieł. Najważniejszym z nich jest znajdujący się w Kaplicy Matki Bożej dobudowanej w 1989 r. obraz Matki Bożej Łaskawej Księżnej Wieliczki, namalowany na płycie kamiennej ok. 1640 r. W dniu 4 czerwca 1995 r. został uczczony koronami poświęconymi przez Ojca Świętego Jana Pawła II. Wielicką kapliczkę PORCJUNKULI poświęcił 11 czerwca 2000 r. metropolita krakowski ks. kard. Franciszek Macharski. Z klasztorem franciszkańskim w Wieliczce związany był przez 61 lat (1878 1939) Sługa Boży brat Alojzy Kosiba. W klasztorze można zwiedzać celę, w której mieszkał. 7 7

8

9

10

Parafia pw. św. Franciszka z Asyżu ul. Brata Alojzego Kosiby 31, 32-020 Wieliczka tel. 12 278-18-66 www.franciszkaniewieliczka.pl 11

Kościół św. Klemensa Papieża i Męczennika w Wieliczce Parafia św. Klemensa w Wieliczce została erygowana w XI wieku. Kościół parafialny pod wezwaniem św. Klemensa, papieża i pierwszego patrona górników, został wzniesiony w 1354 r. w miejsce starego kościoła pod tym samym wezwaniem, przy którym duszpasterstwo pełnili oo. Benedyktyni. Średniowieczna świątynia na skutek trzęsienia ziemi została poważnie uszkodzona. Ponieważ groziła jej katastrofa budowlana, w 1768 r. rozebrano ją. Obecny kształt kościoła pochodzi z XIX wieku. Nowy kościół wybudowano w latach 1804 1806, w stylu baroku józefińskiego, na fundamentach starego gotyckiego kościoła z czasów króla Kazimierza Wielkiego. Kościół został konsekrowany przez biskupa tynieckiego Tomasza Grzegorza Ziglera 4 kwietnia 1825 r. Już w czasie budowy dokonywano zmian w projekcie architektonicznym budowli. W późniejszych czasach podejmowano również próby przebudowy. Najpoważniejsze prace wykonano za czasów proboszcza ks. Zygmunta Goliana i ks. Henryka Zaremby w końcu XIX wieku. Ostatnia renowacja została przeprowadzona w latach 1967 2012 i zakończona przez ks. prałata Zbigniewa Gerle dziekana Dekanatu Wielickiego, po której kościół odzyskał swój pierwotny blask. Obok kościoła znajduje się dzwonnica zaprojektowana przez włoskiego architekta Pellegriniego. Ufundował ją Jan III Sobieski po zwycięstwie nad Turkami. 12

13

Skarbiec i biblioteka kościelna mieszczą cenne zabytki z XV XIX wieku, najbogatsze wśród kościołów parafialnych w Polsce. Najcenniejsza to monstrancja z 1490 r. prezentowana przez ks. prałata Zbigniewa Gerle, którą od niedawna można podziwiać na wystawie w krypcie Kaplicy Morsztynów. 14

Parafia św. Klemensa Papieża i Męczennika ul. Zamkowa 7, 32-020 Wieliczka tel. 12 278-37-66, tel. 12 278-36-00, fax 12 288-11-51 www.klemens.pl 15

Kaplica św. Kingi w Kopalni Soli Wieliczka Parafia św. Klemensa Najpiękniejsza, najokazalsza, najcudowniejsza...blask kryształowych żyrandoli pada tu na misternie rzeźbioną posadzkę. Zapierające dech w piersiach płaskorzeźby i ołtarze odznaczają się niezwykłym artyzmem. Kaplica św. Kingi to perła w koronie wielickiej kopalni soli i prawdziwy obiekt dumy górników. Założono ją w 1896 r. w przestrzeni powstałej po eksploatacji olbrzymiej bryły soli zielonej. Położona jest 101 metrów pod ziemią. 16

17

Kościół św. Sebastiana w Wieliczce Cóż za urocze miejsce! z zachwytem, stając na progu kościółka, powiedział kardynał Karol Wojtyła. Słowa te doskonale oddają nastrój w nim panujący. Świątynia, otoczona sędziwymi lipami jest malowniczo wkomponowana w stok górujący nad Wieliczką. Jej wnętrze przyozdobione wspaniałą polichromią Włodzimierza Tetmajera wprawia w zachwyt i budzi podziw. Nie bez powodu chętnie zawierane są tutaj szczęśliwe śluby, a następnie chrzty dzieci, o które proszą młodzi rodzice. Zabytkowy kościół św. Sebastiana wybudowano z drewna modrzewiowego w XVI wieku na miejscu cmentarza, jako wotum wdzięczności za ocalenie z epidemii cholery. Konsekracji świątyni dokonano 29 czerwca 1598 r. Kościół św. Sebastiana znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej Małopolski. 18

Kościół rektoralny pw. św. Sebastiana ul. św. Sebastiana 23, 32-020 Wieliczka tel. 12 278-27-23 www.kosciol-sebastian.pl 19

Kościół pw. św. Pawła Apostoła w Wieliczce Krzyszkowicach Kościół pw. św. Pawła Apostoła powstał jako kontynuacja Kaplicy Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Krzyszkowicach, po 25 latach istnienia parafii pod tym wezwaniem. Powstanie nowego kościoła związane jest z siódmą pielgrzymką Jana Pawła II do Ojczyzny w 1999 r. Podczas papieskiej Mszy Św. w Starym Sączu i uroczystej Kanonizacji bł. Kingi został pobłogosławiony kamień węgielny dla przyszłego kościoła. W kronice kościoła pod datą 23.11.2004 r. znajdujemy adnotację: godz. 8.00 rozpoczęto prace przy budowie świątyni. W 2006 r. Jego Eminencja Ks. Kard. Stanisław Dziwisz wmurował kamień węgielny oraz akt erekcyjny nowego kościoła. Patronem nowo budowanego kościoła został św. Paweł z Tarsu, którego imię otrzymała również cała parafia. 20

Parafia pw. św. Pawła Apostoła ul. Jaśminowa 2, 32-020 Wieliczka tel. 12 278-37-00 www.swpawel.wieliczka.pl 21

Kościół pw. Matki Bożej Różańcowej w Byszycach Kościół rektoralny należący do Parafii Michalitów w Pawlikowicach. Na miejscu dzisiejszego kościoła znajdował się wcześniej cmentarz choleryczny. W tym miejscu była wystawiona drewniana figura z wizerunkiem ukrzyżowanego Pana Jezusa. Figura ta jednak z czasem się zniszczyła. W 1868 r. wybudowano kaplicę. Sam kościół został wybudowany w latach 1910 1914. W nawie głównej znajdują się cenne obrazy, ponad 100 lat starsze niż kościół. W głównym ołtarzu patronka Matka Boża Różańcowa. Pod chórem znajduje się wizerunek Ukrzyżowanego Ecce Homo. 22

Parafia pw. Matki Bożej Różańcowej Byszyce 110, 32-020 Wieliczka tel. 12 451-15-08 www.michalici.pl 23

Kościół pw. Matki Bożej Pocieszenia w Czarnochowicach Od najdawniejszych czasów wierni z terenu Czarnochowic przypisani byli do parafii wielickiej. Dopiero po 1868 r. gmina Czarnochowice ufundowała istniejącą do dzisiaj kapliczkę przy drodze do Wieliczki. Kolejnym krokiem było wybudowanie w 1936 r. kaplicy. Do jej poświęcenia doszło 5 września 1937 r. Kaplica przyjęła wezwanie Matki Bożej Pocieszenia, od obrazu podarowanego przez pochodzącego z Czarnochowic księdza Franciszka Szewczyka. Kamień wyjęty z fundamentów katedry wawelskiej w dniu 22 czerwca 1986 r. został poświęcony jako kamień węgielny przyszłej świątyni przez Ojca Świętego Jan Pawła II w czasie uroczystej Mszy Św. na krakowskich Błoniach. 20 października 1990 r. J.E. ksiądz kardynał Franciszek Macharski dokonał wmurowania w ścianę świątyni kamienia węgielnego. Wielkim świętem dla całej lokalnej społeczności była wizyta duszpasterska księdza biskupa Kazimierza Nycza w dniach 25 i 26 września 1993 r., który po raz pierwszy koncelebrował Mszę Św., a także udzielił sakramentu bierzmowania w budowanym, jeszcze niewykończonym kościele. W roku 1994 rozpoczęto budowę wieży kościoła, a w roku 1995 nad prezbiterium umieszczono rzeźbę Chrystusa Ukrzyżowanego. 24

Parafia pw. Matki Bożej Pocieszenia Czarnochowice 247, 32-020 Wieliczka tel. 12 281-00-89 25

Kościół rektoralny pw. Niepokalanego Poczęcia NMP w Dobranowicach Początki kościoła datują się na sierpień 1914 r., kiedy to ks. kanonik Leon Gąsiorowski uroczyście poświęcił kaplicę przeznaczoną dla sióstr Felicjanek i odprawił pierwszą Mszę Św. Ze względu na potrzeby wiernych kaplica była dwukrotnie rozszerzana po raz pierwszy w 1916 r. W rezultacie w 1923 r. rozpoczęto budowę kościoła, który stanął przed zimą jeszcze tego roku. Kościół przylega od zachodu do budynku szkoły, z którym tworzy kształt litery L. W głównym ołtarzu znajduje się obraz Wniebowzięcia NMP z przełomu XVII XVIII wieku (szkoła włoska). 26

Parafia pw. Niepokalanego Poczęcia NMP Dobranowice 109, 32-020 Wieliczka tel. 12 289-95-00 27

Kościół pw. Matki Bożej Fatimskiej w Golkowicach Parafia Matki Bożej Fatimskiej znajduje się wprawdzie w Gminie Wieliczka, lecz należy do Dekanatu Kraków Borek Fałęcki. Kościół pw. Matki Bożej Fatimskiej jest prowadzony przez Zgromadzenie Werbistów. Świątynia jest w trakcie budowy. Uwagę przyciągają wyjątkowo ozdobne drzwi, zarówno główne jak i boczne. Vis-à-vis kościoła znajduje się zabytkowa Figurka Matki Bożej. Parafia została erygowana w 2000 r. 28

Parafia pw. Matki Bożej Fatimskiej Golkowice 457, 30-698 Kraków tel. 12 654-99-71 29 29

Kościół pw. MB Częstochowskiej w Gorzkowie Kościół parafialny w Gorzkowie został zbudowany z kamienia piaskowego i cegły w latach 1910 1912. W renesansowym ołtarzu głównym jest umieszczony obraz Matki Bożej Częstochowskiej z 1916 r. Pozłocone dwa boczne ołtarze wykonane są z drzewa dębowego na wzór ołtarza głównego. W 1955 r. przy kościele została wybudowana dzwonnica. Poświęcenia jej dokonał Biskup Metropolita Krakowski Karol Wojtyła w 1958 r. Dzwonnica została odnowiona w roku 2006. Poświęcenia odnowionej dzwonnicy dokonał Ks. Kardynał Stanisław Dziwisz w czasie jubileuszu 90-lecia konsekracji kościoła 18 lutego 2007 r. 30

Parafia pw. Matki Boskiej Częstochowskiej Gorzków 64, 32-020 Wieliczka tel. 12 250-21-39 www.gorzkow.michalici.pl 31

Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Grabiu Zabytkowy drewniany kościół w Grabiu usytuowany jest na nadwiślańskim szlaku królewskim, którym królowie dojeżdżali z Krakowa do Puszczy Niepołomickiej na polowania. Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Grabiu pierwotnie gotycki, z końca XIV wieku, odbudowany został w obecnym miejscu w latach 1742 1747 jako obiekt drewniany z sygnaturką na dachu. W ołtarzu głównym znajduje się uznawany za cudowny obraz Matki Bożej Grabskiej. Sam kościół jest wysokiej klasy dziełem budownictwa drewnianego, właściwej Małopolsce rodzimej architektury sakralnej wpisanej w wiejski krajobraz. 32

Parafia pw. Wniebowzięcia NMP Grabie 32, 32-002 Węgrzce Wielkie tel. 12 251-13-35 33

Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Janowicach Pod koniec lat siedemdziesiątych, po wyborze metropolity krakowskiego kard. Karola Wojtyły w dniu 16 X 1978 r. na papieża i ożywieniu politycznym społeczeństwa, pojawiła się możliwość budowy nowych kościołów w Koźmicach Wielkich i Janowicach, z której skorzystały społeczności obu miejscowości. Poświęcenia placu budowy pod kościół w Janowicach dokonał w dniu 21 sierpnia 1982 r. kard. Franciszek Macharski. Rok 1983 zostaje przez Jana Pawła II ogłoszony Rokiem Świętym z okazji 1950 rocznicy śmierci Zbawiciela. Stało się to powodem do przyjęcia wezwania przyszłego kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego, a idąc dalej do przywiezienia kamienia węgielnego pod kościół z Sanktuarium Świętego Krzyża w Mogile. Uroczystej konsekracji dokonał 13 września 1993 r. ks. kard. Franciszek Macharski. W latach 1998 1999 zakupiono trzy dzwony: Maria Królowa Polski, Św. Stanisław Biskup i męczennik i największy dzwon Christus Redemptor Hominis (Chrystus Odkupiciel Człowieka). 34

Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego Janowice 200, 32-020 Wieliczka www.parafia.janowice.com.pl 35

Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej w Koźmicach Wielkich Mieszkańcy Koźmic Wielkich, podobnie jak sąsiednich Janowic, postanowili wybudować kościół i ustanowić własną parafię. Próbę budowy kościoła w Koźmicach Wielkich podjęto już w 1949 r., kiedy to powstał społeczny komitet budowy. Zaczęto zbierać pieniądze, a ówczesny kardynał krakowski Adam Sapiecha odprawił nawet mszę św. w miejscu wybranym pod budowę. Komunistyczne władze storpedowały jednak tę inicjatywę. Do powstania kościoła ostatecznie przyczyniła się wizyta Jana Pawła II w Ojczyźnie w 1983 r., o czym informuje tablica umieszczona na murze świątyni: Kamień Węgielny z fundamentów bazyliki oo. Dominikanów w Krakowie dla kościoła pod wezwaniem Trójcy Świętej w Koźmicach Wielkich, poświęcił Jego Świątobliwość Papież Jan Paweł II 22 czerwca 1983 roku. Wbudował J.E. ks. biskup Jan Pietraszko 11 lipca 1984 r.. Budowa kościoła trwała siedem lat. Zwieńczeniem starań o kościół był dzień 26 maja 1991 r., w którym ksiądz kardynał Franciszek Macharski konsekrował w Koźmicach Wielkich kościół pw. Trójcy Świętej. Parafia została ustanowiona 25 grudnia 1993 r. 36

Parafia pw. Trójcy Przenajświętszej Koźmice Wielkie 440, 32-020 Wieliczka tel. 12 250-14-13 37

Kościół pw. św. Michała Archanioła w Pawlikowicach Towarzystwo Powściągliwość i Praca w 1903 r. nabyło w Pawlikowicach stary dworek z majątkiem ziemskim i założyło zakład wychowawczy dla sierot i opuszczonych chłopców. Od początku istnienia zakładu w Pawlikowicach żyją i pracują tu Siostry Michalitki, zajmujące się różnymi dziedzinami gospodarczymi oraz katechizacją dzieci. W 1921 r. nastąpiło kanoniczne zatwierdzenie Zgromadzenia świętego Michała Archanioła w Pawlikowicach, a dwa lata później powołano nowicjat. Samodzielną parafię w Pawlikowicach ustanowił w 1951 r. ks. Kardynał Adam Sapieha. W 2001 r. parafia obchodziła złoty jubileusz, a w 2003 r. 100-lecie posługi Michalitów w Pawlikowicach. 38

Parafia pw. św. Michała Archanioła Pawlikowice 1, 32-020 Wieliczka tel. 12 278-26-88 39

Kościół pw. Ducha Świętego w Podstolicach Parafia Podstolice należy do najstarszych w Archidiecezji Krakowskiej. Pierwszy kościół powstał tu pod koniec XIII wieku, a obecny datowany jest na 1870 r. i jest zabytkiem architektury drewnianej. W ołtarzu głównym znajduje się słynący z łask obraz Matki Bożej Podstolickiej. 40

Parafia pw. Ducha Świętego w Podstolicach Podstolice 25, 32-020 Wieliczka tel./fax 12 451-81-35 www.podstolice.diecezja.krakow.pl 41

Kościół NMP Królowej Polski w Raciborsku Są rzeczy trudne i beznadziejne, ale,,u Boga nie ma nic niemożliwego, zwłaszcza, gdy oręduje w tych sprawach Matka Najświętsza czytamy w kronice parafialnej. Przykładem tego jest właśnie budowa kościoła pod wezwaniem NMP Królowej Polski w Raciborsku. Ksiądz prałat Jan Gustkowicz, rodak z Raciborska, marzył od młodości o budowie kościoła i już jako kapłan zabiegał o wybudowanie kościoła u hrabiego Krzysztofa Morsztyna, ale bezskutecznie. Skończyło się na tym, że w 1939 r., po wybuchu II Wojny Światowej, Morsztyn wystarał się u ks. arcybiskupa Adama Stefana Sapiehy, aby we dworze była odprawiana msza św. w niedziele i święta dla służby i miejscowej ludności, na którą dojeżdżali wikarzy z Wieliczki. Kolejnym etapem była nielegalna kaplica pw. NMP Królowej Polski początkowo drewniana, a następnie murowana. Marzenia o budowie kościoła spełniły się dopiero 11 kwietnia 1977 r., kiedy to ks. bp Albin Małysiak poświęcił i wmurował kamień węgielny, wyjęty z podziemia katedry wawelskiej, we wznoszone mury kościoła. Kościół, już gotowy, w stanie surowym 5 listopada 1978 r. poświęcił ks. bp Jan Pietraszko. W 1984 r. erygowano parafię. 42

Parafia NMP Królowej Polski w Raciborsku Raciborsko 1, 32-020 Wieliczka tel. 12 278-17-15 43

Klasztor Urszulanek Unii Rzymskiej i kościół Matki Bożej Częstochowskiej w Sierczy W 1921 r. Urszulanki z klasztoru krakowskiego kupiły w Sierczy koło Wieliczki 60-hektarowe gospodarstwo z położonym na wzgórzu dworkiem, otoczonym starym parkiem ze stawem. Pozwoliło to na utworzenie w Sierczy ważnego ośrodka życia religijnego, a także kulturalnego. Żeby ułatwić ludziom uczestniczenie w Mszy Św. powiększono kaplicę, adaptując stojący obok dawny spichlerz. Klasztor w 1957 r. przestał być filią klasztoru w Krakowie i stał się samodzielną placówką. W 1995 r. siostry udostępniły swoją kaplicę nowo utworzonej parafii pod wezwaniem Matki Boskiej Częstochowskiej. 44

Parafia MB Częstochowskiej w Sierczy Siercza 1, 32-020 Wieliczka tel. 12 651-53-64 45

Kościół pw. Niepokalanego Serca NMP w Strumianach Kościół pod wezwaniem Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny wybudowano w latach 1947 48 z drewna przez miejscowych cieśli. Parafię erygowano w 1957 r. Drewniany kościół spłonął całkowicie w nocy z 8 na 9 czerwca 1969 r. Budowę murowanego kościoła rozpoczęto w 1973 r., a poświęcono 30 sierpnia 1981 r. Kościół jest dobrze widoczny z terenu całej parafii, posiada bowiem wysoką wieżę, a sam zbudowany jest na wzgórzu. Na placu przykościelnym znajduje się dzwonnica z trzema dzwonami. Atrakcją są organy wybudowane w latach 60. ubiegłego wieku przez niemiecką firmę Rudolf Seifert. Organy wykorzystywane są podczas Strumiańskich Koncertów Organowych. 46

Parafia Niepokalanego Serca NMP w Strumianach Kokotów 136, 32-002 Węgrzce Wielkie tel. 12 251-16-98 www.parafia-strumiany.com 47

Kościół pw. Wniebowzięcia NMP w Sułkowie Na chwałę Boga Najwyższego i Matce Boskiej. Na pożytek ludziom i naszemu potomstwu niech powstanie ten skromny Dom Boży. Tak zapisano w kronice, w której mieszkańcy Sułkowa dokumentują powstanie kościoła w ich wiosce. 29 stycznia 1995 r. zawiązał się Komitet Budowy Kaplicy. 16 czerwca 1996 r. miało miejsce poświęcenie krzyża i placu pod budowę. W dniu 4 października 1997 r. położył pierwszą kielnię zaprawy kardynał Franciszek Macharski oraz poświęcił i wmurował pod przyszłą kaplicę kamień węgielny. Za namową proboszcza budowę kaplicy mieszkańcy przekształcili w budowę kościoła. Parafię erygował biskup Kazimierz Nycz w dniu 3 grudnia 2001 r. 48

Parafia pw. Wniebowzięcia NMP w Sułkowie Sułków 235, 32-020 Wieliczka tel. 12 288-13-94 49

Kościół pw. Pana Jezusa Dobrego Pasterza w Sygneczowie Kościół w Sygneczowie jest jednym z najmłodszych kościołów na terenie Gminy Wieliczka. Kronika powstania kościoła jest bardzo podobna do innych nowo powstających budowli. Najważniejsze daty: 21.11.1981 r. powołanie Społecznego Komitetu Budowy Kościoła, 30.06.1985 r. wmurowanie kamienia węgielnego, 03.12. 2006 r. erygowanie parafii pod wezwaniem Pana Jezusa Dobrego Pasterza, 31.03.2012 r. konsekracja kościoła przez Jego Eminencję ks. Kardynała Stanisława Dziwisza. 50

Parafia pw. Pana Jezusa Dobrego Pasterza Sygneczów 204, 32-020 Wieliczka tel. 12 288-10-77 51

Parafia pw. św. Marcina Biskupice 5, 32-020 Wieliczka tel. 12 250-76-76 www.parafia.biskupice.info.pl 52

Kościół pw. św. Marcina w Biskupicach Głównym ośrodkiem życia parafii jest kościół pod wezwaniem św. Marcina, konsekrowany przed 1220 r., początkowo drewniany, po roku 1480 zastąpiony gotyckim, murowanym. Przebudowany i konserwowany w XVII wieku. Orientowany, jednonawowy z wielobocznym prezbiterium, z dodaną od południa kaplicą (śś. Joachima i Anny), z piętrową zakrystią i dobudowaną z zachodu wieżą z 1888 r. Do parafii należą kaplice w trzech miejscowościach: Przebieczany kaplica Miłosierdzia Bożego, Trąbki kaplica św. Izydora i Zabłocie kaplica św. Antoniego. 53

Kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Bodzanowie Parafia erygowana w XVI wieku. XVIII-wieczny drewniany, jednonawowy kościół został wzniesiony na wzgórzu w północno-zachodniej części wsi. Kościół jest trzecią z kolei świątynią zbudowaną na tym miejscu. Niska wieża nakryta daszkiem o kształcie piramidy wbudowana jest w korpus kościoła. Rokokowe ołtarze główny i dwa boczne oraz boczny późnobarokowy pochodzą z końca XVIII wieku. W prezbiterium świątyni znajduje się bogato złocony ołtarz, w którym umieszczone są relikwie świętych. Niewielkie tabernakulum w środku ołtarza ozdobione jest malowidłami. Za ołtarzem widnieje obraz Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Na zewnątrz wieży kościoła znajduje się figurka z ołowiu św. Floriana. Do parafii należy kaplica Matki Boskiej Różańcowej w Zakrzowie. 54

Parafia pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła Bodzanów 1, 32-020 Wieliczka tel. 12 250-72-57, 12 250-08-50 55

Kościół pw. Znalezienia Krzyża Pańskiego w Łazanach Drewniany kościół istniał w tym samym miejscu już w XIII wieku. Pierwsze wzmianki o parafii pochodzą z lat 1325 1327. Prawdopodobnie kościół powstał na miejscu starej świątyni pogańskiej, o czym świadczą istniejące w okolicy liczne kurhany. W kościele jest schowek na monstrancję, wydrążony w pniu rosnącego tu niegdyś wiekowego dębu, obmurowanego w trakcie budowy kościoła w 1586 r. Wymurowany jest z cegły i kamienia, z prezbiterium zwróconym na wschód. Budowa jego trwała cztery lata (1586 1590). W roku 1618 był już całkowicie wyposażony. W ciągu wieków architektura kościoła mimo kilku restauracji nie uległa istotnej zmianie. Z 1892 r. pochodzi ołtarz stylizowany na tryptyk gotycki. 56

Parafia pw. Znalezienia Krzyża Świętego Łazany 17, 32-020 Wieliczka tel. 12 250-66-99 www.parafialazany.pl 57

58 Sanktuarium Maryjne pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny Gdów 38, 32-420 Gdów tel. 12 451-52-62 www.parafiagdow.pl

Sanktuarium Maryjne pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Gdowie Parafia gdowska została erygowana w XIII wieku, kościół wybudowany w XIV wieku wielokrotnie rozbudowywano. Do dziś zachowały się z tego okresu gotycka zakrystia i kruchta. Gotycki dzwon pochodzi z 1462 r. Nad kościołem góruje czworoboczna wieża z XIII wieku, przyłączona do kościoła po 1790 r. We wnętrzu znajdziemy cenne, zabytkowe wyposażenie: marmurową chrzcielnicę z XVII wieku, barokową ambonę, a w późnobarokowym ołtarzu z lat 1740 50 łaskami słynący cudowny obraz Matki Bożej Gdowskiej. 59

Kościół pw. Matki Bożej Fatimskiej w Jaroszówce Kościół parafialny pw. Matki Bożej Fatimskiej wybudowano w latach 1981 1983 (poświęcony w 1983 r.). Parafia rzymskokatolicka w Jaroszówce została erygowana 30 marca 1986 r. przez kardynała Franciszka Macharskiego 60

Parafia pw. Matki Boskiej Fatimskiej Jaroszówka 39, 32-420 Gdów tel. 12 251-96-49 61

Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Niegowici Niegowić, jedna z najstarszych parafii na Podkarpaciu, została erygowana w XIII wieku. Obecny kościół parafialny, konsekrowany w 1966 r., został wybudowany w latach 1949 1959. W Niegowici znajduje się jedyny na świecie pomnik Papieża, przedstawiający go jako skromnego wiejskiego wikarego. W kaplicy kościoła zobaczyć można konfesjonał, w którym spowiadał ks. Karol Wojtyła oraz od niedawna symboliczny grób Jana Pawła II wierna kopia grobu w Watykanie. 62

Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny Niegowić 13, 32-420 Gdów tel. 12 250-03-96 www.parafia.niegowic.pl 63

64 Parafia pw. św. Józefa Robotnika ul. Kościelna 60, 32-015 Kłaj tel. 12 284-15-00

Kościół pw. św. Józefa Robotnika w Kłaju Kościół pw. św. Józefa Robotnika w Kłaju jest przykładem współczesnej architektury sakralnej. Wzniesiono go w drugiej połowie XX wieku. Konsekrowany w 1967 r. przez Karola Wojtyłę. Dwuspadowy dach wieńczy niewielka wieżyczka. W 1974 r. na placu kościelnym dobudowano wolnostojącą wieżę, która pełni funkcję dzwonnicy. Znajdują się w niej trzy dzwony. Nad wejściem głównym do kościoła góruje potężnych rozmiarów postać Chrystusa Ukrzyżowanego. Wnętrze kościoła zdobią trzy drewniane ołtarze, w głównym znajduje się figura św. Józefa patrona parafii. 65

Kościół pw. Przemienienia Pańskiego w Brzeziu Kościół wybudowany w 1924 r. na miejscu drewnianego kościółka z przełomu XIII i XIV wieku. Został zaprojektowany przez słynnego krakowskiego architekta Franciszka Mączyńskiego na wzór kościoła św. Krzyża w Krakowie. Dlatego świątynia w Brzeziu, podobnie jak krakowski kościół, posiada palmowe sklepienie wsparte na centralnie usytuowanym filarze. Dzięki ciekawej formie i bardzo wysokiej wieży (40 m) wyróżnia się w okolicy i jest widoczny z bardzo daleka. Warto zobaczyć portret króla Jana III Sobieskiego z XVIII wieku, obraz Przemienienia Pańskiego z XVII wieku oraz XV-wieczny posąg św. Jana Chrzciciela. 66

Parafia pw. Przemienienia Pańskiego Brzezie 2, 32-014 Brzezie tel. 12 284-50-03 67

Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Łężkowicach Kościół został zbudowany w latach 1919 21 w stylu neogotyckim, według projektu Jana Sas-Zubrzyckiego. Eklektyczny, z elementami neoromańskimi i neogotyckimi, złożony z trójnawowego korpusu. Wnętrze kościoła nakryte jest sklepieniami krzyżowo-żebrowymi i kolebkowymi. W oknach m.in. dwa witraże wykonane w 1921 r. w zakładzie Żeleńskich w Krakowie. Wnętrza jednolite, neogotyckie. Zbudowany ze środków fundacji Katarzyny Rosner, benedyktynek ze Staniątek oraz składek parafian. Parafia erygowana w 1925 r. 68

Parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa Łężkowice 9, 32-015 Kłaj tel. 12 284-11-59 www.parafialezkowice.pl 69

Kościół pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika w Szarowie Parafia w Szarowie jest jedną z najmłodszych na terenie gminy. Działalność pierwszego punktu katechetycznego we wsi datuje się na 1963 r. Wiele lat starań doprowadziło do rozpoczęcia oficjalnej budowy punktu katechetycznego, kaplicy, a następnie kościoła w 1980 r. Formalny odbiór obiektu przez instytucje nadrzędne i przekazanie do użytkowania odbył się w grudniu 1982 r., a w dniu 19 marca 1984 r. odbyła się uroczysta msza św. i odczytanie przez ks. kanonika Szybowskiego aktu erekcyjnego nowej parafii Szarów pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa i Męczennika. Parafia objęła tereny wsi Szarów i wsi Dąbrowa. 70

Parafia pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika Szarów 290, 32-014 Brzezie tel. 12 284-15-87 www.parafiasd.pl 71

72

Kościół pw. Dziesięciu Tysięcy Męczenników w Niepołomicach Gotycki kościół pw. Dziesięciu Tysięcy Męczenników w Niepołomicach, wybudowany w latach 1349 1358 przez Kazimierza Wielkiego jest niewątpliwym klejnotem wśród kościołów wieku XIV. Parafię erygowano w roku 1350, a świątynię konsekrowano 4 X 1358 r. Ołtarz główny ze złoconego drewna pochodzi z XVIII wieku, podobnie jak powiązane z nim stylistyką ołtarze boczne. Kamienna chrzcielnica z drugiej połowy XVII wieku pochodzi z warsztatu Santi Gucciego. Do kościoła dobudowane są trzy zabytkowe kaplice: gotycka śś. Męczennic z 2 poł. XIV wieku, grobowa renesansowa Branickich i kaplica barokowa św. Karola Boromeusza. W roku 1926 kościół otrzymał nową polichromię, wzorowaną na kościele Mariackim w Krakowie. Karol Wojtyła, jako arcybiskup krakowski, chętnie przyjeżdżał modlić się do Niepołomic do swego patrona św. Karola Boromeusza. 73

74

Ksiądz prałat Stanisław Mika prezentuje zabytkową monstrancję z 1599 r. Parafia pw. Dziesięciu Tysięcy Męczenników ul. Piękna 2, 32-005 Niepołomice tel. 12 281-10-41 75

Kościół pw. Matki Bożej Różańcowej w Niepołomicach Jazach Kościół Matki Bożej Różańcowej w Jazach jest najmłodszą świątynią zbudowaną w Niepołomicach. Kościół był budowany w latach 1999 2008, konsekrowany w 2008 r. Wtedy też erygowano parafię. Warto zaczekać na bezchmurną i bezwietrzną pogodę, aby zobaczyć jego niezmącone odbicie w tafli wody. 76

Parafia pw. Matki Bożej Różańcowej os. Suszówka 1, 32-005 Niepołomice tel. 12 281-33-15 www.parafiajazy.pl 77

Kościół pw. NMP Królowej Polski w Podłężu Zanim powstał kościół, najpierw była wybudowana ok. 1910 r. kaplica pod wezwaniem św. Józefa, w której początkowo odbywały się nabożeństwa majowe, a w dzień św. Józefa msza św. Świątynia jest ukoronowaniem starań parafian o dobro wspólne, jakim jest kościół, który budowali na przełomie lat 50. i 60. Kościół konsekrowany przez arcybiskupa Karola Wojtyłę, ówczesnego metropolitę krakowskiego, w dniu 2 maja 1964 r. W 1978 r. została erygowana parafia. Kościół jednoczy we wspólnych działaniach, oprócz Podłęża, także mieszkańców dwóch sąsiednich wsi: Zakrzowa i Zakrzowca. 78

Parafia pw. NMP Królowej Polski Podłęże 375, 32-003 Podłęże tel. 12 281-86-18 www.parafiapodleze.pl 79

Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej Kościół pw. Świętego Wojciecha Biskupa i Męczennika Na skraju Puszczy Niepołomickiej powstał w 1216 r. pierwszy na ziemiach polskich klasztor sióstr Benedyktynek. W kościele klasztornym, w bocznej kaplicy, od przeszło siedmiu wieków patrzy z twarzą zalaną łzami Matka Boska Bolesna. U stóp Matki Bożej Staniąteckiej modlili się królowie i przyszli święci: św. Kinga, św. królowa Jadwiga, bł. Salomea, Bolesław Wstydliwy, Władysław Jagiełło idąc na wojnę z Krzyżakami i wracając po zwycięstwie pod Grunwaldem Zygmunt Stary, Jan III Sobieski, kardynał Karol Wojtyła przed wyjazdem na konklawe. Na terenie Ośrodka Duszpasterskiego znajdują się trzy zgromadzenia zakonne: Opactwo Sióstr Benedyktynek, Siostry Służebniczki Starowiejskie, a od 30 lat posługę duszpasterską pełnią Salezjanie. 80

81

82

Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej Staniątki 299, 32-005 Niepołomice tel. 12 281-80-44, 12 281-80-58 www.staniatki.pl www.benedyktynki.org 83

Kościół pw. MB Nieustającej Pomocy w Woli Batorskiej W 1350 r., na życzenie króla Kazimierza Wielkiego, biskup krakowski Jan Bodzanta utworzył nową parafię w Niepołomicach, do której włączył również Wolę Batorską (wówczas Czystebrzegi). W 1925 r. poczęto czynić starania o utworzenie w Woli Batorskiej odrębnej parafii. Powstał Komitet Budowy Kościoła, ale wobec braku jednomyślności wśród mieszkańców wsi, sprawa ta odwlekła się aż do 1935 r. W maju 1936 r. rozpoczęto budowę kościoła, a już w czerwcu następnego roku odbyło się jego poświęcenie. Nową parafię erygował w dniu 1 grudnia 1938 r. arcybiskup Adam Sapieha. Wybuch II Wojny Światowej w 1939 r. uniemożliwił zakończenie budowy kościoła. Nastąpiło to dopiero w okresie powojennym. W 1948 r. ustawiono główny ołtarz, a w 1950 r. wstawiono do niego obraz Matki Bożej Nieustającej Pomocy, malowany na desce mahoniowej. 84

Parafia pw. MB Nieustającej Pomocy w Woli Batorskiej Wola Batorska 3, 32-007 Zabierzów Bocheński tel. 12 281-60-02 85

Kościół pw. Opieki NMP w Zabierzowie Bocheńskim Parafię erygowano w 1780 r., zaś kościół wybudowano w latach 1878 1881; murowany z cegły, w kształcie krzyża rzymskiego, kryty czerwoną dachówką. W ołtarzu głównym Matka Boża z Dzieciątkiem z początku XVII wieku. Obraz odnowiony w roku 1997. W kaplicy południowej znajduje się ołtarz z obrazem Jezusa Miłosiernego z roku 1989. W kaplicy północnej figura Pana Jezusa ukrzyżowanego, wykonana w 2001 r., wkomponowana w odratowane i odnowione elementy starego ołtarza z nawy głównej. Obraz Matki Bożej Częstochowskiej pochodzi z końca XIX wieku. 86

Parafia pw. Opieki NMP Zabierzów Bocheński 107 32-007 Zabierzów Bocheński tel. 12 281-67-40 www.parafiazabierzow.pl 87

Ziemia Wielicka nie tylko posiada zabytkowe świątynie, które budowali nasi przodkowie, ale także współcześnie powstające nowe, bogate w ciekawe rozwiązania architektoniczne. Na potrzeby turystyczne przygotowany został szlak obejmujący najciekawsze, według autorów, obiekty sakralne, perełki architektoniczne godne zwiedzenia. Warto wybrać się tym szlakiem, by zobaczyć, jak piękne i cenne obiekty zostawili nam protoplaści i poznać, jak bogatą mają historię. Warto też zajrzeć do tych, które powstały w ostatnich latach. Nie są tak bogate jak te zabytkowe, ale za to dają interesujące świadectwo naszych czasów, gdyż budowane są przez całe społeczności, a nie jak dawniej, przez zamożnych fundatorów, którzy w ten sposób chcieli odpokutować swoje grzechy. Najstarszy modrzewiowy kościół św. Sebastiana w Wieliczce z 1598 r., który z okazji niedawnego 400-lecia, został starannie odrestaurowany. Najcenniejszym zabytkiem jest polichromia Włodzimierza Tetmajera z lat 1903 1910. Kościół jest ujęty w Małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej. Kościół pw. Ducha Świętego w Podstolicach z 1870 r., ostatnio odnowiony z okazji jubileuszu 700-lecia parafii, należącej do najstarszych w Archidiecezji Krakowskiej. Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Grabiu, zbudowany w latach 1742 1747. Usytuowany jest na nadwiślańskim szlaku królewskim, którym królowie dojeżdżali z Krakowa do Puszczy Niepołomickiej na polowania. W tej budowli o gotyckich cechach znajduje się interesujące wyposażenie w duchu architektury barokowej. Warto też odwiedzić XVIII-wieczny kościół w Bodzanowie, pw. śś. apostołów Piotra i Pawła z 1765 r. Jest to typowy kościół drewniany, jednonawowy, o konstrukcji zrębowej. W kościele zachowały się rokokowe ołtarze. 88

Wielicki kościół parafialny pod wezwaniem św. Klemensa, papieża i pierwszego patrona górników, z bogatym wyposażeniem i małym muzeum Skarby św. Klemensa, znajdującym się w krypcie pod Kaplicą Morsztynów. Obecny kształt kościoła pochodzi z początku XIX stulecia, ale zachowały się elementy architektoniczne z XIII i XIV wieku. Z XVII wieku pochodzi kaplica grobowa Morstinów, zdobiona stiukami Baltazara Fontany. Obok kościoła znajduje się dzwonnica, zaprojektowana przez włoskiego architekta Pellegriniego, którą ufundował Jan III Sobieski po zwycięstwie nad Turkami. Kościół pw. Dziesięciu Tysięcy Męczenników w Niepołomicach, murowany, wybudowany w latach 1349 1358 przez Kazimierza Wielkiego, konsekrowany 4 X 1358 r. Zbudowano go z cegły z niewielkimi wstawkami z kamienia. W kościele znajduje się prezbiterium, prostokątne nawy, kaplica królewska i kruchta. Zgodnie z założeniami gotyckiego stylu architektonicznego wewnątrz znajduje się gotyckie sklepienie krzyżowo-żebrowe z rzeźbionymi zwornikami. W kaplicy śś. Męczennic zachowały się freski z XIV wieku. W 1595 r. powstała w kościele kaplica grobowa Branickich z pomnikiem grobowym, wykutym z szarego kamienia i czerwonego marmuru. W 1640 r. została dobudowana do kościoła kaplica św. Karola Boromeusza, która stała się miejscem jego kultu. Dokonano także przebudowy, w czasie której zniknęły nawy i powstało obecne wnętrze. Można tu także oglądać piękne barokowe ołtarze, które zachwycają swoją estetyką wykonania i świadczą o niebywałym kunszcie artysty rzeźbiarza. Do swego patrona, Karola Boromeusza, chętnie przyjeżdżał modlić się metropolita krakowski arcybiskup Karol Wojtyła. W roku 1926 kościół otrzymał nową polichromię wzorowaną na kościele Mariackim w Krakowie. Klasztor w Staniątkach Podanie głosi, że św. Wojciech, przechodząc w roku 995 z Węgier do Krakowa, zatrzymał się i powiedział: Udielame tady staniatku to znaczy: Zróbmy tu sobie odpoczynek. Na pamiątkę pobytu św. Wojciecha nazwano tę miejscowość Staniatky, a z czasem spolszczono na Staniątki. Fundator klasztoru ofiarował obraz Matki Boskiej Bolesnej. Jest to malowany na lipowej desce obraz Matki Bożej ukazującej serce, w które godzi siedem mieczy. Jest to alegoria znanej od wieków z literatury religijnej prawdy o siedmiu boleściach Maryi. Są to: przepowiednia starca Symeona ( a Twoją duszę miecz przeniknie ), ucieczka do Egiptu, zagubienie małego Jezusa w świątyni, spotkanie z Jezusem na Drodze Krzyżowej, obecność Maryi ze świętym Janem pod krzyżem, ciało zmarłego Jezusa na łonie Matki, złożenie Jezusa do grobu i samotność Maryi. W rogach obrazu widoczni są czterej aniołowie trzymający narzędzia Męki Pańskiej. Obraz od przeszło siedmiu wieków znajduje się w bocznej kaplicy w kościele klasztornym. Budowę kościoła zakończono w 1238 r. Jest to jedna z najstarszych świątyń gotyckich w Polsce, a najstarsza typu halowego o trójprzęsłowej nawie, z dwuprzęsłowym prezbiterium, w XVII wieku przebudowana w stylu barokowym. Przez stulecia istnienia klasztor zgromadził w swoich murach wiele cennych dzieł. Do najważniejszych należą: rzeźby Madonn z XIV wieku, rzeźba Chrystusa Frasobliwego z warsztatu Wita Stwosza z XVI wieku; klasztor posiada też bogate zbiory sprzętów liturgicznych i ksiąg oraz dokumentów (w tym bulle papieskie z XIII wieku). Klasztor Franciszkanów w Wieliczce Braci Mniejszych powstał w latach 1623 1626. Aktualnie używana nazwa Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej związana jest z obrazem Matki Bożej z Dzieciątkiem namalowanym olejnymi farbami na kamiennej, lekko sfalowanej płycie z piaskowca o wymiarach 620 x 869 i grubości 30 mm. Obraz od początku był otaczany wielką czcią i przyozdabiany licznymi wotami dowodami wdzięczności za otrzymane tu łaski. Skąd kamienny obraz Madonny znalazł się w Wieliczce? Według przekazu przywieźli go kupcy z Włoch lub krajów bałkańskich, którzy za otrzymaną tu sól ofiarowali go górnikom. Powstał on najprawdopodobniej w drugiej połowie XVI wieku namalowany wprawną ręką anonimowego artysty szkoły włoskiej. Dokumenty wskazują, że był on w kościele franciszkanów od początku jego istnienia, a więc od 1623 r., dokąd został przeniesiony z kaplicy zaraz po jego wybudowaniu. Przed klasztorem, w ogrodzie od strony kopalni została zbudowana w 2000 r. jedyna w świecie kopia Porcjunkuli św. Franciszka z Asyżu, która stała się dodatkową atrakcją turystyczną. Nowe murowane świątynie będące przykładami współczesnej architektury sakralnej można zobaczyć między innymi w Kłaju i Wieliczce. Interesujące rozwiązania architektoniczne zostały zastosowane w będącym aktualnie w trakcie budowy kościele św. Pawła Apostoła w Wieliczce oraz w kościele na skraju Puszczy Niepołomickiej pw. św. Józefa Robotnika w Kłaju. Koniecznie trzeba pojechać do pierwszej parafii ks. Karola Wojtyły pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Niegowici. Ta jedna z najstarszych parafii archidiecezji krakowskiej chlubi się cudownym obrazem Matki Boskiej, który w ostatnich latach, wzorem Czarnej Madonny, peregrynuje po Polsce i świecie. 89

Kościół pw. św. Sebastiana w Wieliczce Kościół pw. Ducha Świętego w Podstolicach 90

Kościół pw. Wniebowzięcia NMP w Grabiu Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Bodzanowie 91

Kościół pw. św. Klemensa w Wieliczce Kościół pw. Dziesięciu Tysięcy Męczenników w Niepołomicach 92

Klasztor i kościół pw. św. Wojciecha w Staniątkach czarna linia Klasztor Franciszkanów w Wieliczce 93

Kościół pw. św. Pawła Apostoła w Wieliczce-Krzyszkowicach Kościół pw. św. Józefa Robotnika w Kłaju Pomnik wikarego ks. Karola Wojtyły w Niegowici 94

Spis treści Od autorów...3 Ziemia Wielicka...4 Gminy Powiatu Wielickiego...5 Kościoły Miasta i Gminy Wieliczka Wieliczka, Kościół pw. św. Franciszka z Asyżu...6 Wieliczka, Kościół pw. św. Klemensa...12 Wieliczka, Kaplica św. Kingi w Kopalni Soli Wieliczka...16 Wieliczka, Kościół pw. św. Sebastiana...18 Wieliczka Krzyszkowice, Kościół pw. św. Pawła Apostoła...20 Byszyce, Kościół pw. Matki Bożej Różańcowej...22 Czarnochowice, Kościół pw. Matki Bożej Pocieszenia...24 Dobranowice, Kościół pw. NMP Niepokalanego Poczęcia...26 Golkowice, Kościół pw. Matki Bożej Fatimskiej...28 Gorzków, Kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej...30 Grabie, Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny...32 Janowice, Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego...34 Koźmice Wielkie, Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej...36 Pawlikowice, Kościół pw. św. Michała Archanioła...38 Podstolice, Kościół pw. Ducha Świętego...40 Raciborsko, Kościół pw. NMP Królowej Polski...42 Siercza, Kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej...44 Strumiany, Kościół pw. Niepokalanego Serca NMP...46 Sułków, Kościół pw. Wniebowzięcia NMP...48 Sygneczów, Kościół pw. Pana Jezusa Dobrego Pasterza...50 Kościoły Gminy Biskupice Biskupice, Kościół pw. św. Marcina...52 Bodzanów, Kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła...54 Łazany, Kościół pw. Znalezienia Krzyża Świętego...56 Kościoły Gminy Gdów Gdów, Kościół pw. Narodzenia NMP...58 Jaroszówka, Kościół pw. MB Fatimskiej...60 Niegowić, Kościół pw. Wniebowzięcia NMP...62 Kościoły Gminy Kłaj Kłaj, Kościół pw. św. Józefa Robotnika...64 Brzezie, Kościół pw. Przemienienia Pańskiego...66 Łężkowice, Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa...68 Szarów, Kościół pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika...70 Kościoły Miasta i Gminy Niepołomice Niepołomice, Kościół pw. Dziesięciu Tysięcy Męczenników... 72 Niepołomice - Jazy, Kościół pw. MB Różańcowej...76 Podłęże, Kościół pw. NMP Królowej Polski... 78 Staniątki, Kościół pw. św. Wojciecha Biskupa i Męczennika...80 Wola Batorska, Kościół pw. MB Nieustającej Pomocy...84 Zabierzów Bocheński, Kościół pw. Opieki NMP...86 Wielicki Szlak Architektury Sakralnej...88 95

Autorzy albumu składają serdeczne podziękowania dla Księdza Prałata Zbigniewa Gerle Dziekana Dekanatu Wielickiego Księdza Prałata Stanisława Miki Dziekana Dekanatu Niepołomickiego oraz dla wszystkich Proboszczów parafii z terenu Powiatu Wielickiego za pomoc w realizacji projektu oraz za umożliwienie wykonania dokumentacji fotograficznej. Wielicka Lokalna Organizacja Turystyczna dziękuje za wsparcie finansowe Burmistrzowi Miasta i Gminy Wieliczka Arturowi Koziołowi Burmistrzowi Miasta i Gminy Niepołomice Romanowi Ptakowi Sponsorom strategicznym Firmie Realności Wielickie Fundacji Rodziny Engel Zadanie dofinansowane ze środków gmin Wieliczka i Niepołomice oraz Starostwa Powiatowego w Wieliczce Partnerem przedsięwzięcia jest Województwo Małopolskie