Szlak Archtektury Drewnanej Województwo Małopolske
W uroklwy krajobraz Małopolsk wpsały sę malowncze, drewnane koścoły, smukłe dzwonnce, pękne łemkowske cerkwe, staropolske dwory drewnane wlle. W małopolskch skansenach, w których zdawałoby sę, że czas sę zatrzymał, prezentowane są zabytk ludowej kultury materalnej z różnych częśc naszego regonu. Nepowtarzalny urok tych skarbów archtektury sprawł, ż powstał Szlak Archtektury Drewnanej, obejmujący blsko 250 najcennejszych najcekawszych obektów, z których cztery w 2003 roku zostały wpsane na Lstę Śwatowego Dzedzctwa Kulturalnego Naturalnego UNESCO. Są to: koścół pw. św. Mchała Archanoła w Bnarowej, koścół pw. św. Mchała Archanoła w Dębne Podhalańskm, koścół pw. św. Leonarda w Lpncy Murowanej koścół pw. św. św. Flpa Jakuba w Sękowej. Wszystke obekty na szlaku oznakowane są tablcam nformacyjnym, a drogę do nch wskazuje ponad 600 znaków drogowych. Przewodnk, który mają Państwo przed sobą, powstał w wynku realzacj w Małopolsce w 2008 roku projektu Otwarty Szlak Archtektury Drewnanej. Znajdzece w nm Państwo opsy wybranych 54 obektów wraz z nformacjam o zasadach ch zwedzana, godznam udostępnana, godznam nabożeństw, bezpośrednm kontaktam telefoncznym, a wszystko to lustrowane barwnym fotografam. Dzęk prezentacj Szlaku geografcznym trasam Nowy Sącz Gorlce, Orawa, Podhale, Spsz Penny, Tarnów okolce, Kraków okolce, łatwej będze Państwu zaplanować wyceczkę po Szlaku, który koneczne trzeba zobaczyć, podróżując po Małopolsce! Do zobaczena na Szlaku! 3
Nowy Sącz Gorlce Bnarowa Koścół pw. św. Mchała Archanoła Obekt wpsany na lstę UNESCO Koścół wznesony został ok. 1500 r., pod konec XVI w. dobudowana do nego została weża, a późnej podcena. Począwszy od połowy XIX w. bnarowska śwątyna znalazła sę w kręgu zanteresowań podróżnków artystów. Rysowal ją m.n. S. Wyspańsk J. Mehoffer. W 1908 r. pokryto ją blachą, co ujemne odbło sę na jej zewnętrznym wyglądze. Przywracane dawnego gontowego pokryca zakończono dopero w 2008 r. W 2003 r. śwątyna została wpsana na lstę UNESCO. Koścół składa sę z nawy przylegającej do nej Kaplcy Anołów Stróżów, prezbterum oraz weży zweńczonej ostrosłupowym hełmem. Dachy, jak ścany śwątyn pobte są gontem, co dodaje jej malownczej harmon. Wnętrze śwątyn oczarowuje przede wszystkm dekoracją malarską pokrywającą szczelne ścany suft. Pochodz ona z różnych okresów, najstarsze są wykonane za pomocą specjalnych szablonów zdobena suftu nawy prezbterum z początku XVI w. Polchroma ścan nawy prezbterum pochodz z poł. XVII w. W prezbterum w dwóch rzędach przedstawono cykl 21 scen Męk Pańskej, w nawe warto zwrócć uwagę na malowdła Sąd Ostateczny (ścana północna) oraz Nauka Wnętrze śwątyn Fragment polchrom Nowy Sącz Gorlce Godzny otwarca śwątyn (15 V- 15 X 2008): pt. 12.00-16.00, sb. 10.00-14.00, nd. 12.00-16.00 Msze św. w nedzelę: 7.30, 9.00, 11.00 Tel. do paraf: 013 44 76 396 Będąc w Bnarowej, należy koneczne zwedzć poblsk Becz nazywany często Małym Krakowem z monumentalnymgotyckmkoścołem, ratuszem z renesansową weżą, pozostałoścam murów mejskch z XIV-XVI w. Muzeum Marcna Kromera. dobrego umerana Rozdroża życa ludzkego (ścana połudnowa). Do najcennejszych elementów wyposażena śwątyn należy rzeźba Matk Boskej z Dzecątkem oraz płaskorzeźby św. Barbary, św. Katarzyny, św. Doroty św. Małgorzaty pochodzące z końca XIV w., eksponowane w nowym ołtarzu umeszczonym na ścane nawy, a także rzeźba Matk Boskej z Dzecątkem z 2. ćw. XV w. umeszczona w ołtarzu głównym. Z doby gotyku pochodz równeż kamenna chrzcelnca. Reszta wyposażena śwątyn pochodz główne z XVII w. ołtarz główny, ambona, konfesjonały, ławk w Kaplcy Anołów Stróżów, fgury na belce tęczy. Obok śwątyn znajduje sę murowana dzwonnca z dzwonem z XV w. 4 5
Nowy Sącz Gorlce Sękowa Koścół pw. św. św. Flpa Jakuba Apostołów Obekt wpsany na lstę UNESCO Skryta wśród zelen Beskdu Nskego śwątyna powstała około 1520 r. Przez wek znana była tylko prawdopodobne meszkańcom mejscowej paraf. Pod konec XIX w. jej wyjątkową malownczość odkryl malarze, w swoch pracach uwecznl ją m.n. S. Wyspańsk, J. Mehoffer, T. Axentowcz, W. Tetmajer. W czase I wojny śwatowej śwątyna została prawe całkowce znszczona zdewastowana przez wojska austro-węgerske, które wykorzystywały drewno do budowy okopów oraz jako opału. Koścół udało sę odbudować, w późnejszych latach był welokrotne restaurowany, za co w 1994 r. został uhonorowany prestżową nagrodą Prx Europa Nostra. W 2003 r. został wpsany na lstę UNESCO. Wędrowca uderza przede wszystkm malownczość śwątyn. Decydują o nej wysoke, spływające prawe do zem, pokryte gontem dachy, a także nska, kwadratowa weża nakryta kopułką z latarną. Weża posada otwarte przyzeme, dzęk czemu możemy podzwać jej konstrukcję. Całośc dopełnają Nowy Sącz Gorlce Wnętrze śwątyn Fragment polchrom Dachy śwątyn Godzny otwarca śwątyn (15 V-15 X 2008): pt. 12.00-16.00, sb. 10.00-14.00 nd. 12.00-16.00 Msze św. w nedzelę: 16.00 Tel. do paraf: 018 35 18 169 W poblskch Sarach znajduje sę pałac z początku XX weku należący negdyś do przemysłowa naftowego wybtnego poltyka II Rzeczypospoltej Władysława Długosza. obegające koścół otwarte soboty, czyl podcena. Wnętrze śwątyn przedstawa sę skromne, ale pękne. Uwagę przykuwa bogato zdobony późnorenesansowy ołtarz główny z obrazem św. Mkołaja, Benedykta Antonego. Po bokach umeszczono fgury św. Potra św. Andrzeja. Chrzcelnca z 1522 r. Ołtarz weńczy rzeźba Salwator Mund. Ołtarze boczne są współczesne - lewy z obrazem św. Huberta (dar myślwych), prawy z fgurą Najśwętszej Mar Panny. Na połudnowej ścane prezbterum zachowały sę fragmenty polchrom z 1888 r. Najcennejszym elementem wyposażena jest kamenna gotycka chrzcelnca z 1522 r. 6 7
Nowy Sącz Gorlce Nowy Sącz Gorlce Bartne Cerkew greckokatolcka pw. św. św. Kosmy Damana Cerkew prawosławna pw. św. św. Kosmy Damana Belanka Cerkew greckokatolcka pw. Opek Bogurodzcy Cerkew greckokatolcka zbudowana została w 1842 r. Po II wojne śwatowej była neużytkowana, obecne meśc sę tu muzeum. Nawa, prezbterum oraz weża śwątyn nakryte są namotowym dacham zweńczonym weżyczkam z pozornym latarnam. Dachy oraz ścany budynku pobte są gontem. We wnętrzu znajduje sę ekspozycja dotycząca łemkowskej sztuk cerkewnej ludowej. Najcennejszym jej elementam jest kompletny konostas z XVIII w. oraz obrazy Matka Boska z Dzecątkem Chrystus Pantokrator równeż z XVIII w. Cerkew prawosławna zbudowana została w latach 1928-1930. Po II wojne śwatowej została zdewastowana, w l. 50. XX w. przywrócono tu parafę prawosławną. Ścany śwątyn oszalowane są pozomym deskam, na narożach ozdobono je ponowym lstwam. Dachy oraz 3 ośmoboczne weżyczk zweńczone pozornym latarnam pokryte są blachą. Wnętrze nakryte jest płaskm stropam. Wyposażene jest skromne, zdob je współczesny konostas, w którym zachowały sę dawne carske wrota. Na parapece chóru znajdują sę owalne kony proroków. Cerkew prawosławna Zwedzane muzeum po wcześnejszym umówenu. Tel. do muzeum: 018 351 84 56 Godzny otwarca śwątyn (15 V-15 X 2008): pt. 12.00-16.00, sb. 10.00-14.00, nd. 12.00-16.00 Msze św. w nedzelę: 10.00 Tel. do paraf: 018 351 84 54 W Bartnem zobaczyć można jeszcze tradycyjne łemkowske domy zwane Chyżam. Cerkew zbudowana została prawdopodobne w 1773 r., w 1913 r. była odnawana. Kedy w 1947 r. dachy śwątyn pożar strawł, budynek nakryto dachem dwuspadowym. Proces przywracana cerkw perwotnego wyglądu rozpoczął sę w latach 60. XX w. całoścowo udało sę go zakończyć dopero w 2000 r. Obecne w śwątyn odbywają sę nabożeństwa prawosławne greckokatolcke rzymskokatolcke. Dachy śwątyn oraz ścany nawy, prezbterum weży pobte są gontem. Weńczące dachy banaste hełmy z pozornym latarnam pokryte są częścowo blachą. Górna część weży pomalowana jest na kolor nebesk, co dodaje cerkw wyjątkowego uroku. Wnętrze śwątyn zdob polchroma z 1913 r. Do najcekawszych elementów wyposażena należy konostas z 1783 r. w. oraz kony św. Mkołaja oraz Narodzene Matk Bożej z XVII umeszczone na ścanach babńca. Wnętrze śwątyn Godzny otwarca śwątyn (15 V-15 X 2008): pt. 12.00-16.00, sb. 10.00-14.00, nd. 12.00-16.00 Msze św. w nedzelę: 8.00 rzymskokatolcka, 9.00 - greckokatolcka 11.00 - prawosławna, Tel. do paraf: 018 35 16 412 Nad Belanką wznos sę jeden z najpopularnejszych szczytów Beskdu Nskego Magura Małastowska. 8 9
Nowy Sącz Gorlce Nowy Sącz Gorlce Brunary Cerkew greckokatolcka pw. św. Mchała Archanoła Czarna Cerkew greckokatolcka pw. św. Dymtra Cerkew zbudowana została prawdopodobne w XVIII w., w latach 1830-1831 została przekształcona powększona (m.n. dobudowano nowe prezbterum, a stare zostało połączone z nawą). W latach 80. XX w. śwątyna została gruntowne odnowona. Obecne użytkowana jest jako koścół rzymskokatolck. Ścany śwątyn oszalowane są ponowym deskam. Pokryte gontem dachy nad nawą prezbterum zweńczone są banastym weżyczkam z pozornym latarnam. Podobny hełm, pokryty blachą, weńczy weżę. Nakryte płaskm stropam wnętrze ozdobone jest polchromą wykonaną pod konec XIX w., w nawe zachowały sę fragmenty dekoracj z XVIII w. Najcennejszym elementem wyposażena jest barokowy konostas z XVIII w. Warto równeż zwrócć uwagę na ambonę z XVIII w. oraz barokowe ołtarze, w jednym z nch kona Peta, w drugm obraz Matk Boskej z Dzecątkem. Wnętrze śwątyn Godzny otwarca śwątyn (15 V-15 X 2008): pt. 12.00-16.00, sb. 10.00-14.00, nd. 12.00-16.00 Msze św. w nedzelę: 8.00, 11.00 Tel. do paraf: 018 35 16 776 Będąc w Brunarach, należy koneczne udać sę do Kamannej, znanego w regone ośrodka pszczelarstwa. Cerkew w Czarnej wznesona została w 1764 r., w 1. poł. XIX w. uległa przekształcenu, m.n. znaczne wydłużono prezbterum. Obecne użytkowana jest jako koścół rzymskokatolck. Ścany nawy, prezbterum pochyłej weży pobte są gontem. Nad nawą wznos sę dach namotowy, nad prezbterum welopołacowy. Dachy, podobne jak weńczące je banaste hełmy z pozornym latarnam, pokryte są blachą. Wnętrze śwątyn nakryte jest płaskm stropam oraz namotowym kopułam. Dekoruje je polchroma z 1. poł. XIX w. Najcennejszym elementam wyposażena są kompletny barokowy konostas z XVIII w oraz równeż barokowy ołtarz z koną Matk Boskej z Dzecątkem. Warto równeż zwrócć na ozdobony kolumenkam portal wodący z prezbterum do zakryst. Śwątyna otoczona jest uroklwym kamennym murkem. Ikonostas Godzny otwarca śwątyn (15 V-15 X 2008): pt. 12.00-16.00, sb. 10.00-14.00, nd. 12.00-16.00 Msze św. w nedzelę: 9.30 Tel. do paraf: 018 35 16 776 W poblżu Czarnej znajduje sę klka pęknych cerkw greckokatolckch. Szczególne warto zwedzć obekt w Śnetncy. 10 11
Nowy Sącz Gorlce Nowy Sącz Gorlce Koneczna Cerkew greckokatolcka pw. św. Bazylego Welkego Krynca-Zdrój Drewnana zabudowa Śwątyna została zbudowana w 1903 r., po II wojne śwatowej uległa częścowemu znszczenu. Remontowana była pod konec l. 60. w l. 90. XX w. Obecne użytkowana jest jako śwątyna prawosławna. Budowla zwraca uwagę swoją archtekturą, netypową dla drewnanych cerkw w polskch Karpatach. Od strony zachodnej wznos sę pokryta w całośc blachą trzykondygnacyjna, prosta weża. Blacha pokrywa równeż cześć ścan prezbterum, wszystke dachy oraz weńczące je hełmy. Ścany nawy oraz część ścan prezbterum oszalowane są ponowym deskam. Wnętrze śwątyn nakrywa pozorne sklepene kolebkowe pokryte dekoracją malarską ukazującą rozgweżdżone nebo. Polchroma ścan wykonana została w 1938 r. Uwagę zwraca przede wszystkm netypowy, schodkowy konostas wykonany na pocz. XX w. Wnętrze śwątyn Godzny otwarca śwątyn (15 V-15 X 2008): pt. 12.00-16.00, sb. 10.00-14.00, nd. 12.00-16.00 Msze św. w nedzelę: 10.00 (co drugą nedzelę) Tel. do paraf: 018 351 00 23 Nedaleko od Konecznej wznos sę szczyt Rotunda, na którym znajduje sę uroklwy cmentarz z czasów I wojny śwatowej. Najpęknejsze obekty zabytkowej zabudowy Kryncy powstały w 2. poł. XIX weku. Mało to ścsły zwązek z rozwojem mejscowośc jako uzdrowska. Wraz z powstawanem nfrastruktury uzdrowskowej powstawały lczne wlle. W dużej merze powelały one tzw. styl szwajcarsk wzorowane były na budownctwe kurortów alpejskch. Wykonane z drewna budynk były szalowane. W elewacjach frontowych domnowały obszerne gank wsparte na słupach. Nad nm często znajdowały sę balkony. Budynk były bogato zdobone dekoracją snycerską. Do najpęknejszych wll należą: Bała Róża, Węgerska Korona, Bały Orzeł, Kosyner, Wtoldówka, Romanówka. W tej ostatnej znajduje sę obecne Muzeum Nkfora Galera Sztuk Romanówka, w którym podzwać można prace prymtywsty Epfanusza Drownaka, znanego bardzej jako Nkfor krynck. W Kryncy warto równeż zwedzć drewnaną cerkew oraz koścół Przemenena Pańskego Matk Boskej Częstochowskej. Wtoldówka Godzny otwarca muzeum: wt.-sb. 10.00-13.00, 14.00-17.00, nd. 10.00-13.00, 14.00-16.00 Ceny bletu: normalny 6 zł, ulgowy 4 zł Tel. do muzeum: 018 471 53 03 Krynca jest doskonałym mejscem wypadowym w Beskd Sądeck, główne zaś pasmo Jaworzyny Krynckej. 12 13
Nowy Sącz Gorlce Nowy Sącz Gorlce Kunkowa Cerkew greckokatolcka pw. św. Łukasza Kwatoń Cerkew greckokatolcka pw. św. Paraskew Usytuowana malownczo na stoku ponad domostwam cerkew, wznesona została prawdopodobne w 1868 r. Na początku XX w. była odnawana. Po II wojne śwatowej użytkowana była przez katolków, obecne należy do paraf prawosławnej w Belance. Ścany nawy, prezbterum oraz weży pobte są gontem. Dachy pokryte są blachą, szczególne pękne prezentuje sę namotowy dach nad nawą. Wszystke częśc śwątyn zweńczone są banastym hełmam z pozornym latarnam. Nakryte stropam wnętrze śwątyn ozdobone jest polchromą z pocz. XX w. z motywam fguralnym archtektoncznym Uwagę przykuwa kompletny konostas z pocz. XX w. W śwątyn zachowały sę równeż bardzo cenne kony z poprzednego XVIII-wecznego konostasu. Warto także zwrócć uwagę na pochodzące z XVIII w. ołtarze boczne. Wnętrze śwątyn Godzny otwarca śwątyn (15 V-15 X 2008): pt. 12.00-16.00, sb. 10.00-14.00, nd. 12.00-16.00 Msze św. w nedzelę: co druga nedzela godz. 9.00 Tel. do paraf: 018 35 16 412 W poblżu Kunkowej znajduje sę Uśce Gorlcke, w którym warto zwedzć pękną cerkew greckokatolcką z końca XVIII w. Cerkew w Kwatonu została wznesona prawdopodobne w 2. poł. XVII w., w 1743 r. dobudowano do nej weżę. Obecne użytkowana jest jako koścół rzymskokatolck. Jest to jedna z najpęknejszych cerkw w Polsce, stanow równeż klasyczny przykład zachodnołemkowskego budownctwa sakralnego. Uwagę przykuwa przede wszystkm wysoka, wysmukła weża zweńczona banastą weżyczką z pozorną latarną. Podobne weżyczk znajdują sę nad nakrywającym nawą prezbterum, łamanym uskokowo, dacham namotowym. Harmon całośc dodaje jednolte pokryce gontowe wszystkch dachów ścan. Wnętrza nawy prezbterum nakryte są pozornym sklepenam kopulastym, a babnec płaskm stropem. Zdob je, podobne jak ścany, polchroma fguralno-ornamentalna z XVIII w. Cerkew posada wyposażene z XVIII-XIX w., konostas autorstwa Mchała Bogdańskego wykonany został w 1904 r. Ikonostas Msze św. w nedzelę: 9.00 Tel. do paraf: 018 353 07 20 W poblskm Skwrtnem znajduje sę drewnana cerkew z 1837 r. z fragmentam konostasu z przełomu XVIII/XIX w. 14 15
Nowy Sącz Gorlce Nowy Sącz Gorlce Łose Cerkew greckokatolcka pw. Narodzena Najśwętszej Mar Panny Cerkew zbudowana została na pocz. XIX w., w l. 30. XX w. uległa znacznej przebudowe, m.n. poszerzono z dwóch stron nawę oraz dostawono dwe zakryste przy prezbterum. W wynku tych zabegów plan śwątyn zblżony jest do krzyża greckego. Po II wojne śwatowej obekt przez pewen czas służył wyznanu rzymskokatolckemu, obecne należy do paraf greckokatolckej. Ścany wszystkch częśc śwątyn pobte są gontem, natomast dachy oraz zweńczone pozornym latarnam banaste hełmy są obecne kryte blachą medzaną. Nakryte płaskm stropam wnętrze zdob polchroma fguralna ornamentalna wykonana w 1935 r. przez Mkołaja Galankę. Najcennejszym elementem wyposażena jest konostas z przełomu XVIII/XIX w. W nawe warto zwrócć uwagę na dwa ołtarze o barokowym charakterze w północnym znajduje sę obraz Wnebowstąpene, w połudnowym Chrystus Błogosławący. Ikonostas Godzny otwarca śwątyn (15 V-15 X 2008): pt. 12.00-16.00, sb. 10.00-14.00, nd. 12.00-16.00 Msze św. w nedzelę: 7.30 Tel. do paraf: 018 353 43 04 Klka klometrów od Łosa znajduje sę zalew Klmkówka, nad którym kręcono m.n. sceny do flmu Ognem Meczem. Nowy Sącz Sądeck Park Etnografczny Skansen został udostępnony dla zwedzających w 1976 r. Na przestrzen 20 ha znajduje sę ponad 70 obektów prezentujących budownctwo kulturę Lachów Sądeckch, Pogórzan, Góral Sądeckch oraz nnych grup etncznych (Łemków, Cyganów Karpackch, kolonstów nemeckch). Do najcekawszych obektów skansenu należą: łemkowska cerkew z XVII w. przenesona ze ws Czarne, dwór szlacheck z XVII w z cenną polchromą wnętrz, zbór protestanck oraz koścół z XVIII w. z Łososny Dolnej. W wększośc obektów prezentowana jest ekspozycja ukazująca pomeszczena meszkalne, gospodarcze oraz sakralne regonu. Znajdują sę tu równeż wystawy tematyczne z różnych dzedzn. W trakce realzacj jest nowy sektor skansenu, tzw. Masteczko Galcyjske, gdze zrekonstruowana zostane zabudowa małomasteczkowa. Już dzś zobaczyć można starosądeck ratusz, remzę strażacką, dwa domy meszczańske oraz szlacheck dwór. Koścół z Łososny Dolnej Godzny otwarca skansenu: V-IX: wt.-nd. 10.00-18.00; X-IV: pn.-pt. 10.00-14.00 Ceny bletu: normalny 10 zł, ulgowy 6 zł; w sobotę wstęp wolny Tel. do skansenu: 018 441 81 91 W poblskm Starym Sączu warto zwedzć klasztor Klarysek oraz zabytkową zabudowę rynku. 16 17
Nowy Sącz Gorlce Nowy Sącz Gorlce Owczary Cerkew greckokatolcka pw. Opek Bogarodzcy Cerkew obecne użytkowana jest jako koścół rzymskokatolck. Zbudowana została w 1653 r., o czym nformuje data wyryta na wycętym w tzw. ośl grzbet zachodnm portalu nawy. Na początku XVIII w. przebudowano prezbterum oraz zakrystę, a pod konec XVIII w. dobudowano do nej od zachodu weżę. W 1994 r. za wzorowe prace konserwatorske obekt został wyróżnony nagrodą Prx Europa Nostra. Nawa prezbterum nakryte są namotowym, łamanym dacham zweńczonym banastym hełmam z pozornym latarnam. Podobny hełm weńczy wysmukłą weżę. Wszystke dachy ścany śwątyn pobte są gontem, hełmy zaś pokryte blachą. Wnętrze nawy prezbterum nakrywają namotowe kopuły, zdob je polchroma wykonana w 1938 r. Bardzo cenne jest wyposażene śwątyn, wśród którego uwagę przykuwa przede wszystkm ogromny barokowy konostas z XVII w. z pękne zdobonym carskm wrotam. Dwa ołtarze boczne pochodzą z XVIII w. Ikonostas Godzny otwarca śwątyn (15 V-15 X 2008): pt. 12.00-16.00, sb. 10.00-14.00 nd. 12.00-16.00 Msze św. w nedzelę: 12.00 Tel. do paraf: 018 35 18 169 Nad Owczaram rozcąga sę jeden z najpopularnejszych szczytów Beskdu Nskego Magura Małastowska. Ptaszkowa Koścół pw. Wszystkch Śwętych Koścół w Ptaszkowej wznesony został w 1555 r. Klkakrotne przebudowy, m.n. dodane do nawy w 1929 r. dwóch kaplc, doprowadzły do zatarca gotyckch cech budynku. Dachy śwątyn pokryte są blachą, ścany korpusu weży oszalowane deskam. Weżę weńczy latarna zakończona cebulastym hełmem. Kaplce dobudowane po obu stronach nawy tworzą nawę poprzeczną. Polchroma koścoła wykonana została w latach 1929-1932, w klku mejscach wdoczne są resztk wcześnejszych dekoracj. Wnętrze śwątyn skrywa bardzo cenne wyposażene, do którego zalczyć należy gotycką rzeźbę Matk Boskej z Dzecątkem z ok. 1420 r. umeszczoną w prawym ołtarzu bocznym, kamenną chrzcelncę z 1506 r. a także płaskorzeźbę Modltwa w Ogrojcu, której autorstwo najnowsze badana przypsują samemu Wtow Stwoszow. Ołtarze boczne pochodzą z poł. XVII w. a ołtarz główny z 1864 r. Fragment polchrom Godzny otwarca śwątyn (15 V-15 X 2008): pt. 12.00-16.00, sb. 10.00-14.00 nd. 12.00-16.00 Msze św. w nedzelę: 7.00, 9.00, 11.00, 14.00 Tel. do paraf: 018 445 17 78 Z poblskej Krużlowej Wyżnej pochodz słynna Madonna przechowywana obecne w Muzeum Narodowym w Krakowe. W mejscowym koścele eksponowana jest kopa rzeźby. 18 19
Nowy Sącz Gorlce Nowy Sącz Gorlce Szalowa Koścół pw. św. Mchała Archanoła Szymbark Koścół pw. św. Wojcecha Bskupa Śwątyna zbudowana została w 1736 lub 1739 r. Jest to budowla trójnawowa, z oszalowanym częścowo pobtym gontem ścanam oraz pokrytym blachą dacham. W zachodnej fasadze domnują dwe weże zweńczone cebulastym hełmam. Pomędzy nm wznos sę szczyt nawy głównej z rzeźbą św. Mchała Archanoła walczącego z szatanem. Nawa główna nakryta jest pozornym sklepenem kolebkowym, a nawy boczne płaskm stropam. Jednolte, barokowo-rokokowe wnętrze śwątyn oszałama wprost bogactwem polchrom wyposażena. Na ścanach przeważają dekoracje roślnne, natomast na sklepenu nawy przedstawone są alegoryczne sceny, m.n. Golgota Arka Noego. Uwagę przycąga dekoracja ścany tęczowej stanowąca jakby część rzeźbonej sceny ukrzyżowana umeszczonej na belce tęczy. Do najcekawszych elementów wyposażena należą późnobarokowe ołtarze (główny 6 bocznych), ambona, chrzcelnca z czarnego marmuru oraz rzeźby apostołów umeszczone na arkadach oddzelających nawę główną od naw bocznych. Wnętrze śwątyn Msze św. w nedzelę: 7.30, 9.30, 11.00, 16.00 Tel. do paraf: 018 35 23 015 W położonej klka klometrów od Szalowej Łużnej znajduje sę najwększy w Galcj cmentarz wojskowy z czasów I wojny śwatowej. Późnobarokowy koścół w Szymbarku zbudowany został w 1782 r. Ścany oraz oddzelne dla nawy prezbterum dachy pobte są gontem. Na dachu wznos sę weżyczka na sygnaturkę z latarną. Bardzo charakterystyczny jest szczyt fasady koścoła ozdobony falstym wolutam. Nakryte stropam wnętrze ozdobone jest dekoracją malarską wykonaną w 1940 r. Wyposażene śwątyn pochodz główne z XVIII XIX w. Do najcekawszych elementów należą: ołtarz główny z krzyżem obrazem św. Wojcecha, ołtarz boczny z cennym obrazem Matk Boskej Różańcowej z XVII/XVIII w., ambona oraz drewnana chrzcelnca. W Szymbarku należy koneczne zwedzć skansen prezentujący budownctwo okolc Gorlc. W wększośc obektów znajdują sę ekspozycje ukazujące ch dawne wyposażene. Obok skansenu wznos sę murowany dwór obronny Gładyszów z XVI w., a w przysółku zwanym Dolny znajduje sę drewnana cerkew z końca XVIII lub 1. ćw. XIX w. Skansen Godzny otwarca śwątyn (15 V-15 X 2008): pt. 12.00-16.00, sb. 10.00-14.00 nd. 12.00-16.00 Msze św. w nedzelę (V-IX): 16.00 Tel. do paraf: 018 35 13 013 Godzny otwarca skansenu: wt.-pt. 9.00-17.00, sb.-nd. 9.00-18.00 Ceny bletu: normalny 7 zł, ulgowy 4 zł Tel. do skansenu: 018 35 13 114 20 21
Nowy Sącz Gorlce Nowy Sącz Gorlce Wysowa-Zdrój Cerkew greckokatolcka pw. św. Mchała Archanoła Zdyna Cerkew greckokatolcka pw. Opek Bogurodzcy Cerkew wznesona została w 1779 r., na mejscu wcześnejszej, spalonej w trakce walk wojsk konfederacj barskej z Rosjanam. W czase renowacj w XIX XX w. została częścowo przebudowana. Obecne użytkowana jest przez parafę prawosławną w Hańczowej. Ścany śwątyn oszalowane są pomalowanym na brązowo pozomym deskam ozdobonym ponowym lstwam. Dachy oraz weńczące je banaste hełmy z pozornym latarnam pokryte są blachą. Bardzo efektowne prezentuje sę podwójne łamany dach namotowy nad nawą. W oszalowanej ponowo górnej częśc pochyłej weży umeszczone są ślepe tarcze zegarowe. Wnętrze nakrywają pozorne sklepena kolebkowe oraz płaske stropy. Zdob je polchroma fguralna, ornamentalna archtektonczna z l. 1912-1913. W śwątyn uwagę przycąga przede wszystkm barokowy konostas wykonany w XVIII w. oraz barokowy ołtarz boczny z koną Matk Boskej. Cerkew w Hańczowej Msze św. w nedzelę: 11.00 Msze św. w nedzelę w Hańczowej: 9.00, 11.00 Tel. do paraf: 018 353 21 24 Nad Wysową wznos sę Góra Jawor. Na jej stokach zbudowana jest kaplca będąca celem lcznych pelgrzymek wyznawców prawosława. Cerkew zbudowana została pod konec XVIII w., w wynku późnejszych przekształceń zatracła swoją perwotną bryłę. Po II wojne śwatowej użytkowana była jako koścół rzymskokatolck. Obecne należy do paraf prawosławnej, odbywają sę w nej równeż nabożeństwa rzymskokatolcke. Ścany śwątyn pobte są gontem, zaś dachy weńczące je hełmy z pozornym latarnam pokryte są blachą. Nakryte płaskm stropam wnętrze zdob polchroma archtektonczna ornamentalna z 1924 r. Do najcekawszych elementów wyposażena należy późnobarokowy konostas z XVIII w. oraz umeszczony w prezbterum rokokowy ołtarz z koną Ukrzyżowane z końca XVIII w. Na teren przykoścelny wchodz sę przez bramkę z dzwonncą wkomponowaną w ładny kamenny mur. Coroczne w lpcu w Zdyn odbywa sę welke śwęto kultury łemkowskej Łemkowska Watra. Ikonostas Godzny otwarca śwątyn (15 V-15 X 2008): pt. 12.00-16.00, sb. 10.00-14.00 nd. 12.00-16.00 Msze św. w nedzelę: 8.30 rzymskokatolcka, 10.00 prawosławna (co drugą nedzelę) Tel. do paraf: 018 351 00 23 Będąc w Zdyn, warto wybrać sę do Gładyszowa, gdze znajduje sę pękna cerkew w stylu huculskm. 22 23
Nowy Sącz Gorlce Orawa, Podhale, Spsz Penny Wzór Czermna 25 24 18 17 20 19 21 22 23 16 1. Andrzejówka 2. Dubne 3. Gładyszów 4. Jastrzębk 5. Kąclowa 6. Kunkowa 7. Leluchów 8. Mlk 9. Mochnaczka Nżna 10. Muszynka 11. Polany 12. Powroźnk 13. Ropca Górna 14. Wojkowa 15. Złocke 16. Koneczna 17. Belanka 18. Łose 19. Leszczyny 20. Nowca 21. Czarna 22. Czyrna 23. Porunka 24. Łukowca 25. Rożnów Mejscowość, w której znajduje sę obekt na Szlaku Archtektury Drewnanej Mejscowość, w której znajduje sę obekt na Szlaku Archtektury Drewnanej opsany w wydawnctwe Mejscowość, w której znajduje sę obekt na Szlaku Archtektury Drewnanej Mejscowość, w której znajduje sę obekt na Szlaku Archtektury Drewnanej opsany w wydawnctwe 24 25
Koścół w Dębne jest najbardzej znanym jednym z najcennejszych koścołów drewnanych w Małopolsce. Legenda powada, że wzneśl go zbójcy po tym, jak na drzewe ukazał sę m Archanoł Mchał. Główny zrąb koścoła (nawa, prezbterum) powstał w 2. poł. XV w., w 1601 r. została dobudowana weża. Śwątyna wznesona jest z drewna glastego. Składa sę z nawy, prezbterum z przylegającą doń zakrystą oraz weży. Nawę prezbterum nakrywa wspólny dach. Pochyła weża zweńczona jest zbcą nakrytą ostrosłupowym hełmem. Wszystke dachy, weża, ścany Orawa, Podhale, Spsz Penny Dębno Podhalańske Koścół pw. św. Mchała Archanoła Obekt wpsany na lstę UNESCO oraz daszk sobót pobte są gontem. Izbca weży oszalowana jest deskam. W śwątyn zachowały sę 3 gotycke portale, dwa o łuku ostrym, a jeden o wykroju trójlstnym. Wnętrze śwątyn jest prawdzwym muzeum polchrom pokrywającej stropy, ścany prezbterum częścowo nawy, parapet chóru muzycznego, ambonę, ławy w prezbterum, belkę tęczy. Wykonana została ona na przełome XV/XVI w. za pomocą szablonów zwanych patronam. Do głównych jej elementów należą motywy roślnne, geometryczne, fguralne. Pojawają sę także sceny polowań oraz pękny orzeł jagellońsk. Belka tęczy Orawa, Podhale, Spsz Penny Godzny otwarca śwątyn (15 V-15 X 2008): cz.-pt. 14.00-18.00, sb. 10.00-14.00 Msze św. w nedzelę: 8.00, 11.00 Tel. do paraf: 018 275 17 97 Ołtarz główny Fragment polchrom Będąc w Dębne należy koneczne udać sę na spływ przełomem Dunajca. Trasa spływu wedze z mejscowośc Sromowce do Kroścenka lub Szczawncy. Do najcennejszych elementów wyposażena należą: rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego na belce tęczy z końca XIV w. oraz gotyck ołtarz główny. W jego polu środkowym znajduje sę obraz Matk Boskej z Dzecątkem po jej bokach św. Mchał Archanoł oraz św. Katarzyna. Na awersach skrzydeł wdneją postac św. św. Jana Chrzccela, Jana Ewangelsty, Mkołaja oraz Stansława Bskupa. Na rewersach przedstawono sceny Męk Pańskej. Ołtarze boczne są barokowe, znajdują sę w nch posąg Matk Boskej oraz śwętych dzewc: Katarzyny, Barbary, Cecyl Doroty pochodzące z 1. ćw. XV w. W 2003 r. koścółek w Dębne został wpsany na Lstę Dzedzctwa Naturalnego Kulturowego UNESCO. 26 27
Orawa, Podhale, Spsz Penny Orawa, Podhale, Spsz Penny Chochołów Drewnana zabudowa Czarna Góra Zagroda Korkoszów Jedną z bardzej malownczych mejscowośc Podhala jest Chochołów. O jego walorach decyduje atrakcyjne położene z pęknym wdokam na Tatry, ale przede wszystkm zabudowa stanowąca unkatowy zespół podhalańskego budownctwa drewnanego. Ustawone wzdłuż drog domy tworzą tzw. ulcówkę. Wykonane z grubych bal budynk zwrócone są do drog ścanam szczytowym. Nakrywają je pobte gontem dachy przyczółkowe. Każdego roku przed Welkanocą domy są dokładne myte, przez co drewno uzyskuje charakterystyczny, jasny kolor. Jednym z najcekawszych budynków jest dom nr 24 Anny Styrcul, zwany chałupą z jednej jedl, jako że jego ścana frontowa zbudowana została z jednej olbrzymej jodły ścętej na wzgórzu Ostrysz. W nnym budynku należącym negdyś do Jana Baf znajduje sę obecne Muzeum Powstana Chochołowskego stanowące Oddzał Muzeum Tatrzańskego. Ekspozycja obejmuje m.n. różnorake góralske sprzęty oraz przedmoty dokumenty ukazujące dzeje mejscowośc Powstana Chochołowskego. Konstrukcja zrębowa Godzny otwarca muzeum: śr.-nd. 10.00-14.00 Ceny bletu: normalny 6 zł, ulgowy 4,5 zł W poblżu Chochołowa wznos sę Pogórze Gubałowske, skąd roztaczają sę przepękne wdok na Tatry. Najstarszym elementam zagrody są chałupa stajna wznesone pod konec XIX w. przez Alojzego Chyżnego. W 1919 r. gospodarstwo powększyło sę o welką zbę komorę, a późnej kamenną stajnę wozownę. Do l. 50. XX w. gospodarzyła tu rodzna Korkoszów, która następne wyemgrowała do Czechosłowacj w 1980 r. przekazała nszczejące zabudowana na skarb państwa. W l. 1981-1983 utworzono tu oddzał Muzeum Tatrzańskego Muzeum Kultury Ludowej Spsza. We wnętrzach prezentowana jest ekspozycja etnografczna ukazująca bogate gospodarstwo spske okresu mędzywojennego. Zebrane są tu różnorake sprzęty domowe (drewnane naczyna, ręczne żarna), gospodarske (wóz, kosze, bańk na mleko), narzędza do obróbk lnu, warsztat tkack, stroje ludowe. W jednym z pomeszczeń znajdują sę równeż rzeźby oraz fotografe członków rodzny Korkoszów. Do cekawszych eksponatów należy drewnane urządzene służące do podnoszena budynków w celu wymenena podmurówk. Przed chałupą Godzny otwarca muzeum: śr.-nd. 10.00-14.00 Ceny bletu: normalny - 6 zł, ulgowy 4,5 zł W poblskm Trybszu znajduje sę drewnany koścół z najstarszą malowaną panoramą Tatr pochodzącą z 1647 r. 28 29
Orawa, Podhale, Spsz Penny Orawa, Podhale, Spsz Penny Jurgów Koścół pw. św. Sebastana Matk Boskej Różańcowej Lachowce Koścół pw. św. Potra Pawła Śwątyna wznesona została w 2. poł. XVII w., prawdopodobne z fundacj sołtysa Jakuba Kesza młynarza Mkołaja. W XX w. dobudowano do nej murowaną zakrystę kaplcę św. Józefa. Budowla nakryta jest czterospadowym dachem pobtym gontem. Na jego kalency znajduje sę weżyczka na sygnaturkę. Wnętrze nawy nakrywa strop, a prezbterum pozorne sklepene kolebkowe. Ścany stropy pokryte są rokokową dekoracją malarską z 1813 r., na którą składają sę m.n. motywy geometryczne, roślnne fguralne. Wyposażene śwątyn pochodz główne z XVIII w. ołtarze, ambona, fgury grupy Ukrzyżowana na belce tęczowej. W ołtarzu głównym znajdują sę fgury Matk Boskej Różańcowej oraz św. św. Potra Pawła. W Jurgowe warto równeż zwedzć oddzał Muzeum Tatrzańskego meszczący sę w zagrodze Sołtysów oraz zobaczyć zespół zabytkowych szałasów pasterskch na polane Podkólne. Szałasy na polane Podkólne Godzny otwarca śwątyn (15 V-15 X 2008): cz.-pt. 14.00-18.00, sb. 10.00-14.00 Msze św. w nedzelę (IX-VI): 8.50, 11.10 (j. słowack); (VII-VIII): 9.00, 11.30 (j. słowack). Tel. do paraf: 018 207 79 42 Godzny otwarca muzeum: śr.-nd. 10.00-14.00 Ceny bletu: normalny 6 zł, ulgowy 4,5 zł Koścół w Lachowcach zbudowany został w 1789 r. W XIX XX w. był klkakrotne odnawany, ne wpłynęło to jednak na jego wygląd. Dachy śwątyn oraz daszk obegających cały budynek, częścowo oszalowanych podcen, pokryte są gontem, ścany zaś oszalowane deskam. Pochyła weża zweńczona jest kulstym hełmem. W podcenach umeszczone są malowane stacje Drog Krzyżowej wykonane w 1846 r. Nakryte pozornym sklepenam kolebkowym wnętrze ozdobone jest polchromą z XIX w. Uwagę zwraca pękny podwójny łuk tęczy, w górnym umeszczony jest krzyż, po bokach dolnego znajdują sę fgury Matk Boskej św. Jana Ewangelsty. Jednolte wyposażene śwątyn pochodz główne z pocz. XIX w. utrzymane jest w tradycj barokowej. Należy do nego m.n. 5 ołtarzy, ambona, organy. W ołtarzu głównym znajduje sę pękny obraz Matk Boskej z Dzecątkem. Kamenna chrzcelnca wykonana została ok. 1789 r. Wnętrze śwątyn Msze św. w nedzelę: 7.00, 10.15, 11.45, 18.00 Tel. do paraf: 033 874 80 44 Będąc w Lachowcach, warto wybrać sę do Stryszawy, słynącej z wyrobu drewnanych zabawek. Coroczne odbywa sę tu Śwęto Zabawk Ludowej. 30 31
Orawa, Podhale, Spsz Penny Orawa, Podhale, Spsz Penny Łopuszna Koścół pw. św. Trójcy św. Antonego Opata Manowy Kaplca cmentarna pw. św. Sebastana Koścół zbudowany został w 2. poł. XV w. Na początku XVII w. do korpusu dostawona została strzelsta weża. W1934 r. w czase welkej powodz koścół został zalany zamulony do wysokośc pół metra. Dachy śwątyn pobte są gontem, ścany zaś oszalowane ponowym deskam. Uwagę zwraca wysmukła weża z nadweszoną, oszalowaną zbcą, zweńczoną ostrosłupowym hełmem. Wnętrze śwątyn, znaczne zmenone na przestrzen dzejów, nakryte jest płaskm stropam, na których wdneje dekoracja malarska z 1935 r. Najcennejszym elementem wyposażena jest gotyck tryptyk z 3. ćw. XV w. ze sceną Koronacj NMPpośrodku postacam śwętych na awersach skrzydeł oraz sceną Zwastowana na rewersach. W trójkątnych zweńczenach przedstawono popersa czterech śwętych dzewc. Ołtarze boczne ambona pochodzą z doby baroku. W poblżu koścoła znajduje sę dworek z łamanym polskm dachem, będący negdyś własnoścą rodznytetmajerów. Obecne meśc sę tam oddzał Muzeum Tatrzańskego. Dwór Godzny otwarca śwątyn (15 V-15 X 2008): cz.-pt. 14.00-18.00, sb. 10.00-14.00 Msze św. w nedzelę: 8.00, 11.00, 16.00 Tel. do paraf: 018 26 53 520 Godzny otwarca muzeum: śr.-nd. 10.00-16.00 Tel. do muzeum: 018 26 53 919 W poblżu Łopusznej znajduje sę malownczy rezerwat Przełom Bałk. Kaplca stojąca dzś w Manowach perwotne znajdowała sę na cmentarzu w Starych Manowach. W zwązku z budową Jezora Czorsztyńskego konecznoścą zalana terenu wosk została wraz z cmentarzem przenesona w latach 1987-1988 na dzsejsze mejsce. Kaplca zbudowana została w 1722 roku, w latach 30. XX w. została odremontowana. Wykonane z drewna modrzewowego ścany posadowone są na kamennej podmurówce. Nakrywa ją jednokalencowy dach pobty gontem. Na dachu od strony zachodnej znajduje sę weżyczka na sygnaturkę, zakończona banastym hełmem z glcą. Kaplcę obegają otwarte, wsparte na słupach podcena, zrekonstruowane już po przenesenu budynku na nowe mejsce. Wnętrze kaplcy nakryte jest płaskm stropem. Obecne kaplca ne posada wyposażena, część dawnych sprzętów znajduje sę w nowym koścele. Detal drzw Godzny otwarca śwątyn (15 V-15 X 2008): cz.-pt. 14.00-18.00, sb. 10.00-14.00 Tel. do paraf: 018 275 09 13 Klka klometrów od Manów znajduje sę przełęcz Snozka z pomnkem autorstwa Władysława Hasora. 32 33
Orawa, Podhale, Spsz Penny Orawa, Podhale, Spsz Penny Nowy Targ Koścół cmentarny pw. św. Anny Orawka Koścół pw. św. Jana Chrzccela Koścół zbudowany został prawdopodobne w 2. poł. XV w., chocaż późnejsze przebudowy zatarły gotycke cechy stylowe. Usytuowany jest na stromym wzgórzu, pośrodku cmentarza. Nawę prezbterum nakrywa wspólny, pobty gontem dach, ścany oszalowane są ponowym deskam. Zweńczona banastym hełmem weża sprawa wrażene, jakby wyrastała z nawy. Jej ścany hełm pokrywa gont. Ścany sklepene pokryte są dekoracją malarską wykonaną w 1880 r. przez Hpolta Lpńskego Na ścanach wdzmy sceny fguralne, na sklepenu kasetony z rozetam. W późnobarokowym ołtarzu głównym znajdują sę obrazy Rodzna Najśwętszej Panny Mar z 1516 r. oraz Matka Boska z Dzecątkem z pocz. XVI w. Dwa ołtarze boczne pochodzą z końca XVII w., a ambona z XVIII w. W Nowym Targu warto zwedzć gotyck koścół pw. św. Katarzyny oraz muzeum meszczące sę w ratuszu. Wnętrze śwątyn Godzny otwarca śwątyn (15 V-15 X 2008): cz.-pt. 14.00-18.00, sb. 10.00-14.00 Msze św. w nedzelę (V- X): 10.00, 16.00 Tel. do paraf: 018 266 67 50 Klka klometrów od Nowego Targu, w Ludźmerzu, znajduje sę Sanktuarum Matk Boskej Królowej Podhala. Śwątyna została wznesona w latach 1651- -1657 jako perwszy katolck koścół na Górnej Orawe. W XVIII w. dobudowano do nej murowaną kaplcę Matk Boskej Bolesnej, a na początku XX w. połączono nawę z wolno stojącą dzwonncą. W zewnętrznym wyglądze koścoła domnuje weża zweńczona wysmukłym hełmem, po bokach którego znajdują sę 4 weżyczk. Weża, dachy oraz ścany śwątyn (oprócz murowanej kaplcy) pobte są gontem. Wnętrze olśnewa polchromą oraz wyposażenem. Dekoracja malarska ścan stropów pochodz z XVII XVIII w. Warto zwrócć uwagę na cykl 12 malowdeł przedstawających życe św. Jana Chrzccela oraz Dzesęć Przykazań na parapece chóru muzycznego. Wyposażene śwątyn pochodz główne z XVII XVIII w. ołtarze, ambona, konfesjonały, stalle, ławk, grupa Ukrzyżowana na belce tęczowej. W ołtarzu głównym cekawa rzeźba z przedstawenem Pety. Koścół w Orawce jest jednym z najcennejszych sakralnych obektów w Polsce. Wnętrze śwątyn Msze św. w nedzelę: 8.00, 10.30 Tel. do paraf: 018 265 23 40 Zwedzane: 018 264 25 93 Klka klometrów na połudne od Orawk rozcągają sę pękne torfowska, zwane Puścznam Orawskm. 34 35
Orawa, Podhale, Spsz Penny Orawa, Podhale, Spsz Penny Rabka-Zdrój Koścół pw. św. Mar Magdaleny Rdzawka Koścół pw. Śwętego Krzyża Koścół wznesony został w 1606 r., w XVIII w. dobudowano do nego weżę oraz znaczne przekształcono wnętrze. Od 1936 r. w śwątyn funkcjonuje Muzeum Regonalne. W zewnętrznym wyglądze śwątyn uwagę zwraca potężna, szersza od nawy weża o pochyłych ścanach. Zweńczona jest zbcą nakrytą banastym hełmem. Jej ścany oraz hełm, podobne jak stromy dach nawy prezbterum, pokrywa gont. Wnętrze nakryte pozornym sklepenam olśnewa rokokowo-klasycystyczną polchromą z 1802 r. o motywach fguralnych ornamentalnych oraz pęknym wyposażenem z XVIII XIX w. Ołtarz główny pochodz z poł. XIX w., podobne ambona. Ołtarze boczne oraz chór muzyczny wykonane zostały w 1778 r. Ekspozycja muzealna ukazuje kulturę życe codzenne meszkańców Rabk okolc. Zgromadzono tu m.n. obrazy, rzeźby, wyroby garncarske, różnorake narzędza. Eksponaty pochodzą główne z XIX XX w. Wnętrze śwątyn Godzny otwarca muzeum: 9.00-16.00 oprócz wtorku Ceny bletu: normalny 6 zł, ulgowy 4 zł Tel. do muzeum: 018 26 76 289 Położona pomędzy Beskdem Wyspowym a Gorcam Rabka stanow doskonały punkt wypadowy w powyższe pasma. Szczególne warto wybrać sę na wyceczkę do Gorczańskego Parku Narodowego. Koścół został zbudowany w 1757 r. z fundacj Jana Welopolskego. Mmo lcznych remontów dotrwał do naszych czasów w prawe nezmenonej forme. W 1994 r. częścowo spłonął, nedługo potem został odbudowany. Dzęk malownczemu położenu przy samej zakopance wzbudza zanteresowane tysęcy turystów jadących ta trasą. Nawę prezbterum nakrywa wspólny dach pobty gontem, ścany są oszalowane deskam. Na kalency wznos sę wysoka weżyczka na sygnaturkę, jej hełm pokryty jest blachą. W 1901 r. roku ścany stropy zostały pokryte polchromą składającą sę m.n. z motywów archtektoncznych, fguralnych ornamentalnych, odnowoną w 1975 r., obecne w dużym stopnu zrekonstruowaną po pożarze. Wyposażene śwątyn jest skromne, warto zwrócć uwagę na późnobarokowe ołtarze oraz krzyż na belce tęczy. Wnętrze śwątyn Msze św. w nedzelę: 8.00, 9.00, 10.00 Tel. do paraf: 018 267 81 50 W poblskej Chabówce warto zwedzć Skansen Taboru Kolejowego posadający w swoch zborach lczne eksponaty kolejnctwa (lokomotywy, parowozy). Cześć z nch jest nadal sprawna m.n. grywa w flmach. 36 37
Orawa, Podhale, Spsz Penny Orawa, Podhale, Spsz Penny Sucha Beskdzka Karczma Rzym Zakopane Kaplca pw. Najśwętszego Serca Pana Jezusa na Jaszczurówce Karczma w Suchej stnała już w 1717 r. Prawdopodobne znajdowała sę ona w tym samym mejscu, w którym wystawony jest obecny budynek, pochodzący najprawdopodobnej z końca XVIII w. W latach 60. XX w. obekt przeszedł gruntowny remont kedy to zaadaptowano go na regonalną gospodę. Drewnana karczma usytuowana jest na negdysejszym placu targowym, a obecnym rynku. Zbudowana została na plane prostokąta, ścany posadowone są na kamennej podmurówce. Nakrywa ją ogromny, czterospadowy dach pobty gontem. Uroku dodają jej pęcoarkadowe podcena od frontu. Wnętrze nakryte jest płaskm stropem podtrzymywanym przez tragarze. Karczma w Suchej jest najbardzej znanym tego typu obektem w Polsce. Wedle tradycj to właśne tutaj podstępny Mefstofeles mał zawładnąć duszą pana Twardowskego, o czym psze w swojej balladze Adam Mckewcz. Będąc w Suchej, należy koneczne zwedzć renesansowy zamek, zwany Małym Wawelem. Podcena Godzny otwarca karczmy: 10.00-22.00 Godzny otwarca muzeum na zamku: wt.-pt. 9.00-17.00 sb.-nd. 10.00-18.00 Ceny bletu: normalny 6 zł, ulgowy 4 zł Tel. do muzeum: 033 874 26 05 W poblskej Zawo warto zwedzć drewnany koścół z końca XIX w oraz skansen m. J. Żaka. Zbudowana w tzw. stylu zakopańskm kaplca na Jaszczczurówce została wznesona w latach 1904-1908 według projektu Stansława Wtkewcza. Kaplca posadowona jest na wysokej grantowej podmurówce. Od strony połudnowej oraz zachodnej obegają ją arkadowe podcena. Dachy pobte są gontem, na kalency wznos sę weżyczka zweńczona wysmukłym hełmem. Nad wejścem umeszczono fgurkę Chrystusa Frasoblwego nakrytą dwuspadowym daszkem. Wnętrze kaplcy (węźba dachowa, belka tęczy) posada bogatą dekorację snycerską składającą sę z ornamentów roślnnych, rozet, symbol relgjnych. Ołtarz główny, wyglądem przypomnający góralską chatę, wykonany został z Zakopańskej Szkole Przemysłu Drzewnego. Po jego bokach znajdują sę wtraże, jeden z Matką Boską Częstochowską herbem Polsk, drug z Matką Boską Ostrobramską herbem Ltwy. W latach 50. XX w. w kaplcy umeszczono malowane na szkle stacje Drog Krzyżowej oraz 2 ołtarzyk boczne. Wnętrze śwątyn Msze św. w nedzelę: 10.00, 17.00 Tel. do paraf: 018 206 10 61 Będąc na Jaszczurówce watro udać sę na wyceczkę na Rusnową Polanę w Tatrach, gdze znajduje sę uroklwa kaplca Matk Boskej Jaworzyńskej Królowej Tatr. 38 39
Orawa, Podhale, Spsz Penny Orawa, Podhale, Spsz Penny Zakopane Wlle w stylu zakopańskm Zubrzyca Górna Orawsk Park Etnografczny Najpęknejsze drewnane wlle w stolcy Polskch Tatr wznesone są w stylu zakopańskm, stworzonym przez Stansława Wtkewcza pod konec XIX w. Budynk wznoszone w tym stylu wykorzystywały elementy tradycyjnego budownctwa zdobnctwa góralskego. Posadowone były na wysokej podmurówce z kamena łamanego. Nakrywały je strome dachy pobte gontem. Charakterystycznym elementem stylu są ogromne werandy oraz kryte oddzelnym dacham pomeszczena w przestrzen dachowej facjaty. O pękne budynków decyduje równeż bogata dekoracja snycerska. Perwszą wllą wznesoną w stylu zakopańskm jest Kolba zbudowana w 1892 r. przy ul. Koścelskej (obecne meśc sę tu Muzeum Stylu Zakopańskego). Sztandarowym przykładem stylu jest równeż znajdujący sę na Kozńcu Dom pod Jedlam zbudowany dla rodzny Pawlkowskch. Warto także zwedzć wlle Wtkewczówka oraz Harenda, gdze meśc sę Muzeum Jana Kasprowcza. Dom pod Jedlam Godzny otwarca Muzeum Stylu Zakopańskego w Kolbe: śr.-sb. 9.00-16.30, nd. 9.00-14.30 Ceny bletu: normalny 7 zł, ulgowy 5,5 zł Tel. do muzeum: 018 20 13 602 Godzny otwarca muzeum na Harendze: śr.-pt. 9.00-17.00, sb.-nd., wt. 10.00-15.30 Ceny bletu: normalny 4,5 zł, ulgowy 3,5 zł Tel. do muzeum: 018 20 68 426 Początk skansenu sęgają 1937 r., kedy to skarb państwa w wynku darowzny stał sę właśccelem 4-hektarowej posadłośc wraz z zabudowanam dworskm należącym negdyś do rodzny Monaków. Po wojne utworzono tu skansen, udostępnony do zwedzana w 1955 r. Ekspozycja skansenu ukazuje życe codzenne, kulturę budownctwo Orawy. Zgromadzono tu m.n. budynk meszkalne, obekty gospodarcze rzemeślncze (kuźna, tartak, folusz). Podzwać można równeż 2 karczmy, szkołę oraz dzwonncę. Do najcekawszych obektów skansenu należy dwór Monaków z XVII XVIII w. z ekspozycją XIX-wecznych sprzętów, mebl naczyń. Wyposażene orawskej chałupy zaprezentowano w tradycyjnym domu z tzw. wyżką pochodzącym z 1869 r. W skansene odbywają sę lczne zajęca edukacyjne, w czase których uczestncy mogą brać udzał w tradycyjnych, a przechodzących już dzś do przeszłośc zajęcach mejscowej ludnośc. Chałupa Paś-Flpka Godzny otwarca skansenu: (V-IX): 8.30-17.00; (X-IV): 8.30-14.30 Ceny bletu: normalny 9 zł, ulgowy 6 zł Tel. do skansenu 018 28 527 09 Nad Zubrzycą wznos sę najwyższy szczyt Beskdów Zachodnch Baba Góra (1725 m n.p.m.), na którą można wejść łatwym szlakem z przełęczy Krowark. 40 41
Tarnów okolce Lpnca Murowana Koścół pw. św. Leonarda Obekt wpsany na lstę UNESCO Tarnów okolce Lpncka śwątyna jest jedną z najstarszych najcennejszych drewnanych budowl sakralnych Małopolsk. Zbudowana została pod konec XV w. Chwle grozy meszkańcy Lpncy przeżyl w 1997 r., kedy to płynąca neopodal koścółka nepozorna rzeka Uszwca wylała, naruszając fundamenty budowl. Śwątynę uratowano, przywązując ją lnam do rosnącego w poblżu starego dębu. W 2003 r. koścół został wpsany na lstę UNESCO. Koścół składa sę z nawy prezbterum nakrytych wspólnym dachem, pokrytym gontem. Gont pokrywa równeż zadaszena obegających śwątynę otwartych podcen tzw. soboty oraz ścany ponad nm. Wyjątek stanow zachodna ścana oszalowana deskam. Romantycznośc śwątyn dodaje rosnący obok potężny dąb oraz rozsane wokół stare cmentarne mogły groby. Wnętrze koścoła przycąga przede wszystkm dekoracją malarską ścan stropów. Najstarsza jest dekoracja suftów w prezbterum (konec XV w.) oraz w nawe (XVI w.) Wykonano ją za pomocą specjalnych szablonów zwanych patronam. Na ścanach prezbterum artysta ukazał sceny: Ostatnej Weczerzy, Sądu Ostatecznego Ukrzyżowana. Warto równeż zwrócć uwagę na sceny Męk Pańskej na północnej ścane nawy oraz Dekalog zdobący parapet chóru muzycznego. Do nedawna wnętrze śwątyn zdobły 3 gotycke ołtarze główny św. Leonarda z początku XVI w.adoracj Dzecątka Jezus z końca XV w. św. Mkołaja z ok. 1525 r. Ołtarze te po kradzeży w 1992 r. zostały umeszczone w Muzeum De- Wnętrze śwątyn Godzny otwarca śwątyn: pn.-sb. 9.00-18.00, nd. 9.00-17.00 Msze św. w czase wakacj w nedzelę o godz. 16.00 oraz wele okazjonalnych: ślubne, pogrzebowe, dla grup. Tel. do paraf: 014 68 52 601, 0 698 641 445 Fragment ołtarza Fragment polchrom WpoblżuLpncyznajdujesęNowyWśnczzzamkemKmtówLubomrskch orazdworkemkoryznówkazmuzeum pośwęconym Janow Matejce. cezjalnym w Tarnowe. W koścele możemy podzwać ch kope. Reszta wyposażena jest główne barokowa ambona, obrazy, śwecznk. Do cekawszych elementów wyposażena należy rzadk nstrument muzyczny pozytyw szkatulny pochodzący z początku XVII w. Pod posadzką nawy znajduje sę krypta grobowa rodzny Ledóchowskch, a za ołtarzem budzący fascynację przeszłoścą tzw. Słup Śwatowda. W Lpncy warto równeż zwedzć rynek z drewnanym domam wspartym na charakterystycznych słupach, gotyck koścół św. Andrzeja Ap. z 1364 r. barokowy św. Szymona z Lpncy z 1648 r. Lpnck rynek szczególne atrakcyjne prezentuje sę w czase Nedzel Palmowej, kedy zdobą go przepękne palmy o wysokośc nawet ponad 30 m. 42 43
Tarnów okolce Tarnów okolce Chronów Koścół pw. Ducha Śwętego Dołęga Dwór Koścół zbudowany został w 1685 r. Na przestrzen weków ulegał klkukrotnym przebudowom, podczas jednej z nch dokonano połączena śwątyn ze stojącą obok weżą. Nawę prezbterum nakrywa wspólny dach pobty gontem, ścany oszalowane są ponowym deskam. Hełm weży oraz weżyczk na sygnaturkę pokryte są blachą. Nawę główną nakrywa pozorne sklepene kolebkowe, zaś nawy boczne płaske stropy. Wnętrze śwątyn ozdobone jest polchromą wykonaną w 1930 r. Wyposażene pochodz z doby baroku, uwagę zwraca ołtarz główny z obrazem Zesłane Ducha Śwętego pęknym spralnym kolumnam. W ołtarzach bocznych obrazy Matk Bożej Neustającej Pomocy Serca Jezusowego. Najcekawszym zabytkem śwątyn był obraz Męczeństwo św. Kryspna Kryspnana z początku XVI w., przechowywany obecne w Muzeum Decezjalnym w Tarnowe. Fragment ołtarza Godzny otwarca śwątyn (15 V-15 X 2008): cz.-pt. 12.00-16.00, sb. 10.00-14.00 Msze św. w nedzelę (od Welkanocy do adwentu): 7.30, 10.30. Tel. do paraf: 014 68 56 750 W poblskm Starym Wśnczu znajduje sę gotycko-renesansowy koścół z dzwonem z 1545 r. odlanym przez tego samego mstrza, który wykonał Dzwon Zygmunta na Wawelu. Dwór wznesony został w 1845 r. przez Teofla Pkuzńskego na rok przed śmercą w czase rabacj galcyjskej. W 1863 r. dwór był ośrodkem organzującym ochotnków do powstana stycznowego. Na przełome XIX/XX w. goścl w nm m.n. Stansław Wyspańsk Adam Asnyk. W 1975 r. budynek przejął skarb państwa, a w 6 lat późnej utworzono tu muzeum, oddzał Muzeum Okręgowego w Tarnowe. Budynek wznesony jest na plane podkowy. Nakrywa go dwuspadowy dach pobty gontem, doskonale harmonzujący z belą ścan. Wejśce do dworu prowadz przez drewnany ganek wsparty na dwóch słupach. W środku odtworzono wnętrze typowego dworku szlacheckego z XIX w. W salone znajdują sę meble z epok oraz pamątk po meszkańcach. Ekspozycja w gabnece prezentuje przedmoty zwązane z powstanem stycznowym. W dworze zobaczyć można równeż obrazy Stansława Wyspańskego oraz pamątk po wybtnym bologu, prof. Mchale Sedleckm. Wnętrze dworu Godzny otwarca muzeum: wt.-pt. 9.00-15.00, sb.-nd. 10.00-14.00 Ceny bletu: normalny 4 zł, ulgowy 2 zł Tel. do muzeum: 014 67 15 414 W poblżu Dołęg położona jest Szczurowa, w której warto zwedzć murowany dwór z 1860 r. 44 45
Tarnów okolce Tarnów okolce Gosprzydowa Koścół pw. św. Urszul Koścół w Gosprzydowej wznesony został pod konec XVII w. z fundacj Welogłowskch. Perwotne składał sę z nawy prezbterum, w czase przeróbek w połowe XX w. dobudowano do nego podcena oraz kaplcę od strony połudnowej. Śwątyna nakryta jest wysokm, pobtym gontem dachem, tworzącym bardzo charakterystyczny okap wdoczny najbardzej przy prezbterum. Wnętrze śwątyn pokryte jest polchromą z 1889 r. (nawa prezbterum) z 1966 r. (kaplca). Wększość sprzętów pochodz z doby baroku. Szczególne cenny jest otoczony kultem obraz Matk Boskej z Dzecątkem z 2. poł. XVII w. umeszczony w ołtarzu głównym. Warto równeż zwrócć uwagę na kamenną, gotycką chrzcelncę z XV w. z herbem Starykoń dekoracją w kształce odwróconych ll. W stojącej obok śwątyn drewnanej dzwonncy znajduje sę dzwon z 1585 r. Fragment polchrom Godzny otwarca śwątyn (15 V-15 X 2008): cz.-pt. 12.00-16.00, sb. 10.00-14.00 Msze św. w nedzelę: 7.00, 9.00, 11.00, 15.00 Tel. do paraf: 014 664 82 02 W poblskm Gnojnku warto zwedzć gotyck koścół pw. św. Marcna z późnobarokowym wyposażenem. Iwkowa Koścół pw. Nawedzena Najśwętszej Mar Panny Koścół w Iwkowej jest jednym z najstarszych tego typu obektów w Małopolsce. Zbudowany został w ostatnej ćw. XV w. Ścany nawy, prezbterum weży oszalowane są deskam, dach pokryty blachą. We wnętrzu zachowały sę dwa późnogotycke portale zweńczone trójlstnym łukam. Ścany koścoła zdob późnorenesansowa polchroma z 1619 r., najlepej zachowana w prezbterum. Do najcennejszych zabytków śwątyn należą rzeźby grupy Ukrzyżowana na belce tęczowej XIV, XV w. oraz późnogotycke rzeźby z XVI w. w ołtarzu głównym. Warto zwrócć uwagę na wtrażyk w okne prezbterum jest to kopa gotyckego wtraża z 1. poł. XV w. przechowywanego obecne w Muzeum Decezjalnym w Tarnowe. Na pleban znajduje sę Muzeum Parafalne gromadzące m.n. eksponaty kultury ludowej oraz przedmoty kultu relgjnego z Iwkowej okolc. Detal portalu Godzny otwarca śwątyn (15 V-15 X 2008): cz.-pt. 12.00-16.00, sb. 10.00-14.00 Msze św. (V-XI) perwsza sobota mesąca 8.00; 31 V 11.00, 17.00 Tel. do paraf: 014 684 43 27 W położonej nad Jezorem Czchowskm mejscowośc Wytrzyszczka znajduje sę malownczy zamek Tropsztyn. 46 47