EBA/GL/2015/02 23.07.2015 Wytyczne w sprawie minimalnego wykazu jakościowych i ilościowych wskaźników planu naprawy 1
Spis treści 1. Wytyczne EUNB w sprawie minimalnego wykazu jakościowych i ilościowych wskaźników planu naprawy 3 Status niniejszych wytycznych 3 Wymogi dotyczące sprawozdawczości 3 Tytuł I - Przedmiot, zakres i definicje 4 Tytuł II Ramy wskaźników planu naprawy 5 Tytuł III Wskaźniki kapitałowe 7 Tytuł IV - Wskaźniki płynności 8 Tytuł V - Wskaźniki rentowności 8 Tytuł VI Wskaźniki jakości aktywów 9 Tytuł VII - Wskaźniki rynkowe 9 Tytuł VIII - Wskaźniki makroekonomiczne 10 Tytuł IX - Postanowienia końcowe i wykonanie 10 2
1. Wytyczne EUNB w sprawie minimalnego wykazu jakościowych i ilościowych wskaźników planu naprawy Status niniejszych wytycznych 1. Niniejszy dokument zawiera wytyczne wydane zgodnie z art. 16 rozporządzenia (UE) nr 1093/2010 1. Zgodnie z art. 16 ust. 3 rozporządzenia (UE) nr 1093/2010 właściwe organy i instytucje finansowe dokładają wszelkich starań, aby zastosować się do tych wytycznych i zaleceń. 2. Wytyczne przedstawiają stanowisko EUNB w sprawie odpowiednich praktyk nadzoru w ramach Europejskiego Systemu Nadzoru Finansowego lub tego, jak należy stosować prawo europejskie w konkretnym obszarze. Właściwe organy określone w art. 4 ust. 2 rozporządzenia (UE) nr 1093/2010, do których wytyczne mają zastosowanie, powinny stosować się do wytycznych poprzez wprowadzenie ich odpowiednio do swoich praktyk (np. poprzez dostosowanie swoich ram prawnych lub procesów nadzorczych), również jeżeli wytyczne są skierowane przede wszystkim do instytucji. Wymogi dotyczące sprawozdawczości 3. Zgodnie z art. 16 ust. 3 rozporządzenia (UE) nr 1093/2010 właściwe organy muszą poinformować EUNB, czy stosują się lub czy zamierzą zastosować się do niniejszych wytycznych lub danego zalecenia lub podają powody niestosowania się do dnia 23.09.2015 W przypadku braku informacji w tym terminie właściwe organy zostaną uznane przez EUNB za niestosujące się do niniejszych wytycznych. Informacje należy przekazać poprzez wysłanie formularza dostępnego na stronie internetowej EUNB na compliance@eba.europa.eu z dopiskiem EBA/GL/2015/02. Informacje przekazują osoby upoważnione do informowania o niestosowaniu się do wytycznych w imieniu właściwych organów. Wszelkie zmiany dotyczące stosowania się do wytycznych także należy zgłaszać do EUNB. 4. Zgodnie z art. 16 ust. 3 przekazywane informacje publikuje się na stronie internetowej EUNB. 1 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Nadzoru (Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego), zmiany decyzji nr 716/2009/WE oraz uchylenia decyzji Komisji 2009/78/WE (Dz.U. L 331 z 15.12.2010, s. 12). 3
Tytuł I - Przedmiot, zakres i definicje Przedmiot 1. Wytyczne zostały opracowane na podstawie art. 9 ust. 2 dyrektywy 2014/59/UE z dnia 15 maja 2014 r. ustanawiającej ramy na potrzeby prowadzenia działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych oraz zmieniającej dyrektywę Rady 82/891/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/24/WE, 2002/47/WE, 2004/25/WE, 2005/56/WE, 2007/36/WE, 2011/35/UE, 2012/30/UE i 2013/36/EU oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010 i (UE) nr 648/2012 ( dyrektywa 2014/59/UE ), w którym upoważniono EUNB do opracowania wytycznych mających na celu określenie minimalnego wykazu ilościowych i jakościowych wskaźników planu naprawy. 2. Zgodnie z art. 9 ust. 1 dyrektywy 2014/59/UE właściwe organy wymagają, aby poszczególne plany naprawy uwzględniały ramy wskaźników ustanowionych przez instytucję, określające punkty, w których mogą zostać podjęte stosowne działania, o których mowa w planie. Ramy wskaźników powinny być zawarte w planach naprawy opracowanych zgodnie z regulacyjnym standardem technicznym określającym zawartość planów naprawy i opracowanym zgodnie z art. 5 ust. 10 dyrektywy 2014/59/UE. 3. Właściwe organy muszą zatwierdzić wskaźniki w trakcie oceny planów naprawy zgodnie z art. 6 i 8 dyrektywy 2014/59/UE, tak jak przewidziano w regulacyjnym standardzie technicznym EUNB w sprawie oceny planów naprawy opracowanym na podstawie art. 6 ust. 8 dyrektywy 2014/59/UE. Wskaźniki mogą być natury jakościowej lub ilościowej, powinny być związane z sytuacją finansową instytucji i muszą być łatwe do monitorowania. Właściwe organy zapewniają, by instytucje wprowadziły stosowne ustalenia dotyczące regularnego monitorowania wskaźników. 4. Ze względu na przydatność do oceny wykonalności opcji naprawy plan naprawy powinien zawierać szczegółowe informacje na temat procesu podejmowania decyzji w sprawie uruchomienia planu naprawy, który stanowi istotny element struktury zarządzania, na podstawie procedury eskalacji przy użyciu wskaźników zgodnie z art. 9 ust. 1 dyrektywy 2014/59/UE. 5. Na potrzeby niniejszych wytycznych wskaźniki planu naprawy oznaczają wskaźniki jakościowe i ilościowe, ustanowione przez każdą instytucje na podstawie ram ustanowionych w tych wytycznych w celu określenia punktów, w których mogą zostać podjęte stosowne działania przewidziane w planie naprawy. 4
Zakres i poziom stosowania 6. Wytyczne są skierowane do właściwych organów i instytucji, które są zobowiązane do opracowywania planów naprawy zgodnie z dyrektywą 2014/59/UE. 7. Instytucje i właściwe organy powinny stosować wytyczne w sposób spójny z przepisami w sprawie uproszczonych obowiązków w odniesieniu do niektórych instytucji określonych w art. 4 dyrektywy 2014/59/UE. 8. Bez uszczerbku dla poprzedniego ustępu właściwy organ może częściowo odstąpić od stosowania obowiązkowych kategorii wskaźników planu naprawy wymienionych w tytule II ust. 11 niniejszych wytycznych, jeżeli uzna, że niektóre kategorie wskaźników planu naprawy są nieprzydatne ze względu na model biznesowy firm inwestycyjnych. Podobnie właściwy organ powinien odstąpić w swoich praktykach nadzorczych od stosowania niektórych kategorii i wskaźników podlegających wzruszalnemu domniemaniu, o którym mowa odpowiednio w ust. 12 i 13, jeżeli uzna, że te kategorie i wskaźniki nie mają zastosowania do niektórych rodzajów firm inwestycyjnych. Tytuł II Ramy wskaźników planu naprawy 9. Ramy wskaźników planu naprawy ustanawiają instytucje, a ocenia je właściwy organ na podstawie uwag i kryteriów zawartych w poniższych ustępach. 10. Instytucje uwzględniają wskaźniki o charakterze zarówno ilościowym, jak i jakościowym. 11. Instytucje powinny uwzględnić w planie naprawy co najmniej następujące obowiązkowe kategorie wskaźników planu naprawy, które zostały objaśnione w tytułach III VI niniejszych wytycznych: wskaźniki kapitałowe; wskaźniki płynności; wskaźniki rentowności; wskaźniki jakości aktywów. 12. Dodatkowo instytucje powinny uwzględnić w planie naprawy dwie następujące kategorie wskaźników planu naprawy, które zostały objaśnione w tytule VII i VIII niniejszych wytycznych, chyba że przedstawią właściwemu organowi zadowalające uzasadnienie, że kategorie te nie odpowiadają strukturze prawnej, profilowi ryzyka, wielkości i złożoności instytucji (tj. wzruszalne domniemanie): wskaźniki rynkowe; wskaźniki makroekonomiczne. 5
13. Instytucje powinny uwzględnić specjalne wskaźniki planu naprawy, które zostały objaśnione w tytule VII i VIII niniejszych wytycznych, chyba że przedstawią właściwemu organowi zadowalające uzasadnienie, że specjalne wskaźniki nie odpowiadają strukturze prawnej, profilowi ryzyka, wielkości i złożoności instytucji (tj. wzruszalne domniemanie). W każdym wypadku instytucje powinny uwzględnić w planach naprawy po jednym wskaźniku z każdej obowiązkowej kategorii wymienionej w ust. 11. 14. Instytucje nie powinny ograniczać zestawu wskaźników do minimalnego wykazu zawartego w załączniku II, powinny natomiast uwzględnić włączenie innych wskaźników zgodnie z zasadami przyjętymi w tytule II i opisem kategorii w kolejnych tytułach niniejszych wytycznych. Z tego względu załącznik III zawiera niewyczerpujący wykaz z przykładami dodatkowych wskaźników planu naprawy w podziale na kategorie. 15. Ramy wskaźników planu naprawy powinny: a) być dostosowane do modelu biznesowego i strategii instytucji oraz być adekwatne do jej profilu ryzyka. W ramach należy określić kluczowe słabości, które mogą mieć wpływ na sytuację finansową instytucji i prowadzić do punktu, w którym musi ona podjąć decyzję o uruchomieniu planu naprawy; b) być adekwatne do wielkości i złożoności każdej instytucji. W szczególności liczba wskaźników powinna być wystarczająca, aby ostrzec instytucję o pogorszeniu sytuacji w różnych obszarach. Równocześnie liczba wskaźników powinna być odpowiednio ukierunkowana i możliwa do realnego stosowania przez instytucje; c) umożliwiać określenie punktu, w którym instytucja musi podjąć decyzję, czy podjąć działanie, o którym mowa w planie naprawy, czy też powstrzymać się od takiego działania; d) być dostosowane do ogólnych ram zarządzania ryzykiem i istniejących wskaźników płynności lub wskaźników kapitałowych z planu awaryjnego, a także wskaźników z planu ciągłości działania; e) być uwzględnione w procesach zarządzania instytucją oraz w procedurach eskalacji i podejmowania decyzji; f) zawierać wskaźniki perspektywiczne (predyktywne). 16. Przy wyznaczaniu ilościowych wskaźników planu naprawy instytucja powinna uwzględnić wykorzystanie miar progresywnych (metoda sygnalizacji świetlnej) w celu informowania kadry zarządzającej instytucji, że takie wskaźniki mogą ewentualnie zostać osiągnięte. 17. Instytucja powinna przeprowadzać kalibracje wskaźników planu naprawy w razie potrzeby, lecz nie rzadziej niż raz do roku. 18. Instytucja powinna być w stanie wyjaśnić właściwemu organowi, w jaki sposób dokonano kalibracji wskaźników planu naprawy i wykazać, że progi zostałyby przekroczone na tyle 6
wcześnie, że byłyby skuteczne. W tym kontekście należy uwzględnić stopień i prędkość przekroczenia danego progu. 19. Systemy zarządzania informacją stosowane w instytucji powinny zapewniać łatwe i częste monitorowanie wskaźników przez instytucję oraz umożliwiać terminowe przekazywanie wskaźników właściwemu organowi na jego żądanie. 20. Wskaźniki planu naprawy należy monitorować w sposób ciągły, aby instytucja mogła podjąć odpowiednie środki w stosownym terminie celem przywrócenia pozycji finansowej w następstwie jej wcześniejszego znacznego pogorszenia. Tytuł III Wskaźniki kapitałowe 21. Wskaźniki kapitałowe powinny służyć do stwierdzania bieżącego i prawdopodobnego przyszłego pogorszenia ilości i jakości kapitału przy założeniu kontynuacji działalności, w tym wzrostu poziomu dźwigni. 22. Przy wyborze wskaźników kapitałowych instytucje powinny uwzględnić sposoby rozwiązania kwestii wynikających z faktu, że potencjał takich wskaźników, jeżeli chodzi o umożliwienie reakcji w odpowiednim czasie, może być mniejszy niż w przypadku innych rodzajów wskaźników, a niektóre środki służące przywróceniu pozycji kapitałowej instytucji mogą wymagać dłuższych okresów wykonania lub posiadać większą wrażliwość na warunki rynkowe i inne. Można to w szczególności osiągnąć za pomocą perspektywicznych prognoz, które powinny uwzględniać istotne umowne terminy zapadalności związane z instrumentami kapitałowymi. 23. Wskaźniki kapitałowe powinny zostać również uwzględnione w procesie oceny adekwatności kapitału wewnętrznego zgodnie z art. 73 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/36/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie warunków dopuszczenia instytucji kredytowych oraz nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i firmami inwestycyjnymi, zmieniającej dyrektywę 2002/87/WE i uchylającej dyrektywy 2006/48/WE i 2006/49/WE ( dyrektywa 2013/36/UE ), a także w jej ramach zarządzania. 24. Progi powinny być kalibrowane na podstawie profilu ryzyka instytucji i czasu niezbędnego do uruchomienia środków naprawczych, powinny uwzględniać potencjał naprawczy tych środków oraz opierać się na tym, jak szybko sytuacja kapitałowa może ulec zmianie w konkretnych okolicznościach dla danej instytucji. 25. Progi dla wskaźników opartych na wymogach kapitałowych powinny zostać ustalone na odpowiednich poziomach, aby zapewnić dostateczny dystans do niedopełnienia wymogów kapitałowych mających zastosowanie w odniesieniu do instytucji (w tym minimalnych wymogów w zakresie funduszy własnych zgodnie z art. 92 rozporządzenia (UE) 575/2013 i wymogów dotyczących dodatkowych środków własnych zgodnie z art. 104 ust. 1 lit. a) 7
dyrektywy 2013/36/UE, lecz bez uwzględniania wymogów dotyczących buforów określonych w tytule VII rozdział 4 dyrektywy 2013/36/UE). Tytuł IV - Wskaźniki płynności 26. Wskaźniki płynności powinny informować instytucję o potencjalnym lub bieżącym pogorszeniu zdolności instytucji do zaspokajania bieżących i prognozowanych potrzeb w zakresie płynności i finansowania. 27. Wskaźniki płynności instytucji powinny odnosić się do płynności krótkoterminowej i długoterminowej oraz potrzeb instytucji w zakresie finansowania i umożliwiać wychwycenie zależności instytucji od rynków hurtowych i depozytów detalicznych, wraz z rozróżnieniem na kluczowe waluty tam, gdzie to jest stosowne. 28. Wskaźniki płynności należy uwzględniać w strategiach, politykach, procesach i systemach opracowywanych przez każdą instytucję zgodnie z art. 86 dyrektywy 2013/36/UE oraz w aktualnych ramach zarządzania ryzykiem. 29. Wskaźniki płynności powinny również obejmować także inne potencjalne potrzeby w zakresie płynności i finansowania, takie jak wewnątrzgrupowe ekspozycje finansowe oraz ekspozycje wynikające ze struktur pozabilansowych. 30. Progi określone przez instytucję powinny być kalibrowane na podstawie profilu ryzyka instytucji oraz opierać się na tym, jak szybko sytuacja w obszarze płynności może ulec zmianie w konkretnych okolicznościach właściwych dla danej instytucji. 31. Progi należy kalibrować na podstawie profilu ryzyka instytucji oraz czasu potrzebnego do uruchomienia środków naprawczych i z uwzględnieniem potencjału naprawczego wynikającego z tych środków. W przypadku odniesienia do minimalnych wymogów regulacyjnych mających zastosowanie do instytucji (w tym, w stosownym przypadku, dodatkowych wymogów w zakresie płynności zgodnie z art. 105 dyrektywy 2013/36/UE) instytucja powinna kalibrować wskaźniki na odpowiednich poziomach, aby być w stanie stwierdzić na ich podstawie potencjalne i rzeczywiste ryzyko braku zgodności z wymogami minimalnymi. Tytuł V - Wskaźniki rentowności 32. Wskaźniki rentowności powinny umożliwiać wychwycenie aspektów związanych z dochodem instytucji, które mogłyby prowadzić do szybkiego pogorszenia pozycji finansowej instytucji w wyniku obniżonych zysków zatrzymanych (lub strat) mających wpływ na fundusze własne instytucji. 8
33. Kategoria ta powinna obejmować wskaźniki planu naprawy odnoszące się do strat powiązanych z ryzykiem operacyjnym, które mogą mieć znaczny wpływ na rachunek zysków i strat, w tym, między innymi, do kwestii związanych z właściwym postępowaniem, nadużyć zewnętrznych lub wewnętrznych oraz do innych wydarzeń. Tytuł VI Wskaźniki jakości aktywów 34. Wskaźniki jakości aktywów powinny służyć do pomiaru i monitorowania zmiany jakości aktywów instytucji. Ściślej, powinny one wskazywać, kiedy pogorszenie jakości aktywów mogłoby prowadzić do punktu, w którym instytucja powinna rozważyć podjęcie działania opisanego w planie naprawy. 35. Wskaźniki jakości aktywów mogą obejmować zarówno wskaźnik zapasów, jak i wskaźnik przepływu ekspozycji zagrożonych w celu wychwycenia ich poziomu i dynamiki. 36. Wskaźniki jakości aktywów powinny obejmować takie aspekty jak ekspozycje pozabilansowe i wpływ kredytów zagrożonych na jakość aktywów. Tytuł VII - Wskaźniki rynkowe 37. Wskaźniki rynkowe służą do wychwycenia oczekiwań uczestników rynku w przypadku szybko pogarszającej się sytuacji finansowej instytucji, która mogłyby ewentualnie prowadzić do zakłóceń w dostępie do finansowania i rynków kapitałowych. Zgodnie z tym celem ramy wskaźników jakościowych i ilościowych powinny odnosić się do następujących rodzajów wskaźników: a) wskaźniki opierające się na kapitale własnym, które pozwalają wychwycić zmiany ceny udziałów spółek giełdowych, lub wskaźniki mierzące relacje między wartością księgową a wartością rynkową udziału; b) wskaźniki opierające się na długu, które pozwalają wychwycić oczekiwania dostawców finansowania z rynku hurtowego, takie jak wysokość spreadu swapu ryzyka kredytowego lub spreadu długu; c) wskaźniki powiązane z portfelem, które pozwalają wychwycić oczekiwania związane z konkretnymi klasami aktywów właściwymi dla każdej instytucji (np. zw. z sektorem nieruchomości); d) obniżki ratingów (w perspektywie krótkoterminowej i długoterminowej), które odzwierciedlają oczekiwania agencji ratingowych mogące prowadzić do szybkich zmian oczekiwań uczestników rynku co do sytuacji finansowej instytucji. 9
Tytuł VIII - Wskaźniki makroekonomiczne 38. Wskaźniki makroekonomiczne służą do wychwytywania sygnałów pogorszenia warunków ekonomicznych tam, gdzie instytucja działa, albo koncentracji ekspozycji lub finansowania. 39. Wskaźniki makroekonomiczne powinny opierać się na miarach, które mają wpływ na wynik instytucji na danych obszarach geograficznych lub w danych sektorach biznesowych, które są odpowiednie dla instytucji. 40. Wskaźniki makroekonomiczne powinny obejmować następującą typologię: a) geograficzne wskaźniki makroekonomiczne dotyczące różnych jurysdykcji, na których ryzyka narażona jest instytucja, z uwzględnieniem ryzyka wynikającego z ewentualnych przeszkód prawnych; b) sektorowe wskaźniki makroekonomiczne powiązane z najważniejszymi konkretnymi obszarami działalności gospodarczej, z którymi instytucja ma styczność (np. spedycja, nieruchomości). Tytuł IX - Postanowienia końcowe i wykonanie 41. Niniejsze wytyczne stosuje się od dnia 31 stycznia 2015 r. 10
Załącznik I Kategorie wskaźników planu naprawy Kategorie wskaźników planu naprawy (pierwsze cztery kategorie są obowiązkowe, natomiast dwie ostatnie kategorie można pominąć, jeżeli instytucja uzasadni, że nie są dla niej odpowiednie) Kategorie obowiązkowe 1. Wskaźniki kapitałowe 2. Wskaźniki płynności 3. Wskaźniki rentowności 4. Wskaźniki jakości aktywów Kategorie podlegające założeniu możliwemu do odrzucenia w pewnych warunkach 5. Wskaźniki rynkowe 6. Wskaźniki makroekonomiczne 11
Załącznik II Minimalny wykaz wskaźników planu naprawy Minimalny wykaz wskaźników planu naprawy (w przypadku każdego wskaźnika instytucja może uzasadnić, że nie jest on dla niej odpowiedni, jednakże w takim przypadku wskaźnik powinien zostać zastąpiony innym wskaźnikiem, który jest bardziej odpowiedni dla tej instytucji) 1. Wskaźniki kapitałowe a) Współczynnik kapitału podstawowego Tier I b) Łączny współczynnik kapitałowy c) Wskaźnik dźwigni 2. Wskaźniki płynności a) Wskaźnik pokrycia wypływów netto b) Wskaźnik stabilnego finansowania netto c) Koszt finansowania z rynku hurtowego 3. Wskaźniki rentowności a) (Stopa zwrotu z aktywów) lub (stopa zwrotu z kapitału własnego) b) Znaczące straty operacyjne 4. Wskaźniki jakości aktywów a) Stopa wzrostu kredytów niepracujących brutto b) Wskaźnik pokrycia [Rezerwy / (Kredyty niepracujące ogółem)] 5. Wskaźniki rynkowe a) Działanie ratingowe negatywny przegląd lub obniżenie ratingu b) Wysokość spreadu swapu ryzyka kredytowego c) Zmiana ceny akcji 6. Wskaźniki makroekonomiczne a) Zmiana PKB b) Cena swapu ryzyka kredytowego z tytułu skarbowych papierów wartościowych 12
Załącznik III Przykładowy wykaz dodatkowych wskaźników planu naprawy Dodatkowe wskaźniki planu naprawy (wykaz niewyczerpujący podany wyłącznie tytułem przykładu) 1. Wskaźniki kapitałowe a) (Zyski zatrzymane i rezerwy) / Kapitał własny ogółem b) Negatywne informacje na temat sytuacji finansowej ważnych kontrahentów 2. Wskaźniki płynności a) Koncentracja źródeł płynności i finansowania b) Całkowity koszt finansowania (finansowanie detaliczne i finansowanie z rynku hurtowego) c) Średnia zapadalność finansowania z rynku międzybankowego d) Niedopasowanie umownych terminów zapadalności e) Dostępne aktywa nieobciążone 3. Wskaźniki rentowności a) Wskaźnik koszty/dochody (koszty operacyjne / dochód operacyjny) b) Marża odsetkowa netto 4. Wskaźniki jakości aktywów a) Kredyty niepracujące netto / Kapitał własny b) (Kredyty niepracujące brutto) / Kredyty ogółem c) Dynamika wzrostu aktywów finansowych z utratą wartości d) Struktura kredytów niepracujących w podziale na istotne koncentracje geograficzne lub sektorowe e) Ekspozycje wstrzymane 2 / Ekspozycje ogółem 5. Wskaźniki rynkowe a) Relacja cena/ wartość księgowa b) Zagrożenie utraty reputacji przez instytucję lub poważny uszczerbek na reputacji 6. Wskaźniki makroekonomiczne a) Ocena negatywny przegląd lub obniżenie oceny skarbowych papierów wartościowych b) Stopa bezrobocia 2 Ekspozycje wstrzymane zgodnie z definicją w art. 163-183 rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) nr 680/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. ustanawiającego wykonawcze standardy techniczne dotyczące sprawozdawczości nadzorczej instytucji zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013. 13